Zintuigen vormen de verbindingen tussen ons en onze omgeving. We horen, zien, ruiken, proeven en voelen. Zo krijgen we informatie over de wereld om ons heen en over de stand van zaken in ons eigen lichaam. Maar wat gebeurt er dan in onze zintuigen?
Zintuigen zijn organen die prikkels uit de buitenwereld opnemen en deze via zenuwen doorgeven aan de hersenen.
Dus:
•Zintuigen ontvangen informatie en vertalen deze informatie in elektrische prikkels
•Zenuwen vervoeren de prikkel naar de hersenen
•De hersenen geven betekenis aan de prikkel
Dus eigenlijk zien en horen je hersenen!
Lesdoelen
ZINTUIGEN
Je kunt de 5 klassieke zintuigen opnoemen en hun functies beschrijven.
Je kunt uitleggen hoe de tong en neus samenwerken bij de smaak.
Je kunt aanwijzen in een afbeelding of model waar de zintuigcellen voor de smaak en de geur zich bevinden en je kunt hun ligging beschrijven.
Je kunt uitleggen waarom er grote verschillen zijn in de gevoeligheid van de volgende delen: De huid, Inwendige weefsels en Organen
Je kunt uitleggen waarom er in sommige weefsels en organen helemaal geen gevoel zit.
Je kunt vertellen waar in de hersenen de informatie uit de verschillende zintuigen verwerkt wordt.
HET OOG
Je kunt de onderdelen van het oog aanwijzen in een afbeelding of model en hun ligging beschrijven:
Je kunt beschrijven wat de functie(s) zijn van de onderdelen van het oog
Je kunt uitleggen hoe het netvlies beschermd wordt tegen (te) fel licht.
Je kunt uitleggen hoe het oog ervoor zorgt dat je zowel dichtbij als veraf scherp kunt zien en welk onderdeel daarvoor zorgt.
Je kunt uitleggen wat ‘accomoderen’ is en wat de functie ervan is.
Je kunt uitleggen waar in het oog de lichtprikkels worden omgezet in zenuwprikkels.
HET OOR EN EVENWICHTSORGAAN
Je kunt de onderdelen van het oor aanwijzen in een afbeelding of model en hun ligging beschrijven:
Je kunt benoemen welke onderdelen deel uitmaken van het buitenoor (= uitwendig oor), het middenoor of het binnenoor (= inwendig oor).
Je kunt beschrijven wat de functie(s) zijn van de onderdelen van het oor
Je kunt uitleggen waar in het oor de geluidstrillingen worden omgezet in zenuwprikkels en waar de houdingsveranderingen van het hoofd worden omgezet in zenuwprikkels.
Oog
Je ogen geven letterlijk een kijk op de wereld met al zijn kleuren, vormen en bewegingen. Je ogen spelen daarnaast een belangrijke rol bij het bijsturen van bewegingen en je reactiesnelheid. Kijk maar eens!
Onderdelen
Je ogen bestaan uit verschillende onderdelen die in twee categoriën kunnen worden verdeeld.
1. Uitwendige bouw
2. Inwendige bouw
De uitwendige bouw:
Je oogbol bestaat uit drie lagen:
1. Harde oogrok (witgekleurd stevig bindweefselkapsel, met aan de voorzijde een doorzichtig deel: het hoornvlies)
2. Vaatvlies (dunne laag met veel bloedvaten, met aan de voorkant een gekleurde platte ring: de iris)
3. Netvlies (ligt aan de binnenkant waarin de zintuigcellen liggen en de oogzenuw naar de hersenen gaat =blinde vlek)
De inwendige bouw:
1. Lens
2. Glasachtig lichaam (ruimte achter de lens)
3. Oogkamers (aan voorzijde van het oog = voor de lens)
Het oog past zich aanpast aan aan de hoeveelheid licht door de pupilreflex
Dat betekent dat:
De iris breder en smaller kan worden, dus de pupil wordt groter of kleiner.
- kleine pupil bij veel licht: er wordt weinig licht doorgelaten in het oog ter bescherming van het netvlies.
- grote pupil bij weinig licht: er moet voldoende licht in het oog komen om te kunnen waarnemen.
Kleine spiertjes in het oog kunnen de ooglens boller of holler maken.
Dit heet accommoderen.
Het zorgt ervoor dat je oog op verschillende afstanden scherp kan zien.
Door aanspanning van de accomodatiespier wordt de lens boller; je stelt scherp op iets dat dichtbij is.
Ontspannen van de accomodatiespier maakt de lens platter, waardoor je in de verte scherp ziet.
Animatie over accommoderen
Klik op deze link om een animatie te zien over accommoderen. Schuif het pijltje naar links en rechts en maak de twee opdrachten die erbij staan.
Voordat je registreert dat je iets ziet, moet er een signaal in de hersenen komen.
In het vorige stukje heb je gelezen over de pupilreflex en accommodatie van de lens. Dit is de eerste stap om te zorgen dat er licht in het oog kan vallen. Licht is nodig om te kunnen zien.
Als er licht door de lens komt, valt dit beeld omgekeerd op je netvlies. In je netvlies zitten zintuigcellen die dit registreren. Er zijn twee soorten zintuigcellen (fotoreceptoren):
- Staafjes (licht)
- Kegeltjes (kleur)
De gele vlek is het gevoeligste deel van het oog, daar zitten voornamelijk kegeltjes. hoe verder je daarvanaf gaat hoe meer staafjes er zitten.
De blinde vlek is een plek op het netvlies waar geen zintuigcellen aanwezig zijn.
Met behulp van een experimentje kan je zelf je blinde vlek bepalen.
Sluit je rechteroog en ga met je gezicht op ongeveer 50 cm van het beeldscherm af zitten.
Kijk nu recht met je linkeroog naar de ogen van het meisje.
Kom nu langzaam dichterbij, blijf recht naar de ogen kijken.
Op een gegeven moment zul je de bloem niet meer kunnen zien. Deze valt dan precies op je blinde vlek.
In het chiasma opticum kruist een deel van de zenuwcellen zich. Hierdoor krijg je dus alles vanuit de linkerkant ook in de linkerkant van je hersenen binnen en alles wat je aan de rechterkant ziet van allebei je ogen aan de rechterkant van je hersenen zoals te zien is op het plaatje
De weg van het geluid
Dankzij je oren kun je van alles horen.
Voordat je ook daadwerkelijk het geluid hoort, is er veel gebeurd met de geluidsgolf die het oor binnenkomt.
Kijk het filmpje en doe daarna de vraag over de werking van het geluid.
Het evenwichtsorgaan ligt in het binnenoor. Het is een zeer kwetsbaar orgaantje en ligt daarom verscholen achter het rotsbeen, het stevigste bot van het lichaam. Gehoorklachten en evenwichtsklachten kunnen gelijktijdig optreden, omdat beide met elkaar verbonden zijn..
Het evenwichtsorgaan bestaat globaal uit twee delen: de drie halfcirkelvormige kanalen en de twee otolietorganen (utriculus en sacculus). De informatie vanuit de halfcircelvormige kanalen en otolietorganen bereikt de hersenen. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan het evenwicht bij stilstand en beweging en zorgen voor een stabiele blik tijdens hoofdbewegingen.
het evenwichtsorgaan
Werking halfcircelvormige kanalen
De drie halfcirkelvormige kanalen staan loodrecht op elkaar. In de kanaaltjes zit een vloeistof: Bij beweging van je hoofd gaat de vloeistof stromen. Zintuigcellen, kleine haartjes die in de vloeistof uitsteken, zullen door de stroming ombuigen. Hierdoor gaan er signalen naar de hersenen zodat u precies weet hoe het hoofd beweegt en in welke stand het hoofd staat. De halfcircelvormige kanalen zijn gevoelig voor draaibewegingen van het hoofd.
Werking otolietorganen; utriculus en sacculus
Aan de halfcircelvormige kanalen zitten twee zakjes: utriculus en sacculus. Evenals de halfcircelvormige kanalen zijn deze gevuld met vloeistof en zintuigcellen. Op deze zintuigcellen liggen kleine oorsteentjes. De zintuigcellen nemen drukveranderingen van deze steentjes waar. In tegenstellingen tot de halfcircelvormige kanalen zijn de otolietorganen niet gevoelig voor draaibewegingen van het hoofd, maar voor lineaire bewegingsveranderingen (bijv. in een lift of auto). Daarnaast zorgen ze voor een goede stand van het hoofd ten opzichte van de ruimte.
EVENWICHTSORGAAN
Maak onderstaande opdracht
- Leg je hoofd op je schouwer, doe je ogen dicht en draai drie rondjes om je as.
- Probeer nu (met je ogen dicht en hoofd op je schouder) in een rechte lijn te lopen.
Wat gebeurt er?
Waarom gebeurd dat?
Buis van Eustachius
Buis van Eustachius
De buis van Eustachius vormt de verbinding tussen de middenoorholte en de keel-neusholte. Door het elastische kraakbeen en de slappe wanden is de buis van Eustacius normaliter afgesloten, waardoor bacteriën en ongewenste stoffen geen kans hebben vanuit de keel in het middenoor te komen. Bij slikken en geeuwen zorgen twee spiertjes ervoor dat deze buis heel even open gaat.
Wanneer de luchtdruk rondom ons heen afneemt wordt het trommelvlies in eerste instantie naar buiten gedrukt, doordat de de druk in het middenoor dan groter is dat aan de buitenkant van het trommelvlies. Hierdoor kan het trommelvlies minder goed bewegen en horen we alles wat doffer. De buis van Eustachius zorgt er uiteindelijk voor dat druk aan beide zijden weer gelijk wordt door even open te gaan. Dit kan zoals aangegeven door geeuwen of slikken, maar waarschijnlijk opent de buis ook vanzelf. Door het openen is er even een open verbinding tussen de holte in het middenoor en de buitenlucht. Zo kan onderdruk en ook overdruk worden opgeheven. Met het openen van de buis van Eustachius kan er ook slijm worden afgevoerd.
Ook in veel organen en weefsels zitten zintuigcellen die druk of pijn kunnen waarnemen. (Bijv. voelen dat je blaas vol is, buikpijn, oorpijn, volle maag). Als je dus geen gevoel hebt in een deel van je lichaam zitten daar geen zintuigcellen.
zelftest blackboard
Maak de zelftest op blackboard over alle onderwerpen van periode 3,
deze mogen jullie al doen, maar kun je ook even mee wachten tot einde van de periode als we alle theorie gedaan hebben.
Afsluiting
Bekijk de leerdoelen aan het begin van dit arrangement. Kun je alle leerdoelen nu beantwoorden?
Zo niet ga terug naar dat hoofdstuk en bekijk de theorie nogmaals.
Het arrangement Zintuigen is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Helvine de Graaf
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2020-03-23 09:15:31
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Horen
Ruiken en proeven
De huid
Kennis van nu, samenwerking tussen de zintuigen
