1. Inleiding Renaissance.

Het tijdperk van de Renaissance beslaat ongeveer twee eeuwen: van omstreeks 1400 tot 1600. Het was een periode van grote bloei van kunst en wetenschap. Dit ging samen met bewondering voor de klassieke oudheid, de bloeiperiode van de Griekse en Romeinse beschavingen.

De Renaissance begon in Italië, waar veel resten uit de klassieke oudheid te vinden waren. Kunstenaars en opdrachtgevers hadden het gevoel dat deze beschaving opnieuw tot leven kwam. De term 'renaissance’ betekent dan ook ‘wedergeboorte’.

Natuurwetenschappelijk onderzoek

mens en natuur werden de inspiratiebron, nauwkeurige waarneming van de natuur.

Kunst en wetenschappen komen tot bloei, een grote honger naar kennis.

Het menselijk lichaam wordt ontleed, dieren en planten bestudeerd. Ontstaan van universiteiten. Bouwkunst, schilderkunst en beeldhouwkunst werden voor het eerst als vrije kunsten gezien in plaats van als ambachtelijk handwerk. Door meer kennis van de anatomie werden ook figuren waarheidsgetrouwer en natuurlijker afgebeeld. In de beeldhouwkunst werd een ideale weergave van de mens toonaangevend.

Wedergeboorte van klassieke idealen

Een sterke gerichtheid op de klassieke oudheid. Het schoonheidsideaal van de oude Grieken en Romeinen werd de standaard waaraan alle kunst moest voldoen. In de architectuur werden klassieke bouwelementen toegepast, en net als in de Griekse en Romeinse tijd werd de mens verheerlijkt in schilderkunst en architectuur. Naast de klassieke kunst was ook de vroegchristelijke en byzantijnse kunst een voorbeeld.

Opkomst van staten en landsgrenzen

Italië bestond uit veel kleine stadsstaatjes, die elkaar bevochten en probeerden de loef af te steken met indrukwekkende architectuur en de mooiste kunstwerken.

Ontdekking van de wereld

In 1492 ontdekten de Spanjaarden Noord-Amerika, in 1498 voeren de Portugezen naar Zuid-Amerika en ontdekken een nieuwe handelsroute naar Oost-Indië. Handelaren trokken over zee naar onbekende gebieden. Prinsen en rijke burgers verzamelden zeldzaamheden uit de hele wereld.

Een nieuw zelfbewustzijn.

In de Renaissance werd de mens een individu, het middelpunt van de wereld. Dat is goed te zien in de ontwikkeling van het portret. De menselijke maat wordt maat der dingen.

Veranderende levensfilosofie: opkomst van het Humanisme
Humanisten bepleitten een terugkeer naar de Griekse en Romeinse teksten en een zuivere beleving van het christelijk geloof.

Een bekende humanist was Desiderius Erasmus (ca 1469-1536), een Nederlandse priester, filosoof, schrijver en humanist die in Parijs en Turijn studeerde en door heel Europa reisde. Hij vertaalde Griekse teksten en het nieuwe testament in het Latijn (de taal van toen) en publiceerde veel ‘tractaten’ en geschriften. In zijn Bijbelvertaling ging hij uit van de oorspronkelijke teksten, en verbeterde daarmee de fouten uit de middeleeuwse vertaling. Hij bekritiseerde de verering van relieken, de aflaten, de pelgrimstochten en het gedrag van veel geestelijken. Erasmus stelde religieuze, morele, filosofische en politieke vragen en legde een fundament voor de Reformatie.

Als humanist was hij een beoefenaar van de studia humanitatis: grammatica, retorica, logica en geschiedenis. Humanisten benadrukten het belang van de wiskunde in de studie van de wereld. Wiskunde was een middel om filosofische en theologische waarheden te achterhalen.

Erasmus werd raadsheer van keizer Karel V, en gaf les aan prinsen. Hij pleitte voor vrijheid van denken en voor verdraagzaamheid: ‘Is het niet wezenlijk onchristelijk om intolerant te zijn? Een christen mag geen tiran zijn. De christelijke moraal eist juist zachtmoedigheid’.

Hans Holbein schilderde in 1523 ook drie portretten van Erasmus. Omdat hij met geleerden in heel Europa correspondeerde, was Erasmus zo beroemd dat hem vaak gevraagd werd om portretten van zichzelf naar het buitenland te sturen. Hij had grote invloed op de nieuwe geestelijke stroming in Europa, het humanisme. Zijn kritische vertaling van de bijbel werd beroemd. Maar zijn pleidooien voor meer tolerantie tussen diverse opvattingen mochten nog niet baten, pas in de 16e eeuw maakten wederzijdse verkettering, vrijheidsbeperking en brandstapels plaats voor meer vrijheid van wetenschap en ideeënvrijheid.

De boekdrukkunst verspreidde nieuwe ideeën

Johannes Gutenberg wordt als ‘uitvinder’ van de boekdrukkunst gezien. Hij goot (losse) letters in een speciale metaallegering, waarmee teksten ‘gezet’ en gedrukt konden worden. Het eerste gedateerde drukwerk verscheen in 1445, ironisch genoeg was dat een aflaatbrief met plaats voor de naam van degene voor wie de brief bestemd was. Toen werd ook het allereerste politieke pamflet gedrukt. In 1455 werd het hoofdwerk van Gutenberg, de gutenbergbijbel gepubliceerd.

Het protestantisme, waarbij de bijbel erg belangrijk is, profiteerde van de verspreiding van deze bijbel. Ook geschriften en propaganda konden nu op een snelle en goedkope manier verspreid worden.

De religieuze eenheid wordt doorbroken: de Reformatie

Nadat Luther en Calvijn misstanden in de kerk van Rome hadden bekritiseerd, ontstonden in Europa verschillende protestantse stromingen. Dit wordt de Reformatie genoemd. Deze strijd om het geloof ging met veel bloedvergieten gepaard. Het was een godsdienstrevolutie die alle lagen van de maatschappij raakte en de macht van de katholieke kerk en de wereldlijke leiders bedreigde. Ook de Anglicaanse kerk scheidde zich met Hendrik VIII af van Rome, en kreeg een protestants karakter.
In 1566 richtten Calvinistische beeldenstormers veel vernielingen aan in katholieke kerken, waarbij talloze religieuze beelden en voorwerpen werden vernield.

De stellingen van Luther

Ruilhandel wordt geldeconomie

De ontdekkingsreizen leidde tot meer handel. Eeuwenlang was de landbouw de belangrijkste bron van inkomsten geweest, maar vanaf 1400 leverden vooral handel en producten van handwerklieden geld op. In de steden bewaakten de gilden de kwaliteit en de prijs van de goederen, kooplieden organiseerden het transport. Al gauw leenden kooplieden geld aan handelaren en machthebbers die hun schuld met rente moesten aflossen. Zij werden de eerste bankiers. Rond 1450 ontstond in Italië het kapitalisme, dat zich binnen 50 jaar over heel Europa verspreidde.

Deze handelaren kregen een plaats naast de adel en wilden hun rijkdom tonen. Ze namen kunstenaars in dienst om hun paleizen te verfraaien. Zo ontstond een nieuwe hofcultuur. In 1528 verscheen een boek met etiquetteregels voor hovelingen: het boek van de hoveling "Il libro del Cortegiano" van Baldassare Castiglione.

Nieuwe rol voor kunstenaars: naast de kerk ook wereldlijke opdrachtgevers, ontwikkeling van profane kunst naast kerkelijke kunst

Kunstenaars krgen nu ook de nieuwe elite als opdrachtgever (gilden, patriciërs en handelslieden). Bankiersfamilies als de Pazzi, de Pitti en de Medici, gaven opdrachten aan kunstenaars die zich lieten inspireren door de klassieke Oudheid, de natuur en de filosofie. Dankzij dit mecenaat konden kunstenaars zich volledig aan hun kunst wijden.

De kunstenaar treedt uit de anonimiteit
een groter zelfbewustzijn van de mens

De burger

kreeg een belangrijker plaats in het maatschappelijk leven, de ridderstand verloor macht en aanzien.

PPT: Inleiding Renaissance

Video: denkbeelden in de Renaissance en familie de Medici
HISTORY OF IDEAS - The Renaissance

Colofon

Het arrangement BASIS Vwo 5 /6 kunsttheorie Beeldend / Theater Film is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur: Kunsttheorie ATC Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd: 2018-11-12 15:04:17
Licentie: Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Eindgebruiker: leerling/student
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Bronnen

Bron	Type
De stellingen van Luther https://www.youtube.com/watch?v=EUU4bfBVA3U	Video
PPT: Inleiding Renaissance https://www.youtube.com/watch?v=Yu1Lje_-58c	Link
Video: denkbeelden in de Renaissance en familie de Medici https://www.youtube.com/watch?v=fI1OeMmwYjU	Link
De bouw van de koepel van de Sancta Maria del Fiore in Florence, architect Brunnelleschi. https://www.youtube.com/watch?v=sojV4L79-7Y	Video
De gulden snede https://www.youtube.com/watch?v=3-fj4lcKvvM	Video
Dans in de Renaissance: toudillon https://youtu.be/dttm-iI-s5s	Video
Palestrina: ' Gloria " https://youtu.be/iPaP7Y9Jsc0	Video
Muziek in de Renaissance: website van digischool. http://static.digischool.nl/mu/leerlingen/geschiedenis/renaissance/instrumenten.htm	Link
Video: uitleg : wat is opera ? https://youtu.be/yywuXsu3_iE	Video
Monteverdi: L'orfeo: opera. https://youtu.be/Z_vKil1UhRg	Video
Film: Leonardo da Vinci: documentaire https://youtu.be/LiuNsFIwyog	Video
Video: Rafael: documentaire https://youtu.be/DX5vePQShzE	Video
Waaraan herken je de kunst in de Barok ? https://www.youtube.com/watch?v=EFHPAbHaoqk	Video
De Barok https://kunstgeschiedenis.jouwweb.nl/schilderkunst1/barok	Link
De Barok in Rome: Sint Pieter en Caravaggio, Bernini, stadsaanleg en fonteinen, http://www.belpaese.nl/B2SGESRN.HTML	Link
Wandeling naar en in de Sint Pieter in Rome https://www.youtube.com/watch?v=0B54PR2kvWE&t=254s	Video
Uitleg karakters Commedia dell'arte	Video
Uitleg: wat is commedia dell'arte https://youtu.be/xijoKgvvFas	Video
Commedia dell'arte https://youtu.be/Cv6Wot9M0wo	Video
Shakespeare; The Globe Theatre London tour https://www.youtube.com/watch?v=uA7V3svgOpQ	Video
Shakespeare's Globe Theatre Trailer for Romeo & Juliet 2009 https://www.youtube.com/watch?v=ZZQ5D5Kgbds	Video
http://www.geschiedenisbeleven.nl/de-bouw-van-versailles/ http://www.geschiedenisbeleven.nl/de-bouw-van-versailles/	Link
https://hofcultuurdt.wordpress.com/hofcultuur-architectuur-leefstijl-en-etiquette-3/versailles-stelt-norm/het-paleis-van-versailles/ https://hofcultuurdt.wordpress.com/hofcultuur-architectuur-leefstijl-en-etiquette-3/versailles-stelt-norm/het-paleis-van-versailles/	Link
http://en.chateauversailles.fr/discover/estate/estate-trianon/queen-theatre http://en.chateauversailles.fr/discover/estate/estate-trianon/queen-theatre	Link
Kenmerken van de Barok dans https://youtu.be/0-LEYW492eo	Video
Voorbeeld van Barok dans: dansbeweging en bewegingspatronen https://youtu.be/uxiGhIvUjxQ	Video
https://www.examenblad.nl/examenstof/syllabus-2020-kunst-vwo/2020/f=/kunst_vwo_2_versie_2020.pdf https://www.examenblad.nl/examenstof/syllabus-2020-kunst-vwo/2020/f=/kunst_vwo_2_versie_2020.pdf	Link
Het hof onder Lodewijk XIV : 1 de Zonnegod en zijn Versailles https://www.youtube.com/watch?v=kjnqvwlB2EM	Video
Het hof onder Lodewijk XIV: 2 Kennismaking met de hovelingen https://www.youtube.com/watch?v=3Sg0Jlo6fOY	Video
Het hof onder Lodewijk XIV : 3 Feest ter vermaak en propaganda https://www.youtube.com/watch?v=0NfjCeZLiJ8	Video
PPT: absolute macht https://www.youtube.com/watch?v=iRZvEyxtKfQ	Video
Hoe herken je Barok kunst ? https://www.youtube.com/watch?v=OGptBQSoM7I	Video
LINK: VOC kenniscentrum http://www.voc-kenniscentrum.nl/producten.html	Link
Kleding: De Japonse rok https://www.modemuze.nl/themas/de-japonse-rok	Link
LINK: Aziatische schatten in het Rijksmuseum in Amsterdam http://historiek.net/rijksmuseum-toont-aziatische-schatten/53726/	Link
LINK: Blauw- wit http://static.digischool.nl/ckv2/burger/burger17de/kakimon/porselein.htm	Link
LINK: Het boek van Johan Nieuhof http://static.digischool.nl/ckv2/burger/burger17de/nieuhof.htm	Link
Film: Parijs 1900: La belle époque https://www.youtube.com/watch?v=hmA_gozq3TA	Link
Bouw van het Christal Palace in Londen: voorbeeld van prefab en skeletbouw https://www.youtube.com/watch?v=X96KTrhuAHk	Link
Egon Schiele: expressionistisch kunstenaar in Wenen https://www.youtube.com/watch?v=ci6RPY2n7Dw	Link
Film: Oscar Schlemmer: Das Triadische Ballet https://www.youtube.com/watch?v=FaXoUuAM8Cw	Link
Film: vergelijking Constructivisme , de Stijl en Bauhaus. https://www.youtube.com/watch?v=NKCuXxiUpUY	Video
Film: " De Stijl " met Mondriaan en Rietveld. https://www.youtube.com/watch?v=ZHebydgXrcI	Video
Imiteren, variëren, overtreffen: kunst in de middeleeuwen, de cultuur van het moderne en de cultuur van de massa ( hedendaagse kunst ) https://www.youtube.com/watch?v=uMvjApgL3WU	Video
Overzicht van kunst stromingen in de cultuur van de massa http://kunst-postmodernisme.blogspot.nl/p/neo-expressionisme.html	Link
Conceptueel kunstenaar Arjan Boerstra https://www.youtube.com/watch?v=rweVOp3wH6k	Video
http://kunst-postmodernisme.blogspot.nl/p/minimal-art.html http://kunst-postmodernisme.blogspot.nl/p/minimal-art.html	Link
http://kunst-postmodernisme.blogspot.nl/p/conceptuele-kunst.html http://kunst-postmodernisme.blogspot.nl/p/conceptuele-kunst.html	Link
http://kunst-postmodernisme.blogspot.nl/p/land-art.html http://kunst-postmodernisme.blogspot.nl/p/land-art.html	Link
Daan Roosegaarde: Dutch profiles https://www.youtube.com/watch?v=I8SFEZz8vxg	Video
Daan Roosegaarde: windlicht : interview in " de wereld draait door " https://www.youtube.com/watch?v=ExnZOToAchI	Video
Waterlicht: project in Amsterdam en Middelburg https://www.youtube.com/watch?v=fGSdA_uOxjM	Video
Theo Jansen: strandbeesten https://www.youtube.com/watch?v=lT-DnGLa-MA	Video
Iris van Herpen: moderontwerper https://www.youtube.com/watch?v=_IyhPfci-K8	Video
Interview John Körmeling https://www.youtube.com/watch?v=p7I8hE4wDzo	Video
Top 10 Most Effective Editing Moments of All Time https://www.youtube.com/watch?v=lrSXLm2xEqs	Video
Film: Moulin Rouge https://www.youtube.com/watch?v=fFtssl7u7lE	Video
Django Unchained : Funniest Scene The Raid 360p https://youtu.be/oKegmw8z46I	Video
Werkteater: voorstelling: Hallo mdemens https://www.youtube.com/watch?v=FPe3nnEcIxI	Video

Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

Metadata

Metadata overzicht (Excel)

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

IMSCC package

Meer informatie voor ontwikkelaars

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.