Deze opdracht gaat over de opkomst van de rooms-katholieke politieke beweging in Nederland, de emancipatie van de rooms-katholieken en de rol die de grondwetswijziging in 1848 daarbij had. De katholieke stroming is deel van de confessionele beweging en speelt nog altijd een rol in de Nederlandse politiek.
Je hebt in de afgelopen opdrachten al een aantal keren iets gelezen of gehoord over de confessionele beweging. Bespreek samen met een klasgenoot wat jullie hier al over weten.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
omschrijven wat een confessionele partij is
benoemen dat de RKSP en zijn opvolgers (de KVP en het CDA) confessioneel zijn.
uitleggen waarom rooms-katholieken in Nederland tot 1848 een achtergestelde positie hadden en kun je daar enkele voorbeelden van noemen.
omschrijven hoe de grondwetswijziging van 1848 de weg vrij maakte voor de emancipatie van de rooms-katholieken in Nederland
de rol van Schaepman en de RKSP in emancipatie van de rooms-katholieken beschrijven.
omschrijven hoe het gedachtegoed van de RKSP tot op de dag van vandaag voortleeft in het politiek bestel van Nederland.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest een tekst over het leven van Rooms Katholieken in Nederland.
Stap 2
Je leest over het ontstaan van de Rooms-Katholieke Staats Partij (RKSP).
Stap 3
Je leest over de oprichting van de Katholieke Volks Partij (KVP) en het Christen Democratisch Appèl (CDA).
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct
Je maakt met een klasgenoot een pamflet over de rooms-katholieke politiek in Nederland.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee à drie lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Rooms-katholieken
De bijbel was en is de leidraad
voor confessionele partijen
in Nederland.
Rooms-katholieken in Nederland krijgen meer ruimte
Lange tijd hadden de rooms-katholieken in Nederland het niet makkelijk. Zo waren openbare functies voor katholieken niet toegankelijk tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden. Met de komst van de Fransen kwam daar verandering in. In 1798 werd in de eerste Grondwet van Nederland al de vrijheid van godsdienst genoemd en is sindsdien in alle grondwetten vermeld.
Na de Franse tijd zette zich dat door, zeker toen de katholieken en de liberalen elkaar vonden in de nieuwe grondwet van Thorbecke (1848). Die nieuwe grondwet, die de godsdienstvrijheid voor iedereen bevestigde, kwam er onder andere dankzij de steun van de rooms-katholieken. Wat er daarna veranderde voor de rooms-katholieken in Nederland, zie je in de volgende twee videofragmenten. Lees voor het kijken even de vragen onder de twee video's door. De antwoorden hoor je in de video.
Verzuiling: Protestanten en katholieken (vanaf 2:00 min)
Stad en esch geschiedenis: Katholieken (vanaf 1:28 min)
De kerken spelen weer een rol
Dankzij de nieuwe grondwet uit 1848 konden er in Nederland confessionele politieke partijen worden opgericht. Maar wat is een confessionele partij? Bekijk de volgende video. Beantwoord daarna weer de vragen onder de video.
Stap 2: Ontstaan RKSP
Herman Schaepman
Ontstaan van de RKSP
De nieuwe grondwet uit 1848 bood de rooms-katholieken in Nederland de ruimte om te streven naar een volwaardige rol als burger. Maar voordat het zover kwam, kregen ze het aan de stok met de protestanten.
Deze ruzie was een belangrijke reden voor rooms-katholieken om zich te organiseren in een eigen politieke partij, de Rooms-Katholieke Staats Partij. Als de grondlegger van de RKSP wordt doorgaans Herman Schaepman (1844-1903), de eerste rooms-katholieke priester in de Tweede Kamer, gezien. Hij heeft de basis voor de partij gelegd al zou de oprichting pas na zijn dood plaatsvinden.
In 1883 verscheen van de hand van Schaepman het document “Eene Katholieke partij, Proeve van een program”. Hierin zette hij het programma uiteen voor een nog op te richten rooms-katholieke partij. Niet al zijn geloofsgenoten in de Tweede Kamer stonden achter het programma. Daarom schreef Schaepman in 1896 een nieuw programma dat wel op steun van al zijn katholieke collega’s in de Tweede Kamer kon rekenen. Aan de hand hiervan gingen rooms-katholieke organisaties samenwerken in een landelijk netwerk. Uit dit netwerk ontstond in 1904 de 'Algemeene Bond van R.K. Kiesverenigingen'.
Van bond naar partij
Die bond was geen echte politieke partij. De rooms-katholieken in Nederland waren onderling nog verdeeld. Dat bleek nadat in 1917 algemeen kiesrecht voor mannen en twee jaar later ook voor vrouwen was ingevoerd. Hierdoor konden naast grote ook kleine partijen meedoen aan verkiezingen. In 1922 ontstonden er buiten de 'Algemeene Bond' twee kleine rooms-katholieke partijen: de vooruitstrevende 'Roomsch-Katholieke Volkspartij' en de behoudende 'Nieuwe Katholieke Partij'. Al met al duurde het tot 1926, toen Schaepman allang overleden was, voor de 'Rooms-Katholieke Staats Partij' of kortweg RKSP werd opgericht. Die partij werd gevormd uit de 'Algemeene Bond' en de 'Nieuwe Katholieke Partij'.
Net als de Algemeene Bond kampte de RKSP met verdeeldheid onder haar aanhang. In 1933 verliet een groep vooruitstrevende RKSP-leden de partij en richtte de Katholieke Democratische Partij op. Zes jaar later ging deze weer samen met de RKSP omdat de rooms-katholieke kerk hiertoe had opgeroepen.
Stap 3: KVP en CDA
Tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting van Nederland (1940-1945) waren alle politieke partijen verboden behalve de NSB. De rooms-katholieken voerden onderling een felle discussie over de vraag of er een nieuwe politieke rooms-katholieke partij zou moeten komen na de bevrijding. Voormalige aanhangers van de RKSP waren voor de oprichting van zo’n partij en wonnen met hun argumenten.
KVP
Zo werd in 1945 de Katholieke Volkspartij (KVP) opgericht onder leiding van Carl Romme (1896-1980). Hij leidde de KVP tot 1962. Het rommelde binnen de partij vanwege grote onenigheid tussen groepen leden, ondernemers aan de ene kant en arbeiders aan de andere. Bovendien was er een flinke groep katholieken die zich niet bij de KVP had aangesloten, maar bij de sociaaldemocratische Partij van de Arbeid.
Om alle rooms-katholieken weer op één lijn te krijgen, riepen de Nederlandse bisschoppen in 1954 gezamenlijk in een brief op tot eenheid. Hierop werd de ruzie binnen de KVP bijgelegd, maar de rooms-katholieke PvdA-leden negeerden de bisschoppelijke oproep en stapten niet over naar de KVP.
De KVP werd één van de grootste politieke partijen van Nederland en zat vaak in een regeringscoalitie. Wel liep vanaf eind jaren ’50 de aanhang en het aantal kiezers van de KVP terug. Dat was ook het geval bij andere confessionele partijen.
Ontzuiling en ontkerkelijking
De oorzaken zijn te zoeken in toenemende ontkerkelijking en ontzuiling. Het geloof speelde een minder belangrijke rol in het leven van veel mensen. En de tijd dat al het maatschappelijk leven binnen de zuilen werd georganiseerd (katholieke school, katholieke werkgever, katholieke sportverenigingen, enz.) ging voorbij. De invloed van de zuilen nam af en de onderlinge contacten tussen katholieken, liberalen, protestanten of sociaaldemocraten namen toe. Om de terugloop in het ledenaantal op te vangen begonnen de KVP en de protestantse partijen Anti-Revolutionaire Partij ARP en Christelijk Historische Unie CHU in 1967 met elkaar te praten over samenwerking.
CDA
In 1975 vormden ze een federatie, het Christen-Democratisch Appèl (CDA). Twee jaar later deed de federatie mee aan de Tweede Kamerverkiezingen en werd het een van de regeringspartijen. In 1980 werd de federatie omgezet in een politieke partij. Deze partij maakte deel uit van regeringscoalities van 1982 tot 1994, van 2002 tot 2012 en vanaf 2016.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Rooms-katholieken
Christenen die de paus aanvaarden als plaatsvervanger van Jezus Christus op aarde zijn de Rooms-katholieken. Overige katholieken zijn gewoon katholiek en behoren tot allerlei kerken die een "eigen" leer en kerk hebben gevormd.
Rooms-katholieke Staats Partij (RKSP)
Politieke partij, opgericht op 3 juni 1926. De RKSP baseerde zich op de katholieke leer.
Schaepman
Herman Schaepman (1844-1903) was een Nederlands rooms-katholiek priester, dichter, theoloog en politicus. Hij was de eerste priester die lid werd van de Tweede Kamer. Hij legde de basis voor de Rooms-katholieke Staats Partij.
Confessionele partij
Een politieke partij die zich baseert op een bepaalde godsdienstige geloofsleer.
Christen Democratisch Appèl (CDA)
Christelijke politieke partij die in 1980 is ontstaan door een fusie tussen de Christelijk Historische Unie (CHU), de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en de Katholieke Volkspartij (KVP).
Achterstellen
Benadelen, discrimineren. Iemand niet dezelfde rechten geven, omdat hij een bepaalde eigenschap heeft.
Eindproduct: Pamflet
In deze opdracht heb je kennis gemaakt met de rooms-katholieke politieke stroming in Nederland. Je hebt een idee gekregen van het gedachtengoed van deze stroming. En je hebt gezien welke ontwikkelingen belangrijk zijn geweest voor de katholieke stroming, om te beginnen de grondwetswijziging van 1848.
Je gaat samen met een klasgenoot een pamflet maken over de rooms-katholieke politiek aan de hand van één van die gebeurtenissen. Je kunt kiezen uit:
De grondwetswijziging die Thorbecke samen met andere leden van de Tweede Kamer wilde doorvoeren. Laat zien waarom rooms-katholieken dit idee van Thorbecke moeten steunen.
In 1853 richt het Vaticaan bisdommen in Nederland in en veroordeelt de paus het calvinisme in Nederland. Maak een pamflet om:
hiertegen te protesteren (kruip in de huid van een deelnemer van de Aprilbeweging)
te laten weten waarom je het eens bent met de inrichting van de bisdommen en de pauselijke uitspraken over het calvinisme.
De eerste poging van Schaepman in 1883 om rooms-katholieken te verenigen. Laat zien dat je achter dit idee van Schaepman staat.
In 1929, drie jaar na de oprichting van de RKSP doet deze partij mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. Maak de kiezers duidelijk waarom ze op deze partij moeten stemmen.
In 1967 beginnen partijleiders van de KVP, de ARP en de CHU te overleggen over samenwerking en uiteindelijk de fusie van deze partijen. Laat met je pamflet zien dat je . . .
. . . voor het idee van krachtenbundeling bent en waarom.
. . . vindt dat de KVP zelfstandig moet blijven en niet op mag gaan in een partij die verschillende geloofsovertuigingen vertegenwoordigt.
Tip: Wil je meer weten over de Aprilbeweging van 1853?
Kijk dan op www.parlement.com(wel een vrij moeilijke tekst)
of op wikipedia: Aprilbeweging.
Klaar?
Laat je pamflet beoordelen door jullie docent.
Beoordeling
Het pamflet laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
De inhoud: laat het pamflet zien dat je weet waar de rooms-katholieke politieke stroming voor staat?
De vorm: is het pamflet met zorg gemaakt, springt het door zijn taalgebruik en lay-out in het oog en is het standpunt dat het pamflet weergeeft en de argumentatie voor dat standpunt bondig en helder geformuleerd?
Taalfouten: bevat het pamflet niet te veel taalfouten?
Terugkijken
Intro
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Schrijf op wat je nog meer hebt geleerd over de confessionele beweging.
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp? Wat is je mening over de confessionele bewegingen in de politiek? Vind je dat dit bij politiek hoort?
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed? Is het gelukt om samen met je klasgenoot een pamflet te maken? Hoe verliep de samenwerking? Hadden jullie vooraf een taakverdeling gemaakt of lieten jullie het op z'n beloop. Hoe beviel dit achteraf? Zou je het de volgende keer weer zo doen?
Het arrangement Katholicisme - Schaepman vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO-KGT. leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Staatsinrichting. Het onderwerp van deze les is Katholicisme - Schaepman. Het materiaal beschrijft dat de Rooms-katholieken in Nederland in de loop der tijd meer ruimte hebben gekregen. Tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden hadden katholieken geen toegang tot openbare functies. Dit veranderde met de komst van de Fransen, die vrijheid van godsdienst in de grondwet van 1798 opnamen. De nieuwe grondwet van Thorbecke in 1848, gesteund door katholieken en liberalen, bevestigde de godsdienstvrijheid voor iedereen en maakte de oprichting van confessionele politieke partijen mogelijk. De Rooms-Katholieke Staats Partij (RKSP) werd opgericht in 1926, met als grondleggen de toen al overleden Herman Schaepman. Na enige verdeeldheid ontstond in 1945 de Katholieke Volkspartij (KVP) onder leiding van Carl Romme. Ondanks interne conflicten werd de KVP een van de grootste politieke partijen in Nederland en was vaak betrokken bij regeringscoalities. In de jaren '50 begon de aanhang van de KVP echter af te nemen vanwege ontkerkelijking en ontzuiling. In 1975 vormden de KVP, de Anti-Revolutionaire Partij en de Christelijk Historische Unie het Christen-Democratisch Appèl (CDA). Het CDA is sindsdien een belangrijke politieke partij geworden, die deel uitmaakte van verschillende regeringen. Begrippen die verder nog in deze les aan bod komen zijn: confessionele partij en achterstellen.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO-KGT. leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Staatsinrichting. Het onderwerp van deze les is Katholicisme - Schaepman. Het materiaal beschrijft dat de Rooms-katholieken in Nederland in de loop der tijd meer ruimte hebben gekregen. Tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden hadden katholieken geen toegang tot openbare functies. Dit veranderde met de komst van de Fransen, die vrijheid van godsdienst in de grondwet van 1798 opnamen. De nieuwe grondwet van Thorbecke in 1848, gesteund door katholieken en liberalen, bevestigde de godsdienstvrijheid voor iedereen en maakte de oprichting van confessionele politieke partijen mogelijk. De Rooms-Katholieke Staats Partij (RKSP) werd opgericht in 1926, met als grondleggen de toen al overleden Herman Schaepman. Na enige verdeeldheid ontstond in 1945 de Katholieke Volkspartij (KVP) onder leiding van Carl Romme. Ondanks interne conflicten werd de KVP een van de grootste politieke partijen in Nederland en was vaak betrokken bij regeringscoalities. In de jaren '50 begon de aanhang van de KVP echter af te nemen vanwege ontkerkelijking en ontzuiling. In 1975 vormden de KVP, de Anti-Revolutionaire Partij en de Christelijk Historische Unie het Christen-Democratisch Appèl (CDA). Het CDA is sindsdien een belangrijke politieke partij geworden, die deel uitmaakte van verschillende regeringen. Begrippen die verder nog in deze les aan bod komen zijn: confessionele partij en achterstellen.
Deze opdracht gaat over de opkomst van de rooms-katholieke politieke beweging in Nederland, de emancipatie van de rooms-katholieken en de rol die de grondwetswijziging in 1848 daarbij had. De katholieke stroming is deel van de confessionele beweging en speelt nog altijd een rol in de Nederlandse politiek.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
