Extra opdracht

De koe als ecosysteem

Bespreek de volgende opdracht met een klasgenoot. 

Biosfeer

  1. Op aarde zijn enkele groepen organismen in staat om plantaardig materiaal (cellulose) te verteren. Welke groepen organismen?
    In welk gedeelte van de biosfeer leven ze?

Ecosysteem

  1. In veel ecosystemen op aarde komen organismen voor die planten eten: herbivoren. Noem vier herbivoren uit verschillende ecosystemen.

Levensgemeenschap

  1. Leg uit waarom herbivoren, na de producenten, aan de basis van een voedselpiramide staan.

Populatie en soort

  1. Welke koeienrassen kun je in Nederland tegenkomen?

Organisme

  1. Koeien zijn herkauwers die hoofdzakelijk gras eten. Welke aanpassingen hebben koeien om gras te eten? Let daarbij op:
    • Bouw spijsverteringsstelsel
    • Gebit
    • Stand van de ogen in de schedel

Organen
Herkauwers zoals koeien hebben een heel speciaal spijsverteringsstelsel.
Ze bezitten vier magen (pens, netmaag, boekmaag en lebmaag) waarin micro-organismen leven die essentiële enzymen voor de vertering van grassen maken. Zo kunnen herkauwers met de hulp van deze micro-organismen de taaie plantenvezels van bijvoorbeeld grassen verteren. De micro-organismen in de pens zijn onderling zeer competitief. Ze houden elkaar in toom en hierdoor is de microbiële gemeenschap gewoonlijk vrij stabiel. Als de koeien echter van de ene op de andere dag zetmeelrijke en vezelarme voeding (zoals graan) krijgen, verandert dit. Melkzuurproducerende bacteriën krijgen de overhand en zorgen ervoor dat de pensinhoud sterk zuur wordt.

Organen

  1. Herkauwers hebben in vergelijking met de mens een andere bouw van de maag. Welke magen heeft de koe? Welke functies hebben die magen? Zie module 2.
    1. De maagwand van koeien heeft geen slijmlaag zoals de maagwand van de mens. Welk effect heeft het zuurder worden van de pensinhoud op de maagwand van de koe?
  2. Koeien zijn niet in staat om zelf plantaardig voedsel dat ze eten, volledig te verteren. Op welke wijze 'laten' koeien de cellulose uit hun voedsel verteren?
  3. Welke producten worden in de koeienmaag gemaakt door één- en meercelligen?

DNA

  1. Welke onderzoeken kun je bedenken om DNA-niveau? Formuleer een onderzoeksvraag.

Overig

  1. Welke vorm van symbiose bestaat er tussen de bacteriën in de pens en de koe?
  2. Verklaar de titel van deze opdracht: ‘De koe als ecosysteem’.

    Hoe haal je het in je hoofd?
    Leren doe je ook door het maken van ‘goede’ (school)examenvragen.
    Maak één examenvraag waarin je een onderwerp uit module 1 of 2 (of beiden) toetst bij je medeleerlingen.

    Je kunt daarbij gebruik maken van een onlineprogramma zoals www.mentimeter.com of gebruik Google drive (formulier).
    Ter inspiratie alvast een voorbeeldexamenvraag:

    Duikeenden (zoals kuifeenden) beoefenen topsport. De op het IJsselmeer overwinterende vogels leven van driehoeksmosselen. Het opduiken en verteren van de mosselen legt een zo groot beslag op wat de vogels fysiek aankunnen, dat het een topprestatie is dat zij de winter overleven. Duikeenden foerageren voornamelijk 's nachts.
    Ze duiken drie- tot vijfhonderd keer per nacht om hun dagelijks rantsoen te verzamelen en slikken de mosselen in hun geheel door. Bij elke duik hebben de eenden slechts kort de tijd om onder water mosselen te vinden die bovendien vaak losgerukt moeten worden. Voor de duikeend zijn daarom de diepte waarop de mosselen zich bevinden, het gemak waarmee ze zijn te vinden en de snelheid waarmee ze zijn door te slikken, van het allergrootste belang.

    bewerkt naar: J. de Leeuw, Overwinterende duikeenden, Natuur en Techniek 1, januari 2000

    Het bewerken en verteren van de ingeslikte mosselmaaltijd kost veel energie.
    In de maag kraken en bewerken twee 'molenstenen' in de vorm van verhoornde platen voorzien van stevige spierbundels, de mosselen tot gruis. Er ontstaat een schelpenbrij die verder het darmkanaal in gaat.

    Enkele processen die een rol spelen bij de vertering in het menselijk lichaam zijn:

    1. de werking van het gebit in de mond;
    2. de werking van enzymen in de maag;
    3. de werking van zoutzuur in de maag;
    4. de werking van gal in de twaalfvingerige darm
    1. Met welk proces of met welke processen komt het verbrijzelen van mosselen in de maag overeen?
      • alleen met proces 1
      • alleen met de processen 1 en 2
      • alleen met de processen 2 en 3
      • alleen met de processen 3 en 4
      • alleen met de processen 1, 2 en 4
      • met alle genoemde processen