Koeien eten veel gras. Maar hoe wordt dat gras verteerd?
Er zijn koeien met een speciale dop in hun buik zodat onderzoekers kunnen zien hoe dat gaat. Meer daarover zie je in de volgende video:
Waardoor kunnen wij geen grassen verteren? Bespreek je ideeën hierover met een klasgenoot.
Als wij voedsel tot ons nemen, dan kunnen de voedingsstoffen niet zomaar opgenomen worden.
Er is spijsvertering in verschillende organen nodig.
Tijdens de spijsvertering vinden er allerlei processen plaats om voedingsstoffen uit het voedsel op te nemen.
Het spijsverteringskanaal bestaat uit verschillende organen met verschillende functies.
De voedingsstoffen worden door de spijsverteringsorganen op verschillende manieren beschikbaar gemaakt voor het lichaam.
Voor de vertering van gras is intensieve mechanische en chemische vertering nodig.
Een groot verschil tussen de mens en een koe is het aantal magen.
Een koe heeft vier magen die allemaal bijdragen aan de mechanische en chemische vertering van gras, een mens heeft slechts één maag.
Wat ga ik leren?
Je kunt:
de bouw, werking en functie van verteringsorganen van de mens benoemen.
de relatie tussen de bouw van spijsverteringsorganen en hun functie beschrijven.
beschrijven waar en op welke wijze voedingsstoffen verteerd en opgenomen worden en welke factoren daarop van invloed zijn.
aangeven welke enzymen betrokken zijn bij de vertering van koolhydraten, eiwitten en vetten.
beschrijven hoe gal vet emulgeert en op welke manier dat bijdraagt aan de vertering van vetten.
de bouw van de dunne darm beschrijven.
een (eenvoudig) verteringexperiment bedenken.
de functie van de darmbacteriën uitleggen.
Deelconcepten
Slokdarm, maag, twaalfvingerige darm, alvleesklier, galblaas, dunne darm, dikke darm, endeldarm, mechanische en chemische vertering, darmperistaltiek, verteringssappen, gal, verteringsenzymen voor koolhydraten, eiwitten en vetten, opname van mineralen en vitamines, pH, emulgeren, resorptie, darmbacteriën.
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Inhoud
Stap 1
De spijsvertering begint al in de mond. Met een practicum onderzoek je de werking van amylase in je speeksel.
Stap 2
Nadat het voedsel is verkleind in de mond, wordt de voedselbrij doorgeslikt en vervoerd door de slokdarm. In de slokdarm vinden geen verteringsprocessen plaats.
Stap 3
Na de slokdarm komt de voedselbrij in de maag terecht.
In de maag wordt het voedsel vermengd met het zure maagsap.
Stap 4
In de twaalfvingerige darm vindt vet-emulgatie plaats.
De galblaas en de alvleesklier staan in verbinding met de twaalfvingerige darm.
Stap 5
In de dunne darm vindt vooral de opname van voedingsstoffen plaats.
Stap 6
Bijna aan het einde van het spijsverteringskanaal bevinden zich de dikke darm.
Stap 7
De overgebleven voedselresten verlaten het lichaam als poep.
Afronding
Onderdeel
Kennisbank
Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht
Je maakt een opzet voor een onderzoeksverslag en een spijsverteringsstelsel van een koe en presenteert deze op een leuke manier.
D-toets
Je test je kennis over deze module met een d-toets.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 8 SLU nodig.
Aan de slag
Stap 1: De mond
De mond – mechanische en chemische vertering
Lees in de Kennisbank:
De spijsvertering begint al in de mond.
Het speeksel bevat namelijk het enzym amylase, dat zetmeel afbreekt.
Het kauwen met de kiezen en beweging door de tong, verkleinen het voedsel en mengen het met speeksel.
Vergelijk de mondholte en gebitten van een mens, koe en hond met elkaar.
Wat zijn de meest opvallende verschillen?
Practicum
Met dit practicum wordt de werking van amylase onderzocht.
Download hier het werkblad practicum werking.
Stap 2: De slokdarm
Slokdarm: Eten ondersteboven
Nadat het voedsel is verkleind in de mond, wordt de voedselbrij doorgeslikt en vervoerd door de slokdarm. In de slokdarm vinden geen verteringsprocessen plaats.
Stap 3: De maag
Vertering in een zure omgeving
Na de slokdarm komt de voedselbrij in de maag terecht.
In de maag is de pH laag en wordt het voedsel vermengd met het zure maagsap.
De maag
Bestudeer in de Kennisbank de volgende twee onderdelen en beantwoord daarna de vragen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Practicum
Je werkt in tweetallen.
Is voor de vertering van eiwit alleen enzym of alleen zoutzuur nodig, of zijn beide noodzakelijk?
Maak een verslag van het practicum en verwerk hierin de onderzoeksvraag, je eigen hypothese, de resultaten en de conclusie. Leg de resultaten en de conclusie uit. Het verslag lever je in bij je docent.
De beoordelingseisen voor een verslag vind je in de Gereedschapskist hieronder.
Download hier het werkblad Practicum.
Schrijf je een verslag van een onderzoek voor biologie of NaSk, dan wordt dit een natuurwetenschappelijk verslag genoemd. Het is hierbij vooral belangrijk dat het doel van je onderzoek en de manier waarop je het uitvoert zo duidelijk mogelijk wordt weergegeven. Het schrijven van zo’n verslag gebeurt in verschillende stappen.
Stap 4: Alvleesklier en gal
Alvleesklier en Gal
In de twaalfvingerige darm vindt vet-emulgatie plaats.
De galblaas en de alvleesklier staan in verbinding met de twaalfvingerige darm.
Dit is het eerste deel van de dunne darm. In de twaalfvingerige darm vindt vet emulgatie plaats.
Emulgeren is een vorm van mechanische vertering.
Alvleesklier
In tweetallen bestudeer je de Kennisbank:
Maak een tekening van de alvleesklier en de verbinding tot de twaalfvingerige darm.
Verwerk deze tekening op een A3 formaat poster die gaat over de rol van de alvleesklier bij vertering.
De volgende zaken komen in ieder geval aan bod:
Functie, enzymen, gal en functie van gal, emulgeren.
Bespreek de poster met een ander tweetal. Geef elkaar feedback. De feedback verwerk je daarna nog in je poster.
Vraag jullie docent of jullie de poster ook in moeten leveren en zo ja, wat dan de beoordelingseisen zijn.
Stap 5: Opname van voedingsstoffen
Opname van voedingsstoffen
In de dunne darm vindt vooral de opname van voedingsstoffen plaats.
De dunne darm bevat daarom veel darmplooien en darmvlokken, zodat het oppervlakte van de darm vergroot wordt.
In elke darmvlok zit een haarvaatje waarin de voedingstoffen opgenomen en vervoerd worden.
Ook vindt in de dunne darm vertering van koolhydraten plaats.
Koolhydraten worden bij dit proces afgebroken tot glucose.
Bekijk onderstaande video en noteer de woorden die je nog niet begrijpt.
Zoek deze woorden vervolgens op. Zorg dat je de betekenis zelf ook begrijpt! Laat jouw begrippenlijst controleren door je docent.
Overleg met jullie docent of deze opdracht ook gedaan moet worden.
Maak in groepjes een presentatie (mbv. Powerpoint/poster/Prezi) over de werking van de dunne darm.
Verwerk hierin de functie, anatomie en de koolhydraatvertering.
Kijk eventueel voor verduidelijking op www.bioplek.org
Overleg met jullie docent of deze presentatie ook beoordeeld wordt en zo ja, wat dan de beoordelingseisen zijn.
Stap 6: Darmen
Bijna aan het einde
De dikke darm sluit aan op de dunne darm. Het einde van het spijsverteringskanaal nadert, maar nog niet alle voedingsstoffen zijn uit de voedselbrij opgenomen. In de dikke darm bevindt zich een grote populatie darmbacteriën die ons te hulp schieten bij de vertering. Eén functie van de darmbacteriën is het omzetten van voedingsstoffen in stoffen die opgenomen kunnen worden door het lichaam. Het lichaam heeft zelf geen enzymen om deze voedingsstoffen om te zetten. Bijvoorbeeld vitamine K en bepaalde voedingsvezels.
Stap 7: Endeldarm en anus
Eindelijk het einde
De endeldarm en de anus zijn het einde van het spijsverteringskanaal.
De anus is een kringspier die verhindert dat de ontlasting zomaar uit het lichaam loopt.
Niet zo smakelijk!
Kies per tweetal één onderwerp:
Ga na hoe winden, de kleur of de geur van ontlasting ontstaat.
Verzamel hierover informatie die je aan je klasgenoten kunt uitleggen.
Bruikbare bronnen:
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Denk nog eens terug aan het filmpje van de koe met een pensfistel in de intro.
Stel je voor dat de school een pensfistel koe krijgt, welke onderzoeksvragen zou je kunnen formuleren.
Bedenk een hypothese en beschrijf de opzet van een dergelijk onderzoek.
Breng daarna in groepjes van 4-6 personen het hele spijsverteringsstelsel van de koe in beeld. In overleg met je docent kan er ook worden gekozen voor de mens (of een ander dier).
Wees creatief, bedenk een leuke manier (poster, animatie, gebruik het klaslokaal, etc.).
Voeg daarna je opzet voor het onderzoeksverslag en het spijsverteringsstelsel samen. Hoe? Dat is aan jullie! Creativiteit wordt beloond!
Beoordeling
Je docent let bij de beoordeling van jullie spijsverteringsstelsel op de volgende punten
Het stelsel is biologisch juist.
De opzet voor het mogelijke onderzoek bij de pensfistel is biologisch juist en goed geformuleerd.
Schrijf je een verslag van een onderzoek voor biologie of NaSk, dan wordt dit een natuurwetenschappelijk verslag genoemd. Het is hierbij vooral belangrijk dat het doel van je onderzoek en de manier waarop je het uitvoert zo duidelijk mogelijk wordt weergegeven. Het schrijven van zo’n verslag gebeurt in verschillende stappen.
D-toets
Toets
De opdracht sluit je af met het maken van de toets 'Vertering'.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op de knop om de toets te starten.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 8 SLU met deze module bezig geweest.
Is het gelukt om in deze tijd alle stappen te doorlopen?
Inhoud
Het spijsverteringsstelsel is in de onderbouw ook al uitgebreid aan de orde gekomen. In de inleiding van het thema Voeding en spijsvertering is deze voorkennis herhaalt. Heb je bij het maken van deze module kennis gebruikt uit de onderbouw? Heeft dit geholpen bij het beantwoorden van de vragen?
Eindopdracht
Is het gelukt om het overzicht van het spijsverteringsstelsel en de onderzoeksvragen tot een origineel geheel samen te brengen? Hoe verliep de samenwerking hierbij? Waren jullie het eens over de manier waarop jullie het aan hebben gepakt? Hoe hebben jullie de taken verdeeld? Zou je het de volgende keer op dezelfde manier aanpakken?
D-toets
Heb je de D-toets gedaan? Ging het goed? Vind je dat je met de d-toets voldoende de kennis van deze module hebt kunnen testen?
Het arrangement Module: Fistelkoe - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Voeding en spijsvertering'. Het onderwerp van deze les is: fistelkoe.
Je kunt:
de bouw, werking en functie van verteringsorganen van de mens benoemen.
de relatie tussen de bouw van spijsverteringsorganen en hun functie beschrijven.
beschrijven waar en op welke wijze voedingsstoffen verteerd en opgenomen worden en welke factoren daarop van invloed zijn.
aangeven welke enzymen betrokken zijn bij de vertering van koolhydraten, eiwitten en vetten.
beschrijven hoe gal vet emulgeert en op welke manier dat bijdraagt aan de vertering van vetten.
de bouw van de dunne darm beschrijven.
een (eenvoudig) verteringexperiment bedenken.
de functie van de darmbacteriën uitleggen.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Biologische eenheid;
Biologie;
Verschillen en overeenkomsten tussen organen en orgaanstelsels van de mens en van verschillende diersoorten;
Orgaan;
Kenmerken, bouw en functies van organen en orgaanstelsels;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Voeding en spijsvertering'. Het onderwerp van deze les is: fistelkoe.
Je kunt:
de bouw, werking en functie van verteringsorganen van de mens benoemen.
de relatie tussen de bouw van spijsverteringsorganen en hun functie beschrijven.
beschrijven waar en op welke wijze voedingsstoffen verteerd en opgenomen worden en welke factoren daarop van invloed zijn.
aangeven welke enzymen betrokken zijn bij de vertering van koolhydraten, eiwitten en vetten.
beschrijven hoe gal vet emulgeert en op welke manier dat bijdraagt aan de vertering van vetten.
de bouw van de dunne darm beschrijven.
een (eenvoudig) verteringexperiment bedenken.
de functie van de darmbacteriën uitleggen.
Koeien eten veel gras. Maar hoe wordt dat gras verteerd?
De mond – mechanische en chemische vertering
Vergelijk de mondholte en gebitten van een mens, koe en hond met elkaar.
Practicum
Slokdarm: Eten ondersteboven
Vertering in een zure omgeving
Alvleesklier en Gal
Opname van voedingsstoffen
Bijna aan het einde
Eindelijk het einde
Eindopdracht
Kan ik wat ik moet kunnen?
