Churchill, Roosevelt en Stalin tijdens
een topontmoeting in Teheran in 1943
Voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak waren de tegenstellingen tussen de VS en de Sovjet-Unie zo groot dat je niet zou verwachten dat ze ooit nauw met elkaar zouden samenwerken. Maar tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurde dat toch.
Deze opdracht gaat over die samenwerking.
In de video hieronder krijg je uitleg over het communisme en het kapitalisme.
Let goed op. De informatie kun je goed gebruiken in deze opdracht.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
twee verschillen noemen tussen de VS en de Sovjet-Unie.
twee redenen noemen waarom de Sovjet-Unie en de VS behalve tijdens de Tweede Wereldoorlog niet als vrienden met elkaar omgingen tussen 1917 en 1991.
kun je omschrijven wat de Duitse inval in de Sovjet-Unie in 1941 inhield en kun je uitleggen waarom de VS na die inval toch met de Sovjet-Unie samenwerkte.
omschrijven welke doelen de VS en de Sovjet-Unie met samenwerking nastreefden.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
De Sovjet-Unie en de VS verschillen van elkaar in denkwijze. Deze verschillen bestudeer je in deze stap.
Stap 2
Beide landen hebben door hun andere denkwijze ook geen positieve kijk op elkaar. Met behulp van casussen bekijk je de visies.
Stap 3
Ondanks hun verschillen gingen beide landen toch samenwerken. In deze stap leer je waarom.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct
Het spel "Met verschillend perspectief" spelen.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Twee ideologieën
Twee landen die van elkaar verschillen
De Verenigde Staten van Amerika bestaan sinds 1776. In dat jaar besloot een aantal Engelse kolonies om zich los te maken van Engeland.
De Sovjet-Unie is ontstaan in 1922. Vijf jaar eerder had de Russische Revolutie het regime van de tsaar verdreven. Daarna brak er een strijd los tussen de communisten (Bolsjewieken) onder leiding van Lenin en de anticommunistische Witten. Dat was de beweging van vroegere grootgrondbezitters, de oude legertop en de oude Russische adel. Zij wilden de tsaar terug. De Bolsjewieken wonnen de burgeroorlog en de Sovjet-Unie werd opgericht als een fusie van 15 verschillende republieken. In 1991 viel de Sovjet-Unie weer uit elkaar. In de tussenliggende periode groeiden zowel de Verenigde Staten als de Sovjet-Unie uit tot wereldmachten met totaal verschillende opvattingen. Ze stonden lijnrecht tegenover elkaar. Behalve tijdens de Tweede Wereldoorlog.
In deze stap bekijken we eerst de verschillen.
Twee verschillende ideologieën
Een ideologie is een heel systeem van ideeën en opvattingen over hoe mensen met elkaar moeten omgaan, hoe de samenleving moet worden georganiseerd en hoe macht, kennis en bezit moeten worden verdeeld.
De ideologie van de VS is het kapitalisme. Een belangrijk kenmerk daarvan is het privébezit en het bestaan van verschillende klassen. Zo zijn er, om te beginnen, mensen met geld of ander eigendom en mensen zonder. Je mag eigendom hebben en dat eigendom inzetten om er geld mee te verdienen. Zo kun je een bedrijf beginnen, mensen voor je laten werken en winst maken. De overheid bemoeit zich daar zo weinig mogelijk mee. De vrije markt van vraag en aanbod regelt zelf de juiste prijzen en salarissen.
Lijnrecht daartegenover staat het communisme in de Sovjet-Unie. Een belangrijk kenmerk is dat privébezit zoveel mogelijk is uitgebannen. Een eigen bedrijf, een eigen boerderij of een eigen woning, dat kan niet meer. Bezit is gemeenschappelijk, het is van alle burgers. Het Centraal Comité van de communistische partij beslist daarover. Van bovenaf wordt vastgesteld wat er geproduceerd wordt, tegen welke prijzen en welk uurloon een arbeider verdient. De producten worden verkocht in staatswinkels of geëxporteerd via staatsbedrijven. Daarom noemt men de economie van de Sovjet-Unie een staatseconomie.
Democratie versus dictatuur
Vanaf zijn ontstaan in 1776 is de VS een democratisch bestuurd land. Er zijn verschillende partijen en regelmatig kunnen de kiezers naar de stembus om hun stem uit te brengen. Het staat ook iedereen vrij om zelf een partij op te richten. De VS kent vrijheid van meningsuiting, dat wil zeggen dat je openlijk voor je mening uit mag komen zonder angst voor bestraffing.
Dat was anders in de Sovjet-Unie. In 1922 werd het land geleid door Lenin, die al snel het democratisch centralisme invoerde. Dat betekent dat binnen het Centraal Comité met meerderheid genomen beslissingen door de minderheid niet meer mochten worden bestreden. Dat heeft de weg vrijgemaakt voor de dictatuur van zijn opvolger, Jozef Stalin. Wie het niet met de leiding eens was kon uit de partij worden verwijderd of, zoals later heel gewoon werd, verdween in een strafkamp.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Westerse landen zagen de ontwikkelingen in de Sovjet-Unie vol angst en beven aan. Machthebbers waren bang dat het communisme zou overslaan met alle gevolgen voor eigendom, democratie en godsdienstvrijheid. Men wist inmiddels van de strafkampen, de politieke showprocessen en de terechtstellingen. Kritiek op de partij kwam je duur te staan.
In 1939 werd de reputatie van de Sovjet-Unie in Westerse landen nog slechter door het Molotov-Von Ribbentropverdrag. Het was een niet-aanvalsverdrag tussen Duitsland en de Sovjet-Unie. Zo wilde Duitsland voorkomen dat de Sovjet-Unie zich zou bemoeien met de inval in Polen. In het verdrag werd ook de verdeling van Polen geregeld. Polen werd opgedeeld tussen de Sovjet-Unie en Duitsland. Estland, Letland en Litouwen kwamen onder gezag van de Sovjet-Unie.
Vooral Frankrijk en Engeland namen de Sovjet-Unie dit verdrag met Duitsland kwalijk. Ze vonden dat je met Duitsland beter geen zaken kon doen vanwege de oorlogsdreiging van Hitler. Daarbij vertrouwden sommige westerse politici Stalin niet echt. Roosevelt vond dat je met Stalin zaken kon doen, maar volgens Churchill (premier van Engeland van 1940 tot 1945) was het “aanpappen met een krokodil; je weet niet of je hem onder de kin moet kietelen of op zijn kop moet slaan. Als hij zijn bek opendoet weet je niet of hij je wil opvreten of alleen maar glimlachen”.
Lees samen met een klasgenoot de volgende twee casussen. Bespreek ze samen. Zorg dat je goede argumenten hebt om jouw ideeën te onderbouwen.
Casus 1
Je bent fabriekseigenaar en je hebt 100 arbeiders in dienst.
Hoe zou je het vinden als in jouw land een communistisch systeem zou worden ingevoerd?
Casus 2
Je bent arbeider in de fabriek van de man uit stelling 1.
Hoe zou jij tegen de komst van een communistisch systeem aankijken?
Het Westen in de ogen van de Sovjet-Unie
Voor de regering van de Sovjet-Unie waren westerse landen plekken waar arbeiders worden onderdrukt. De macht ligt er in handen van de mensen die het geld, de grond of de fabrieken in bezit hebben. De communistische machthebbers moesten ook niet veel hebben van de parlementaire democratie. Westerse democratieën hadden ook te weinig aandacht voor het belang van de gemeenschap als geheel. In de Sovjet-Unie was het belang van het individu ondergeschikt aan het belang van de groep.
Daar kwam bij dat de Sovjet-Unie niet veel vertrouwen had in Frankrijk en Engeland. Die landen waren met Duitsland in overleg en de Sovjet-Unie werd daarbuiten gehouden. De Sovjetleiders waren bang dat Duitsland een vrijbrief van het Westen zou krijgen om de Sovjet-Unie aan te vallen. Gezien de pogingen van de westerse landen om een overeenkomst met Hitler te sluiten, was dat niet zo vreemd. Zelfs toen het overleg met Hitler op niets uitliep, aarzelde het Westen om met Stalin samen te werken tegen Hitler. Het was voor de Sovjet-Unie een reden om met Duitsland het Molotov-Von Ribbentropverdrag te sluiten.
Stap 3: Tot elkaar veroordeeld
Er was nog een groot verschil tussen de VS en de Sovjet-Unie en dat was hun buitenlandbeleid. De Sovjet-Unie was sterk op het buitenland gericht. Ze wilden hun ideologie ook in andere landen verspreiden. In de Verenigde Staten had men na de Eerste Wereldoorlog wel genoeg van het buitenland en was meer naar binnen gericht. De Amerikanen lieten zich ook niet in met het conflict tussen Duitsland en zijn Europese buren.
Pas nadat Duitsland op 22 juni 1941 de Sovjet-Unie was binnengevallen en het Molotov-Von Ribbentropverdrag had geschonden, kwam Amerika met steun. Nog niet met soldaten, maar wel met wapens. Nadat de Japanners Pearl Harbor hadden aangevallen en ook Hitler Amerika de oorlog verklaarde, werd de VS volledig bondgenoot in de strijd tegen Duitsland. Het was ook het begin van samenwerking met de Sovjet-Unie. Ze hadden nu een gemeenschappelijke vijand.
De Amerikanen stuurden konvooien met wapens naar de Russische havenstad Moermansk. Ook via Perzië (Iran) werden de Russen bevoorraad.
De VS, Engeland en de Sovjet-Unie hielden verschillende conferenties in Moskou en één in Teheran, de hoofdstad van Perzië. Roosevelt, Churchill en Stalin spraken over het verloop van de oorlog en wat er daarna met Duitsland moest gebeuren. Tijdens de conferentie van Teheran werd beslist dat Duitsland zich onvoorwaardelijk moest overgeven. Het land zou vervolgens in vier zones worden opgedeeld. Deze zones werden bezet door Franse, Engelse, Amerikaanse en Russische troepen. De Engelsen en Amerikanen beloofden Stalin dat ze in West-Europa een tweede front zouden beginnen, zodat Hitler zijn leger zou moeten verdelen.
Stalin heeft daar nog wel een tijd op moeten wachten. Pas op 6 juni 1944 vond de invasie van geallieerden plaats en werd Duitsland van twee kanten belaagd. Achteraf is wel de vraag gesteld of de Engelsen en Amerikanen gewacht hebben met de invasie, zodat de Sovjet-Unie door de Duitsers zou worden verzwakt.
De geallieerden maakten ook afspraken over de verdeling van de invloedssfeer in Europa. Dat wil zeggen dat de Sovjet-Unie zijn invloed kon laten gelden in de landen langs zijn grens. Dat moest de Sovjet-Unie beschermen tegen nieuwe invallen vanuit het buitenland. Deze afspraak werd verder uitgewerkt tijdens de conferentie van Jalta en die van Potsdam in 1945.
Ten slotte beloofde Stalin dat de Sovjet-Unie samen met de VS en diens bondgenoten tegen Japan zou vechten zodra Duitsland was verslagen. Op 8 mei 1945 capituleerden de Duitsers.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Ideologie
Een systeem van ideeën en opvattingen over hoe mensen met elkaar moeten omgaan, hoe de samenleving moet worden georganiseerd en hoe macht, kennis en bezit moet worden verdeeld.
Kapitalisme
Een belangrijk kenmerk van kapitalisme is privébezit en het bestaan van verschillende klassen in de maatschappij. De overheid bemoeit zich zo weinig mogelijk met de markt van vraag en aanbod.
Communisme
Een belangrijk kenmerk van het communisme is dat niemand privébezittingen heeft. Alle bezit is gemeenschappelijk. De communistische partij beslist wat er geproduceerd wordt, tegen welke prijs en tegen welk uurloon. Producten worden verkocht via staatswinkels en staatsbedrijven.
Eindproduct
Julie hebben gezien hoe de VS en de Sovjet-Unie, twee totaal verschillende landen met een heel verschillende rol op het wereldtoneel, in elkaars armen werden gedreven. Door de nood gedwongen kwam het tot een samenwerking.
Nu gaan jullie het spel ‘Met verschillend perspectief’ spelen. Dat gaat zó:
Je krijgt van je leerkracht een kaart met op de ene kant een cijfer tussen 1 en 7. Op de andere kant staat een deelonderwerp en twee vragen bij dit deelonderwerp.
Je geeft antwoord op deze twee vragen.
Je zoekt andere leerlingen op die een kaartje met hetzelfde cijfer hebben.
Je bespreekt met die leerlingen de antwoorden en komt samen tot een definitief antwoord.
Je presenteert de antwoorden in de klas.
Beoordeling
Jullie leerkracht let bij de beoordeling van het spel op het volgende:
Verloopt het spel goed, rustig en serieus?
Worden de vragen in het spel correct en volledig beantwoord?
Worden de antwoorden op de vragen goed beargumenteerd?
Worden de antwoorden duidelijk en verstaanbaar gepresenteerd?
Terugkijken
Intro
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Kon je de video volgen in het Engels? Gaf de video een goed beeld van de relatie tussen de Sovjet-Unie en de VS in de oorlogsjaren?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over de samenwerking van Amerika en de Sovjet Unie? Vind je dit een interessant onderwerp?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed? Hoe vond je het om je antwoorden te presenteren voor de klas? Hadden jij en je klasgenoot de rollen verdeeld? Hoe verliep deze verdeling? Waren jullie het eens?
Het arrangement Samen tegen Hitler vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO-KGT. leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema De Koude Oorlog. Het onderwerp van deze les is Samen tegen Hitler. Voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak waren de tegenstellingen tussen de VS en de Sovjet-Unie zo groot dat je niet zou verwachten dat ze ooit nauw met elkaar zouden samenwerken. Maar tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurde dat toch. Het materiaal bespreekt de verschillen tussen de VS en de Sovjet-Unie (democratie/dictatuur en verschillende ideologieën) en waarom zij niet als vrienden met elkaar omgingen. Het materiaal bespreekt waarom de twee landen toch samenwerkten tijdens de Tweede Wereldoorlog na de Duitse inval in de Sovjet-Unie en welke doelen zij nastreefden. Begrippen die besproken worden tijdens deze les zijn: ideologie, kapitalisme en communisme.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO-KGT. leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema De Koude Oorlog. Het onderwerp van deze les is Samen tegen Hitler. Voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak waren de tegenstellingen tussen de VS en de Sovjet-Unie zo groot dat je niet zou verwachten dat ze ooit nauw met elkaar zouden samenwerken. Maar tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurde dat toch. Het materiaal bespreekt de verschillen tussen de VS en de Sovjet-Unie (democratie/dictatuur en verschillende ideologieën) en waarom zij niet als vrienden met elkaar omgingen. Het materiaal bespreekt waarom de twee landen toch samenwerkten tijdens de Tweede Wereldoorlog na de Duitse inval in de Sovjet-Unie en welke doelen zij nastreefden. Begrippen die besproken worden tijdens deze les zijn: ideologie, kapitalisme en communisme.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Er was nog een groot verschil tussen de VS en de Sovjet-Unie en dat was hun buitenlandbeleid. De Sovjet-Unie was sterk op het buitenland gericht. Ze wilden hun ideologie ook in andere landen verspreiden. In de Verenigde Staten had men na de Eerste Wereldoorlog wel genoeg van het buitenland en was meer naar binnen gericht. De Amerikanen lieten zich ook niet in met het conflict tussen Duitsland en zijn Europese buren.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Julie hebben gezien hoe de VS en de Sovjet-Unie, twee totaal verschillende landen met een heel verschillende rol op het wereldtoneel, in elkaars armen werden gedreven. Door de nood gedwongen kwam het tot een samenwerking.
Jullie leerkracht let bij de beoordeling van het spel op het volgende:
