1 Inleiding
1.1 Introductie
Jullie werken vrijwel allemaal bij een organisatie die opdrachten geeft (waterschap, gemeente enz) of opdrachten uitvoert (aannemers). Voor het uitvoeren van werkzaamheden in de groene ruimte is het heel belangrijk dat de opdrachtgever en de opdrachtnemer duidelijke afspraken hebben over wat er moet gebeuren en ook hoe het moet gebeuren. Oftewel: ze moeten dezelfde 'taal spreken'.
Voor het uitvoeren van werkzaamheden in de grond-, weg- en waterbouw is daarom een eigen 'taal' ontwikkeld om opdrachten te omschrijven: de RAW-systematiek (RAW=Rationalisatie en Automatisering Grond-, Water- en Wegenbouw). In Nederland worden opdrachten in de grond-, weg- en waterbouw door middel van zogenaamde RAW-bestekken beschreven. In dit blok gaan we onze verdiepen in de RAW-systematiek. Maar we gaan ook in op andere zaken die hiermee te maken hebben zoals aanbesteden, directievoering, calculatie en offreren.
1.2 Leerdoelen
Werkprocessen
- P7-K1 Organiseren van het werk in de groene ruimte
- P7-K1-W3 Levert het werk op
- P7-K1-W2 Calculeert en bewaakt budget
Vakkennis en vaardigheden KD:
- Kan een bestek/tekening/beheerplan lezen en vertalen in werkzaamheden;
- De beginnend opzichter/uitvoerder groene ruimte controleert samen met de opdrachtgever of het werk is uitgevoerd conform het bestek of (contract)afspraken.
1.3 Toetsing
Dit blok wordt afgesloten door
- Het voldoende maken van de opdrachten;
- Het voldoende (5,5) maken van een schriftelijk toets.
2 Aanbesteden
2.1 Opdrachten voor de overheid
Veel werkzaamheden worden uitgevoerd in opdracht van overheden (Rijk, gemeenten, provincies, waterschappen). Voor overheden en een aantal speciale bedrijven gelden andere regels dan voor particulieren en bedrijven als zij een opdracht willen verstrekken. Het is belangrijk om enige kennis van deze regels te hebben omdat organisaties grote problemen kunnen krijgen als ze de regels niet correct toepassen. Bedrijven die een grote opdracht zijn misgelopen kunnen bijvoorbeeld rechtzaken aanspannen die veel geld kosten en waardoor projecten grote vertragingen kunnen oplopen. Het verstrekken van (grotere) opdrachten door overheden wordt aanbesteden genoemd.
In de volgende opdracht ga je je verdiepen in de aanbestedingsregels.
Opdracht
Schrijf een artikel van ongeveer 1 A4'tje waarin je in eigen woorden uitlegt wat aanbesteden inhoudt.
- De tekst moet begrijpelijk zijn voor mede-studenten zonder voorkennis (bruikbaar voor wiki-arrangement);
- Zorg ervoor dat je artikel minimaal antwoord geeft op onderstaande vragen maar dat het een logisch en leesbaar verhaal wordt (dus geen opsomming van antwoorden);
- Zorg voor een logische structuur die zelfstandig leesbaar is en denk ook aan taal- en spelfouten;
- Gebruik Google, onderstaande bronnen, elkaar en de docent voor informatie;
- Gebruik de tips uit de MBO-toolkit.
Te beantwoorden vragen:
- Wat is aanbesteden?
- Wie doen het?
- Waarom wordt het gedaan?
- Wanneer moet het?
- Hoe gaat het in zijn werk?
- Welke 3 hoofdsoorten van aanbesteden zijn er en hoe gaan die in globaal in hun werk?
- Wat is er nodig bij aanbesteden?
- Wat is EMVI
- Andere nuttige informatie
Bronnen:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanbesteden
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanbesteden/aanbestedingsregels
https://nl.wikipedia.org/wiki/Aanbesteding
https://www.tenderned.nl/
https://aanbestedingskalender.nl/
Voorbereiding
- Neem een half uur de tijd om in stilte bronnen te raadplegen en aantekeningen te maken.
- Bespreek de resultaten klassikaal en maak een schema op het bord.
- Maak aan de hand van de aantekeningen een schrijfplan
Na afloop
- Laat je tekst na afloop digitaal controleren door een klasgenoot en laat hem commentaar in de kantlijn zetten en wijzigingen verwerken met 'wijzigingen bijhouden'.
- Verwerk de opmerkingen en sla de tekst als nieuw bestand op zodat de docent beide versies kan zien. Zet de bestanden beide in de map 'Bestekken en aanbesteden' in OneDrive. Geef ze op de volgende manier een naam: Aanbesteden [je naam] [v01, v02 enz]
- De laatste versie wordt nagekeken door de tweedejaars studenten en door de docent.
Beoordeling
Het artikel wordt beoordeeld aan de hand van een zogenaamde rubric. Dit is een tabel met daarin een aantal criteria die worden beoordeeld. De rubric vind je hieronder:
2.2 Termen
Hieronder staat een aantal relevante termen die te maken hebben met aanbesteden. De betekenis van deze termen moet je kennen.
Gunning:
Het verlenen van een opdracht aan een bedrijf dat heeft meegedongen in een aanbesteding.
Publieke sector
Overheidsorganisaties (rijk, gemeente, provincie, gemeente, waterschap) en semi-overheidsorganisaties (onderwijs, zorg, woningcorporaties enz)
Private sector
Niet-overheid (bedrijven, particulieren)
Aanbesteding
Procedure waarbij een opdrachtgever bekendmaakt dat hij een opdracht wil laten uitvoeren en bedrijven vraagt om een offerte in te dienen. Het woord wordt meestal gebruikt als een overheid de opdrachtgever is.
3 Bestek
3.1 Wat is een bestek?
In zowel de (groot)groen sector als de GWW sector worden veel klussen aangenomen volgens bestek. Tijdens de les krijg je van de docent een PPT presentatie te zien over het bestek. Na deze presentatie kun je uitleggen (en begrijp) je wat een bestek is en waarvoor het gebruikt wordt.
Na het volgen van deze lessen weet je:
- hoe een bestek is opgebouwd
- waarvoor een bestek wel en niet gebruikt wordt
- waar je welke gevens waar kunt vinden
Er staat veel in de PPT en de docent heeft ook veel voorbeelden gegeven en de PPT aangevuld. Veel van die informatie kun je in onderstaande bestand lezen.
Opdracht
Lees bovenstaand document door en beantwoord voor jezelf de volgende vragen:
- Wat is een bestek?
- Waar dient een bestek voor?
- Wat wordt bedoeld met de RAW-systematiek?
- Welke onderdelen bevat een RAW-bestek?
- Waarom is het verstandig om als opdrachtnemer op de geplande werklocatie te gaan kijken? Alle gegevens staan toch in het bestek?
- Waar staan de letter V, NV, L en TB voor? En wat betekent dat?
Meer begrijpelijk geschreven informatie is ook te vinden op Wikipedia. Houd er rekening mee dat Wikipedia niet 100% betrouwbaar is. Check je informatie dus altijd bij een andere bron.
http://nl.wikipedia.org/wiki/RAW-bestekssystematiek
Iets minder gemakkelijk geschreven is onderstaand informatieboekje van het CROW. Hiervan kun je wel aannemen dat de informatie betrouwbaar is.
Opdracht
Onder deze opdracht staat een digitaal cursusbestek. Met dit bestek leer je een beetje wat er in een bestek staat, hoe het eruit ziet en een paar punten (van de vele) waar je op zou kunnen letten. Hieronder staat een Word document met vragen.
Beantwoord deze vragen met behulp van het onderdeel RAWeetjes op de website van het CROW. Soms zul je een antwoord ook zelf moeten zoeken met behulp van Google.
Ter illustratie staat hieronder nog een echt bestek voor een typische watermanagementklus.
3.2 Beeldbestek
Een bijzondere vorm van een bestek is het zogenaamde beeldbestek. Deze vorm wordt tegenwoordig vaak toegepast in het beheer van openbaar groen. In plaats van een frequentiebestek waarin staat hoevaak er bijvoorbeeld moet worden gemaaid, wordt aan de hand van een vastgesteld beeldkwaliteitsniveau bepaald waaraan het beeld van het openbaar groen moet voldoen. In een beeldbestek worden verschillende kwaliteitsnveaus onderscheiden: A+, A, B, C of D. A+-niveau is heel hoog en D is heel laag.
Het CROW heeft een catalogus samengeteld met daarin een groot aantal kwaliteitsbeelden. Hieronder zijn enkele voorbeelden van kwaliteitsbeelden weergegeven.
Voorbeelden van een kwaliteitsbeelden
3.3 Raambestek
Je hebt geleerd dat in een RAW-bestek nauwkeurig staat omschreven welke werkzaamheden er moeten worden uitgevoerd. Nou zijn sommige werkzaamheden lastig te voorspellen. Bij bepaalde type werkzaamheden, vaak onderhoud of calamiteitenservice, is vooraf niet altijd te voorspellen hoeveel werk moet worden verzet. Het ene jaar is er bijvoorbeeld meer onderhoud nodig dan het andere jaar. Hiervoor bestaat de mogelijkheid om een raambestek te maken. Hierin worden de werkzaamheden beschreven maar worden de hoeveelheden open gelaten. In plaats daarvan worden eenheidsprijzen afgesproken. Zodra het werk nodig is wordt opdracht gegeven het werk uit te voeren volgens de eenheidsprijzen in het raambestek. Omdat aannemers wel een beetje moeten weten wat ze kunen verwachten kan een opdrachtgever een bepaalde omzetgarantie vastleggen.
3.4 Besteksoftware
Het schrijven van een bestek gebeurt met een bestekprogramma. Hiervan zijn er verschillende op de markt. Deze programma's zijn ook in staat om bestekken in te lezen zodat alle informatie digitaal kan wordne uitgewisseld. Om gebruik te mogen maken van de RAW-systematiek moet voor ieder bestek een bedrag worden afgedragen aan het CROW die de sytematiek onderhoudt. Iedere organisatie die een bestek op de markt brengt moet deze regstreren bij het CROW en een bepaald percentage van de aanneemsom afdragen.
3.5 Termen
Hieronder staat een aantal relevante termen die te maken hebben met aanbesteden. De betekenis van deze termen moet je kennen.
GWW-sector
Grond-, weg- en waterbouwsector.
RAW-systematiek
De RAW-systematiek is een reeks voorwaarden voor het uniform opstellen van bestekken in de GWW-sector. RAW staat voor Rationalisatie en Automatisering Grond-, Water- en Wegenbouw (de afkorting hoef je niet te kennen). Door de standaardmethode te gebruiken spreken opdrachtgever en opdraachtnemer 'dezelfde taal' en worden misverstanden voorkomen. Het CROW beheert de CROW-systematiek
EMVI
Economisch meest voordelige inschrijving.
4 Calculeren
4.1 Calculeren
Als een bestek op de markt is gebracht komt het er voor de aannemers op aan een goede prijs te maken. Dit is een hele kunst want als de prijs te hoog is dan is de kans groot dat de concurrentie er met het werk vandoor gaat, maar is de prijs te laag dan verdient hij niets of maakt hij zelfs verlies. Aannemers moeten dus heel goed weten en berekenen wat bepaalde werkzaamheden henzelf kosten. Het 'maken' van een prijs voor een klus noemen we calculeren. Het resultaat is een kostenraming of begroting.
4.2 Normen
De begroting/kostenraming wordt meestal gemaakt aan de hand van ervaringsnormen. Ieder bedrijf, met zijn personeel, machines etc, kan weer een andere prijs voor het werk maken. Doe je dit voor de eerste keer dan is het moeilijk in te schatten hoeveel tijd bepaalde werkzaamheden vragen en wat machines en materialen kosten. De laatste twee kun je prima op internet vinden. Voor de tijdnormen is een boek samengesteld waar de meest voorkomende werkzaamheden in staan. Deze normen kun je gebruiken voor je calculatie.
Het Groene boek: http://www.wur.nl/nl/show/Het-Groene-Boek-tijdnormen-voor-de-groene-sector.htm
4.3 Excel begroting
Nu ga je de werzaamheden uit het bestek overbrengen naar het Excel begrotingsformulier. Het is goed om de zelfde volgorde aan te houden, je kunt dan gemakkelijk zien of je alles overgenomen hebt.
Buiten de werkzaamheden die je moet invullen zijn er nog drie kolommen. De kolommen arbeid (tijd), machines en materialen. Je ziet dat je nog wel een flink aantal dingen moet uitzoeken. De rekenformules zitten al in het Excel bestand, maar kunnen ook zo weer verwijderd worden, let dus goed op!
4.4 SIMPUL
4.5 De inschrijfstaat
De bestekbegroting wordt gemaakt op basis van het bestek. Het bestek bevat een geschreven gedeelte en de bestek- en werktekeningen.
Aan het einde van het bestek vind je een inschrijvingsbiljet en -staat. De werkzaamheden en hoeveelheden zijn automatisch overgenomen uit deel 2.2 van het bestek. Met deze (ingevulde) staat geeft de aannemer aan voor welk bedrag hij de klus wil klaren.
Wanneer je voor dit werk wilt inschrijven, zul voor elke bestekpost de prijs per eenheid en het totaalbedrag moeten invullen. De prijs die wordt ingevuld, is gebaseerd op de directe kosten. De som van alle bestekposten is het subtotaal.
Daarna worden de staartkosten ingevuld.
Hier vind je een voorbeeld van een inschrijfstaat.
Staartkosten
De staartkosten (de indirecte kosten) zijn kosten die een bedrijf maakt voor het uitvoeren van een werk en die niet aan een afzonderlijk onderdeel zijn toe te schrijven. Tot de staartkosten worden verschillende kostensoorten gerekend.
Hierna lichten we ze kort toe.
Eenmalige kosten
Eenmalige kosten zijn kosten die direct verband houden met het werk, maar die niet evenredig toe- of afnemen met de omvang.
Enkele voorbeelden van eenmalige kosten zijn:
– de aan- en afvoer van materieel;
– het verwerven van vergunningen;
– het inrichten van het werkterrein.
Uitvoeringskosten
Uitvoeringskosten zijn kosten die worden gemaakt tijdens het uitvoeren van het project, maar die niet direct productief zijn voor het verwerken van de bestekhoeveelheden. De uitvoeringskosten zijn dus de kosten die op het werk worden gemaakt, maar die niet productief zijn waar het de te verwerken bestekshoeveelheden betreft. Denk aan: personeelskosten uitvoerder,
administratie, gas, water, telefoonkosten, huur uitzetmateriaal en dergelijke.
Algemene kosten
Tot de algemene kosten worden de overheadkosten van de aannemer gerekend, die als een percentage van de totale omzet door de aannemer worden toegerekend. De algemene kosten omvatten de kosten van huisvesting van het bedrijf, van de centrale organisatie en van de afdelingen die niet worden doorberekend op basis van verrichte diensten.
Winst en risico
Winst is het bedrag dat overblijft nadat alle kosten en risico’s die met het project samenhangen, zijn verrekend. Onder risico’s vallen alle onvoorziene omstandigheden, uitvoeringsrisico’s en niet-verrekenbare loon- en prijsstijgingen. Ook renteverlies en het niet kunnen verrichten van werkzaamheden door regen, wachturen door te late leveranties of reparaties aan materieel vallen hieronder.
Bijdrage RAW-systematiek
Voor de kosten van het onderhoud en het gebruik van de RAW-systematiek moet een bepaald percentage (0,15%) worden afgedragen aan de CROW. Deze post wordt als een aparte post in de begroting opgenomen.
4.6 De gunning
Als de staten ingeleverd zijn volgt de gunning van het werk. Dit is een heel officieel gebeuren en gaat conform de "gunningscriteria"
Het werk wordt gegund aan de inschrijver met de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI). De gunningscriteria zijn onderverdeeld in criteria die betrekking hebben op kwalitatieve aspecten van de inschrijving. Deze aspecten wordt omgezet in een kwantitatieve waardering (punten)
Een aantal voorbeelden:
- Tijd: bv planning of fasering
- Bereikbaarheid: bv parkeren, bereikbaarheid winkels
- Energieverbruik: bv energiereductie
- CO2 ambitieniveau: bv reductiedoelstelling, emmissies
De 'verdiende' waarde wordt omgezet in geld en dit wordt weer afgetrokken van de inschrijvingsprijs, de zgn. evaluatieprijs. De laagste evaluatieprijs wint de inschrijving.
De punten uit de gunningscriteria moeten door de inschrijvers worden vastgelegd in het Plan van Aanpak waarin invulling wordt gegeven aan de genoemde criteria.
Voorbeeld van uitgangspunten plan van aanpak:
- het plan van aanpak bevat niet meer dan 2000 woorden, bijlagen uitgezonderd
- de kwaliteit, lay-out en overall uitstraling van het pva wordt in de jurybeoordeling meegenomen
- de wijze waarop CO2 amitiniveau wordt vormgegeven
- in de maanden ........ worden geen werkzaamheden uitgevoerd
- etc
4.7 Termen
Calculeren
Het berekenen wat een bepaalde opdracht gaat kosten.
Kostprijs
De kosten die een aannemer zelf kwijt is aan het uitvoeren van een opdracht
Marge
Het verschil tussen kostprijs en verkoopprijs (winst) als percentage van de omzet.
Omzet
Het bedrag dat door de opdrachtgever wordt betaald.
Kostenraming
Berekening van de interne kosten (kostprijs) van een opdracht.
Begroting
Idem als bij kostenraming
5 Offreren
5.1 De offerte
Een offerte bestaat uit drie onderdelen:
- inleiding;
- middenstuk;
- slot.
In de inleiding bedank je voor de aanvraag of je verwijst naar de aanvraag. In het middenstuk beschrijf je heel nauwkeurig welke werkzaamheden je aanbiedt tegen welke prijs en wat de leveringsvoorwaarden zijn. Geef duidelijk aan of de prijzen inclusief of exclusief BTW zijn. Verwijs indien van toepassing naar bijlagen (tekening, beplantingslijsten en dergelijke). Daarnaast geef je in een
offerte ook aan wat je betalingsvoorwaarden en leveringsvoorwaarden zijn. Deze worden vaak klein gedrukt onder aan het briefpapier.
Door de Vereniging voor Hoveniers en Groenvoorzieners (VHG) zijn voor haar leden standaard leverings- en betalingsvoorwaarden opgesteld. Als lid van deze vereniging kun je hiernaar verwijzen of de voorwaarden als bijlage bij de offerte toevoegen. Vermeld ook de termijn van (op)levering.
In het slot van de brief probeer je enige druk uit te oefenen door bijvoorbeeld aan het aanbod een tijdlimiet te koppelen. Verder sluit je de offerte af met een verkoop bevorderende, positieve slotzin.
Voorbeelden van een offerte kun je op je stagebedrijf opzoeken of allerlei voorbeelden op internet vinden. De opgestelde offerte kan worden gebruikt als orderbevestiging, als er een mogelijkheid aan de opdrachtgever wordt geboden om te ondertekenen. Zowel de hovenier als de opdrachtgever ondertekenen dan de offerte.
De Kamer van Koophandel (KvK) heeft een duidelijke instructie voor het opstellen van een goede offerte:
Voorbeeldofferte KvK
OPDRACHT:
Stel een offerte samen van het werk dat je hebt gecalculeerd. De offerte lever je in bij de docent.
5.2 Termen
6 Project Lammetjeswiel
6.1 Aanbestedingsdocumenten
Hieronder vindt je de aanbestedingsstukken die gemeente Alblasserdam heeft opgesteld voor het project Lamemtjeswiel. Bekijk deze stukken, scan ze en kijk of je alles kunt plaatsen aan de hand van de informatie die in de eerdere hoofdstukken is beschreven.
Opdracht
Beantwoord nu met de eerdere informatie en bovenstaande doceumenten de volgende vragen. Geef steeds aan waar je de informatie hebt gevonden (document, pagina, en/of paragraafnummer).
- Om welk type aanbesteding gaat het?
- Wat houdt de opdracht in?
- Wat zijn de gunningscriteria?
- Wat is er zo bijzonder aan deze criteria?
- Via welk platform wordt de aanbesteding gepubliceerd?
- Hoe kunnen inschrijvende aannemers nadere informatie krijgen?
- Hoe moeten de inschrijvingen worden ingediend?
- Wat is social return on investment?
- Waar dient de fictieve inschrijfstaat toe?
7 Oefenen voor de toets
7.1 Oefenvragen
In het bestand hieronder vindt oefenvragen voor de toets. Dit type vragen en alle vragen die in de lessen voorbij zijn gekomen kun je verwachten op de toets.
Rubric schrijven van een artikel
