Verzuiling en schoolstrijd vmbo-kgt34

Verzuiling en schoolstrijd vmbo-kgt34

Verzuiling en schoolstrijd

Intro

Eind 19e en begin 20e eeuw was Nederland verdeeld in vier bijna volledig van elkaar gescheiden zuilen. Men werd geboren in zo’n zuil, ging er naar school en naar de kerk, vond er werk en stierf er uiteindelijk. Elke zuil had zijn eigen voorzieningen en organisaties, scholen, ziekenhuizen, vakbonden, bedrijven, sportclubs, enzovoort.
Voor het zover was, is er behoorlijk strijd geleverd.
De meest bekende strijd, is de schoolstrijd.
Daarover gaat deze opdracht.

Eerst frissen we je geheugen over de verzuiling even op.
Kijk naar de volgende video.
Bespreek na het kijken met een klasgenoot wat verzuiling is.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kan ik:

  • het begrip verzuiling omschrijven.
  • de invloed van de verzuiling had op het dagelijks leven in het begin van de vorige eeuw beschrijven.
  • het begrip schoolstrijd omschrijven en omschrijven wat de schoolstrijd en de verzuiling met elkaar te maken hebben.
  • omschrijven hoe de er een eind kwam aan de schoolstrijd in 1917.

Wat kan ik al?

Lees voor je deze opdracht maakt eerst nog even de pagina's over socialisme en de confessionelen in de Kennisbank Onderbouw.

Emancipatiebewegingen

 

Zorg dat je na het lezen van de Kennisbank de volgende vraag kunt beantwoorden:

Wat zijn de belangrijkste ideeën van het socialisme en de confessionelen?

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag
Stap Activiteit
Stap 1 Ik lees een tekst over de opbouw van de vier zuilen.
Stap 2 Ik lees in een tekst wat de schoolstrijd inhield en op welke manier dit invloed had op het onderwijs. 
Stap 3 Ik lees een tekst over de "uitruil" van de schoolstrijd en het algemeen kiesrecht.
Afronding
Onderdeel Activiteit
Samenvattend Hier vind ik de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct Wij maken een dossier over de verzuiling.
Terugkijken Terugkijken op de opdracht.

​
Tijd
Voor deze opdracht heb je drie lesuren nodig.

 

Aan de slag

Stap 1: Opbouw van vier zuilen

 

Logo van de
Anti Revolutionaire Partij

De verzuiling in Nederland is een scherpe scheiding tussen verschillende bevolkingsgroepen. Eeuwenlang hebben groepen in de samenleving naast elkaar geleefd, maar echte verzuiling, waarbij elke groep alles binnen de eigen kring vindt – gezin, werk, geloof, onderwijs, sport en recreatie, vakbonden, politieke partijen, enzovoort – dat ontstaat pas in de 2e helft van de 19e eeuw. Het is de tijd dat de ARP werd opgericht.

Kijk naar deze twee filmfragmenten.
Lees voor het kijken eerst de vragen onder de video.
De antwoorden kun je (deels) horen tijdens het kijken.

Stap 2: Schoolstrijd

De socialisten, de rooms-katholieken en de protestanten hadden hun eigen politieke partijen, kranten, omroepen en vakbonden. De confessionelen oftewel de katholieken en protestanten, hadden ook hun eigen scholen, de bijzondere scholen. Het heeft een hele tijd geduurd voor het zover was. Lange tijd was onderwijs een private aangelegenheid. Het werd geregeld en georganiseerd binnen gegoede kringen met huisleraren of kleine klasjes bij de leraar thuis. Aan het eind van de 18e eeuw werd dat pas een taak voor de nationale overheid: er moesten vrij toegankelijke scholen worden opgericht. Korte tijd later, in 1806, was de eerste onderwijswet in Nederland een feit. In de wet is klassikaal onderwijs zonder lijfstraffen geregeld, met geschoolde onderwijzers en met schoolopzieners. De wet verbood ook nog eens godsdienstonderwijs, daar moesten de kerken zelf maar voor zorgen.

Er kwam flink verzet tegen deze onderwijswet, met name van katholieken en protestanten die werden gehinderd in de stichting van eigen scholen. Voor hen was de nieuwe grondwet van 1848 van groot belang. In de grondwet was onder meer de vrijheid van godsdienst opgenomen. Het maakte een nieuwe onderwijswet mogelijk, de wet van 1857. In die wet werd de oprichting van scholen op godsdienstige grondslag (bijzondere scholen) door de ouders vrij gegeven. De eerste fase van wat later de schoolstrijd is gaan heten was afgesloten.

De bijzondere scholen kregen nog geen staatssteun. Alleen de openbare scholen werden door de staat gefinancierd. De confessionele (gelovige) groepen in Nederland vonden dat hun belastinggeld, dat nu naar de openbare scholen ging, ook voor het bijzonder onderwijs moest worden gebruikt.

Stap 3: Een mega-uitruil

Schoolstrijd tegen kiesrecht.
In hinderlaag

De zuilen in Nederland vochten niet alleen de schoolstrijd met elkaar uit.
De schoolstrijd werd ingezet in de strijd om het algemeen kiesrecht.
Lees voor het kijken weer eerst de vragen onderaan de pagina. Zo weet je waar je tijdens het kijken op moet letten!


Niet alleen kregen in 1917 alle volwassen mannen kiesrecht (en twee jaar later ook alle volwassen vrouwen), ook werd het districtenstelsel, waarbij je alleen kunt stemmen op kandidaten uit je eigen omgeving, vervangen door het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Daarbij je kunt stemmen op kandidaten uit het hele land.

Afronding

Samenvattend

Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.

Zuil
Eén van de groeperingen (gebaseerd op een bepaalde levensbeschouwelijke grondslag) in een verzuilde samenleving. Bijvoorbeeld de rooms-katholieke zuil, de protestantse zuil, de socialistische zuil.
Verzuiling
Opdeling van een samenleving in bevolkingsgroepen die zich verenigd hebben in sterk van elkaar gescheiden maatschappelijke of politieke organisaties en instellingen op levensbeschouwelijke grondslag.
Rooms-katholieken
Christenen die de paus aanvaarden als plaatsbekleder van Jezus Christus op aarde zijn de Rooms-katholieken. Overige katholieken zijn gewoon katholiek en behoren tot allerlei kerken die een "eigen" leer en kerk hebben gevormd.
Protestanten
Aanhangers van de kerkelijke stroming die in de eerste helft van de 16e eeuw ontstond als protest tegen het gezag van de rooms-katholieke kerk.
Confessionelen
Protestantse of katholieke gelovigen. In de politiek zijn het mensen die een politieke partij aanhangen waarvan de doelstellingen zijn gebaseerd op een religie.
Socialisten of sociaaldemocraten
Mensen die een stroming in de politiek en de maatschappij aanhangen. Deze stroming streeft naar gelijkheid en gelijkwaardigheid voor de arbeidersklasse. Dit willen ze bereiken door verbetering van hun rechten en sociale wetgeving.

Eindproduct: Dossier verzuiling

Je hebt gezien hoe de Nederlandse samenleving in de tweede helft van de 19e eeuw verzuild is geraakt. Die verzuiling heeft een schoolstrijd opgeleverd. Maar om aan die schoolstrijd een eind te maken, bleken de zuilen elkaar toch nodig te hebben.

Met deze kennis ga je aan de slag. De klas wordt ingedeeld in vier zuilen: de protestants-christelijke, de rooms-katholieke, de socialistische en de liberale zuil. Je krijgt de volgende opdracht:
Het is 1917 en elke groep werkt als een soort redactie voor zijn eigen zuil-krant. Als groep maak je een dossier met drie artikelen. Verdeel de groep in drieën. Elke groep schrijft één artikel. Die artikelen gaan over:

  • De opdeling van de Nederlandse samenleving in zuilen.
  • De schoolstrijd.
  • Het algemeen kiesrecht (voor mannen).

Laat in de bijdragen goed doorklinken van welke zuil jullie deel uitmaken. Zoek ook afbeeldingen bij je artikel, spotprenten bijvoorbeeld. En ben je goed in tekenen, probeer dan zelf eens cartoons te maken voor het dossier.

Klaar? Laat het gehele dossier aan jullie docent zien.

Beoordeling
Het dossier laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:

  • De inhoud: Laat het dossier zien dat je een goed inzicht hebt in verzuiling, de schoolstrijd en het verband daartussen? Kun je in de artikelen de standpunten van de verschillende zuilen laten horen?
  • De vorm: is het dossier met zorg geschreven?
  • Taalfouten: bevatten de artikelen in het dossier niet te veel taalfouten?

Gereedschapskist

Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!

 

Terugkijken

Intro:

  • Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
    Had je de video nodig om je kennis over de verzuiling op te halen of wist je dit nog?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
    Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
  • Inhoud
    Wist je al veel over dit onderwerp?
    Schrijf op wat nieuw voor je was.
  • Eindopdracht
    Wat vond je van de eindopdracht? Is het gelukt om samen met je klasgenoten een dossier te maken? Hebben jullie vooraf overleg gehad over de taakverdeling? Was dit voor jou naar wens? Had je liever iets anders gezien? Zo ja, hoe had je dit dan bespreekbaar kunnen maken?

  • Het arrangement Verzuiling en schoolstrijd vmbo-kgt34 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-04-30 15:30:38
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van de les is Verzuiling en schoolstrijd. Eind 19e en begin 20e eeuw was Nederland verdeeld in vier bijna volledig van elkaar gescheiden zuilen. Men werd geboren in zo’n zuil, ging er naar school en naar de kerk, vond er werk en stierf er uiteindelijk. Elke zuil had zijn eigen voorzieningen en organisaties, scholen, ziekenhuizen, vakbonden, bedrijven, sportclubs, enzovoort. Voor het zover was, is er behoorlijk strijd geleverd. De meest bekende strijd, is de schoolstrijd. Het materiaal bespreekt de invloed van de verzuiling op het dagelijks leven. De schoolstrijd wordt besproken en wat de schoolstrijd met de verzuiling te maken had. Als laatst wordt besproken hoe er een eind kwam aan de schoolstrijd in 1917. Begrippen die verder nog horen bij deze les zijn Rooms-Katholieken, Protestanten, confessionelen en socialisten of sociaaldemocraten.
    Leerniveau
    VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3;
    Leerinhoud en doelen
    De tijd van de wereldoorlogen (1900 - 1950); Geschiedenis;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    3 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, confessionelen, geschiedenis, protestanten, room-katholieken, schoolstrijd, socialisten of sociaaldemocraten, stercollectie, verzuiling, vmbo-kgt34

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van