De Industriële Revolutie was de periode dat de productie werd verplaatst van woningen en kleine werkplaatsen naar fabrieken. De schaalvergroting werd mogelijk en nodig door de komst van machines. Voor de arbeiders in de fabrieken was het, zeker in de beginjaren, geen verbetering: een laag loon en slechte werk- en woonomstandigheden. In deze opdracht ga je ontdekken hoe ze daarin verandering wisten aan te brengen.
Bespreek met een klasgenoot welke veranderingen jullie verwachten? Op welke manier denken jullie dat de arbeiders verandering in zouden kunnen brengen?
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
omschrijven waar het idee vandaan komt dat arbeiders kunnen opstaan tegen hun werkgevers tijdens de Industriële Revolutie.
uitleggen waarom er toen een goede voedingsbodem was voor dit idee.
toelichten hoe arbeiders in Nederland zich in de 19e en in de eerste jaren van de 20e eeuw organiseerden in vakbonden om bij hun werkgevers een betere behandeling af te dwingen.
minimaal twee successen noemen die de vakbonden in die strijd voor een betere behandeling van arbeiders hebben behaald.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest een tekst over de Industriële Revolutie die tot ongelijkheid leidde.
Stap 2
Je leest een tekst over armoede en ellende van arbeiders.
Stap 3
Je leest een tekst over de emancipatie van de arbeiders.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct A
Maak samen met een klasgenoot een folder.
Eindproduct B
Schrijf een dagboekfragment van een arbeider.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Socialistische beweging
Van Industriële Revolutie naar ongelijkheid
De Industriële Revolutie is de periode waarin van handmatig produceren werd overgestapt op machinale productie. De nieuwe (stoom)machines werden opgesteld in fabrieken, vooral in de buurt van steden. Productie met machines was goedkoper dan handwerk en veel handwerkslieden werden min of meer gedwongen in fabrieken te werken. Er kwam een flinke trek op gang van dergelijke handwerkslui die het platteland verruilden voor het werk in de stad. De komst van de fabrieken had tot gevolg dat er een nieuwe klasse ontstond: de arbeidersklasse.
De omstandigheden waarin de arbeiders werkten en woonden waren vaak schandalig. Armoede, uitbuiting, kinderarbeid, het was aan de orde van de dag. En dat terwijl de rijkere klasse de winsten van de fabrieken opstreek. De verschillen werden schrijnend zichtbaar en de gevolgen konden niet uitblijven.
In de volgende video krijg je uitleg over de opkomst van de industrie en de gevolgen daarvan op de maatschappij. Lees daarna de tekst verder en beantwoord de vragen.
In dit boek legde Karl Marx uit
waarom de industriële revolutie
leidde tot ongelijkheid in de
maarschappij en wat eraan
gedaan moest worden
Marx was de grondlegger van het socialisme. Hij wees op het verschil tussen de arbeidersklasse en de klasse van de rijke fabrikanten. Hun belangen waren tegengesteld en daar moest strijd op volgen: de klassenstrijd. Volgens Marx kon een revolutie niet uitblijven. Arbeiders zouden de macht in de fabrieken grijpen. De belangrijkste industrieën en de winning van delfstoffen zouden in handen van de staat moeten komen en niet in het bezit van fabrikanten.
De socialistische beweging was niet eensgezind als het ging om hoe de socialistische maatschappij tot stand moest komen. De socialisten wilden revolutie, maar al snel kwamen de sociaaldemocraten die daar niets in zagen. Zij wilden de nodige verbeteringen in de samenleving langs democratische weg afdwingen.
In 1894 werd de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij opgericht, een politieke partij die opkwam voor de belangen van de arbeiders.
Er was nog een andere manier om daaraan te werken. Dat zul je in Stap 3 zien.
Stap 2: Armoede en ellende
Het socialisme kon ook in Nederland rekenen op een grote aanhang. De ideeën van Marx vielen erg in de smaak bij de Nederlandse arbeiders. Dat had alles te maken met hun werk- en woonomstandigheden. Ze hadden het op zijn zachtst gezegd niet erg makkelijk.
Kijk naar het eerste fragment van de SchoolTV-video “Fabrieksarbeiders” (van begin tot 2:23 minuten).
Lees voor het kijken de vragen.
De antwoorden op de vragen hoor of zie je in de video.
Stap 3: Emancipatie arbeiders
Vooral tegen het einde van de 19e eeuw accepteerden arbeiders in Nederland het niet langer dat ze onder slechte omstandigheden en in armoede moesten leven terwijl hun werkgevers steeds rijker werden.
Kijk naar het tweede fragment van de SchoolTV-film “Fabrieksarbeiders” (van 2:23 minuten tot het einde).
In 1837 werd in Nederland de eerste vakbond opgericht. Dat was de vereniging van drukkersknechten in Breda, Door Eendragt ’t Zaam Verbonden. Vakbonden bestonden uit arbeiders met hetzelfde beroep, dat van wever bijvoorbeeld, van metselaar of van timmerman. De leden van die bonden woonden en werkten in dezelfde streek. Het waren in het begin vooral gezelligheidsverenigingen, maar de leden werden zich wel bewust van de kracht van gezamenlijk optreden. Het zorgde voor een solidariteitsgevoel onder de arbeiders. Naarmate de positie van de arbeiders verslechterde, kwamen de vakbonden meer op voor de belangen van hun leden. Hun belangrijkste wapen was de staking. Als arbeiders in een fabriek hun werk neerlegden, lag ook echt alles stil. Vakbonden hadden dus macht en konden verbeteringen voor hun leden afdwingen.
Henri Polak,
oprichter van de NVV
Dus al was het moeilijk voor de meeste arbeiders om vakbondscontributie te betalen van hun schamele loon, er waren er steeds meer die dat toch deden.
En de vakbeweging groeide. Plaatselijke vakbonden gingen samen in landelijke bonden. Zo werd in 1866 de Algemene Nederlandse Typografen Bond opgericht. En de verschillende vakbonden sloten zich aan bij landelijke vakcentrales. Dat zijn overkoepelende organisaties van vakbonden. De eerste vakcentrale was het Algemene Nederlandse Werklieden Verbond ANWV, opgericht in 1871. Daarna kwamen er nog enkele bij zoals het Nederlandse Verbond van Vakverenigingen (NVV), het Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV), beide opgericht in 1906 en de Rooms-Katholieke Vakorganisatie, opgericht in 1909.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Industriële Revolutie
Periode van 1770 - 1920 waarbij in Nederland in korte tijd een overgang plaatsvond van een agrarische naar een industriële samenleving.
Fabrieken
Bedrijven waar met machines grote hoeveelheden producten worden gemaakt.
Arbeiders
Mensen die in fabrieken of werkplaatsen betaalde handarbeid verrichten waarvoor weinig scholing nodig is.
Vakverbond / vakbond
Een belangenorganisatie van werknemers.
Emancipatie van arbeiders
Het streven van arbeiders om hun achtergestelde positie die ze in de negentiende eeuw hadden, om te zetten in een volwaardige positie.
Staking
Situatie waarbij werknemers uit onvrede met de werkgevers(bonden) het werk neerleggen om zo hun eisen kracht bij te zetten voor bijvoorbeeld meer loon, verbetering van hun werkomstandigheden, werktijden enz.
Eindproduct A: Folder
Als eindproduct A van deze opdracht maak je samen met twee klasgenoten een folder om leden te werven voor een vakbond. Met dit eindproduct laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald.
Je hebt gezien dat de arbeidersklasse in Nederland werd achtergesteld en in slechte omstandigheden moest wonen en werken tegen een laag loon, terwijl hun werkgevers steeds rijker werden. Je hebt ook gezien hoe ze zich organiseerden in vakbonden en vakcentrales om hun positie te verbeteren en welke successen ze daarbij hebben behaald.
Je verplaatst je naar de tijd rond 1900, toen in Nederland vakbonden actie begonnen te voeren om de positie van hun leden en de arbeiders in het algemeen te verbeteren. Je werkt als bouwvakker, wever, meubelmaker, textielarbeider of diamantslijper. Je bent lid van een vakbond (verzin er een pakkende naam voor) voor mensen die hetzelfde beroep hebben als jij. Je wilt je collega’s ervan overtuigen dat ook zij lid moeten worden van die vakbond.
Maak hiervoor samen met twee klasgenoten een folder.
Leg vooral uit waarom het de moeite waard is om offers te brengen. Je moet immers een deel van je karige loon uitgeven aan contributie voor de vakbond.
Tip: kijk voor het maken van de tekst van de folder ook eens naar de tekst “Geschiedenis van de vakbonden in Nederland” op www.isgeschiedenis.nl. Tip: lees voor je begint eerst de Gereedschapskist onderaan deze pagina.
Klaar: Laat je folder aan je docent zien.
Beoordeling
De folder laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
De inhoud: Zijn je argumenten in de folder om lid te worden van een vakbond helder en bondig? Is de tekst van de folder zo geschreven dat het mensen uitnodigt om lid te worden?
De vorm: is de folder met zorg geschreven?
Taalfouten: bevat de folder niet te veel taalfouten?
Met maken van een folder presenteer je kennis die je hebt opgedaan aan anderen.
Eindproduct B: Dagboekfragment
Als eindopdracht B schrijf je een dagboekfragment. Met dit eindproduct laat je zien dat je de leerdoelen behaald hebt.
In deze opdracht heb je gelezen dat de arbeidersklasse in Nederland werd achtergesteld. Ze leefden en werkten in slechte omstandigheden, tegen een laag loon. Hun werkgevers werden wel steeds rijker. Daarom gingen ze zich organiseren in vakbonden en vakcentrales. Op die manier wilden ze hun positie verbeteren.
Je verplaatst je in een arbeider die leefde rond 1900, toen in Nederland vakbonden actie begonnen te voeren om de positie van hun leden en de arbeiders in het algemeen te verbeteren. Je bent een bouwvakker, wever, meubelmaker, textielarbeider of diamantslijper. Omdat je arbeidsomstandigheden heel slecht zijn word je lid van een vakbond. Maar dit is wel een tweestrijd, want als je lid van de vakbond wordt, moet je ook lidmaatschapsgeld betalen en je verdient al zo weinig!
Je schrijft vier dagen uit het dagboek van een arbeider waarbij je bovenstaande informatie verwerkt.
Je beschrijft duidelijk de leef- en werkomstandigheden en het lidmaatschap van de vakbond.
Elke dag is maximaal een half A4 lang.
Klaar? Lever je dagboekfragment in bij je docent.
Beoordeling
Het eindproduct laten je beoordelen door je docent.
Bij de beoordeling let je docent op:
De inhoud: laat je dagboek zien dat je begrepen hebt hoe moeilijk het leven van een arbeider was?
De vorm: is je dagboekpagina met zorg gemaakt: is het leesbaar en boeiend geschreven?
Taalfouten: bevat je dagboekpagina niet te veel taalfouten?
Terugkijken
Intro:
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Klopten de veranderingen die jullie verwacht hadden.
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed?
A: Is het gelukt om samen de folder te maken? Waren jullie het eens over de invulling van de folder? Konden jullie voldoende informatie vinden?
B: Hoe vond je het om in de huid van een arbeider te kruipen en op die manier zijn/haar ervaringen op papier te zetten? Denk je dat je in je dagboek goed het gevoel hebt kunnen verwoorden?
Het arrangement Vakbonden vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van deze les is Vakbonden. De Industriële Revolutie was de periode dat de productie werd verplaatst van woningen en kleine werkplaatsen naar fabrieken. De schaalvergroting werd mogelijk en nodig door de komst van machines. Voor de arbeiders in de fabrieken was het, zeker in de beginjaren, geen verbetering: een laag loon en slechte werk- en woonomstandigheden. Het materiaal bespreekt dat het idee van Karl Marx over het socialisme zorgde dat arbeiders konden opstaan tegen hun werkgevers tijdens de Industriële Revolutie. Door de slechte werk- en woonomstandigheden viel dit idee in de goede smaak. Dit zorgde voor oprichting van vakbonden zodat arbeiders in Nederland zich in de 19e en in de eerste jaren van de 20e eeuw bij hun werkgevers een betere behandeling af konden dwingen. Begrippen die verder horen bij deze les zijn: fabrieken, emancipatie van arbeider en staking.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van deze les is Vakbonden. De Industriële Revolutie was de periode dat de productie werd verplaatst van woningen en kleine werkplaatsen naar fabrieken. De schaalvergroting werd mogelijk en nodig door de komst van machines. Voor de arbeiders in de fabrieken was het, zeker in de beginjaren, geen verbetering: een laag loon en slechte werk- en woonomstandigheden. Het materiaal bespreekt dat het idee van Karl Marx over het socialisme zorgde dat arbeiders konden opstaan tegen hun werkgevers tijdens de Industriële Revolutie. Door de slechte werk- en woonomstandigheden viel dit idee in de goede smaak. Dit zorgde voor oprichting van vakbonden zodat arbeiders in Nederland zich in de 19e en in de eerste jaren van de 20e eeuw bij hun werkgevers een betere behandeling af konden dwingen. Begrippen die verder horen bij deze les zijn: fabrieken, emancipatie van arbeider en staking.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
De Industriële Revolutie was de periode dat de productie werd verplaatst van woningen en kleine werkplaatsen naar fabrieken. De schaalvergroting werd mogelijk en nodig door de komst van machines. Voor de arbeiders in de fabrieken was het, zeker in de beginjaren, geen verbetering: een laag loon en slechte werk- en woonomstandigheden. In deze opdracht ga je ontdekken hoe ze daarin verandering wisten aan te brengen.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Van Industriële Revolutie naar ongelijkheid
Het socialisme kon ook in Nederland rekenen op een grote aanhang. De ideeën van Marx vielen erg in de smaak bij de Nederlandse arbeiders. Dat had alles te maken met hun werk- en woonomstandigheden. Ze hadden het op zijn zachtst gezegd niet erg makkelijk.
Vooral tegen het einde van de 19e eeuw accepteerden arbeiders in Nederland het niet langer dat ze onder slechte omstandigheden en in armoede moesten leven terwijl hun werkgevers steeds rijker werden.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
