Sinds 1980 zijn meer dan 150 miljoen Chinezen binnen hun eigen land verhuisd.
Het was de grootste binnenlandse migratie ooit. Sommige Chinese migranten kozen er zelf voor, anderen verhuisden omdat hun regering dat wilde.
China maakt een onderscheid tussen Historisch China en de autonome gebieden, ook wel 'buitengebieden' genoemd.
De oorspronkelijke bevolking van die gebieden voelt zich vaak onderdrukt door de Han-Chinezen.
In de twee grootste autonome gebieden - Xinjiang en Tibet - breken vaak onrusten uit.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
iets toelichten over de geschiedenis en indeling van Historisch China;
omschrijven waarom Keizer Hongwu de Chinese Muur heeft laten bouwen;
verklaren waarom in de periode na 1949 de migratie van zoveel Chinezen naar de steden op gang kwam;
twee gevolgen noemen van de migratie van platteland naar stad;
omschrijven wat de Chinese regering wilde bereiken met 'sinificatie' van regio's;
verklaren waarom de Chinese regering de Han-Chinezen aanspoorde om te gaan wonen in autonome gebieden;
omschrijven hoe de verhoudingen waren tussen Han-Chinezen en de lokale bevolking in de 'buitengebieden';
een reden noemen waarom er Chinese burgers naar grensgebieden van China zijn verhuisd.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest over de totstandkoming en de verdeling van Historisch China. Je maakt een oefening en zoekt de vijf autonome gebieden van China.
Stap 2
Je leert over de migratie naar de grote steden in China. Je bekijkt er video's over en leest wat de gevolgen zijn. Je beantwoordt vragen.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Eindopdracht A
Kies je voor eindopdracht A, dan maak je de toets.
Eindopdracht B
Kies je voor eindopdracht B, dan maak je samen met een klasgenoot een bewerkte kaart van China, waarin de migratiebeweging duidelijk in beeld is gebracht.
Terugkijken
Je kijkt terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 3 à 4 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Historisch China
China is een van de grootste landen van de wereld, maar het is niet altijd zo groot geweest. De verschillende Chinese keizers moesten in de loop van de geschiedenis hun rijk verdedigen tegen nomadische ruitervolken. Met name de Mongolen hebben vele oorlogen met de Chinezen uitgevochten.
Al ruim voor het begin van onze jaartelling bouwden Chinezen aan hun verdedigingsmuren. Om de Mongolen buiten te houden, liet Keizer Hongwu vanaf 1368 de huidige Grote Muur bouwen.
Het is nu een toeristische trekpleister, maar in die tijd gaf het de grens aan van het Chinese keizerrijk in het noorden. Iedereen binnen het keizerrijk werd als Han-Chinees beschouwd. Het gebied ten zuiden van de Grote Muur wordt het ‘Historische China’ genoemd.
In 1644 kwamen de Mantsjoes in het keizerrijk aan de macht, zij waren nauw verwant aan de Mongolen. Hun macht reikte tot ver voorbij de Grote Muur en het oude Historische China. Deze gebieden werden ‘vazalstaten’ van China. Deze vazalstaten hadden weliswaar een eigen leider (koning of bevelleider), maar in werkelijkheid deelde de Chinese keizer er de lakens uit.
Op het einde van de 19e eeuw was het Chinese keizerrijk met al zijn vazalstaten op zijn grootst.
In 1912 werd de laatste keizer afgezet. China werd een republiek. In 1949 kwamen de communisten aan de macht. Onder leiding van Mao Zedong (zie afbeelding) begon China met het unificatieproces. Unificeren betekent letterlijk: gelijkvormig maken, tot eenheid brengen.
De nieuwe Chinese machthebbers zagen een samenleving waarin iedereen binnen China op een gelijke manier zou kunnen leven zonder ongelijkheid tussen de inwoners van het Historische China en de inwoners van de vazalstaten.
Toch komen we de ‘oude vazalstaten’ nog steeds in China tegen. Vijf van de oude vazalstaten zijn nu ‘autonome gebieden’ binnen China. Autonoom betekent letterlijk ‘zelfstandig’, ‘onafhankelijk’, maar daar moet je je niet teveel van voorstellen. De autonome gebieden mogen hun eigen cultuur promoten en op school lesgeven in een andere taal dan die van de Han-Chinezen. Over de politiek en de economie hebben ze niets te zeggen. Dat wordt allemaal centraal geregeld door de Communistische Partij.
Stap 2: Migratie naar steden
De Chinese regering onder leiding van Deng Xiaoping heeft vanaf 1978 het Chinese beleid vernieuwd tot een mengvorm van communisme en kapitalisme. Marktwerking werd, gecontroleerd door de overheid, in bepaalde gebieden toegestaan en aangemoedigd. Het gevolg was een enorme economische groei en een toename van de werkgelegenheid.
In het begin werden vooral in havensteden als Shanghai en Guangzhou veel nieuwe fabrieken gebouwd met steun van buitenlandse bedrijven. Toen de kosten van arbeid en grond daar te hoog werden, verhuisden bedrijven hun fabrieken naar steden in het binnenland als Shenyang en Chongqing.
Door de komst van al die fabrieken konden plattelanders makkelijker een baan vinden in de steden. Ze verdienden er meer dan ze als boer ooit hadden gedaan. De werkgelegenheid in de steden en de armoede op het platteland was een belangrijke reden voor plattelandsbewoners om naar de steden te verhuizen.
Bij de verhuizing van het platteland naar de stad onderscheiden we twee groepen migranten:
arbeidsmigranten: zij vestigen zich permanent in de stad. Het kunnen fabriekswerkers zijn, maar ook mensen die een carrière willen maken en daar op het platteland geen kans op maken.
seizoensmigranten: het zijn vaak boeren die in de landbouw niet voldoende (meer) verdienen en dan tijdelijk naar de stad trekken om geld te verdienen.
Kijk naar het eerste videofragment over migratie naar de grote steden in China.
Beantwoord daarna de vragen die erbij horen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De Chinese steden groeiden enorm. De stad Shenzhen in de provincie Zhejiang had in 1978 enkele duizenden inwoners en was in 2010 gegroeid naar 12 miljoen. Een echte megastad!
Maar wat zijn de gevolgen van deze migratie voor het platteland?
Bekijk het tweede fragment van de video en beantwoord daarna de vraag.
Stap 3: Migratie naar buitengebieden
Ondanks de wens van China een eenheid te maken, spreken de Chinezen nog steeds over de ‘buitengebieden’, ver van de centrale regering in Beijing en het zakencentrum in Shanghai.
Xinjiang
Het grootste buitengebied is Xinjiang. Vroeger werd deze vazalstaat wel Oost-Turkestan genoemd (als deel van het grotere Turkestan dat nu is opgegaan in Rusland, Kazachstan en Turkmenistan).
Xinjiang is veertig keer zo groot als Nederland, maar er wonen minder dan 20 miljoen mensen. De oorspronkelijke bewoners zijn de Oeigoeren.
In 1884 werd Oost-Turkestan een provincie van het Chinese keizerrijk. De nieuwe Chinese naam Xinjiang betekent ‘nieuwe grens’. Na een volksopstand werd het in 1933 weer onafhankelijk, maar in 1949 werd het gebied opnieuw bij China ingelijfd. In 1955 werd het een autonome regio.
De Chinese regering moedigde Han-Chinezen aan om in Xinjiang te komen wonen en werken. De bedoeling daarvan was 'sinificatie' of verchinezing' van de regio. Daarmee wilde de Chinese regering alle Han- en niet-Han-Chinezen verenigen tot één volk. Dat uitte zich in het aanmoedigen van het gebruik van vereenvoudigde Chinese karakters en het spreken van Standaardmandarijn. De Oeigoerse taal en cultuur werden ontmoedigd. Allerlei talen en dialecten zijn inmiddels verdwenen.
Er verhuizen elk jaar vele duizenden Han-Chinezen naar Xinjiang. Het percentage Oeigoeren en Han-Chinezen ligt bijna op 50-50%. Het is slechts een kwestie van tijd voordat de Oeigoeren een minderheid in eigen land zijn.
Officieel heeft elk autonoom gebied recht op onderwijs in eigen taal. Maar sinds 2002 mogen de Oeigoeren geen onderwijs meer volgen in eigen taal. Daarmee schendt China zijn eigen grondwet.
De Chinese regering moedigt ook gemengde huwelijken tussen Oeigoeren en Han-Chinezen aan. Han-Chinese vrouwen die naar Xinjiang verhuizen, krijgen 3.000 yuan (15 keer een gemiddeld maandsalaris). Maar eenmaal getrouwd, kunnen ze heel moeilijk scheiden. Een echtscheiding wordt gestraft met 4000-5000 yuan.
Gemengde huwelijken komen overigens niet zo veel voor omdat de Oeigoeren en Han-Chinezen in gescheiden werelden leven en vaak op gespannen voet met elkaar verkeren.
De Chinese regering heeft deze volken een zekere mate van autonomie verleend, maar is ook bevreesd dat ze in opstand komen tegen het centrale gezag. Dat is de reden waarom de Chinese regering vanaf 1953 veel Han-Chinezen laat verhuizen naar bijvoorbeeld Xinjiang of naar Tibet en andere gebieden. Op deze manier worden de minderheden ook in hun eigen woongebied tot een minderheid gemaakt. Oeigoeren en Tibetanen protesteren er fel tegen. Ze beschouwen het als een bedreiging voor hun toch al beperkte autonomie.
Geweld
Veel Oeigoeren streven naar een onafhankelijk land. Niet alleen omwille van hun taal en cultuur, maar ook omdat ze zich onderdrukt voelen. De Chinese regering ziet de Oeigoerse onafhankelijkheidsbeweging als een terroristische organisatie. En inderdaad, er wordt geweld gebruikt (zoals bomaanslagen) bij het streven naar onafhankelijkheid. Maar er zijn ook tal van incidenten geweest tussen geweldloze Oeigoerse demonstranten en de Chinese oproerpolitie. In 2009 liep het uit de hand toen tijdens een geweldloze demonstratie volgens de Chinezen 2000 Oeigoeren zijn gearresteerd, volgens de Oeigoeren zelf ging het om 10.000 arrestanten.
Kijk naar het volgende videofragment. Beantwoord daarna de vragen.
Oefening: Migratie van Han-Chinezen naar buitengebieden
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Ook Tibet is een voormalige vazalstaat van China, dertig keer zo groot als Nederland. Hoeveel macht de Chinese keizers werkelijk hadden is maar de vraag. Volgens de Tibetanen is Tibet sinds 1640 onafhankelijk. In 1913 werd die onafhankelijkheid vastgelegd in een verdrag met Mongolië. De Chinezen konden alleen maar op afstand toekijken.
Volgens de Chinezen was Tibet een opstandige provincie, die profiteerde van het uiteenvallen van het keizerrijk in 1911 en die nooit onafhankelijk is geweest. In 1950 trokken de Chinezen Tibet binnen ‘om de orde weer te herstellen en de Tibetanen te bevrijden’. Anderen zien het binnenvallen van Tibet als een bezetting die tot nu toe voortduurt.
Lees de volgende teksten over de situatie in Tibet. Maak daarna de oefening.
Lamaïsme
Het grootste deel van de Tibetanen is aanhanger van de Tibetaanse variant van het boeddhisme, het lamaïsme, genoemd naar de religieuze en politieke leider, de Dalai Lama. De Chinezen lieten de dalai lama aanvankelijk met rust. In 1959 werd hij uitgenodigd om naar het Chinese militaire hoofdkwartier buiten de hoofdstad Lhasa te komen. Die uitnodiging ontketende bij de Tibetanen de angst dat hij zou worden ontvoerd. Hij werd door duizenden aanhangers omringd en met hun hulp wist hij te ontsnappen naar India. Vanaf 1959 leidt hij een regering in ballingschap. Voor zijn geweldloze strijd voor een vrij Tibet kreeg hij in 1989 de Nobelprijs voor Vrede, tot grote ergernis van de Chinezen. In 1990 droeg hij de politieke macht over aan de regering in ballingschap. Sindsdien is hij vooral religieus en symbolisch leider.
De volksopstand van de Tibetanen in 1959 leidde ook tot het plunderen en vernielen van duizenden boeddhistische kloosters en het verbranden van eeuwenoude boeddhistische geschriften. Sindsdien zijn er meer dan 400.000 Tibetanen overleden door hongersnood (als gevolg van verkeerd economisch beleid) en door geweld van de kant van de Chinese overheid. Amnesty International en andere mensenrechtenorganisaties hebben diverse malen gerapporteerd over martelingen in gevangenissen.
Migratie van Han-Chinezen
In Tibet hanteren de Chinezen dezelfde methode als in Xinjiang: Han-Chinezen werden gestimuleerd te verhuizen naar Tibet of Xizang, de Chinese naam voor Tibet, met geld en belastingvoordeel. In het begin mochten ze ook meer dan één kind krijgen, maar die maatregel is geschrapt.
Hoeveel Han-Chinezen er in Tibet wonen en werken is niet bekend. Volgens Tibetanen in het buitenland wordt Tibet overspoeld door Han-Chinezen. Volgens anderen is maar zo’n zes procent van de inwoners van Tibet van Han-Chinese afkomst. Toeristen en onderzoekers zien regelmatig Han-Chinezen in de steden, maar op het platteland komen ze vrijwel geen Han-Chinees tegen.
Volgens officiële cijfers telt Tibet zo’n 2,5 miljoen inwoners, waarvan zo’n 6% Han-Chinezen. Dat komt neer op ongeveer 150.000. Aangezien de Han-Chinezen bijna allemaal in de steden wonen (en vooral in Lhasa) en er maar weinig steden zijn, past dat wel bij het totale aantal van 300.000 inwoners die Lhasa telt, net iets groter dan de stad Utrecht in Nederland. Op de belangrijke plekken (zoals de ambtenarij) kom je alleen Han-Chinezen tegen, tot frustratie van de Tibetanen. Zij hebben het gevoel dat ze niets in eigen land te zeggen hebben. Het frustreert de Tibetanen ook dat er miljoenen toeristen naar Tibet komen, maar dat vooral de Han-Chinese zakenlui (zij beheren vooral de winkels en hotels) daaraan verdienen.
Bij deze Han-Chinezen moeten wel nog 200.000 Chinese militairen worden opgeteld die de inheemse bevolking onder de duim moeten houden. De aanwezigheid van deze militairen telt niet mee in de officiële cijfers.
Van tijd tot tijd ontstaan er protesten onder Tibetanen. Vooral hoe de Chinese regering met de boeddhistische monniken en nonnen omgaat is hen een doorn in het oog. De Tibetanen hebben veel respect voor monniken en nonnen en gaan voorop in hun verzet tegen de overheersing door Han-Chinezen. Veel monniken en nonnen zijn in het bijzonder bezorgd over de verplichting om in het klooster politieke indoctrinatie te ondergaan onder het mom van ‘patriottische’ en ‘wettelijke scholing’.
In 2008 en 2012 waren er rellen in Lhasa. In reactie op de protesten heeft de Chinese regering massaal mensen opgepakt, onder wie 300 monniken van het Kirti-klooster. Ook is er sprake van verdwijningen, gevangenneming en mogelijk moorden, gepleegd door leger en politie (bron: Amnesty International). Het inzetten van deze zware repressiemiddelen zal naar de mening van Amnesty de wrok onder de Tibetaanse bevolking alleen maar doen toenemen.
Waarom bezetting van Tibet? Je vraagt je af waarom China Tibet bezet houdt. Een groot deel van het gebied is onbewoond of dunbevolkt (grote gebieden hebben een dichtheid van minder dan 1 inwoner per km2, nergens komt die dichtheid boven de 50). Veel industrie is er niet, er zijn wel grondstoffen die echter op grote hoogte moeilijk te winnen zijn. De leefomstandigheden zijn zeker voor niet-Tibetanen zwaar. Het laagste punt van Tibet ligt op 4000 meter boven zeeniveau, met pieken tot boven de 8000 meter. Een kilometer lopen op die hoogte voelt als een marathon in Nederland.
Waarom heeft China Tibet dan wel bezet? Voor sinoloog (China-deskundige) Frank Pieke van de Universiteit Leiden is het duidelijk: “Het strategische belang van Tibet; de grondstoffen; de watervoorraden: het zijn bijzaken. Het gaat bij Chinezen om een diep nationalistisch gevoel: Tibet is van China, zoals Alaska van de Verenigde Staten is. Kom je aan Tibet, dan kom je aan hen.”
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Maak de toets 'Migratie in China'.
Beantwoord de vragen en bekijk je score aan het eind.
Bekijk aan het eind van de toets ook het overzicht van de juiste antwoorden.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Kies je voor eindopdracht B, dan maak je samen met een klasgenoot een bewerkte landkaart van China. Je kunt gebruikmaken van Photoshop of een ander fotobewerkingsprogramma.
Jullie gaan een landkaart van China bewerken, waarbij jullie gebruikmaken van foto’s, illustraties en tekst. Aan de hand van de kaart moet de migratie van Chinezen na 1980 zichtbaar zijn.
Hoe gaan jullie te werk?
Zoek op internet een 'lege kaart' van China en print deze uit. Jullie kunnen de kaart ook grof natekenen. Foto’s en illustraties halen jullie van internet. Maak gebruik van begrippen die jullie in deze opdracht geleerd hebben.
Verwerk in ieder geval:
Migratiebewegingen van Chinese burgers binnen hun land (naar andere streken binnen China);
De redenen voor deze migratie.
Geef op de kaart van China ook de ligging van de volgende grote Chinese steden aan:
Tianjin, Shenyang, Chongqing, Guangzhou (kanton), Harbin, Wuhan en Xi'an.
Waar deze steden zich bevinden, kun je vinden op internet of op de kaart China in De Grote Bosatlas.
Beoordeling
De bewerkte landkaart van China laten jullie beoordelen door jullie docent.
Deze zal bij de beoordeling letten op:
inhoud: hebben jullie de afbeeldingen en foto's op de juiste plek op de kaart geplakt? Zegt de informatie of afbeelding iets over de migratiebeweging?
vormgeving: is de kaart netjes en met zorg bewerkt? Zijn jullie creatief geweest met het zoeken naar foto's of illustraties?
taalfouten: bevatten bijbehorende omschrijvingen geen taalfouten?
Op een kaart kun je aangeven waar een gebeurtenis heeft plaatsgevonden of gaat plaatsvinden.
Terugkijken
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je uitleggen waarom de Chinese regering Han-Chinezen aanmoedigden om in Xinjiang te gaan wonen en werken?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 4 uur met de opdracht bezig zou zijn. Had je voldoende tijd voor het beantwoorden van de vragen en voor de eindopdracht?
Inhoud
In deze opdracht heb je veel gelezen over de migratie van Chinezen. Waarom moedigt de Chinese regering de bevolking aan om te migreren?
Eindopdracht A of B
Heb je de toets gemaakt of heb je als eindopdracht gekozen voor het samenstellen van een kaart over China?
Heb je nu een beter idee over de ligging en de bevolking van de autonome staten?
Het arrangement Opdracht: China: Migratie in China - vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze opdracht hoort bij het thema 'Bevolking en ruimte: China', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor vmbo-kgt leerjaar 3 en 4. Tijdens deze opdracht begin je met het verkennen van de geschiedenis en indeling van Historisch China. Hier zul je meer leren over de oorsprong van het Chinese rijk. Daarna duik je in de redenen waarom Keizer Hongwu de beroemde Chinese Muur heeft laten bouwen, en begrijp je de strategische en historische betekenis ervan. Na deze historische context ga je de migratie van Chinezen naar stedelijke gebieden na 1949 onderzoeken. Je zult ontdekken waarom zoveel mensen van het platteland naar de stad verhuisden en welke gevolgen dit had. Een ander aspect van deze opdracht is gericht op de Chinese regering en hun streven naar 'sinificatie' van verschillende regio's binnen China. Verder zal de opdracht ingaan op de relatie tussen Han-Chinezen en de lokale bevolking in de 'buitengebieden'. Dit zal je helpen begrijpen hoe deze bevolkingsgroepen met elkaar omgingen. Tot slot zul je ontdekken waarom sommige Chinese burgers ervoor kozen om naar de grensgebieden van China te verhuizen en wat hun motieven waren.
Veel plezier met het maken van de opdracht!
arrangeerbaar, bevolking en ruimte: china, china, chines muur, han-chinezen, leerlijn, migratie, migratie in china, stercollectie, vmbo-kgt34
Opdracht: China: Migratie in China - vmbo-kgt34
nl
VO-content
2022-11-08 14:19:10
Deze opdracht hoort bij het thema 'Bevolking en ruimte: China', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor vmbo-kgt leerjaar 3 en 4. Tijdens deze opdracht begin je met het verkennen van de geschiedenis en indeling van Historisch China. Hier zul je meer leren over de oorsprong van het Chinese rijk. Daarna duik je in de redenen waarom Keizer Hongwu de beroemde Chinese Muur heeft laten bouwen, en begrijp je de strategische en historische betekenis ervan. Na deze historische context ga je de migratie van Chinezen naar stedelijke gebieden na 1949 onderzoeken. Je zult ontdekken waarom zoveel mensen van het platteland naar de stad verhuisden en welke gevolgen dit had. Een ander aspect van deze opdracht is gericht op de Chinese regering en hun streven naar 'sinificatie' van verschillende regio's binnen China. Verder zal de opdracht ingaan op de relatie tussen Han-Chinezen en de lokale bevolking in de 'buitengebieden'. Dit zal je helpen begrijpen hoe deze bevolkingsgroepen met elkaar omgingen. Tot slot zul je ontdekken waarom sommige Chinese burgers ervoor kozen om naar de grensgebieden van China te verhuizen en wat hun motieven waren.
Veel plezier met het maken van de opdracht!
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Massale trek van platteland naar stad
Migratie van Han-Chinezen naar buitengebieden
Tibet
Migratie in China
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.