Volgens velen is het einde van de Koude Oorlog begonnen met de plannen die Gorbatsjov, de president van de Sovjet-Unie, in 1985 aankondigde. Zijn ontspanningspolitiek leidde tot betere relaties tussen Oost en West, maar (ongewild) ook tot het einde van de Sovjet-Unie.
Maar wie was Michail Gorbatsjov eigenlijk? Dat zie je in de volgende video van SchoolTV:
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
omschrijven wie Michail Gorbatsjov en Boris Jeltsin zijn.
de Russische begrippen perestrojka en glasnost omschrijven en de inhoud van de twee begrippen toelichten.
omschrijven dat de Koude Oorlog mede dankzij de inspanningen van Gorbatsjov in 1991 ten einde kwam.
uitleggen dat de plannen van Gorbatsjov ongewild tot het einde van de Sovjet-Unie hebben geleid.
Wat kan ik al?
In deze opdracht gaat het over het einde van de Koude Oorlog door de politiek van "glasnost" en "perestrojka".
Bestudeer uit de Kennisbank onderbouw de pagina over hoe er een eind kwam aan de Koude Oorlog.
Zorg dat je na het lezen van de Kennisbank de volgende stelling uit kunt leggen:
'De politieke houding van Gorbatsjov zorgde ervoor dat er openheid kwam tussen oost en west'
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest een tekst over Perestrojka: de economische hervormingen in de Sovjet-Unie na 1985.
Stap 2
Je leest een tekst over Glasnost: de politieke openheid die ontstond in de Sovjet-Unie na 1985.
Stap 3
Je leest een tekst over de mislukte staatsgreep in de Sovjet-Unie door een groep leden van de communistische partij op 19 augustus 1991.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct A
Je zet een aantal zinnen in de juiste volgorde, zodat een chronologisch verslag ontstaat van de gebeurtenissen die besproken werden in deze opdracht.
Eindproduct B
Je maakt met behulp van foto's een verslag van de Glasnost, Perestrojka en de machtsgreep.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee à drie lesuren nodig. Afhankelijk van je keuze van de eindopdracht.
Aan de slag
Stap 1 - Perestrojka: economische hervormingen
In een communistische staat zijn de productiemiddelen in handen van de arbeiders. Productiemiddelen zijn de bedrijven, fabrieken en boerderijen. De regering beheert die productiemiddelen namens de arbeiders.
Het doel van bedrijven en fabrieken in een communistisch land is niet het maken van winst, maar om te produceren naar behoefte en de gemeenschappelijke eigendommen eerlijk te verdelen. De behoefte van de consumenten en de prijzen van de producten worden niet bepaald door de markt (van vraag en aanbod), maar door de overheid.
In de Sovjet-Unie stelde de regering zogenaamde vijfjarenplannen vast: de economische doelstellingen voor de komende vijf jaar. De doelen uit die vijfjarenplannen werden vaak niet gehaald. Het ging steeds slechter met de economie in de Sovjet-Unie.
Om te voorkomen dat de economie volledig vast zou lopen, begon Michail Gorbatsjov, de secretaris-generaal van de communistische partij en leider van de Sovjet-Unie, in 1985 met een reeks economische hervormingen. Hij gebruikte daar de term ‘perestrojka’ voor. Perestrojka zou je kunnen vertalen als herstructurering, verandering of revolutie.
Gorbatsjov ’s doel was het verbeteren van het communistische systeem.
Door zijn perestrojka mochten bedrijven producten maken en verkopen die beter aansloten bij wat de Russische consumenten wilden hebben. Bedrijven kregen meer vrijheid voor nieuwe ideeën en hoefden zich niet meer tot in detail te houden aan de vijfjarenplannen. Bedrijven mochten ook samenwerken met buitenlandse partners.
Russische economen kwamen in 1990 met het voorstel om binnen 500 dagen de Russische economie te vervangen door een vrijemarkteconomie. Dat zou in feite het einde betekenen van het communisme op economisch gebied. En dat ging Gorbatsjov net een stap te ver. De perestrojka wordt door de meeste deskundigen als mislukt gezien. Veel plannen zijn nooit uitgevoerd. De investeringen gingen omlaag, het machinepark verouderde waardoor fabrieken vaak stil kwamen te staan en het platteland liep leeg. De Russische consumenten werden steeds ontevredener.
Stap 2 - Glasnost: politieke openheid
De hervormingen betroffen niet alleen de economie, maar ook de politiek. Gorbatsjov gebruikte daar vooral de term ‘glasnost’ voor: openheid. Naast glasnost sprak hij ook over ‘demokratizatsiya’, democratisering. Daarmee bedoelde hij dat de Russische kiezers uit meerdere kandidaten konden kiezen voor de gemeenteraden en het parlement (niet: kiezen uit meerdere partijen!).
Deze openheid had grote gevolgen voor de contacten met het buitenland en voor de Russische burgers zelf. Door perestrojka en glasnost van Gorbatsjov verbeterden de relaties met de Verenigde Staten flink, helemaal toen Gorbatsjov en de Amerikaanse president Reagan een eerste wapenakkoord sloten. Voor zijn inspanningen kreeg Gorbatsjov in 1990 de Nobelprijs voor de Vrede.
In eigen land liep de openheid niet helemaal zoals Gorbatsjov gedacht had.
De mensen mochten vrij over de Russische samenleving spreken zonder bang te zijn om gearresteerd te worden.
Er verschenen nieuwe kranten en tijdschriften. Op de radio en op de televisie praatten voor- en tegenstanders openlijk over het communisme. Dat alles tot tevredenheid van Gorbatsjov. Maar er ontstonden ook nieuwe politieke partijen en zij wilden van artikel 6 van de grondwet af: daarin stond dat de Communistische Partij de leidende partij in de Sovjet-Unie was. Gorbatsjov hield vast aan dat beruchte artikel van de grondwet. Ook diverse deelrepublieken (zoals Armenië en Oekraïne), met inwoners van niet-Russische etnische afkomst, eisten hun rechten op. Zij wilden onafhankelijkheid en dat verzwakte de eenheid van de Sovjet-Unie.
Stap 3 - Een mislukte staatsgreep
De deelrepublieken Estland, Letland, Litouwen en Georgië verklaarden zich begin 1990 onafhankelijk. Gorbatsjov gaf aan dat die onafhankelijkheidsverklaringen onwettig waren. Hij was bezig met een nieuwe grondwet die op 20 augustus 1991 de deelrepublieken een gedeeltelijke zelfstandigheid zou geven.
Niet iedereen binnen de Communistische Partij was het eens met die gedeeltelijke zelfstandigheid. Een groep partijleden, het Comité voor de Noodtoestand, probeert met een staatsgreep op 19 augustus de hervormingen terug te draaien. Gorbatsjov zou ziek zijn en kreeg huisarrest. Vicepresident Janajev nam de macht over. Ze wilden ook Boris Jeltsin, de president van Rusland, de belangrijkste deelrepubliek van de Sovjet-Unie, arresteren, maar dat mislukte.
Jeltsin ging die avond naar het Russische parlement. Staande bovenop een tank verklaarde hij dat de staatsgreep onwettig was en hij riep het leger op de staatsgreep niet te steunen.
Een dag later probeerden de coupplegers met enkele militairen het parlement alsnog te bezetten, maar ook dat lukte niet. De burgers van Moskou steunden Jeltsin massaal. De coupplegers werden gearresteerd en de staatsgreep was voorbij.
Gorbatsjov werd in zijn functie hersteld maar trad op 24 augustus af als hoofd van de Communistische Partij. Een dag later, op 25 augustus, trad hij ook af als leider van de Sovjet-Unie. Hij werd niet opgevolgd en de Sovjet-Unie hield feitelijk op te bestaan. De ene na de andere deelrepubliek verklaarde zich onafhankelijk en maakte zich los uit de Sovjet-Unie.
In de video hieronder van SchoolTV zie je beelden van de mislukte staatsgreep. Kijk de video en maak daarna de vragen.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Perestrojka
Economische hervormingen die in 1985 in de Sovjet-Unie in gang gezet werden door Michail Gorbatsjov, de secretaris generaal van de communistische partij, om te voorkomen dat de Russische economie volledig vast zou lopen. Vrij vertaald betekende Perestrojka: herstructurering, verandering of revolutie.
Glasnost
Politieke hervormingen na 1985 in de Sovjet-Unie, die ook in gang gezet werden door Michail Gorbatsjov. Glasnost betekent openheid.
Ontspanningspolitiek
Door Perestrojka en Glasnost veranderde ook de buitenlandse politiek van de Sovjet-Unie. De relatie met de VS verbeterde en ontspande en er werd zelfs een wapenakkoord gesloten.
Eindproduct A: Chronologisch verslag
Toets: Chronologische volgorde
0%
Bij eindopdracht A zet je zinnen in de juiste volgorde, zodat je een Chronologisch verslag krijgt
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Controleer je antwoord en laat deze beoordelen door je docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
De inhoud: laat je met de juiste volgorde zien dat je begrepen hebt hoe en waarom de Koude Oorlog ten einde is gekomen?
Eindopdracht B: Fotoverslag
Als eindopdracht B maak je een fotoverslag van de Glasnost, Perestrojka en Machtsgreep in de Sovjet-Unie van 1985-1991.
Ga op internet op zoek naar foto's over de Glasnost, de Perestrojka en de Machtsgreep van 1991.
Zoek bij elke item minimaal 5 foto's. Deze foto's verzamel je in een document (of in overleg met je docent op een A3-vel). Bij elke foto geef je een korte omschrijving van de gebeurtenis op de foto.
Met het maken van dit fotoverslag laat je zien dat je de leerdoelen beheerst.
Beoordeling
Bij de beoordeling van je fotoverslag let je docent op de volgende punten:
Van alle drie de onderwerpen zijn minimaal vijf foto's gevonden.
Bij elke foto staat een juiste, korte omschrijving in eigen woorden.
De foto's zijn overzichtelijk gerangschikt en het geheel is netjes vormgegeven.
De omschrijvingen bevatten geen taalfouten.
De foto's die je hebt gebruikt zijn duidelijk en van redelijk/goede kwaliteit.
Het fotoverslag is origineel.
Terugkijken
Intro
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Gaf de video een goed beeld van Gorbatsjov en kon je de informatie gebruiken in de rest van de opdracht?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 à 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over wie Gorbatsjov was? En over de begrippen 'glasnost' en 'perestrojka'?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed of vond je het erg moeilijk?
A: Is het gelukt om de zinnen in de juiste volgorde te zetten? Heb je daarmee het idee dat je hebt kunnen laten zien dat je de leerdoelen beheerst? Waarom wel of waarom niet?
B: Heb je met het fotoverslag kunnen laten zien dat je de leerdoelen beheerst? Waarom wel of waarom niet?
Het arrangement Glasnost-perestrojka vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO-KGT. leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema De Koude Oorlog. Het onderwerp van deze les is Glasnost-perestrojka. Volgens velen is het einde van de Koude Oorlog begonnen met de plannen die Gorbatsjov, de president van de Sovjet-Unie, in 1985 aankondigde. Zijn ontspanningspolitiek leidde tot betere relaties tussen Oost en West, maar (ongewild) ook tot het einde van de Sovjet-Unie. Het materiaal bespreekt dat in een communistische staat de productiemiddelen in handen zijn van de arbeiders, beheerd door de regering. Het doel is productie naar behoefte en eerlijke verdeling. In de Sovjet-Unie werden vijfjarenplannen opgesteld, maar de economie verslechterde. In 1985 begon Gorbatsjov met economische hervormingen, genaamd perestrojka, om het communistische systeem te verbeteren. Er ontstond meer vrijheid voor bedrijven, samenwerking met buitenlandse partners en discussie over het communisme. Politieke hervormingen (glasnost) zoals democratie en verbeterden de relaties met het buitenland, maar leidden tot uitdagingen binnen het land. Deelrepublieken eisten onafhankelijkheid, wat resulteerde in de ineenstorting van de Sovjet-Unie. Een staatsgreep tegen Gorbatsjov in 1991 mislukte, en hij trad uiteindelijk af, waardoor de Sovjet-Unie ophield te bestaan.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO-KGT. leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema De Koude Oorlog. Het onderwerp van deze les is Glasnost-perestrojka. Volgens velen is het einde van de Koude Oorlog begonnen met de plannen die Gorbatsjov, de president van de Sovjet-Unie, in 1985 aankondigde. Zijn ontspanningspolitiek leidde tot betere relaties tussen Oost en West, maar (ongewild) ook tot het einde van de Sovjet-Unie. Het materiaal bespreekt dat in een communistische staat de productiemiddelen in handen zijn van de arbeiders, beheerd door de regering. Het doel is productie naar behoefte en eerlijke verdeling. In de Sovjet-Unie werden vijfjarenplannen opgesteld, maar de economie verslechterde. In 1985 begon Gorbatsjov met economische hervormingen, genaamd perestrojka, om het communistische systeem te verbeteren. Er ontstond meer vrijheid voor bedrijven, samenwerking met buitenlandse partners en discussie over het communisme. Politieke hervormingen (glasnost) zoals democratie en verbeterden de relaties met het buitenland, maar leidden tot uitdagingen binnen het land. Deelrepublieken eisten onafhankelijkheid, wat resulteerde in de ineenstorting van de Sovjet-Unie. Een staatsgreep tegen Gorbatsjov in 1991 mislukte, en hij trad uiteindelijk af, waardoor de Sovjet-Unie ophield te bestaan.
Volgens velen is het einde van de Koude Oorlog begonnen met de plannen die Gorbatsjov, de president van de Sovjet-Unie, in 1985 aankondigde. Zijn ontspanningspolitiek leidde tot betere relaties tussen Oost en West, maar (ongewild) ook tot het einde van de Sovjet-Unie.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
In deze opdracht gaat het over het einde van de Koude Oorlog door de politiek van "glasnost" en "perestrojka".
In een communistische staat zijn de productiemiddelen in handen van de arbeiders. Productiemiddelen zijn de bedrijven, fabrieken en boerderijen. De regering beheert die productiemiddelen namens de arbeiders.
De hervormingen betroffen niet alleen de economie, maar ook de politiek. Gorbatsjov gebruikte daar vooral de term ‘glasnost’ voor: openheid. Naast glasnost sprak hij ook over ‘demokratizatsiya’, democratisering. Daarmee bedoelde hij dat de Russische kiezers uit meerdere kandidaten konden kiezen voor de gemeenteraden en het parlement (niet: kiezen uit meerdere partijen!).
De deelrepublieken Estland, Letland, Litouwen en Georgië verklaarden zich begin 1990 onafhankelijk. Gorbatsjov gaf aan dat die onafhankelijkheidsverklaringen onwettig waren. Hij was bezig met een nieuwe grondwet die op 20 augustus 1991 de deelrepublieken een gedeeltelijke zelfstandigheid zou geven.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht. 
Bij eindopdracht A zet je zinnen in de juiste volgorde, zodat je een Chronologisch verslag krijgt
