Thema Voeding en vertering

Intro

Voeding en spijsvertering
Dat voedsel ook belangrijk voor jou is, dat is wel duidelijk.
In dit thema kijk je niet naar hoe je eet en drinkt.
Wel naar de hoeveelheid en de samenstelling van je dagelijkse voeding.
Welke keuzes daarin zijn het beste voor jou? Dat ga je hopelijk ontdekken in deze module. Om daarmee een start te maken kijk je alvast naar de volgende video:

Het aantal mensen met overgewicht en obesitas groeit nog steeds in Nederland.
In module 1 staat overgewicht centraal.

Voeding levert voedingsstoffen voor alle cellen van je lichaam.
Je hebt voedingsstoffen nodig om te groeien, te ontwikkelen en je warm te houden.
Kortom: voeding levert energie voor alle lichaamsprocessen.
Hoe komen voedingsstoffen uiteindelijk bij de cellen?
In de tweede module ligt de focus op de bouw en de werking van het spijsverteringsstelsel.

Wat ga ik leren?

Aan het eind van dit thema:

beschrijf ik de bouw, werking en functie van verteringsorganen van eukaryoten, in het bijzonder de mens, waarbij ik de relatie tussen bouw en functie uitleg.
beschrijf ik waar en op welke wijze voedingsstoffen verteerd en opgenomen worden en verklaart op welke wijze factoren daarop van invloed zijn.
leg ik uit dat assimilatieprocessen in dieren leiden tot de aanmaak van bouwstoffen, brandstoffen, reservestoffen en enzymen.
leg ik uit dat biologische eenheden energie en materie opnemen, verwerken en afgeven.

Deelconcepten

bouwstoffen, brandstoffen, reservestoffen, beschermende stof, zetmeel, glycogeen, terugkoppeling, ruststofwisseling, energiebehoefte, energiebalans, ADH, obesitas, voedselvergiftiging, voedselinfectie, voedselintolerantie, voedselallergie, enzymen, koolhydraten (mono-, di- en polysachariden), cellulose, vet (vetzuren en glycerol), aminozuren, pH, slokdarm, maag, twaalfvingerige darm, alvleesklier, lever, galblaas, dunne darm, dikke darm, endeldarm, darmvlokken, kring- en lengtespieren, mechanische en chemische vertering, darmperistaltiek, voedingsstoffen, verteringssappen, gal, verteringsenzymen voor koolhydraten, eiwitten, vitamines, temperatuur, verteringsproducten, emulgeren, resorptie, darmbacteriën.

Wat kan ik al?

Wat weet je al over Voeding en vertering? Herhaal de volgende onderdelen uit de Kennisbank onderbouw:

Voedingsmiddelen en -stoffen - onderbouw

Energiebehoefte en gewicht - onderbouw

Verteren en verbranden - onderbouw

Spijsverteringsstelsel - onderbouw

Test nu je kennis over dit onderwerp:

Wat ga ik doen?

Het thema Voeding en vertering bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel SLU je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal SLU
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: Wat is de oorzaak van overgewicht?	8
Module: Darmflora project	8
Afsluiting
Samenvattend	1
Examenvragen	1
Terugkijken	0,5
Totaal:	21 à 22

Modules

Wat is de oorzaak van overgewicht?

Intro

Supersize me
In de documentaire Supersize Me eet filmmaker Morgan Spurlock dertig dagen lang niets anders dan voedsel van McDonald's. Per dag consumeert hij ruim 5000 kilocalorieën, twee keer zoveel als nodig. Een arts houdt ondertussen zijn gezondheid in de gaten. Spurlock voelt zich steeds ongezonder en dijt zichtbaar uit. Ondertussen doorkruist hij de Verenigde Staten en interviewt hij vaste klanten van McDonald's en voedselexperts op zoek naar het waarom van de nationale vraatzucht.

Bekijk de trailer van Supersize me:

Dat fastfood niet zo gezond is, vooral als je het vaak eet, is algemeen bekend. Dat je er dik van kunt worden is ook geen geheim. Maar is overmatig fastfood eten de enige oorzaak van een toenemend overgewicht onder de bevolking? Hoe vaak eet jij fastfood? Sta je dan ook wel eens stil bij het

In deze module kijk je naar het ontstaan van een gevoel van trek (hongergevoel), de functies van voedingsstoffen, de energiebalans en de keuzes die je kunt maken met betrekking tot voeding.

Eindproduct
Je rondt deze module af met het formuleren van een stelling over de oorzaak en/of aanpak van overgewicht en obesitas. Je maakt hierbij gebruik van één van de gegeven artikelen of je kiest zelf een artikel. Je zorgt daarbij voor een goede onderbouwing. Vervolgens voer je in de klas een discussie over deze stellingen.

Wat ga ik leren?

Leerdoelen
Aan het eind van deze module kan ik:

uitleggen hoe een hongergevoel ontstaat.
uitleggen hoe door terugkoppeling het honger- en verzadigingsgevoel wordt gereguleerd.
de functies van de verschillende voedingsstoffen beschrijven.
de balans tussen energiebehoefte ene energieopname uitleggen.
verschillende energiebronnen onderscheiden.
verschillende manieren waardoor een mens ziek kan worden van voeding herkennen (voedselvergiftiging, voedselinfectie, voedselintolerantie en voedselallergie).
de gevaren van overgewicht, obesitas en ondergewicht beschrijven.
positieve en negatieve eigenschappen van vet- en suikervervangers beschrijven.
oorzaken en mogelijke aanpak van overgewicht en obesitas benoemen.

Vaardigheden:

kwalitatief en kwantitatief onderzoek doen naar enkele voedingsstoffen.
kritisch kijken naar je eigen voedingsgedrag.
mijn eigen ruststofwisseling berekenen.
mijn eigen BMI berekenen (passend bij je leeftijd).
tips geven aan een vegetariër over ene gezond voedingspatroon.
een bijdrage in een groepsdiscussie leveren.

Deelconcepten
Bouwstoffen, brandstoffen, reservestoffen, beschermende stof, koolhydraten, zetmeel, glycogeen, vetten, eiwitten, terugkoppeling, ruststofwisseling, energiebehoefte, energiebalans, ADH, obesitas, voedselvergiftiging, voedselinfectie, voedselintolerantie, voedselallergie.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap		Inhoud
Stap 1		Waarom kan ik beter niet eten voordat ik ga studeren?
Stap 2		Wat is de functie van voeding?
Stap 3		Wat wordt bedoeld met een energiebalans?
Stap 4		Hoe kan ik meten of ik niet te licht of niet te zwaar ben?
Stap 5		Welke spijswetten houden verschillende levensovertuigingen er op na?
Stap 6		Op welke manieren kan ik ziek worden van eten?
Afronding
Onderdeel
Kennisbank		Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht		Ik formuleer een stelling over de oorzaak en/of aanpak van overgewicht en obesitas.
Terugkijken		Terugkijken op de opdracht.

Benodigdheden

Werkblad Voedingsstoffen aantonen
Schema Voedingsstoffen aantonen
Werkblad Additieven
druppelplaat, reageerbuizen, voedingsstoffen, cocktailprikkers, waterbad van 75°C0
set chemicaliën
- I₂
- dichloorphenolindo-phenol (DCPIP)
- Fehling A en Fehling B
- AgNO₃
- Biureet

Tijd
De belasting voor deze module is ongeveer 8 SLU.

Aan de slag

Stap 1: Trek in eten

Bestudeer de pagina's met informatie in de Kennisbank.

	Voedsel als energiebron
	Regeling voedselopname trek/afremmen!

Eten voor je gaat studeren? Dat kun je beter niet doen. Volgens onderzoekers leer je dus beter als je trek hebt dan met een volle maag. Een lege maag geeft het hongerhormoon ghreline af. Dit stimuleert de hypothalamus, het hersendeel dat onder andere ons eetgedrag reguleert. Hierdoor krijg je honger. Maar hetzelfde hormoon gaat ook aan de slag in het deel van het brein dat geheugen en leren reguleert.

Het spijsverteringsstelsel bestaat uit een aaneenschakeling van buizen en holten van totaal 8-12 m lengte tussen mond en anus. Het voedsel is van mond tot anus tussen de 24 en 72 uur onderweg. Je kunt je persoonlijke tijd zelf bijhouden door bijvoorbeeld rode bietjes of asperges te eten. Probeer het zelf en merk het resultaat! De kleurstoffen en de geur zijn zo hardnekkig dat je het resultaat zelfs in de ontlasting kunt zien en in de urine kunt ruiken. Hoe lang het precies duurt, ligt aan het voedsel, de hoeveelheid eten die je hebt gegeten, aan de activiteiten die je hebt gedaan en je eigen lichaam.

Maak de oefening.

Stap 2: Wat is de functie van voeding?

Bestudeer de informatie in de Kennisbankitems.

Voedingstoffen

Macromoleculen

Koolhydraten en vetten

Eiwitten

Voeding geeft voedingsstoffen
Het menselijk lichaam bestaat uit een groot aantal verschillende stoffen.
Zeven grote groepen die je kunt onderscheiden zijn:

koolhydraten
eiwitten
vetten
water
vitaminen
mineralen
nucleïnezuren (kernzuren)

Nucleïnezuren heb je nodig om lichaamseigen RNA en DNA te maken.

Maak de oefeningen.

Stap 3: Energiebehoefte en -opname

Om de enorme hoeveelheid chemische reacties uit te voeren die ervoor zorgen dat je in leven blijft, is naast aanvoer van bouwstoffen ook veel brandstof nodig. Koolhydraten dienen als brandstof. Bij een tekort aan koolhydraten kunnen vetten en eiwitten ook als brandstof worden gebruikt.

Bestudeer de informatie in de Kennisbank.

Omzetting

Voedsel als energiebron

Voordat je kunt weten hoeveel brandstof je moet opnemen in de voeding, is het belangrijk om te weten hoeveel energie je nodig hebt. Wanneer dit in overeenstemming met elkaar is, spreek je van een energiebalans.

Maak de oefening.

De energie die je in je ruststofwisseling verbruikt, is niet alleen noodzakelijk om arbeid te leveren. Ook de spijsvertering heeft veel invloed op de ruststofwisseling. Voor de vertering van vetten wordt de ruststofwisseling met ongeveer 4% verhoogd. Voor de vertering van koolhydraten met ongeveer 6% en voor de vertering van eiwitten met zelfs 25%. Door de ingewikkelde structuur van eiwitten kost de afbraak veel energie.

Omdat je niet de hele dag in je bed ligt, verbruik je ook energie om dingen te doen. Hoeveel energie heb je nodig om goed te kunnen functioneren? Dat is afhankelijk van je activiteiten op een dag. Gemiddeld is de ruststofwisseling ¾ van de energiebehoefte.

Keuzeoefeningen

Maak één van de volgende oefeningen.
Je werkt bij deze oefeningen in vier- of vijftallen. Zorg ervoor dat je het goed begrijpt en je klasgenoten kunt uitleggen. Verzamel daarbij concrete voorbeelden of zorg dat je gegevens kunt laten zien. Wissel de antwoorden met elkaar uit en zorg dat iedereen de antwoorden begrijpt en heeft kunnen noteren.

Stap 4: Gewicht

Bij een gezond gewicht is de energieopname in balans met het energieverbruik.

Maak de oefeningen.

Stap 5: Spijswetten

Het is belangrijk om voldoende voedingsstoffen op te nemen. Dat is wel duidelijk. Maar eten is veel meer dan alleen maar het nuttigen van voedingsmiddelen en opnemen van voedingsstoffen. Wat en hoe je eet, wordt ook bepaal door culturele waarden en levensbeschouwelijke overwegingen.

Maak de oefeningen:

Stap 6: Ziek worden van eten

Ziek worden van eten
Bestudeer de Kennisbank.

Problemen met voedsel

Maak de oefeningen.

Afsluiting

Samenvattend

Voedingstoffen

	Voedsel als energiebron
	Regeling voedselopname trek/afremmen!

Macromoleculen

Koolhydraten en vetten

Eiwitten

Omzetting

Voedsel als energiebron

Problemen met voedsel

Eindopdracht

Eindopdracht
In de loop van het volwassen leven nam het lichaamsgewicht van de mensen uit de Steentijd nauwelijks toe. Blijkbaar werd dat nauwkeurig door het lichaam zelf geregeld.
Tegenwoordig is dit wel anders.
Veel volwassenen en jongeren kampen met overgewicht of ernstig overgewicht (obesitas).
Hoe komt dat? Is het regelsysteem defect of spelen andere factoren een rol?
Bedenk eerst zelf zoveel mogelijk factoren die daarbij een rol kunnen spelen.
Bespreek de antwoorden in de klas.

Kijk dan naar het volgende filmfragment:

Video: Tros: Radar Suiker, zout en vet

Werk in tweetallen
Je rondt deze module af met het formuleren van een stelling over de oorzaak en/of aanpak van overgewicht en obesitas.
Je maakt hierbij gebruik van één van de gegeven artikelen of je kiest zelf een artikel.
Je zorgt daarbij voor een goede onderbouwing.
Vervolgens voer je in de klas een discussie over deze stellingen.

Geef na afloop antwoord op de volgende vragen:

Wat is de oorzaak van overgewicht? Wie of wat is hiervoor verantwoordelijk?
Op welke manier kan overgewicht worden tegen gegaan?
Voor welke aanpak wordt gekozen in het artikel?

Extra vragen:

Op welke verschillende manier wordt onderzoek gedaan?
Door welke ‘wetenschappelijke bril’ is het onderzoek uitgevoerd?

Beoordeling
Jullie docent let bij de beoordeling van de stelling, deelname aan het debat en het beantwoorden van de vragen op het volgende:

De stelling is zo geformuleerd dat deze maar op één manier geïnterpreteerd kan worden.
De stelling is in correct Nederlands geformuleerd.
De stelling sluit aan bij de oorzaak/aanpak van overgewicht en obesitas.
Je deelname aan het debat is actief.
Tijdens de deelname aan het debat maak je gebruik van biologisch onderbouwde argumenten.
De antwoorden op de vragen zijn onderbouwd en in correct Nederlands geformuleerd.

Artikelen:

Debat voeren

Bij een debat hebben twee of meer mensen een verschillende mening over een onderwerp. Deze standpunten worden helder in beeld gebracht door argumenten voor het eigen standpunt te geven, of door de argumenten van de ander met tegenargumenten te bestrijden.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

Tijd
Ben je ongeveer 8 SLU met deze module bezig geweest.
Heb je in die tijd alle stappen kunnen doorlopen?

Inhoud
In deze module kwam onder andere je eigen eetgedrag aan bod. Ben jij zelf bewust bezig met je voeding? Of zou je misschien meer je best moeten doen om gezond te leven. Misschien doe je juist wel teveel je best. Vraag een volwassene om hulp als je hier onzeker over bent of als je merkt dat jouw eetgedrag afwijkt van dat van je leeftijdsgenoten.