Deze opdracht gaat over de Duitse bezetting van Nederland.
Hoe raakte ons land bij de oorlog betrokken en welke gevolgen had dat voor de Nederlanders?
Door het kijken van de volgende video krijg je een indruk van het leven in Nederland tijdens de oorlog. Let tijdens het kijken goed op. De informatie kun je gebruiken in de rest van deze opdracht.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze les kun je:
aangeven op welke datum Duitsland Nederland binnenviel.
aangeven waarom Rotterdam op 14 mei 1945 werd gebombardeerd.
uitleggen waarom Hitler het Nederlandse volk als 'Brudervolk' zag.
de naam van de Nederlandse beweging noemen die Hitler steunde.
met behulp van voorbeelden omschrijven hoe Joden werden gediscrimineerd.
met behulp van voorbeelden het verschil tussen actief verzet en passief verzet aangeven.
omschrijven wat wordt bedoeld met de hongerwinter.
aangeven op welke datum Nederland werd bevrijd en aangeven door wie Nederland werd bevrijd.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Stap
Activiteit
Stap 1
Je bestudeert de Kennisbank 'WO II in Nederland' en beantwoordt vragen.
Stap 2
Je leest in de Kennisbank over de Duitse bezetting en maakt vragen beantwoorden.
Stap 3
Je maakt een poster waarin je de informatie over 'Anti-Joodse maatregelen' verwerkt.
Stap 4
Je bestudeert het Kennisbankitem 'Het Verzet' en maakt een portret van Hannie Schaft.
Stap 5
Je beantwoordt vragen naar aanleiding van het Kennisbankitem 'Bevrijding van Nederland'.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de Kennisbankitems en de begrippen die passen bij deze opdracht.
Eindproduct A
Als je kiest voor eindproduct A maak je de toets 'De Duitse bezetting'.
Eindproduct B
Als je kiest voor eindproduct B maak je een quiz over de Tweede Wereldoorlog in je eigen regio.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Extra
Onderdeel
Activiteit
Extra
Je maakt de extra opdracht over Anne Frank.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 à 3 uur nodig.
Tijd is mede afhankelijk van de keuze van het eindproduct en het maken van de extra opdracht.
Aan de slag
Stap 1: Eerste oorlogsdagen
Ga naar de Kennisbank geschiedenis.
Bestudeer de eerste twee pagina's van het volgende item:
Het Nederlandse volk werd door Hitler gezien als 'Brudervolk'.
Leg uit waarom en wat het gevolg was tijdens het begin van de oorlog.
Hoe heette de Nederlandse partij van Anton Mussert?
Na verloop van tijd verslechterde de verhouding tussen de Duitse bezetters en de Nederlandse bevolking.
Noem twee maatregelen die de Duitsers namen om de Nederlanders te onderdrukken.
Stap 3: Anti-Joodse maatregelen
CC-BY-SA Bundesarchiv Bild 183-N0619-506
Ga naar de Kennisbank geschiedenis.
Lees de pagina's over
Een voorbeeld van een bekende verzetsstrijder is Hannie Schaft.
Hannie was in de oorlog lid van een verzetsorganisatie.
Ze heeft haar daden met de dood moeten bekopen.
Over haar leven is een film gemaakt.
Maak een portret van Hannie Schaft.
Verzamel informatie over:
haar persoonlijke leven.
haar verzetsdaden en de gevolgen.
hoe verzetswerk na de oorlog is beoordeeld.
Maak het portret compleet met enkele afbeeldingen van Hannie Schaft.
Klaar?
Vergelijk jouw portret met dat van een klasgenoot.
Stap 5: Bevrijding van Nederland
Ga naar de Kennisbank geschiedenis.
Lees de pagina over de Bevrijding van Nederland.
Bekijk ook de animatie.
Lees de brief over de gevolgen van de hongerwinter.
31 januari 1945
Beste Agaat,
Van harte onze gelukwenschen met je verjaardag. Moge het je gegeven worden dezen dag nog vele malen in gezondheid te herdenken, maar dan onder andere omstandigheden.
Wat een toestanden. Maar een geluk dat de dooi gekomen is. Thuis maken we het goed. Nog geen ziekte en dat is in dezen tijd al te loven. Alleen in angst dat er een of andere dag nog eens een V2-bom op ons dak zal neerkomen. Vorige week kwam er weer een V2-bom in de Riouwstraat terecht. 30 doden, veel gewonden en een groote ravage. Wat een akelige dingen zijn dat toch.
Hoe maken jullie het? Nog in leven? Je hoort of ziet niets van elkaar. Schrijf eens hoe of alles gaat.
Met het eten kunnen we het nog wel stellen. Bij veel menschen is het anders een erge toestand.
Ze zeggen dat er hier per dag wel 40 menschen van de honger doodgaan. Dat zouden we toch vroeger ook nooit gedacht hebben. In ons rijke land.
Weet je de concerten nog Agaat? Dat waren leuke zaterdagmiddagen. Ik zal blij zijn als we elkaar weer eens terugzien. Ik heb een figuur als een den gekregen.
Ma en Tante slaan zich er ook aardig doorheen en zullen nu met de dooi welschoonmaakneigingen krijgen.
Want wat gaat de kamer eruit zien als je er in kookt. Het rookt en dampt en vooral de suikerbieten doen dat erg. Heb jullie tulpenbollen gegeten? Nu dat gaat best, vooral met wat aardappelen er bij. De aanvulling van het brood kost het meest van je voorraad.
Nu, ik ben aan het eind van mijn nieuws. Vandaag of morgen draven de Russen in Voorburg rond.
Maar we gaan naar het goede eind. Agaat, vele beste wenschen. Ook Thijs en de jongens gegroet.
Een stevige handdruk van
Bets
Bewerking brief over de gevolgen van de hongerwinter - Bron: Beeldbank 40-45
Beantwoord de volgende vragen.
De bevrijding begint in 1944.
In welk deel van Nederland begint de bevrijding?
In welk deel van Nederland woont de briefschrijfster, Bets? Leg uit.
Uit welke delen van de brief blijkt dat mensen tijdens de winter van 1944-1945 veel honger hebben geleden?
In mei 1945 is Nederland in zijn geheel bevrijd. Op welke datum?
Zoek op uit welke landen veel soldaten betrokken waren bij de bevrijding.
10 mei 1940
De Duitsers vallen Nederland binnen op 10 mei 1945. Na vijf oorlogsdagen in mei 1940 waren de oorlogshandelingen in Nederland voorbij. Een klein deel van het Duitse leger bezette Nederland. Nederland kreeg een burgerlijk bestuur.
Februari 1941 - najaar 1944
De fase van de Duitse repressie. De Duitse machthebbers lieten hun gematigde houding varen. Vanaf 1942 volgden anti-Joodse maatregelen elkaar snel op.
Najaar 1944 - mei 1945, De Hongerwinter
De fase van ontregeling en hongersnood. De zwaarste maanden uit de oorlog. Het Zuiden van Nederland was al bevrijd. De rest van Nederland was nog bezet. Vooral in de grote steden leed men erge honger. De in het nauw verkerende Duitsers reageerden op vergrijpen en verzetsdaden met veel geweld. Uiteindelijk was Nederland op 5 mei 1945 in zijn geheel bevrijd.
Razzia
Actie waarbij een straat of wijk werd afgezet en alle huizen werden gecontroleerd op onderduikers of andere vijanden.
De opgepakte mensen waren vooral joden en mannen.
Joden werden naar de vernietigingskampen gebracht. Mannen werden naar Duitsland gebracht, waar ze moesten werken als dwangarbeider.
Blitzkrieg
Snelle verrassingsaanval met een sterk leger, zodat de vijand snel verslagen kan worden.
Brudervolk
Het Nederlandse volk werd door Hitler gezien als een 'Brudervolk', sterk verwant aan het Duitse volk.
Koninklijke familie
De Nederlandse Koninklijke familie en de regering vluchtten kort na de inval van de Duitsers naar Engeland. Ze regeerden vanuit ballingschap.
Propaganda
Communicatie die heel sterk één enkele boodschap laat horen en vaak de waarheid heel simpel voorstelt.
In de Tweede Wereldoorlog werd propaganda vooral verspreid via posters en via de radio.
Ballingschap
Naar een ander land vluchten of weggestuurd worden.
In mei 1940 vluchtte de Koninklijke familie en regering tijdens de oorlogsdagen naar Engeland. Nederland had toen een regering en koningshuis in ballingschap.
NSB
Nationaal-Socialistische Beweging. Een politieke partij die het nationaalsocialisme van Hitler aanhing en in Nederland probeerde te verspreiden.
Bombardement Rotterdam
In de middag van 14 mei 1940 werd de eeuwenoude historische binnenstad van Rotterdam compleet vernietigd door zware bombardementen door de Duitsers. Het Nederlandse leger gaf zich vervolgens snel over.
Concentratiekampen
Kampen waar tegenstanders van de nazi’s en Joden werden opgesloten. Ze moesten daar zware arbeid verrichten onder afschuwelijke omstandigheden. De meesten overleefden de kampen niet.
Invasie
Een invasie is een militaire actie die bestaat uit het binnengaan van een leger van een gebied dat valt onder een ander land. Over het algemeen met het doel het land te veroveren. De Duitse inval in Nederland was een invasie.
Dwangarbeid
Arbeid die mensen onder bedreiging van straf, tegen hun wil, verrichten. Vanaf 1942 organiseerde Duitsland gedwongen klussen in de Duitse oorlogsindustrie. Miljoenen volwassen mannen uit de bezette gebieden werden gedwongen in Duitsland te werken in werkkampen en fabrieken.
Radio Oranje
Radio-uitzendingen door de Nederlandse regering en koningin, die naar Engeland gevlucht waren.
Jodenvervolging
Jodenvervolging is gecoördineerd geweld tegen en onderdrukking van de Joodse bevolkingsgroep. De bekendste Jodenvervolging is de Holocaust.
Onderduiken
Verstoppen in een huis (kelder, zolder o.i.d.) of op het platteland, om te voorkomen dat je werd opgepakt.
Anne Frank
Joods meisje dat bekend is geworden door het dagboek dat ze schreef tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen ze ondergedoken zat in Amsterdam
Westerbork
Doorvoerkamp in Nederland in de provincie Drenthe. Hier werden Nederlandse Joden verzameld en daarna per trein naar concentratiekampen in andere landen gestuurd.
D-Day
6 juni 1944, de dag waarop de legers van de Verenigde Staten, Engeland en Canada aan de kust van Normandië in Frankrijk binnenvielen om Europa te bevrijden.
Eindopdracht A: Toets
Als eindproduct maak je de toets 'De Duitse bezetting van Nederland'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je kunt vervolgens jouw antwoorden vergelijken met de goede antwoorden.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bezoek het canonvenster en kijk er een tijdje rond. Bekijk in ieder geval:
de Vensterplaat Tweede Wereldoorlog.
de Canon-clip Voortgezet onderwijs.
Eindproduct
Werk samen met een klasgenoot.
Via de website www.canonvannederland.nl/ vind je ook een aantal regionale canons.
Is er een canon bij over jullie eigen woonomgeving? Je woonplaats of provincie?
Zoek in die regionale canon naar interessante informatie over de oorlogsjaren.
Maak met behulp van die informatie een Quiz voor je klasgenoten.
De quiz heeft minimaal 8 vragen. Minimaal 4 vragen gaan over de Tweede Wereldoorlog in jouw regio. De overige vragen gaan over Nederland in de oorlog.
Als je de vragen af hebt zorg je voor bijpassende afbeeldingen.
Laat de quiz invullen door minimaal 3 klasgenoten. Bewaar hun antwoorden en pas je quiz waar nodig nog wat aan.
Beoordeling
Je docent let tijdens het beoordelen van je quiz op de volgende punten:
Bevat de quiz minimaal 8 vragen?
Gaan minimaal 4 vragen over de oorlog in de regio?
Gaan de overige vragen over de oorlog in de rest van Nederland?
Zijn de vragen duidelijk omschreven?
Zijn er bijpassende afbeeldingen?
Is de quiz gemaakt door minimaal 3 klasgenoten?
Ziet het geheel er netjes en verzorgd uit?
Klaar?
Lever je quiz en de antwoorden van je klasgenoten, in bij je docent.
Bij het maken van een quiz ontwerp je zelf de vragen in groepjes. Via een puntensysteem wordt de winnaar bepaald. Daarna worden de antwoorden besproken.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Gaf de informatie in de video al een duidelijk beeld over Nederland in de Tweede Wereldoorlog?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Weet je hoe de eerste steden ontstaan zijn?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 tot 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Als je hebt gekozen voor de toets: Waren de vragen moeilijk? Lukte het om alles te beantwoorden of moest
je soms nog in de kennisbank kijken?
Als je hebt gekozen voor de quiz: Vond je het lastig om 8 verschillende vragen te maken? Konden
je klasgenoten je quiz maken?
Extra
Extra: Anne Frank
In het boek 'Kinderen die wereld hebben veranderd' staan verhalen over kinderen.
Een van de verhalen gaat over Anne Frank.
Anne Frank (1929-1945) moest zich tijdens de Tweede Wereldoorlog met haar Joodse familieleden verbergen voor de Nazi's. Ze hield een dagboek bij.
In het dagboek schreef ze op hoe het was om als meisje op te groeien in een te krappe ruimte terwijl buiten de oorlog woedt.
Na twee jaar werd ze ontdekt en weggevoerd naar een concentratiekamp.
Daar overleed Anne. Anne's dagboek staat symbool voor het leed van miljoenen mensen.
Download en lees nu het verhaal uit het boek 'Kinderen die de wereld hebben veranderd': Anne Frank
Antisemitisme of jodenhaat is de discriminatie van Joden.
Joden en het jodendom hebben in de geschiedenis dikwijls te maken gehad met haat van anderen.
En vaak ook met discriminerende overheidsmaatregelen.
Gebruik de informatie uit de vorige stappen bij het maken van een eindproduct over Anne Frank. Je mag zelf kiezen wat voor soort eindproduct je maakt.
In je eindproduct maak je in ieder geval duidelijk:
waarom dagelijks honderden mensen het Anne Frankhuis in Amsterdam bezoeken.
wat jij vindt van het verhaal van Anne Frank.
Voor het maken van het eindproduct kun je gebruikmaken van de Gereedschapskist.
In de gereedschapskist vind je voor veel verschillende eindproducten een plan van aanpak en kun je zien hoe de eindproducten beoordeeld worden.
Voor je begint met het maken van je eindproduct bespreek je je plan van aanpak met je docent.
Extra: Anton de Kom
Een voorbeeld van een minder bekende, maar niet minder belangrijke verzetsstrijder is Anton de Kom.
Anton de Kom is een Surinaamse schrijver en activist die zich jaren inzette tegen de overheersing en uitbuiting van Suriname door de Nederlanders. Omdat hij in Suriname geen goede baan kan krijgen, vertrekt hij naar Nederland.
Hij trouwt in Nederland met de blanke Petronella Bosboom. Nu is dat niet bijzonder meer, maar in die tijd was dat wel anders! Samen krijgen ze vier kinderen.
Onafhankelijkheid, rechtvaardigheid en gelijkheid zijn voor Anton belangrijke mensenrechten. Mensen moeten niet als slaven worden behandeld en landen moeten hun eigen regime kunnen hebben. Daarom schrijft hij een boek over de geschiedenis van Suriname: ‘Wij slaven van Suriname’, waarin hij de geschiedenis en de dan geldende problemen van het land aankaart.
Als Nederland bezet wordt door de Duitsers, voelt Anton weer een sterk gevoel van verzet! Daarom sluit hij zich aan bij het verzet en gaat schrijven voor verschillende communistische kranten. Helaas wordt hij in 1944 gearresteerd en via verschillende concentratiekampen eindigt zijn leven in concentratiekamp Neuengamme, waar hij vlak voor de bevrijding om het leven komt.
Meer over Anton de Kom lees je in de Canon van Nederland.
Gebruik de informatie uit de vorige stappen bij het maken van een zelfgekozen product over Anton de Kom. Je mag zelf kiezen wat je maakt.
In je werk maak je in ieder geval duidelijk:
hoe zijn persoonlijke leven eruit zag.
wat zijn verzetsdaden waren en welke gevolgen ze hadden.
Het arrangement De Duitse bezetting vmbo12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 9 met het onderwerp Duitse bezetting van Nederland. Het materiaal bespreekt het binnenvallen van Duitsland in Nederland en de bombardement van van Rotterdam. Het bespreekt dat Hitler nederland zag als Brudervolk en dat er een groep Nederlanders was die Hitler steunde (de NSB). Er komt aan bod hoe de Joden werden gediscrimineerd en hoe er verzet werd gepleegd, zowel passief als actief. De hongerwinter wordt besproken en als laatst komt de bevrijding van Nederland aan bod. Begrippen bij deze les zijn: 10 mei 1940, Februari 1941 - najaar 1944, Najaar 1944 - mei 1945, De Hongerwinter, Razzia, blitzkrieg, Brudervolk, Koninklijke familie, propaganda, ballingschap, NSB, bombardement Rotterdam, concentratiekampen, invasie, dwangarbeid, Radio Oranje, jodenvervolging, onderduiken, Anne Frank, Westerbork en D-Day.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 9 met het onderwerp Duitse bezetting van Nederland. Het materiaal bespreekt het binnenvallen van Duitsland in Nederland en de bombardement van van Rotterdam. Het bespreekt dat Hitler nederland zag als Brudervolk en dat er een groep Nederlanders was die Hitler steunde (de NSB). Er komt aan bod hoe de Joden werden gediscrimineerd en hoe er verzet werd gepleegd, zowel passief als actief. De hongerwinter wordt besproken en als laatst komt de bevrijding van Nederland aan bod. Begrippen bij deze les zijn: 10 mei 1940, Februari 1941 - najaar 1944, Najaar 1944 - mei 1945, De Hongerwinter, Razzia, blitzkrieg, Brudervolk, Koninklijke familie, propaganda, ballingschap, NSB, bombardement Rotterdam, concentratiekampen, invasie, dwangarbeid, Radio Oranje, jodenvervolging, onderduiken, Anne Frank, Westerbork en D-Day.
Deze opdracht gaat over de Duitse bezetting van Nederland.
Aan het eind van deze les kun je:
Tijd
Ga naar de Kennisbank geschiedenis.
Ga naar de Kennisbank geschiedenis.
Ga naar de Kennisbank geschiedenis.
31 januari 1945
Intro
In het boek 'Kinderen die wereld hebben veranderd' staan verhalen over kinderen.
Een voorbeeld van een minder bekende, maar niet minder belangrijke verzetsstrijder is Anton de Kom.
