Pleonasme
LET OP!
In deze kennisbank staan drie soorten stijlfiguren: pleonasme, tautologie en herhaling.
Op deze pagina leer je alles over het pleonasme, maar bekijk ook de andere twee stijlfigurenpagina's. |
Wat is een pleonasme?
Een pleonasme is een stijlfiguur in de taal, dat bestaat uit twee verschillende woordsoorten, bijvoorbeeld: een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord.
Het is een manier om op een mooie manier iets te zeggen, of om iets te benadrukken. Dit gebeurt dan vaak in gedichten of als schrijvers de taal creatief willen gebruiken.
Maar in het dagelijkse of zakelijke taalgebruik wordt een pleonasme vaak gezien als een taalfout. Hoe komt dat?
Bij een pleonasme geef je overbodige informatie of een onnodig woord bij een zelfstandig naamwoord of een werkwoord. Kijk maar naar de voorbeelden hieronder. |
Voorbeelden van een pleonasme
- Een platte pannenkoek pl = platte --> pleonasme (ezelsbruggetje) -->
- Een waarschuwing vooraf -->
- De grote reus liep naar het kleine kaboutertje --> |
- platte is overbodige informatie, een pannenkoek is namelijk altijd plat.
- vooraf is overbodig, een waarschuwing geef je namelijk altijd voordat iemand iets doet.
- grote en kleine zijn overbodig, je snapt wel ... een reus is immers altijd groot en een kabouter is altijd klein. |
Heb je nu al genoeg informatie om de opdrachten te maken? Maak dan de opdrachten.
Wil je meer voorbeelden zien? Lees dan verder in het schema hieronder.
Meer voorbeelden, bedenk zelf waarom deze woordparen samen een pleonasme zijn.
| pleonasme met een zelfstandig naamwoord |
pleonasme met een werkwoord |
- platte pannenkoek
- ronde bal, cirkel
- aanwezige bezoekers, toeschouwers
- valse voorwendsels
- brandend vuur
- openstaande vacature
- witte sneeuw
- rood bloed
- noodzakelijke behoefte
- bruine smurrie
- groen gras
- gele boterbloemen
- mondeling gesprek
- houten boomstam
- hoekig vierkant
- gratis cadeau
- vieze stank
- warme zon
- de uiterste limiet
- een verbetering ten goede
- een waarschuwing vooraf
- ruiters te paard
- overtollige ballast
- nieuwe aanwinst |
omlaag vallen, naar beneden vallen
omhoog opstijgen
weer hervatten
nog eens herhalen, weer herhalen
weer opnieuw beginnen
groter groeien
nog eens herhalen
vooraf voorbereiden
gehandhaafd blijven
achteraf evalueren
mondeling bespreken
naar elders vertrekken
opzettelijk uitlokken
tot later uitstellen
vooraf waarschuwen
foutief pleonasme in een zin verbeterde versie
Je moet verplicht een helm dragen. --> Het is verplicht dat je een helm draagt.
Je moet een helm dragen.
in staat zijn om iets te kunnen --> Je bent in staat om iets te doen.
Je kunt dit doen.
toestemming om iets te mogen doen --> Je hebt toestemming om dit te doen.
Je mag dit doen.
Het is noodzakelijk dat je dit moet doen. --> Je moet dit doen.
Het is noodzakelijk dat je dit doet. |
Er zijn dus drie stijlfiguren die op elkaar lijken en die je op deze manier uit elkaar kunt houden. Kijk in het overzicht hieronder en op de twee andere kennisbankpagina's.
| pleonasme |
tautologie |
herhaling |
- twee verschillende woorden
- twee verschillende woordsoorten |
- twee verschillende woorden
- twee dezelfde woordsoorten |
- twee precies dezelfde woorden |
Tautologie
LET OP!
In deze kennisbank staan drie soorten stijlfiguren: pleonasme, tautologie en herhaling.
Op deze pagina leer je alles over het tautologie, maar bekijk ook de andere twee stijlfigurenpagina's. |
Wat is een tautologie?
Een tautologie is een stijlfiguur bestaande uit twee verschillende woorden van dezelfde woordsoort. Het kan een manier zijn om iets op een mooie manier te zeggen, je leest het vaak in gedichten. Ook kan het een manier zijn om iets te benadrukken.
Bijvoorbeeld: De tafels stonden schots en scheef. (Die staan dan dus héél erg scheef.)
Maar in het dagelijks of zakelijk taalgebruik wordt een tautologie vaak als een taalfout gezien, omdat je in feite iets dubbelop zegt. |
Voorkennis
Je kunt een tautologie pas herkennen en verbeteren als je weet wat woordsoorten zijn. Dit is omdat een tautologie altijd uit twee verschillende woorden van dezelfde woordsoort bestaat.
(Bij het pleonasme op de andere kennisbankpagina zijn dat twee verschillende woordsoorten.) |
Voorbeelden
| Tautologieën als taalfout in zinnen |
Verbeterde zinnen - twee opties |
- Niettemin kan ik toch naar je feest komen.
- We wisten reeds al weken dat we stage moesten lopen.
- Misschien is hier wellicht een oplossing voor.
- Natuurlijk mag je vanzelfsprekend mijn mobiel even lenen.
- Vermoedelijk is hij misschien al vertrokken.
- We hebben gelukkig haast bijna geen huiswerk.
- Om die reden is het daarom belangrijk dat je veel beweegt.
- Want sporten is immers heel goed voor je conditie.
- Voordat je dit opschrijft, lees je eerst de uitleg goed.
- Maar ik kan echter niet komen vandaag.
- Tot dusver hebben we dit niet eerder gedaan.
- Naast nieuwe skates, kreeg ik bovendien geld.
- Bovendien kreeg ik ook geld voor mijn verjaardag. |
- Niettemin kan ik komen. of - Ik kan toch komen.
- We wisten dit al weken. - We wisten reeds dat we ...
- Misschien is hier een oplossing voor. - Wellicht is hier ...
- Natuurlijk mag je ... - Vanzelfsprekend mag je ...
- Vermoedelijk is hij al vertrokken. - Misschien is hij al vertrokken.
- We hebben gelukkig haast geen huiswerk. - We hebben bijna geen huiswerk.
- Om die reden is het belangrijk dat ... - Daarom is het belangrijk dat ...
- Want sporten is heel goed voor je. - Sporten is immers heel goed voor je.
- Voordat je dit opschrijft, lees de uitleg goed. - Als je dit opschrijft, lees eerst de uitleg goed.
- Maar ik kan niet komen vandaag. - Ik kan echter niet komen vandaag.
- Tot dusver hebben we dit niet gedaan. - We hebben dit niet eerder gedaan.
- Naast nieuwe skates kreeg ik geld. - Ik kreeg nieuwe skates en bovendien geld.
- Bovendien kreeg ik geld voor mijn verjaardag. - Ik kreeg ook geld voor mijn verjaardag. |
Er zijn ook ingeburgerde tautologieën, je hoort ze heel veel en ze worden niet echt als een fout gezien.
Voorbeelden
- nooit of te nimmer
- met pracht en praal
- altijd en eeuwig
- blij en verheugd
- eenzaam en verlaten
- gratis en voor niets |
- never nooit niet
- open en bloot
- wis en waarachtig
- vast en zeker
- verder nergens anders
- wikken en wegen |
Er zijn dus drie stijlfiguren die op elkaar lijken en die je op deze manier uit elkaar kunt houden. Kijk in het overzicht hieronder en op de andere twee kennisbankpagina's.
| pleonasme |
tautologie |
herhaling |
- twee verschillende woorden
- twee verschillende woordsoorten. |
- twee verschillende woorden
- twee dezelfde woordsoorten |
- twee precies dezelfde woorden |
Herhaling
LET OP!
In deze kennisbank staan drie soorten stijlfiguren: pleonasme, tautologie en herhaling.
Op deze pagina leer je alles over het herhaling, maar bekijk ook de andere twee stijlfigurenpagina's. |
Wat is een herhaling?
| Een herhaling is een stijlfiguur waarbij je twee precies dezelfde woorden letterlijk herhaalt. |
Voorkennis
| Om een herhaling te herkennen heb je niet veel voorkennis nodig, wel is het belangrijk dat je een zin echt heel goed leest. Het is handig als je ook weet wat de stijlfiguren pleonasme en tautologie zijn, zodat je het verschil met herhaling goed kunt begrijpen. |
Hier zie je voorbeelden van een herhaling in zinnen, je ziet dat er steeds precies eenzelfde woord herhaald wordt.
Voorbeelden
- Ik heb er ook nog eens geen zin in ook.
- Als we dan thuis komen, dan drinken we eerst nog wat.
- Het was op die zolder echt stik, stik donker.
- Ik ga echt nooit, nee nooit meer in zo'n enge achtbaan! |
Er zijn dus drie stijlfiguren die op elkaar lijken en die je op deze manier uit elkaar kunt houden. Kijk in het overzicht hieronder en in de andere twee kennisbankpagina's.
| pleonasme |
tautologie |
herhaling |
- twee verschillende woorden
- twee verschillende woordsoorten |
- twee verschillende woorden
- twee dezelfde woordsoorten |
- twee precies dezelfde woorden |
