De samenleving en de politiek waren vóór de Tweede Wereldoorlog sterk verzuild.
In de politiek was samenwerking tussen bijvoorbeeld socialisten en katholieken ondenkbaar.
Het leven van mensen speelde zich hoofdzakelijk af binnen de eigen kring, binnen de eigen zuil. Open staan voor andersdenkenden was daardoor moeilijk.
Katholieke kinderen gingen naar een katholieke school en kinderen uit een socialistisch milieu gingen naar een openbare school.
De verschillende omroepen maakten programma’s die helemaal afgestemd waren op het publiek van de eigen zuil. Luisteren naar programma’s van een andere zuil was niet gewenst en zelfs taboe.
Probleemstelling
De ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog leken iets te veranderen aan de manier waarop men naast elkaar leefde. Toen de bevrijding naderde, hoopten veel mensen dat het na de oorlog allemaal anders zou worden.
Ontzuiling
De ‘doorbraakgedachte’ was populair. Dit hield in dat veel mensen in de politiek bereid waren om de scheidingswanden tussen de zuilen af te breken. Vooral in de nieuw opgerichte Partij van de Arbeid leefde deze gedachte. Deze opvolger van de vooroorlogse SDAP wilde ook open staan voor niet-socialisten.
In hoeverre veranderde de Nederlandse samenleving en politiek na WO II?
In hoeverre was het een voortzetting van de vooroorlogse samenleving?
Eindproduct
Je schrijft een column voor een tijdschrift over Geschiedenis.
Daarin formuleer je een antwoord op de vraag:
'Was de Nederlandse samenleving na WO II een voortzetting van de vooroorlogse situatie?'
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag
Was de Nederlandse samenleving na de Tweede Wereldoorlog een voortzetting van de vooroorlogse situatie?
Deelvragen
Waarom noemen we de Nederlandse maatschappij van vóór de Tweede Wereldoorlog verzuild?
Hoe was het om in een verzuilde samenleving te leven?
Welke tegenstellingen waren er tussen de politieke partijen?
Welke politieke partijen werkten samen en welke niet?
Waarom keken mensen door de oorlogservaringen anders aan tegen de tegenstellingen in de samenleving?
Wat hield de doorbraakgedachte in?
Welke nieuwe politieke partijen werden er na de bevrijding opgericht?
In hoeverre was de naoorlogse samenleving verzuild?
Welke politieke partijen werkten na de oorlog samen?
Wat ga je leren?
Domein A: Historisch besef
A4 Verandering en continuïteit
Je kunt in historische processen de samenhang tussen veranderingen en continuïteit beschrijven.
Je kunt de betekenis van historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen voor het heden aangeven.
A6 Verklaringen en oorzaken
Je kunt in het kader van een historische vraagstelling verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen.
Je kunt onderscheid maken tussen verschillende soorten oorzaken.
A7 Oordelen
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met het onderscheid tussen feiten en meningen.
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met tijd- en plaatsgebondenheid van interpretaties en oordelen afkomstig van personen uit het verleden en afkomstig van hedendaagse personen, onder wie jij zelf.
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met de rol van waardepatronen in heden en verleden.
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met het ondersteunen van uitspraken met behulp van argumenten.
Domein B: Oriëntatiekennis
Je kunt bij een kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken;
In deze opdracht speelt het volgende kenmerkende aspect uit tijdvak 10 een rol:
de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.
Onderstaande (kern)begrippen worden toegelicht in de begrippenlijst.
confessionalisme
socialisme
politieke stroming
crisis
bezetting
Wat ga je doen?
Activiteiten
Stap
Activiteit
Wat kun je al?
Wat weet je nog over de veranderingen in verzuild Nederland? Je haalt je voorkennis op.
Stap 1
Je leest de informatie over de toenemende welvaart. Ook kijk je video's over dit onderwerp. Aan de hand van de Kennisbank en de video's beantwoord je een aantal vragen.
Stap 2
Je maakt twee examenopdracht over de Doorbraak.
Stap 3
Je trekt conclusies bij een wervingsprent. De conclusies ondersteun je met argumenten.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij de opdracht.
Eindproduct
Schrijven van de column.
Video's en bronnen
Hier vind je bronnen die passen bij deze opdracht.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is ongeveer 5 SLU.
Wat kun je al?
Wat weet je nog over de doorbraakgedachte?
Je kunt je geheugen opfrissen met behulp van het volgende onderdeel uit de Kennisbank onderbouw.
Denk je dat jij nog voldoende kennis hebt? Maak dan eerst de toets. Scoor je een voldoende? Dan hoef je de Kennisbank die hieronder staat niet te lezen. Scoor je onvoldoende? Dan moet je de volgende Kennisbank alsnog bestuderen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Een prent uit een Nederlandse brochure. Deze brochure wordt in 1962 in Italië verspreid door de gezamenlijke Limburgse kolenmijnen om arbeiders te werven voor het zware werk in de mijnen.
Vertaling van de tekst:
"Er is werk voor jullie in de Nederlandse steenkoolmijnen."
Afsluiting
Begrippenlijst
Confessionalisme
Katholiek of protestant. Confessionelen streven naar een samenleving op basis van christelijke normen en waarden.
Socialisme
Een maatschappijvorm gebaseerd op gelijkheid, sociale rechtvaardigheid en solidariteit.
Politieke stroming
Een groep mensen die dezelfde ideeën heeft over hoe de samenwerking van mensen in staatsverband georganiseerd zou moeten worden.
Economische crisis
Periode waarin het minder goed gaat met de economie van een land of een groter gebied. Bedrijven draaien slecht, er ontstaat hoge werkloosheid en veel mensen komen op een bestaansminimum terecht. Bekend zijn de crises van de jaren dertig en de jaren zeventig en de crisis die in 2008 begon.
Bezetting
Men spreekt van bezetting als het grondgebied van een land geheel of gedeeltelijk wordt bestuurd door een ander land. Dit gebeurt meestal in een oorlog. Het leidt vaak tot annexatie: het bezette land wordt officieel toegevoegd aan het land van de bezetter.
Eindproduct: Column
Onder de knop 'Bronnen' vind je links naar een aantal websites over dit onderwerp. Verder vind je daar een Oproep van de Nederlandse Volksbeweging uit 1945 en een fragment uit de toespraak van W. Drees over de PvdA. Verder vind je een uitslag van de Tweede Kamer-verkiezingen van 1946 en een tekstfragment van het Mandement uit 1954 van de Rooms-Katholieke bisschoppen.
Probeer met behulp van de bronnen (en de Kennisbank) zoveel mogelijk te weten te komen over de volgende onderwerpen:
Politieke stromingen na 1848.
De verzuiling.
De politieke situatie na de Tweede Wereldoorlog.
De rooms-rode kabinetten tijdens de wederopbouw.
Je noteert in een schema zoveel mogelijk relevante onderwerpen (bijvoorbeeld de politieke partijen, uitslagen verkiezingen, kabinetten). Je noteert per onderwerp in hoeverre er sprake is van (dis)continuïteit.
Eindproduct
Op basis van het schema vorm je je een mening over (dis)continuïteit in de Nederlandse samenleving en politiek na 1945.
Je vergelijkt de ontwikkelingen na 1945 met de vooroorlogse situatie.
Schrijf een column. Verwerk je eigen mening in de column. Lees voor tips eerst de Gereedschapskist hieronder.
Voldoet de column aan de beoordelingseisen? Pas de column eventueel nog iets aan.
Tevreden?
Laat de column beoordelen door je docent.
Beoordeling
Je krijgt een positieve beoordeling als:
Je laat zien dat je de begrippen continuïteit en discontinuïteit begrijpt, met andere woorden: wat een voortzetting was van de eerdere periode en wat een breuk vormde met de eerdere periode.
Je goed uitlegt waarom er volgens jou wel of geen sprake is van continuïteit in de naoorlogse samenleving en politiek ten opzichte van de vooroorlogse situatie.
Je de begrippen (dis)continuïteit gebruikt als perspectief om naar de geschiedenis te kijken.
Je gebruik maakt van de bronnen om je beweringen te ondersteunen.
Klik op de onderstaande bronnen voor meer informatie.
Column voorgelezen voor de VARA-radio door voormalig minister-president Willem Drees in de jaren zestig. Hij blikt daarin terug op de oprichting van de PvdA in 1946 en de doorbraakgedachte:
Oproep Nederlandse Volksbeweging (1945)
Fragment uit een oproep van de Nederlandse Volksbeweging (NVB) in 1945.
"Wel wil ik hier, ook met het oog op de toekomst, nog eens met nadruk gewagen van de betekenis, die de oprichting van de Partij van de Arbeid voor Nederland nog kan hebben. Zij heeft het waardevolle in het vroegere socialisme niet verworpen, maar er een element van betekenis aan toegevoegd en een beweging op breder grondslagen gevestigd. Zij heeft, al werd niet alles bereikt waarop gehoopt werd, de ban doorbroken, die velen deed menen, dat bij de socialisten alleen onkerkelijken en misschien vrijzinnig-godsdienstigen hun plaats zouden kunnen vinden. Zij heeft er toe geleid, dat voor het eerst in Nederland in één politieke partij, en in een partij met grote politieke idealen, mannen en vrouwen van bijna alle levensrichtingen vertegenwoordigd zijn. Zij is in ons land de vertegenwoordigster van het democratisch-socialisme, dat bouwt aan een betere toekomst voor het eigen volk, maar ook voor de mensheid als geheel. Uit een zelfde bron welt de drang naar meer bestaanszekerheid, hoger welvaartspeil voor de massa, grotere gelijkheid en sociale rechtvaardigheid, en de wil om mede te werken aan vrede en samenwerking tussen de volkeren, de waarborg van een internationale rechtsorde, en de gelijkberechting van rassen en volkeren."
Fragment uit toespraak van W.Drees voor de VARA-microfoon in 1947.
Politieke partijen zetelverdeling na de verkiezingen in 1946
"Wij blijven van oordeel dat het voor een katholiek ongeoorloofd is lid te zijn van socialistische verenigingen zoals het NVV. Het is niet toegestaan regelmatig socialistische pers te lezen of de VARA te beluisteren. Wij handhaven de bepaling dat aan de katholiek die deze bepaling negeert de heilige Sacramenten geweigerd moeten worden, en als hij zonder bekering sterft, ook de kerkelijke begrafenis."
Tekstfragment van het Mandement uit 1954 van de Rooms-katholieke bisschoppen.
Terugkijken
Intro + probleemstelling
Lees de probleemstelling van deze opdracht nog eens door.
Past de probleemstelling goed bij de opdracht.
Kan ik wat ik moet kunnen?
Zorg dat je het kenmerkende aspect kunt noemen.
Kun je de genoemde begrippen omschrijven.
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond een studiebelasting van 6 à 7 uur. Klopte dat een beetje.
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Ben je tevreden over de column die je hebt gemaakt?
Schrijf op wat je goed vindt aan de column. Schrijf ook een ding op dat je minder goed vindt.
Had je veel houvast aan het schema dat je gemaakt hebt?
Het arrangement 10.5 Doorbraak h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De opdracht 'Doorbraak' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content.
Fair Use
In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Vragen
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 10 met het onderwerp: Doorbraak. De Koude Oorlog verhoogde de spanningen tussen het Westen en het Oosten. De VS ondersteunden West-Europa met het Marshallplan om het communisme tegen te gaan. De wederopbouw en economische groei werden gestimuleerd door financiële injecties en bereidheid van arbeiders om voor lage lonen te werken. Nederland profiteerde ook van de wederopbouw, met nadruk op de opbouw van de zware industrie en de ontdekking van de gasbel in Slochteren. De jaren 50 stonden in het teken van hard werken, traditionele waarden en gezinsleven. In de jaren 60 nam de welvaart toe en ontstond er een verlangen naar vrijheid en verzet tegen de gevestigde orde. Jongeren experimenteerden met muziek, kleding, relaties en namen deel aan protesten tegen oorlogen en de consumptiemaatschappij. Het politieke landschap polariseerde (linkse en rechtse partijen) en mensen namen niet meer klakkeloos de voorschriften van hun zuil over. Er werden onderwerpen besproken als recht op inspraak, bestuurlijke vernieuwing en de verdeling van welvaart. Vanaf de jaren 60 kwam de tweede feministische golf op gang waarbij recht op arbeid, een betere beloning en betere carrièremogelijkheden, de eisen waren. Door de komst van de pil beginnen ook thema's als seksuele bevrijding (‘baas in eigen buik’) en de herverdeling van zorgverantwoordelijkheden te spelen. De rolverdeling tussen mannen en vrouwen begon te veranderen, maar er bleven discussies over de mate van emancipatie van vrouwen. Onderwerpen die in deze les worden besproken zijn doorbraak en werk in de mijnen. Begrippen die horen bij deze les zijn: confessionalisme, socialisme, politieke stroming, economische crisis en bezetting.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
De tijd van televisie en computer (vanaf 1950);
Geschiedenis;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
5 uur en 0 minuten
Trefwoorden
arrangeerbaar, doorbraak, gelijkheid en emancipatie, geschiedenis, hv45, jongerencultuur, politieke polarisering, politieke stroming, stercollectie, wederopbouw en economische groei
10.5 Doorbraak h45
nl
VO-content
2021-08-18 12:26:39
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 10 met het onderwerp: Doorbraak. De Koude Oorlog verhoogde de spanningen tussen het Westen en het Oosten. De VS ondersteunden West-Europa met het Marshallplan om het communisme tegen te gaan. De wederopbouw en economische groei werden gestimuleerd door financiële injecties en bereidheid van arbeiders om voor lage lonen te werken. Nederland profiteerde ook van de wederopbouw, met nadruk op de opbouw van de zware industrie en de ontdekking van de gasbel in Slochteren. De jaren 50 stonden in het teken van hard werken, traditionele waarden en gezinsleven. In de jaren 60 nam de welvaart toe en ontstond er een verlangen naar vrijheid en verzet tegen de gevestigde orde. Jongeren experimenteerden met muziek, kleding, relaties en namen deel aan protesten tegen oorlogen en de consumptiemaatschappij. Het politieke landschap polariseerde (linkse en rechtse partijen) en mensen namen niet meer klakkeloos de voorschriften van hun zuil over. Er werden onderwerpen besproken als recht op inspraak, bestuurlijke vernieuwing en de verdeling van welvaart. Vanaf de jaren 60 kwam de tweede feministische golf op gang waarbij recht op arbeid, een betere beloning en betere carrièremogelijkheden, de eisen waren. Door de komst van de pil beginnen ook thema's als seksuele bevrijding (‘baas in eigen buik’) en de herverdeling van zorgverantwoordelijkheden te spelen. De rolverdeling tussen mannen en vrouwen begon te veranderen, maar er bleven discussies over de mate van emancipatie van vrouwen. Onderwerpen die in deze les worden besproken zijn doorbraak en werk in de mijnen. Begrippen die horen bij deze les zijn: confessionalisme, socialisme, politieke stroming, economische crisis en bezetting.
arrangeerbaar, doorbraak, gelijkheid en emancipatie, geschiedenis, hv45, jongerencultuur, politieke polarisering, politieke stroming, stercollectie, wederopbouw en economische groei
Wat weet je nog over de doorbraakgedachte?
Bestudeer het onderdeel uit de Kennisbank geschiedenis tweede fase.
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
Intro + probleemstelling
