In 1973 werd Nederland geconfronteerd met een olie-embargo. Benzine ging op de bon en op zondag mocht er niet meer gereden worden. Hoe kwam Nederland die boycot te boven en wat deed ons land tegen de olie-afhankelijkheid?
Om te weten hoe we eigenlijk aan olie komen, kijk je eerst even naar de volgende video. Daarna ga je aan de slag met deze opdracht.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
uitleggen waardoor de energiecrisis in 1973 ontstond en wie daar verantwoordelijk voor was.
met behulp van een voorbeeld uitleggen wat Nederland deed om de economische schade ten gevolge van de olieboycot zo veel mogelijk te beperken.
omschrijven wat "de Club van Rome" was en uitleggen waarom deze club zoveel invloed kreeg.
een voorbeeld geven van een belangrijke les die veel regeringen uit de energiecrisis hebben getrokken.
Wat kan ik al?
In deze opdracht gaat het over de energiecrisis in Nederland in 1972/1973.
Bestudeer, voor je met de opdracht begint, uit de Kennisbank Toenemende pluriformiteit de pagina over de Oliecrisis in 1973.
Zorg dat je na het bestuderen van de Kennisbank antwoord kunt geven op de volgende vraag:
Noem twee maatregelen die de overheid nam om het oliegebruik tijdens de Oliecrisis in 1973 in Nederland te beperken.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest waarvoor aardolie allemaal gebruikt wordt en waarom een deel van de aardolie producerende landen besloten om de OPEC op te richten.
Stap 2
Een van de maatregelen van de regering was de autoloze zondag. Wat dat inhield, lees je hier.
Stap 3
De Club van Rome is een groep wetenschappers die zich zorgen maakt over de toekomst van de aarde. Wat hun ideeën zijn lees je in deze stap.
Stap 4
In deze les leer je over de maatregelen die werden en worden genomen tegen de energiecrisis.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct
Een memory-spel over de energiecrisis spelen.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1 - Het zwarte goud en de OPEC
Airbags, antivries, aspirine, asfalt, autolichten, autobanden, autodaken, autolak, benzinetanks, boten, buizen, condooms, contactlenzen, dakgoten, dashboards, explosieven, frisdrankflessen, golfballetjes, insecticiden, isolatiemateriaal, koffers, kogelvrij glas, kogelvrije vesten, kratjes, krimpfolie, kunstmest, legosteentjes, lijm, matrassen, oplosmiddelen, panty’s, perspex, pesticiden, piepschuim, plastic zakjes, Playmobil, prothesen, remvloeistof, schoenzolen, schoonmaakmiddelen, shampooflessen, skischoenen, tennisrackets, textiel, tuin-slangen, verf, voetballen, vuilnisbakken, wegwerpbekertjes, zeep en zuignappen.
Voor al deze en voor nog veel meer andere producten is aardolie onmisbaar.
De wereld heeft aardolie voor meer nodig dan alleen voor de benzine, diesel of lpg in onze auto’s. Met aardolie kan ontzettend veel geld worden verdiend. Aardolie wordt niet voor niets het zwarte goud genoemd. Aardolie, meestal verkort tot olie, is dan ook de populairste energiebron van de wereld.
Onze fabrieken kunnen niet draaien zonder olie.
Vijf multinationals beheersen de oliemarkt: Exxon-Mobil, Shell, BP, Chevron en Total. Maar deze multinationals zijn op hun beurt weer afhankelijk van de landen waar olie uit de bodem wordt gehaald.
Om sterker te staan tegenover de oliemaatschappen, richtten de olielanden Irak, Iran, Koeweit, Saoedi-Arabië en Venezuela de OPEC op, de Organisation of Petroleum Exporting Countries (Organisatie van Olie-Exporterende Landen). Later sloten Aboe Dhabi, Algerije, Ecuador, Gabon, Indonesië, Nigeria en Qatar zich aan bij de OPEC.
De OPEC-landen zijn goed voor 85% van de aardolie.
In 1973 kondigde de OPEC een drastische prijsverhoging aan.
Tot die tijd kostte een barrel $ 2,50. Een barrel is een vat met 159 liter olie.
In 1973 vervijfvoudigde de OPEC de prijs tot bijna $ 11,65. Zes jaar later, in 1979, volgde een nieuwe prijsexplosie. Een barrel ging $ 34,- kosten.
Daarna bleef de prijs stijgen en over het algemeen moet er voor een barrel meer dan 100 dollar worden betaald. Dat is natuurlijk geen "vaste" prijs. Er zijn regelmatig prijsschommelingen.
Stap 2 - Autoloze zondagen
1973 was voor Nederland niet alleen het jaar van een forse olieprijsverhoging. In dat jaar kreeg Nederland helemaal geen olie meer van de OPEC-landen. In oktober ontstond er een oorlog tussen Israël aan de ene kant en Egypte en Syrië aan de andere kant. De laatsten werden gesteund met wapens en geld door alle Arabische landen. Nederland en de Verenigde Staten kozen partij voor Israël en leverden wapens aan Israël.
Om de Verenigde Staten, Nederland en nog een aantal West-Europese landen te straffen, werd door de Arabische landen een olie-embargo ingesteld. Dat betekende dat deze landen geen olie meer kregen.
De Nederlandse regering voerde een aantal maatregelen in om de oliecrisis de baas te kunnen. Benzine ging "op de bon" en de regering voerde autoloze zondagen in.
“De wereld van voor 1973 keert nooit meer terug”, zo hield minister-president Joop den Uyl de Nederlanders voor. We moesten op alle mogelijke manieren zuinig omgaan met olie (en gas).
Bekijk de toespraak van Den Uyl over de oliecrisis. Lees voor het kijken alvast de vragen onderaan deze stap. Ze gaan over de informatie die je in de video hoort.
In Nederland hadden de oliemaatschappijen zich echter goed voorbereid. Voordat de crisis echt uitbrak hadden ze grote olievoorraden aangelegd. Daardoor ontstond er geen echt olietekort. Het bonnensysteem en de autoloze zondagen werden dan ook na een maand alweer afgeschaft.
Niet iedereen was ongelukkig met die autoloze zondagen. Luister maar naar dit lied van Pierre Kartner. Wat is volgens hem het voordeel van een autoloze zondag?
Maar toch, de toon was gezet: ‘Zuinig zijn met energie’ is sindsdien het motto.
Stap 3 - De Club van Rome
In 1968 kwamen er 36 wetenschappers bij elkaar in Rome. Zij waren bezorgd over de gevolgen van de economische groei voor het milieu. Deze ‘Club van Rome’ bracht in 1972 het rapport ‘De grenzen aan de groei’ uit. In het rapport voorspelden de wetenschappers dat er op den duur grote voedseltekorten zouden ontstaan en dat grondstofvoorraden zouden opraken.
Het rapport sloeg in als een bom.
Toen in 1973 door de Arabische boycot het westen met olietekorten werd geconfronteerd, dachten velen: ‘Zie je wel, de Club van Rome heeft gelijk’.
De wetenschappers gaven een toekomstbeeld over 40 jaar, maar het publiek dacht dat de wereld op dat moment al op grote rampen afging.
De Club van Rome werkte voor het eerst met computermodellen en men had groot ontzag voor deze nieuwe apparaten. Later bleek dat die modellen veel te algemeen en de voorspellingen veel te somber waren.
‘De grenzen van de groei’ hield ook geen rekening met de ontwikkeling van nieuwe technologieën (zoals windenergie, biobrandstoffen en zonnepanelen). Toch is de Club van Rome nog steeds invloedrijk.
Nu zijn er 78 wetenschappers in de Club van Rome die meedenken over energie en het milieu. Daarnaast zijn er 53 ereleden, waaronder (voormalige) koningen, presidenten en premiers: prinses Beatrix, koning Filip van België, koning Juan Carlos en koningin Sophie van Spanje, en een aantal oud-presidenten van Oost-Europese landen.
Stap 4 - De energiecrisis te boven?
De toekomstscenario’s van de Club van Rome waren te somber, maar de wereld heeft wel degelijk te maken met slinkende hoeveelheden fossiele brandstoffen en natuurlijke hulpbronnen. En ook al viel de olieboycot achteraf wel mee, het heeft onze afhankelijkheid van de olie en van olielanden wel blootgelegd.
Uit de gebeurtenissen van 1972/1973 zijn daarom door regeringen in het rijke westen drie belangrijke lessen getrokken:
1. Verminder de afhankelijkheid van de olieproducerende landen aangesloten bij de OPEC
Het rijke westen was voor olie voor 85% afhankelijk van (Arabische) landen die het westen soms vijandig gezind waren. Om die afhankelijkheid te verminderen ging het westen op zoek naar oliebronnen elders. Die vond men bijvoorbeeld in het Noordzeegebied en in Rusland.
2. Wees zuiniger met energie
De overheid kwam met tal van spotjes waarmee mensen werden opgeroepen om zuinig met energie om te gaan. Waar roept de overheid voor op in de filmpjes?
En geprikkeld door hoge energieprijzen gingen producenten en gebruikers ook zuiniger met energie om. Consumenten zetten de thermostaat een graadje lager en kochten kleinere auto’s. Grote benzineslurpers werden ingeruild voor zuinige modellen. De grootste Cadillac gebruikte in die tijd 1 liter benzine op elke 4 kilometer, zuinige auto’s verbruikten toen 1 liter op elke 10 kilometer. Met dank aan nieuwe technologieën lukte het de autoproducenten om hun auto’s steeds zuiniger te laten rijden. Tegenwoordig kunnen auto’s 20 kilometer op 1 liter benzine rijden (1 op 20).
Nieuwe auto’s op stroom of waterstof zijn volop in ontwikkeling en worden steeds meer gekocht door consumeten. Daarmee neemt de afhankelijkheid van olie nog meer af.
3. Ga op zoek naar alternatieve energiebronnen
De wereld ging op zoek naar alternatieve energiebronnen en vond die bij energie uit biomassa, kern-, wind-, en zonne-energie en het gebruik van waterkracht. De overheid subsidieerde het gebruik van bijvoorbeeld zonnepanelen en windmolens. Alternatieve energiebronnen zijn tegenwoordig niet meer weg te denken.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Benzinebon
Papieren bonnen waarmee men tijdens de Oliecrisis van 1973 benzine kon kopen. Iedere autobezitter kreeg een bepaald aantal bonnen.
Energiecrisis
Periode waarin natuurlijke voorraden energiebronnen, zoals olie en gas, opeens schaars worden.
OPEC
Organisatie van Olie-exporterende landen. Groep hoofdzakelijk Arabische oliestaten, opgericht in 1960.
Alternatieve energiebronnen
Alle energiebronnen behalve de fossiele brandstoffen olie en gas. Bijvoorbeeld biomassa, kernenergie, windenergie, zonne-energie. Deze energiebronnen noemt men ook wel duurzame energie.
Autoloze zondag
Tijdens de oliecrisis van 1973 verbood de regering in Nederland om op zondag auto te rijden met als doel om olie te besparen.
Club van Rome
In 1968 opgerichte "club" van 36 wetenschappers die in 1972 een rapport uitbrachten over de gevolgen van de economische groei voor het milieu. Het rapport heette "De grenzen aan de groei". De Club van Rome bestaat nog steeds.
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht spelen jullie in groepjes een memory-spel. Er zijn dertig sets met twee bij elkaar horende kaartjes. Op het ene kaartje vind je een afbeelding, op het tweede kaartje een bijbehorend begrip. Als je twee bij elkaar horende kaartjes hebt gevonden, mag je die pas apart leggen als je aan de rest van de groep heb uitgelegd wat de twee kaartjes te maken hebben met het thema van de les: energiecrisis. Winnaar van het groepje is degene die de meeste setjes met kaarten heeft verzameld.
Met het spelen van het memory-spel laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald.
Memory
Als uitsluiting van de les spelen jullie in groepjes het Energiecrisis-memoryspel.
Alle kaartjes hebben op de één of andere manier met de energiecrisis te maken.
Voor je een setje op je eigen stapel mag leggen, moet je wel eerst de goede uitleg geven bij foto en tekst.
De memorykaartjes laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
De inhoud: hebben jullie de juiste bij elkaar passende kaartjes kunnen vinden?
De inhoud: kunnen jullie bij de bijpassende kaartjes duidelijk en beargumenteerd uitleggen wat deze kaartjes met de energiecrisis te maken hebben.
Terugkijken
Intro?
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Was de video over de winning van aardolie nuttig voor de rest van deze opdracht? Waarom wel of waarom niet?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over de energiecrisis? Vond je dit een interessant onderwerp? Is dit een onderwerp dat nog steeds actueel is?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Is het gelukt om de gekoppelde kaartjes op de juiste manier uit te leggen aan je klasgenoten? Kenden jullie van alle kaartjes de betekenis? Zo niet, hoe hebben jullie dit dan opgelost?
Het arrangement Energiecrisis vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Cultureel-mentale ontwikkelingen. Het onderwerp van de les is Energiecrisis. Aardolie is onmisbaar voor een breed scala aan producten. Aardolie wordt ook wel het zwarte goud genoemd en is de populairste energiebron ter wereld. Vijf multinationals beheersen de oliemarkt, maar zijn afhankelijk van de olielanden die de olie produceren. De OPEC, bestaande uit verschillende olielanden, is verantwoordelijk voor 85% van de wereldwijde aardolieproductie. In 1973 kondigde de OPEC een drastische prijsverhoging aan, wat leidde tot een oliecrisis en een olie-embargo tegen Nederland en andere westerse landen. Als gevolg hiervan namen regeringen belangrijke lessen ter harte, zoals het verminderen van afhankelijkheid van de OPEC-landen, zuiniger omgaan met energie en het zoeken naar alternatieve energiebronnen zoals biomassa, kern-, wind- en zonne-energie. Deze maatregelen hebben geleid tot een afname van de afhankelijkheid van olie en de opkomst van alternatieve energiebronnen. Begrippen die verder in deze les naar voren komen zijn: benzinebon, autoloze zondag en Club van Rome.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Cultureel-mentale ontwikkelingen. Het onderwerp van de les is Energiecrisis. Aardolie is onmisbaar voor een breed scala aan producten. Aardolie wordt ook wel het zwarte goud genoemd en is de populairste energiebron ter wereld. Vijf multinationals beheersen de oliemarkt, maar zijn afhankelijk van de olielanden die de olie produceren. De OPEC, bestaande uit verschillende olielanden, is verantwoordelijk voor 85% van de wereldwijde aardolieproductie. In 1973 kondigde de OPEC een drastische prijsverhoging aan, wat leidde tot een oliecrisis en een olie-embargo tegen Nederland en andere westerse landen. Als gevolg hiervan namen regeringen belangrijke lessen ter harte, zoals het verminderen van afhankelijkheid van de OPEC-landen, zuiniger omgaan met energie en het zoeken naar alternatieve energiebronnen zoals biomassa, kern-, wind- en zonne-energie. Deze maatregelen hebben geleid tot een afname van de afhankelijkheid van olie en de opkomst van alternatieve energiebronnen. Begrippen die verder in deze les naar voren komen zijn: benzinebon, autoloze zondag en Club van Rome.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
In 1973 werd Nederland geconfronteerd met een olie-embargo. Benzine ging op de bon en op zondag mocht er niet meer gereden worden. Hoe kwam Nederland die boycot te boven en wat deed ons land tegen de olie-afhankelijkheid?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
In deze opdracht gaat het over de energiecrisis in Nederland in 1972/1973.
1973 was voor Nederland niet alleen het jaar van een forse olieprijsverhoging. In dat jaar kreeg Nederland helemaal geen olie meer van de OPEC-landen. In oktober ontstond er een oorlog tussen Israël aan de ene kant en Egypte en Syrië aan de andere kant. De laatsten werden gesteund met wapens en geld door alle Arabische landen. Nederland en de Verenigde Staten kozen partij voor Israël en leverden wapens aan Israël.
In 1968 kwamen er 36 wetenschappers bij elkaar in Rome. Zij waren bezorgd over de gevolgen van de economische groei voor het milieu. Deze ‘Club van Rome’ bracht in 1972 het rapport ‘De grenzen aan de groei’ uit. In het rapport voorspelden de wetenschappers dat er op den duur grote voedseltekorten zouden ontstaan en dat grondstofvoorraden zouden opraken.
De toekomstscenario’s van de Club van Rome waren te somber, maar de wereld heeft wel degelijk te maken met slinkende hoeveelheden fossiele brandstoffen en natuurlijke hulpbronnen. En ook al viel de olieboycot achteraf wel mee, het heeft onze afhankelijkheid van de olie en van olielanden wel blootgelegd.
En geprikkeld door hoge energieprijzen gingen producenten en gebruikers ook zuiniger met energie om. Consumenten zetten de thermostaat een graadje lager en kochten kleinere auto’s. Grote benzineslurpers werden ingeruild voor zuinige modellen. De grootste Cadillac gebruikte in die tijd 1 liter benzine op elke 4 kilometer, zuinige auto’s verbruikten toen 1 liter op elke 10 kilometer. Met dank aan nieuwe technologieën lukte het de autoproducenten om hun auto’s steeds zuiniger te laten rijden. Tegenwoordig kunnen auto’s 20 kilometer op 1 liter benzine rijden (1 op 20).
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
