Geschiedenis Tijdvak 02 04 - Romeinen, Kelten en Germanen

Geschiedenis Tijdvak 02 04 - Romeinen, Kelten en Germanen

Inleiding - Romeinen, Kelten en Germanen

In de tijd van de Romeinen woonden in West- en Noord-Europa Keltische en Germaanse stammen. Visigoten, Ostrogoten, Vandalen en Franken rekenen we tot de Germaanse stammen met een eigen taal, godsdienst en cultuur. De Keltische stammen werden door de Romeinen Galliërs genoemd. De stammen verschilden onderling sterk maar hadden een gemeenschappelijke taal.

In tegenstelling tot Romeinen die waren gericht op internationale handel en steden, waren Germanen en Kelten vooral gericht op de landbouw en op kleinschalige handel. Elke stam had zijn eigen relatie met de Romeinse overheersers. Sommige stammen werden bondgenoten, andere stammen juist onverzoenlijke vijanden.

De Germaanse cultuur

De Romeinen liepen in hun veroveringsdrift letterlijk en figuurlijk tegen hun grenzen aan. De grenzen van het Romeinse Rijk stonden voortdurend onder druk.

In tijden van militaire overmacht werd handel gedreven met de Germaanse volken aan de grenzen. Zodra de militaire kracht van de Romeinen afnam, bijvoorbeeld als gevolg van problemen in Rome, probeerden Germaanse stammen daarvan te profiteren door de grenzen over te steken en zich in het Romeinse Rijk te vestigen.

Botsing met de Germaanse cultuur

     Romeinse soldaten

Enkele jaren voordat Julius Caesar in 100 v. Chr. werd geboren, maakten de Romeinen voor het eerst kennis met de Germanen. Germaanse stammen in Noordwest-Europa spraken een verwante taal.

De eerste serieuze veldslagen vonden plaats met Cimbren en Teutonen langs de grenzen van het toenmalige Romeinse grondgebied in Noord-Italië en Zuid-Frankrijk.

Nadat Caesar het Keltische Gallië had veroverd zagen de Romeinen de rivier de Elbe als ideale natuurlijke grens. Zij stuitten echter opnieuw op de Germanen.

Na de slag in het Teutoburgerwoud, waar de Romeinse legioenen van Varus in het jaar 9 n.Chr. een verpletterende nederlaag leden, vormden de rivieren de Rijn en de Donau de grens tussen het Romeinse Rijk en het Germaans territorium.

Limes

De Romeinen beveiligden de grens van het rijk door zogeheten limes aan te leggen. De limes vormden een militaire zone waar op strategisch gunstige plaatsen verdedigingstorens en legerkampen werden gebouwd. De weg die de legerkampen met elkaar verbond was ook een handelsroute. Langs de grens ontstonden ook steden. Het was een tamelijk open grens, waardoor uitwisseling kon plaatsvinden tussen de Romeinse en de Germaanse cultuur. Als de Germaanse stammen aspecten van de Romeinse cultuur overnemen, noem je dat 'romanisering'.

Sommige Germaanse stammen zoals de Bataven en de Cananefaten werden bondgenoten van de Romeinen en vochten mee tegen andere Germaanse stamverbanden. Eigenlijk vormde het grondgebied van bevriende Germaanse stammen een buffer aan de rand van het Romeinse rijk.

Zie ook de website over de Romeinse limes voor extra informatie.

     Limes Archeologisch park Welzheim, Duitsland

De vriendschappelijke band met de Cananefaten en Bataven hield geen stand. Machtsmisbruik van de Romeinen, gedwongen levering van soldaten voor verre oorlogen en hoge belastingen zetten kwaad bloed. In 69 n.Chr. kwam het tot een grote opstand van beide volken tegen de Romeinen, ook wel Bataafse Opstand genoemd.

De militaire nederzettingen langs de Rijn werden vernietigd. Keizer Vespasianus maakte een einde aan de opstand door het sturen van een grote Romeinse legermacht.

Video: Romeinen in ons land

Romeinen in ons land (15 minuten)

Volksverhuizingen

Intocht van de Hunnen de 3e eeuw

De grenzen van het Romeinse rijk in het noorden en oosten stonden onder druk. Voortdurend verplaatsten Germaanse en Keltische stammen zich en duwden tegen de grenzen aan. Sommige stammen kwamen met toestemming binnen de grenzen van het Romeinse Rijk wonen.

Zij waren dan verplicht om een eed van trouw aan Rome te zweren, belasting te betalen en hulptroepen te leveren aan het leger. De Germaanse legers die deel uitmaakten van het Romeinse leger, leken in omvang en organisatie op de oorspronkelijke Romeinse legioenen.

In tijden van Romeinse zwakte kregen de Germanen steeds meer zelfbestuur op hun grondgebied binnen het Romeinse Rijk. Op den duur telde de Romeinse legerleiding meer Germanen dan Romeinen.

Toen in de 3e eeuw de Hunnen vanuit het Oosten oprukten had dat grote gevolgen. Germaanse stammen sloegen op de vlucht en verspreidden zich over heel Europa. Het Romeinse rijk werd gesplitst in een oostelijk en westelijk deel.


Zo wilden de Romeinen de aanvallen van buitenaf beter weerstaan. In het oosten lukte dat maar in het westelijk deel van het Romeinse Rijk werd de laatste keizer in 476 afgezet door de Germaanse generaal Odoaker (435-493). Hij was de aanvoerder van de Germaanse huurlingen in het Romeinse leger.

Het Oost-Romeinse, Byzantijnse rijk was economisch sterker en kon de aanvallen van de Hunnen wel afslaan. Pas in 1453 zou dit deel van het imperium ophouden te bestaan door de inname van Constantinopel door de Turken of Ottomanen.
De Germanen stichtten op de restanten van het West-Romeinse Rijk een aantal koninkrijken. De Germaanse volken hadden in de loop van de tijd de taal en gewoonten van de Romeinse bevolking overgenomen, inclusief het christelijke geloof dat zich door het hele rijk had verspreid.

  • Het arrangement Geschiedenis Tijdvak 02 04 - Romeinen, Kelten en Germanen is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    21-08-2025 12:56:49
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
    Leerinhoud en doelen
    Geschiedenis;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    kennisbank, leerlijn, rearrangeerbare, rearrangeerbare leerlijn

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Wikiwijs is een dienst van