Amsterdam in vogelvlucht
Eerste plattegrond
De Amsterdamse kaartenmaker Cornelis Antonisz hield erg veel van zijn stad. Daarom was hij apetrots toen de burgemeesters hem in 1538 vroegen om als eerste een plattegrond van de stad te maken. Hij probeerde zich in te denken hoe een vogel Amsterdam vanuit de lucht zou zien. Zijn plattegrond noemde hij dan ook "Amsterdam in vogelvlucht". Het schilderij van Cornelis is een belangrijke bron. dankzij hem weten we nu hoe de stad er aanhet eind van de middeleeuwen ongeveer uit zag. Wat voor ons vreemd is dat het noorden op de kaart aan de onderkant is.
Een Italiaanse reiziger over Amsterdam
Lodovico Guicciardini werd in 1521 geboren in Florence in Italië. Florence was een belangrijke handelsstad. Later ging hij in Antwerpen wonen, de grootste handelsstad van die tijd.
Regelmatig maakte hij uitstapjes in de Nederlanden. Zo kwam hij ook in Amsterdam. Hij schrijft: "Amsterdam heeft een prachtige haven, waar soms meer dan vijfhonderd schepen tegelijk liggen. Ze komen overal vandaan, maar de meeste komen uit Holland en zijn van Amsterdammers. Hier is het een drukte van belang: Amsterdam is na Antwerpen de tweede handelsstad van De Nederlanden. Het is niet te geloven hoe rijk de Amsterdammers zijn. Soms kopen ze de vracht van twee- of driehonderd schepen in één keer op. Ook worden er in Amsterdam veel schepen gebouwd."
Niet lang na het bezoek van Guicciardini kreeg Antwerpen last van de oorlog tussen de Nederlanders en de Spanjaarden, en werd Amsterdam de belangrijkste handelsstad van Noord-Europa.
Handelaren rondom de Dam
Amsterdam was een handelsstad. Het centrum van de stad was de Dam in de Amstel. Het plein werd de 'Plaetse' genoemd. Daar was de markt. De belangrijkste producten die werden verhandeld waren graan, bier en haring, dus daarmee was veel geld te verdienen. Dankzij een nieuwe techniek, het haringkaken, was het mogelijk haring lang te bewaren. Haringen werden dan schoongemaakt en in zout gelegd. Daardoor kon haring over lange afstanden worden verhandeld.
In de zestiende eeuw werd Brussel de hoofdstad van de Nederlanden. Amsterdam was een belangrijk handelscentrum. Niet alleen meer voor graan, bier en haring, maar nu ook voor hout, ijzererts, bont en kabeljauw.
In Amsterdam werden deze producten opgeslagen in pakhuizen, en later weer doorverkocht. Amsterdam werd een 'stapelmarkt', een plek waar alle handelswaren werden 'opgestapeld', om vervolgens weer doorverkocht te worden. In Amsterdam waren ook verschillende scheepswerven.
In de zestiende eeuw was Amsterdam de grootste stad van het gewest Holland. Er woonden mensen uit veel verschillende landen. Amsterdam was een wereldstad geworden.
Amsterdam groeit
Amsterdam is één van de grootste steden van ons land. Met moderne woonhuizen, kantoren en wegen. Maar in het Centrum pronkt nog steeds de oude historische binnenstad, een stad gebouwd op palen in een drassig moeras. Een hoogstandje uit de Gouden Eeuw.
Het was aanvankelijk het idee om de grachtengordel in één keer helemaal rondom te leggen, maar dat bleek te hoog gegrepen en toen zijn ze hier gestopt waar nu de Leidse Gracht ligt. En in 1613 zijn ze hier eigenlijk opgehouden en in 1663, dus een jaar of 50 later, toen zijn ze daar verdergegaan.
Een beetje als zo’n nieuwbouwwijk die niet voltooid wordt?
Ja, zo is het ook wel omschreven als een heel saai, een beetje Vinexachtig deel van Amster-dam.
De grachtengordel werd niet aangelegd op een leeg polderlandschap, maar…?
Je had hier een stadswal en daarbuiten lag een gebied met allerlei huisjes en, ja, misschien een wat krottenwijkachtige sfeer.
Amsterdam is in die tijd de snelst groeiende metropool van de wereld, die als geheel op de tekentafel is ontworpen. Drie halve cirkels, daarlangs rechthoekige blokken. Orde, schoonheid. Het is een schoonheid die 4 eeuwen later altijd nog een onweerstaanbare aantrekkingskracht blijkt uit te oefenen, zowel op toeristen als op bewoners. Waar zit ‘m dat in?
En wat is er nou zo bijzonder aan Amsterdam? Amsterdam heeft natuurlijk het buitengewone voordeel dat het een Middeleeuwse kern heeft en die ziet er zo uit. En dat ziet er al heel organisch uit, het is bijna de doorsnede van een deel van het menselijk lichaam denk ik wel eens. En als je dan aan de buitenkant daar een min of meer parallelle structuur omheen legt, dan krijg je automatisch knikken. En dat betekent dat elke ruimte van zo’n gracht op het punt van die knik weer een soort beëindiging is, een soort beslotenheid krijgt. Je kijkt niet zoals in Parijs bijvoorbeeld over die moderne Boulevard van Hausmann, je kijkt niet kilometers, kilometers door, nee, de grootste maat die je kunt pakken is misschien 500 meter, en dan sluit het perspectief zich weer. En dat betekent, dat je op een hele prettige manier van punt naar punt loopt en dat je nooit het gevoel hebt dat je op een soort eindeloze rechte baan loopt.
Dus om de 500 meter is er weer een verrassing ingebouwd?
Ja, is er weer een nieuw gezicht.
Daar zie je een knik en die sluit dus echt die ruimte af en die rondvaartboot, die verdwijnt om de hoek van die ruimte. En pas als we daar zijn, dan kijken we die volgende ruimte in.
Er zijn drie maten, dus de maat van het individuele huis, het is de maat van bruggenhoofd naar bruggenhoofd en dan is er de maat van de knik. Nou, dat is de magie in mijn ogen van het weefsel van de grachtengordel van Amsterdam.
plattegrond van Amsterdam
De groei van Amsterdam
Rijkdom in de Gouden Eeuw:Dankzij de bloeiende handel van de VOC
Amsterdam in de 21e eeuw
Amsterdam is nog steeds een havenstad, maar Rotterdam heeft nu de grootste haven van ons land. Amsterdam heeft nog steeds een belangrijk financieel en handelscentrum.
Daarnaast bezoeken dagelijks duizenden toeristen het oude centrum van Amsterdam om een bezoek te brengen aan één van de vele musea, om de grachtengordel te bewonderen of om, samen met de echte bewoners van Amsterdam, te shoppen of te ontspannen op een terras of in een café.
Amsterdam is een bruisende wereldstad waar van alles te doen is.
Hieronder vind je een aantal "hot spots" van Amsterdam. Probeer je favoriete dag maar eens samen te stellen!
Nemo Amsterdam
Thuis de wereld ontdekken
Rijksmuseum, maak jouw eigen collectie.
Ziggodome
Ziggodome Amsterdam
