Altijd hebben er verschillende groepen naast elkaar geleefd in Nederland.
Met hun eigen gebruiken en ook wel met eigen organisaties.
Maar aan het eind van de 19e eeuw ontstaat er in dat opzicht toch iets nieuws.
De scheiding tussen bevolkingsgroepen wordt zo scherp dat je van de wieg tot aan het graf nagenoeg alleen in je eigen kring verkeert, binnen je eigen zuil. Dit heet verzuiling. In deze opdracht bestudeer je de vier grootste zuilen.
In de video hieronder wordt uitgelegd wat verzuiling is. Bekijk de video en ga dan verder met deze opdracht.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
de term verzuiling omschrijven.
uitleggen dat Nederland tot eind jaren zestig van de vorige eeuw gekenmerkt werd door die verzuiling.
de vier belangrijkste zuilen noemen in het Nederland van na de Tweede Wereldoorlog.
Wat kan ik al?
In deze opdracht gaat het over de verzuiling van de Nederlandse samenleving.
Bestudeer, voor je met de opdracht begint, uit de Kennisbank Toenemende pluriformiteit de twee pagina's over verzuiling.
Zorg dat je na het bestuderen van het Kennisbankonderdeel antwoord kunt geven op de volgende vraag:
Waarom dacht men dat de verzuiling in de samenleving na de Tweede Wereldoorlog wel snel zou verdwijnen?
Bespreek het antwoord met een klasgenoot.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest een tekst over de verzuiling in Nederland.
Stap 2
In deze stap maak je kennis met de Katholieke zuil.
Stap 3
In deze stap maak je kennis met de Protestantste zuil.
Stap 4
In deze stap maak je kennis met de Socialistische zuil.
Stap 5
In deze stap maak je kennis met de Liberale zuil.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct
Rondom je school zoeken naar sporen van verzuiling.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1 - Verzuild Nederland
In 1936 wordt door overheidsambtenaren voor het eerst het woord verzuiling gebruikt. Het is crisis en de ambtenaren moeten werkloosheidsuitkeringen verdelen over particuliere organisaties. In hun aantekeningen verwijzen de ambtenaren naar de vier zuilen: katholiek, protestants-christelijke, socialistisch en liberaal.
In 1938 wordt in een artikel in het katholieke dagblad De Tijd gesproken over “de vier zuilen, steunend op de vier levensbeschouwingen van het Nederlandse volk”. Zo kwam de term ‘verzuiling’ in de Nederlandse woordenschat terecht.
Ook voor die tijd leefden groepen met verschillende geloofsovertuigingen in ons land al eeuwenlang naast elkaar. Maar aan het eind van de 19e eeuw beginnen ze zich sterker te organiseren en voor hun belangen op te komen. Zo strijden protestanten en katholieken bijvoorbeeld voor overheidssteun voor bijzonder onderwijs. Protestanten en katholieken worden ook wel confessionelen (=kerkelijken) genoemd. Zij streven naar een samenleving op basis van christelijke normen en waarden.
Binnen een zuil ontstaan organisaties op alle terreinen van het maatschappelijk leven. Denk aan politiek, de vakvereniging, onderwijs, gezondheidszorg, media, jeugdbeweging en sport.
Van de wieg tot het graf zit je veilig in je zuil. Stel, je wordt geboren in een katholiek gezin. Je gaat dan naar een katholieke kleuterschool, een katholieke basisschool en katholiek voortgezet onderwijs. Je bent lid van een katholieke voetbalvereniging of toneelclub. De bakker waar je het brood koopt is katholiek. De werkgever die je een baan geeft ook. Je trouwt een katholiek meisje. Je stemt op een katholieke partij, luistert of kijkt naar katholieke zenders op radio en tv. Je bent lid van een katholieke vakbond en zo gaat het verder totdat je een katholieke begrafenis krijgt.
Word je geboren in een protestants-christelijk gezin dan is het, binnen de protestantse zuil, niet anders. En zo komen de katholiek, de protestant, de socialist of de liberaal elkaar niet vaak tegen. De mensen leven langs elkaar heen.
Stap 2 - De Katholieke zuil
De verzuiling wordt door de katholieken bewust nagestreefd. Tot ver in de 20e eeuw zijn de katholieken een minderheid in een overwegend protestantse samenleving. De katholieken moeten hun maatschappelijke positie nog veroveren. Ze kiezen daarbij voor eigen organisaties. Die worden door de kerk gesteund. Bij de verkiezingen in 1918 behalen de katholieken 30 van de 100 Kamerzetels. Door die meerderheid krijgt Nederland toen zijn eerst katholieke minister president, Ruijs de Beerenbrouck. Aan het eind van de jaren tachtig van de 19e eeuw komt een katholieke arbeidersbeweging op.
De opbouw van het onderwijs op katholieke grondslag gaat ook steeds verder. Er komt een vrijwel dekkend netwerk van lagere scholen. Ook verschijnen er steeds meer katholieke middelbare scholen. Verschillende kloosterordes (jezuïeten, augustijnen, franciscanen, dominicanen) helpen hierbij. De paters geven bijvoorbeeld les. In 1923 wordt in Nijmegen de Katholieke Universiteit Nijmegen opgericht.
Katholieken lezen de Volkskrant. De omroep die bij de zuil hoort, is de Katholieke Radio Omroep (KRO). Ze stemmen op de Katholieke Volkspartij (KVP).
Het Canisius college in Nijmegen was het eerste Rooms Katholieke gymnasium van Nederland.
Het is genoemd naar de Jezuïet Peter Canisius. Het gebouw uit
1900 is inmiddels rijksmonument. De bouw ervan was een
belangrijk symbool voor de katholieke emancipatie.Groepsfoto uit 1903 van
docenten (paters Jezuïten) en
leerlingen uit de 6e klas Bron: Archieven Canisius college
Stap 3 - De Protestantse zuil
De protestants-christelijke zuil vormt lange tijd de grootste zuil van ons land. De belangrijkste groep binnen deze zuil is de gereformeerde. Daarnaast maken ook andere protestants-christelijke kerkgenootschappen deel uit van deze zuil. Veel protestanten hebben een anti-Roomse houding. Daarmee wordt bedoeld dat ze niets moesten hebben van de katholieken.
Gezamenlijke organisaties van katholieken en protestanten zijn op dat moment ondenkbaar. Wel vinden ze elkaar in het verzet tegen de socialisten.
Een belangrijk doel van de protestants-christelijke zuil is het streven naar de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs. Bijzonder onderwijs zijn protestantse of katholieke scholen.
Dat doel wordt in 1917 bereikt. Dan wordt in de wet vastgelegd dat bijzondere scholen recht hebben op dezelfde steun van de overheid als openbare scholen.
Mensen uit de protestants-christelijke zuil voelen zich sterk verbonden met het koningshuis. Ze werken hard en leven sober.
De belangrijkste politieke partijen die bij deze zuil horen zijn de ARP en de CHU. ARP staat voor Anti Revolutionaire Partij. De belangrijkste man en oprichter van deze partij is Abraham Kuyper.
De partij is voorstander van een door het koningshuis geregeerd Nederland met een sterk gezag.
De overheid moet toezien op handhaving van goede zeden en openbare orde. CHU staat voor Christelijk-Historische Unie. Deze partij heeft vooral aanhang onder hervormden.
Scholen die bij de protestantse zuil horen, heten vaak School met de bijbel.
In 1880 wordt de Vrije Universiteit van Amsterdam opgericht door een groep orthodox protestante christenen onder leiding van Abraham Kuyper. Zij willen vasthouden aan de traditie van hun religieuze stroming. Dat noem je ook wel rechtzinnig.
Protestanten luisteren en kijken naar de Nederlands Christelijke Radio Vereniging (NCRV). Ze lezen de Standaard of Trouw.
Stap 4 - De Socialistische zuil
De opvattingen van socialisten op allerlei gebieden van het leven zorgden voor een kloof met de andere zuilen. De socialisten moeten bijvoorbeeld niet veel van godsdienst hebben. Ook zijn ze tot het midden jaren dertig van de vorige eeuw voorstander van een republiek. Veel socialisten zijn geen fan van het koningshuis. Op het gebied van cultuur, sport en huwelijk zijn ze vergeleken met de protestanten vrij ruimdenkend.
Belangrijk voor socialisten is het streven naar andere inkomens- en machtsverhoudingen. Meer geld en invloed voor de arbeiders en minder voor de bazen. Daarbij streven ze naar staatseigendom van belangrijke bedrijven. Kortom: ze willen meer gelijkheid onder de mensen.
Emancipatie van de arbeiders was heel belangrijk voor de socialisten. De komst van de vakbonden helpt de arbeiders om een vuist te maken tegen de werkgevers. Het zijn vooral de socialistische en communistische vakbonden die invloed krijgen onder de werknemers.
Mensen uit de socialistische zuil stemmen op de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP). Later wordt dat de PvdA. Ze luisteren en kijken naar de Vereniging van Arbeiders Radio Amateurs (VARA). Kranten die bij deze zuil horen zijn Het Vrije Volk en het Parool. Kinderen uit de socialistische zuil gingen naar een openbare school.
Stap 5 - De Liberale Zuil
De liberalen vonden het niet prettig om in een zuil gedrukt te worden. Het hele idee van verzuiling past niet bij vrijheid van mensen om te denken wat ze willen. Dat is namelijk waar de liberaal voor staat. Daarom wordt de zuil van de liberalen ook wel de algemene zuil genoemd.
Liberalen vonden dat iedereen vrij moest zijn om te kiezen wat ze wilden. Dus ook buiten hun eigen zuil. Toch was het vaak zo dat ook de liberalen zich aansloten bij bepaalde partijen en omroepen.
Als politieke partij waren de liberalen vaak lid van de LSP of de VDM. In 1948 gingen deze partijen samen in de VVD. Liberalen keken en luisterden naar de AVRO en lazen het Algemeen Handelsblad of het NRC.
In de volgende video wordt uitgelegd wat liberalen allemaal belangrijk vonden. Kijk eerst de video en maak daarna de oefening.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Verzuiling
Daaronder verstaan we de opdeling van de maatschappij op grond van geloofsovertuiging en/of maatschappelijke opvattingen. In Nederland bestonden vier zuilen: katholiek, protestants-christelijk, socialistisch en liberaal.
Confessioneel
Katholiek of protestant. Confessionelen streven naar een samenleving op basis van christelijke normen en waarden.
Liberalisme
Politieke ideologie die vindt dat de economie zoveel mogelijk met rust gelaten moet worden en dat burgers zoveel mogelijk vrij moeten kunnen beslissen, zonder dat de overheid allerlei regels opstelt.
Socialisme
Een maatschappijvorm gebaseerd op gelijkheid, sociale rechtvaardigheid en solidariteit.
Eindproduct: Verzuiling in je omgeving
Als eindopdracht maak een overzicht van sporen van verzuiling in de plaats waar je op school zit of een andere plaats in Nederland.
Jullie gaan op zoek naar sporen van verzuiling in de plaats waar jouw school staat. Scholen, ziekenhuizen, sport- of andere verenigingen dragen soms nog de sporen van een verzuild verleden. Speur in de digitale gemeentegids en zet je bevindingen netjes op een rijtje. Heeft de gemeente geen digitale gemeentegids of vind je niets probeer dan een grote gemeente in de buurt.
Je mag zelf weten hoe je je overzicht vormgeeft. Gebruik je creativiteit!
Kijk eventueel nog in de Gereedschapskist hieronder voor ideeën.
Beoordeling
Het overzicht laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
De inhoud: laat het overzicht zien dat je begrepen hebt welke organisaties in je gemeente oorspronkelijk uit een zuil zijn voortgekomen?
De inhoud: je laat zien dat je weet bij elke zuil deze organisaties hoorden.
De vorm: is het overzicht met zorg gemaakt, creatief vormgegeven en is het leesbaar en boeiend geschreven?
Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!
Terugkijken
Intro?
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Gaf de video een goed beeld van wat je in deze opdracht ging doen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp? Waar zou je graag meer over willen weten?
Schrijf op wat nieuw voor je was, schrijf ook op wat je al wist.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed? Is het gelukt om de verschillende tekenen van verzuiling te laten zien? Lukte het om dit op een creatieve manier te doen?
Heb je gekozen voor de plaats waar je school staat of heb je een andere stad gekozen. Waarom heb je deze keuze gemaakt?
Het arrangement Verzuiling vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Cultureel-mentale ontwikkelingen. Het onderwerp van de les is Verzuiling. In de jaren 30 van de vorige eeuw ontstaat het begrip "verzuiling" in Nederland. Het verwijst naar de opdeling van de samenleving in vier zuilen: katholiek, protestants-christelijk, socialistisch en liberaal. Binnen elke zuil vormen mensen met dezelfde geloofsovertuiging een hechte gemeenschap die zich organiseert op verschillende terreinen, zoals politiek, onderwijs, media en sport. Men blijft vaak binnen de eigen zuil en leeft langs elkaar heen. Katholieken en protestanten streven naar erkenning en versterken hun maatschappelijke positie door eigen organisaties op te richten. De katholieken zijn aanvankelijk een minderheid, maar winnen terrein. Protestanten vormen de grootste zuil en hebben een anti-katholieke houding. Socialisten richten zich op gelijke machtsverhoudingen en de emancipatie van arbeiders, terwijl liberalen vrijheid van denken benadrukken. In 1917 wordt de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs bereikt. Elke zuil heeft haar eigen politieke partijen, media en organisaties. In 1948 komen de liberalen samen in de VVD.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Cultureel-mentale ontwikkelingen. Het onderwerp van de les is Verzuiling. In de jaren 30 van de vorige eeuw ontstaat het begrip "verzuiling" in Nederland. Het verwijst naar de opdeling van de samenleving in vier zuilen: katholiek, protestants-christelijk, socialistisch en liberaal. Binnen elke zuil vormen mensen met dezelfde geloofsovertuiging een hechte gemeenschap die zich organiseert op verschillende terreinen, zoals politiek, onderwijs, media en sport. Men blijft vaak binnen de eigen zuil en leeft langs elkaar heen. Katholieken en protestanten streven naar erkenning en versterken hun maatschappelijke positie door eigen organisaties op te richten. De katholieken zijn aanvankelijk een minderheid, maar winnen terrein. Protestanten vormen de grootste zuil en hebben een anti-katholieke houding. Socialisten richten zich op gelijke machtsverhoudingen en de emancipatie van arbeiders, terwijl liberalen vrijheid van denken benadrukken. In 1917 wordt de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs bereikt. Elke zuil heeft haar eigen politieke partijen, media en organisaties. In 1948 komen de liberalen samen in de VVD.
Altijd hebben er verschillende groepen naast elkaar geleefd in Nederland.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
In deze opdracht gaat het over de verzuiling van de Nederlandse samenleving.
In 1936 wordt door overheidsambtenaren voor het eerst het woord verzuiling gebruikt. Het is crisis en de ambtenaren moeten werkloosheidsuitkeringen verdelen over particuliere organisaties. In hun aantekeningen verwijzen de ambtenaren naar de vier zuilen: katholiek, protestants-christelijke, socialistisch en liberaal.
De verzuiling wordt door de katholieken bewust nagestreefd. Tot ver in de 20e eeuw zijn de katholieken een minderheid in een overwegend protestantse samenleving. De katholieken moeten hun maatschappelijke positie nog veroveren. Ze kiezen daarbij voor eigen organisaties. Die worden door de kerk gesteund. Bij de verkiezingen in 1918 behalen de katholieken 30 van de 100 Kamerzetels. Door die meerderheid krijgt Nederland toen zijn eerst katholieke minister president, Ruijs de Beerenbrouck. Aan het eind van de jaren tachtig van de 19e eeuw komt een katholieke arbeidersbeweging op.
De protestants-christelijke zuil vormt lange tijd de grootste zuil van ons land. De belangrijkste groep binnen deze zuil is de gereformeerde. Daarnaast maken ook andere protestants-christelijke kerkgenootschappen deel uit van deze zuil. Veel protestanten hebben een anti-Roomse houding. Daarmee wordt bedoeld dat ze niets moesten hebben van de katholieken.
De overheid moet toezien op handhaving van goede zeden en openbare orde. CHU staat voor Christelijk-Historische Unie. Deze partij heeft vooral aanhang onder hervormden.
De opvattingen van socialisten op allerlei gebieden van het leven zorgden voor een kloof met de andere zuilen. De socialisten moeten bijvoorbeeld niet veel van godsdienst hebben. Ook zijn ze tot het midden jaren dertig van de vorige eeuw voorstander van een republiek. Veel socialisten zijn geen fan van het koningshuis. Op het gebied van cultuur, sport en huwelijk zijn ze vergeleken met de protestanten vrij ruimdenkend.
Mensen uit de socialistische zuil stemmen op de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP). Later wordt dat de PvdA. Ze luisteren en kijken naar de Vereniging van Arbeiders Radio Amateurs (VARA). Kranten die bij deze zuil horen zijn Het Vrije Volk en het Parool. Kinderen uit de socialistische zuil gingen naar een openbare school.
De liberalen vonden het niet prettig om in een zuil gedrukt te worden. Het hele idee van verzuiling past niet bij vrijheid van mensen om te denken wat ze willen. Dat is namelijk waar de liberaal voor staat. Daarom wordt de zuil van de liberalen ook wel de algemene zuil genoemd.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
