Mensen kunnen zien, horen, ruiken, proeven en voelen.
Sommige dieren kunnen op andere manieren waarnemen.
Er zijn dieren met elektrische, magnetische en thermische zintuigen.
Bekijk dit filmpje en bespreek na het kijken met een klasgenoot, welke speciale zintuigen de dieren die in de video worden besproken, hebben.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van de opdracht kun je:
uitleggen dat waarnemen belangrijk is voor de voeding en verdediging van dieren.
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Na het lezen van de tekst kun je de verschillende manieren van kijken (monoculair en binoculair) uitleggen en vertellen welke voor- en nadelen de beide manieren van zien hebben.
Stap 2
Na het kijken van de video kun je aangeven welke functies kijken heeft voor verschillende dieren.
Stap 3
Na het kijken van de video kun je aangeven welke bijzondere zintuigen de uil heeft.
Stap 4
Je kunt bij verschillende video's over zintuigen aantekeningen maken.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht
of
Jullie gaan op zoek naar een dier met een bijzonder zintuig of een bijzondere manier van waarnemen.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Wat ziet een paard
De ogen van een paard zitten aan de zijkant van het hoofd. Daardoor kan het paard voor een groot deel zien wat er aan de zijkant gebeurt. Vlak voor en tussen zijn ogen ziet een paard niets. De pupil van een paard is niet rond. Het is een horizontale spleet. Daardoor wordt zijn zicht aan de zijkant nog eens vergroot. Een paard kan bijna helemaal om zich heen kijken zonder zijn hoofd te bewegen.
Doordat de ogen aan de zijkant van het hoofd staan, ziet een paard twee verschillende beelden.
Dit noem je monoculair zicht. Elk oog ziet een ander beeld. Als jij één oog afdekt, dan zie je met je andere oog ook monoculair.
Op hele korte afstand voor het gezicht van een paard kan het dier binoculair zien.
De twee beelden overlappen elkaar dan. Dat is dus hoe jij kijkt met twee ogen. Wanneer je binoculair kijkt kun je diepte zien. Een paard ziet dus alleen diepte recht voor zich. Het paard kan monoculair en binoculair zicht niet goed tegelijk gebruiken. Wanneer een paard zich concentreert kijkt hij binoculair. Wanneer een paard graast, houdt hij de omgeving goed in de gaten met het zicht aan de zijkant. Hij kijkt dan monoculair.
Een breed gezichtsveld is belangrijk om niet te worden aangevallen door roofdieren (verdediging).
Een paard ziet alleen vlak voor en vlak achter zich niets (afb in het midden).
Een paard kan kleur zien, maar niet zo veel als een mens. Een paard ziet blauw, geel, wit en grauw.
Groen en rood zijn erg slecht van elkaar te onderscheiden voor een paard.
Hij is dus een beetje kleurenblind. Een paard ziet ook minder scherp dan wij.
Wat wij op 40 meter afstand nog scherp kunnen zien, ziet een paard op 20 meter afstand nog net scherp.
Een paard is dus meer bijziend dan een mens.
Stap 2: Welk dier ziet het beste
Stap 3: Uilen
Stap 4: Superzintuigen
In de introductie heeft Freek Vonk al enkele superzintuigen van dieren laten zien.
Bekijk drie van de filmpjes van Naturalis over superzintuigen.
Maak bij de filmpjes die je kijkt, aantekeningen.
Wat valt je op?
Wat is er bijzonder aan de zintuigen?
De aantekeningen worden aan het einde van deze stap klassikaal besproken.
Als je deze opdracht in een groep uitvoert, wissel dan de informatie met elkaar uit.
Video 1: Ingebouwd kompas
Video 2: Ingebouwde thermometers
Video 3: Kleurenblinder
Video 4: Decibelbooster
Video 5: Blinde tong
Video 6: Drietand kurk
Video 7: Snuifrace
Afronding
Begrippenlijst
Zintuig
Orgaan dat een verandering in de omgeving kan waarnemen en signalen doorgeeft aan delen van het zenuwstelsel (zenuwcellen).
Elektrische zintuigen
Zintuigen waarmee elektrische signalen uit de omgeving worden waargenomen. Op die manier weet een dier waar bijvoorbeeld zijn prooi zich bevindt. Een voorbeeld van een dier met elektrische zintuigen is de haai.
Magnetische zintuigen
Zintuigen die de magnetische velden van de aarde waarnemen en op die manier weten dieren waar ze zijn en waar ze naar toe moeten. Een voorbeeld van een dier met magnetische zintuigen is een duif.
Thermische zintuigen
Zintuigen die warmte waarnemen.Met deze zintuigen vinden sommige dieren hun prooi. Een voorbeeld van een dier met thermische zintuigen is een slang.
Monoculair zicht
Doordat de ogen aan de zijkant van het hoofd staan ziet het dier twee verschillende beelden. Elk oog ziet een ander beeld. Een voorbeeld van een dier met monoculair zicht is een paard.
Binoculair zicht
De beelden van de twee ogen overlappen elkaar. Daardoor kan je diepte zien. Het zicht van een mens is binoculair.
Bijziend
Beelden in de verte worden minder schep waargenomen dan beelden dichtbij.
Verziend
Beelden dichtbij worden minder scherp waargenomen dan beelden in de verte.
Eindopdracht: Bijzondere zintuigen
Deze opdracht rond je af door op zoek te gaan naar een dier met een bijzonder zintuig of bijzondere manier van waarnemen en hier een presentatie over te geven. Je kunt gebruikmaken van de genoemde bronnen of zelf informatie zoeken op internet of in de bibliotheek.
Beantwoord tijdens je presentatie in ieder geval de volgende vragen:
Wat kun je zeggen over de bouw van het zintuig?
En wat is de speciale functie ervan?
Welke voordelen heeft het dier van deze functie?
Ondervindt het dier ook nadelen van deze functie?
Zorg dat je elkaar afbeeldingen, foto’s of filmpjes kunt laten zien. Bijvoorbeeld door een dia of sheet gemaakt met Powerpoint, Prezi of Keynote.
In overleg met je docent kun je deze opdracht eventueel samen met een klasgenoot uitvoeren.
Jezelf op een goede manier presenteren is een belangrijke vaardigheid in deze maatschappij. Je laat zien waar je mee bezig bent geweest, waar je je in hebt verdiept en welke kennis je hebt opgedaan. Powerpoint of Prezi zijn programma's die jou kunnen helpen om informatie te presenteren.
Een Pecha Kucha is een presentatie die bestaat uit 20 slides. Voor iedere slide heb je 20 seconden de tijd om te presenteren, dus je verhaal duurt in totaal 6 minuten en 40 seconden.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Wist je al dat dieren op een andere manier waarnemen dan mensen? Kun je nog een voorbeeld noemen van waarnemen die je niet in deze opdracht hebt behandeld?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Heb je de presentatie uiteindelijk in je eentje of met z'n tweeën gegeven?
Heb je zelf een voorkeur voor alleen werken of samenwerken? Waarom?
Hoe vond je het om een presentatie te geven? Ben je tevreden over het eindresultaat?
Het arrangement Extra: Dieren en zintuigen hv12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo/vwo leerjaar 1. Dit is thema ’Dieren'. Het onderwerp van deze les is: dieren en zintuigen.
Je kunt uitleggen dat waarnemen belangrijk is voor de voeding en verdediging van dieren.
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Biologie;
Instandhouding en ontwikkeling;
Instandhouding;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo/vwo leerjaar 1. Dit is thema ’Dieren'. Het onderwerp van deze les is: dieren en zintuigen.
Je kunt uitleggen dat waarnemen belangrijk is voor de voeding en verdediging van dieren.
Mensen kunnen zien, horen, ruiken, proeven en voelen.
Aan het eind van de opdracht kun je:
Intro
