Thema Seksualiteit en voortplanting

Intro

#MeToo

In 2017 ontstaat er wereldwijd een beweging die opkomst voor mensen die slachtoffer zijn geworden van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

De beweging ontstaat in Amerika door actrice Alyssa Milano. Zij postte op Twitter de volgende post:

Door social media ging dit als een lopend vuurtje de wereld over. Alleen op Facebook werd de hashtag binnen één dag door 4,7 miljoen mensen in 12 miljoen facebookposts geplaatst. De beweging zorgde ervoor dat veel bekende mannen werden aangeklaagd. Zo werd de filmproducent Harvey Weinstein (onder andere bekend van de films van The Lord of the Rings) door zestig actrices en modellen beschuldigd van ongewenst seksueel gedrag.

In Nederland speelden ook een aantal zaken. Onder andere die van filmregisseur en producent Job Gosschalk. Meerdere mannelijke acteurs beschuldigden Gosschalk van grensoverschrijdend gedrag. Uiteindelijk werd door Gosschalk toegegeven dat hij de grens had overschreden, maar hij ontkent strafbare feiten te hebben gepleegd. Tot een rechtszaak is het nooit gekomen.

In de volgende video zie je hoe #metoo invloed had op de modellenwereld en hoe dit door de politiek werd opgepakt.

Zelfs jaren nadat de eerste tweet de wereld in ging, blijft #metoo nog actueel. Dat komt omdat seksueel overschrijdend gedrag van alle tijden is. Misschien heb je er zelf of iemand in je naaste omgeving ook wel mee te maken gehad.

Kijk naar de weergave van een uitzending van BBNVARA op Radio1. In 2020 wordt Harvey Weinstein schuldig bevonden aan een deel van de aanklachten. In de uitzending gaat het om de gevolgen van de #metoo beweging voor de toekomst van vrouwen en mannen die te maken hebben met seksueel overschrijdend gedrag.
In overleg met je docent kun je er ook voor kiezen om een samenvatting van deze uitzending te lezen op de site van BNNVARA.

Praat na het kijken met een groepje klasgenoten over de #metoo-beweging. Wat verwachten jullie voor de toekomst? Denken jullie dat seksueel overschrijdend gedrag ooit de wereld uit zal gaan? Wat is de rol van de politiek hierin en wat is jullie eigen rol?

Het thema Seksualiteit en Voortplanting gaat over voortplanting van mensen, seksualiteit, soa’s, zwangerschap en bevalling. In de afsluitende opdracht laat je zien dat je duidelijke en reële argumenten kunt geven bij stellingen rondom seksualiteit en voortplanting.
Je sluit het thema af met het maken van een actieplan om een bijdrage te leveren aan het bereiken van één van deze twee millenniumdoelen.

Wat ga ik leren?

Na dit thema:

kan ik de rol van seksualiteit in verschillende levensfases toelichten.
benoem ik de embryonale ontwikkeling van de mens en leg ik uit hoe invloeden van buitenaf (voeding, genotmiddelen, stress) daarop invloed hebben.
kan ik effectief gebruik van voorbehoedsmiddelen beschrijven.
kan ik omschrijven hoe ik wensen kenbaar kan maken en grenzen kan bewaken en respecteren.
kan ik de relatie tussen seksueel gedrag en seksueel overdraagbare aandoeningen toelichten.
benoem ik de bouw en werking van voortplantingsorganen en licht daarbij de rol van hormonen toe.
kan ik diversiteit in seksuele geaardheid toelichten.
kan ik de acceptatie van seksuele diversiteit relateren aan eigen opvattingen en culturele aspecten.
licht ik de embryonale bloedsomloop van de mens toe.
benoem ik de bouw, vorming, ontwikkeling en functie van geslachtscellen.

Deelconcepten
anticonceptie, voorbehoedsmiddel, voortplantingsprikkel, adolescentie, levensfase, hormonale regulatie, biseksueel, homoseksueel, heteroseksueel, coming out, opwinding, orgasme, soa, aids, geslachtelijke voortplanting, voortplantingsorganen, eicel, spermacel (zaadcel), follikel, gele lichaam, geslachtshormonen, FSH, LH, oestrogeen, progesteron, testosteron, menstruatiecyclus, bevruchting, embryo, zygote, placenta, vruchtwater, navelstreng, foetus, haploïd, diploïd, mitose, meiose, klievingsdeling, HCG, KI, IVF, embryonale ontwikkeling, klonen, levenscyclus, morula, blastula, amnion, chorion, geslachtscellen, aangeboren afwijking, invloed externe factoren op prenatale ontwikkeling.

Wat kan ik al?

Wat weet je al over Seksualiteit en voortplanting?
Lees de volgende Kennisbanken uit de onderbouw als opfrisser voor dit thema.

Man en vrouw - onderbouw

Seksualiteit en voortplanting - onderbouw

Menstruatie - onderbouw

Bevruchting bij mensen - onderbouw

Zwangerschap - onderbouw

Voorbehoedsmiddelen - onderbouw

Maak de oefening om je kennis te testen.

Wat ga ik doen?

Het thema Seksualiteit en voortplanting bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel SLU je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal SLU
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: Transgender	8
Module: Gynaecoloog of verloskundige?	7
Module: In de vruchtbaarheidskliniek	7
Module: Chlamydia onderzoek	8
Afsluiting
Samenvattend	1
Terugkijken	0,5
Totaal:	34 à 35

Modules

Transgenderkinderen

Intro

Genderdysforie en transseksualiteit

Transgenders voelen zich niet, of niet geheel, het geslacht dat past bij hun primaire geslachtskenmerken.
De officiële benaming voor dit verschijnsel is: genderdysforie.

De mate waarin genderdysforie zich uit, verschilt sterk van persoon tot persoon.
Zo zijn er mannen voor wie het voldoende is om af en toe vrouwenkleding aan te trekken.
Maar er zijn ook transgenders die zeker weten dat zij in het verkeerde lichaam zijn geboren.
Zij kunnen absoluut niet leven met het idee dat zij biologisch gesproken man zijn, terwijl zij zich vrouw voelen en om die reden hoe dan ook naar dat geslacht over willen gaan. Of, het omgekeerde: vrouwen die zich volop man voelen en dat ook willen worden.
In die gevallen spreek je van transseksualiteit.

In de volgende video zie je NikkieTutorials die met Ellen DeGeneres spreekt over haar transitie.
Bespreek na het kijken met een klasgenoot jouw visie op het verhaal van Nikkie. Let op dat je elkaars mening respecteert!

Eindproduct
Je sluit de module af met een presentatie over Transgenderkinderen.
Je werkt daarbij in groepen. De presentaties van alle groepen vormen een totaal overzicht van de problematiek en mogelijke oplossingen.

Wat ga ik leren?

Leerdoelen
Aan het eind van deze module
ken ik:

de werking van mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen;
de functie van de hypofyse;
de functie is van FSH, LH, progesteron en oestrogeen;
enkele vormen van interseksualiteit;
de begrippen gender, genderintentiteit en genderrol;
verschillende relatievormen.

Kan ik:

beschikbare informatie in Binas gebruiken;
uitleggen wat er bij transgenderkinderen aan de hand is.

Deelconcepten
Voortplantingsorganen van eukaryoten, follikel, gele lichaam, geslachtshormonen, FSH, LH, oestrogeen, progesteron, testosteron, menstruatiecyclus, haploïd, diploïd, bevruchting, meiose.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap		Inhoud
Stap 1		Ik bestudeer de primaire geslachtsorganen en de meiose.
Stap 2		Mijn hormonen kunnen mij in de puberteit behoorlijk parten spelen, maar ze zijn ook nuttig. Daarover beantwoord ik vragen.
Stap 3		De geslachtschromosomen, -hormonen en -organen bepalen dus of iemand een man of vrouw is. Het zegt alleen niet alles over hoe iemand zich voelt.
Stap 4		Naast iemands geslachtskenmerken is seksualiteit ook erg belangrijk. Deze stap gaat over de seksuele geaardheid.
Afronding
Onderdeel
Kennisbank		Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht		Samen met klasgenoten maak ik een presentatie over genderdiversiteit
Extra		Ik vind hier een tweetal documentaires.
Terugkijken		Terugkijken op de opdracht.

Tijd
Voor deze module heb je ongeveer 8 SLU nodig.

Aan de slag

Stap 1: Primaire geslachtskenmerken

Bij de geboorte is het al snel duidelijk: het is een jongen of een meisje.
Het zien van de primaire geslachtskenmerken is meestal voldoende.
Bestudeer de theorie:

Geslachtsorganen

Het kan zijn dat er mis is gegaan bij de verdeling van de geslachtschromosomen, bij de ontwikkeling van de teelballen of eierstokken, bij de ontwikkeling van de inwendige geslachtsorganen of de uitwendige geslachtsorganen.
Dit alles kan op verschillende manieren tot uiting komen, soms is het direct bij de geboorte te zien soms pas in de puberteit.

Zoogdieren
De mens behoort tot de zoogdieren. Zoogdieren hebben veel overeenkomsten in hun bouw.
Download het werkblad Geslachtsorganen van een paard en hond en benoem de geslachtsorganen hengst, merrie, reu en teefje.

Primaire geslachtsorganen
Soms is bij de geboorte het geslacht van de baby niet zonder meer duidelijk.
Als dat zo is, is er sprake van interseksualiteit.
Het kan bijvoorbeeld zijn dat een kind dat genetisch een jongen is, vrouwelijke geslachtsorganen lijkt te hebben.
Of dat een meisje door een vergrote clitoris en vergroeide schaamlippen, op een jongetje lijkt.
Er bestaan verschillende aandoeningen waarbij de geslachtsorganen zich niet volgens de gebruikelijke lijn hebben ontwikkeld.

Tijdens de meiose kan van alles misgaan. Wanneer tijdens de verdeling van de geslachtschromosomen iets mis gaat, verloopt de geslachtelijke ontwikkeling niet goed. Zo kan een 45, XO karyotype ontstaan omdat de zaadcel die voor de bevruchting heeft gezorgd, geen geslachtschromosoom meekreeg.

Meiose

Of bijvoorbeeld een 47, XXY karyotype, omdat de spermacel twee geslachtschromosomen droeg.
Hetzelfde principe geldt voor het vormen van de eicellen. Hierdoor kunnen er dus bijvoorbeeld ook 47, XXX of 45, 0Y karyotypes ontstaan. Een zygote met 45, 0Y is niet levensvatbaar.

Karyotype
De term karyotype wordt gebruikt voor de zeer kort opgeschreven formule die beschrijft hoe bij een bepaald individu het karyogram er uitzag.
De formule drukt het aantal chromosomen uit en kan ook eventuele afwijkingen weergeven.
Bij mensen zijn de normale karyogrammen [46, XX] voor een vrouw en [46, XY] voor een man.

Stap 2: Last van je hormonen?

Hoewel het geslacht van het embryo op het moment van de bevruchting al genetisch bepaald is, krijgen de geslachtsorganen pas in de zevende week van de ontwikkeling hun typische mannelijke of vrouwelijke kenmerken.
De aanwezigheid van het Y-chromosoom veroorzaakt de ontwikkeling van teelballen. De embryonale teelballen gaan vervolgens testosteron maken, waardoor de verdere ontwikkeling tot man wordt voortgezet. Wanneer er geen Y-chromosoom is, komen vrouwelijke geslachtsorganen tot ontwikkeling.

Tijdens de puberteit ontwikkelen zich onder invloed van de geslachtshormonen testosteron en oestrogenen, de secundaire geslachtskenmerken.

Kijk eens naar de volgende video. Hij zal zeker herkenbaar zijn. Praat hierover met een klasgenoot.

Bestudeer nu uit de Kennisbank:

Hormonale regeling van de voortplanting

Stap 3: Vrouw of man?

De geslachtschromosomen, -hormonen en -organen bepalen dus of je een man of vrouw bent.
Het zegt alleen niet alles over hoe je je voelt. Geslacht wordt in het Engels als "gender" aangeduid. Gender verwijst niet alleen naar het geslacht ook naar iemands psychologische, sociale en juridische status. Het gevoel (psychische beleving) een man en/of vrouw te zijn heet genderidentiteit.
De ontwikkeling van de genderidentiteit start al in de baarmoeder. Hormonen hebben ook invloed op de hersenen van het embryo. Er is aangetoond dat geslachtshormonen een invloed hebben op de mannelijke of vrouwelijke organisatie van de hersenen.

Deze genderidentiteit is waar te nemen door hoe een persoon zich gedraagt.
De uitdrukking van iemands genderidentiteit in het openbaar heet dan genderrol.

Bij de ontwikkeling van de genderrol zijn omgevingsfactoren, hormonen en de organisatie van de hersenen van invloed. Vroeger dacht men dat als je een jongen als meisje zou laten opgroeien (met kort haar, jongenskleren en jongensspeelgoed) zich zou gaan ontwikkelen als jongen.
Dit blijkt niet het geval te zijn.

Genderidentiteit
In de vijftiger jaren van de vorige eeuw ging men er nog vanuit dat de genderidentiteit een kwestie van de juiste opvoeding was. Aanhangers van John Money’s ‘nurture over nature’-theorie (opvoeding boven natuur) zeiden dat de geslachtskeuze geheel kan worden bepaald door de uiterlijke kenmerken van het kind; zelfs als deze uiterlijke kenmerken door mensenhanden waren bepaald.
Volgens Money’s theorie zal een kind met niet-eenduidige geslachtskenmerken dat operatief is ‘genormaliseerd’ zonder problemen in het gekozen geslacht opgroeien indien de ouders het kind consequent in het gekozen geslacht blijven opvoeden.

Dit was ook het geval bij David Reimer. Bekijk de korte documentaires over zijn leven en lees het artikel over David Reimer.

Welke conclusie(s) kun je trekken over het onderzoek van Money?
Bespreek de antwoorden in de klas.

Stap 4: Seksualiteit

Het is dus te eenvoudig om te zeggen je altijd aan de primaire en/of secundaire geslachtskenmerken kunt zien of iemand vrouw of man is. Daarnaast kun je er ook niet van uit gaan dat mannen altijd op vrouwen verliefd worden en andersom.
De seksuele oriëntatie (geaardheid) is divers bij mensen. Het kan dus zo zijn dat je je als jongen eigenlijk een meisje voelt en verliefd bent op een jongen. Maar verliefd op een meisje kan ook óf op allebei.

Bestudeer de theorie:

Vormen van seksualiteit

Seksuele geaardheid
De ontdekking van je seksuele geaardheid komt vaak tijdens de puberteit.
Ervoor uitkomen dat je op iemand van hetzelfde geslacht valt, is niet altijd even gemakkelijk.
Wat vind jij van homoseksualiteit? Vul anoniem de vragenlijst in.

Hoeveel homo's en lesbiennes zijn er in Nederland? Wat denk je?
En hoeveel mensen in Nederland hebben gevoelens voor iemand van hetzelfde geslacht?
Doe de Quiz Spreek je uit en ontdek! Print de quiz uit en maak de quiz individueel.

Bespreek jouw antwoorden met een klasgenoot.
De docent geeft je de juiste ware percentages! Vergelijk dit met jullie antwoorden.

Acceptatie
Onderzoek of in Nederland de LGBTQIAP dezelfde rechten hebben en in dezelfde mate worden geaccepteerd door de wetgever.
Homoseksuelen, homofobie en homohaat - www.amnesty.nl

Wil je ook weten hoe het in andere landen is gesteld met de acceptatie van LGBTQIAP? Dat zie je in de video. Bespreek je conclusie over de situatie in ons land en in de rest van een wereld met een klasgenoot.

Video: Homoseksualiteit

Afsluiting

Samenvattend

Meiose

Geslachtsorganen

Hormonale regeling van de voortplanting

Vormen van seksualiteit

Eindopdracht

Je gaat nu beginnen aan de eindopdracht.

Wat is de oorzaak van genderdysforie?
Hoe komt het dat uiterlijk een jongen, zich toch een meisje kan voelen?
Dat er dus een verschil bestaat tussen de geslachtskenmerken en de genderidentiteit en genderrol? Welke factoren precies en in welke fase van de ontwikkeling deze invloed hebben, is nog niet allemaal bekend. Wel spelen biologische factoren bij bepaalde vormen van genderdysforie een belangrijke rol.

In deze module ben je al een aantal oorzaken tegengekomen. Werk in drie- of viertallen en gebruik de onderstaande bronnen. Beantwoord de vragen met behulp van de bronnen. Verwerk de informatie tot een presentatie met een door jullie gekozen medium. Je kunt hiervoor ideeën opdoen in de Gereedschapskist.

Waar lopen transgenders tegenaan in het dagelijks leven?
Welke oorzaken kun je aangeven? Leg je antwoorden uit.
Gebruik hierbij informatie uit deze module over karyogramtype, geslachtshormonen, geslachtsorganen en genderidentiteit.
Welke behandelingen zijn mogelijk en worden uitgevoerd in Nederland?
Leg van elke behandeling uit wat de bedoeling hiervan is en op welke manier het wordt uitgevoerd/toegediend.
Wie zijn er bij een transgenderkliniek betrokken en wat zijn hun taken/verantwoordelijkheden?

Beoordeling
Jullie docent let bij de beoordeling van jullie presentatie op de volgende punten:

Jullie hebben een biologisch onderbouwd antwoord gegeven op de vier punten die hierboven genoemd staan.
De antwoorden worden op een duidelijke, bondige manier gepresenteerd.
De presentatie laat zien dat jullie respect hebben voor andermans gevoelens.
De presentatie is vrij van religieuze overtuigingen. De antwoorden zijn dus puur gebaseerd op biologische feiten.
Voor eventuele beoordelingseisen die passen bij de door jullie gekozen manier van presenteren vind je in de bijpassende gereedschapskist.

Bronnen:

Vereniging voor Genderdiversiteit
Informatie van VU Medisch Centrum - www.vumc.nl
Artikel Ik zit in het verkeerde lichaam - www.kennislink.nl
Transgender Infopunt
Kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie

Gereedschapskist

Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!

Extra

Hieronder vind je van twee verschillende verhalen van transgenderkinderen een filmserie. Sommige beelden (bijvoorbeeld van operaties) kunnen als schokkend worden ervaren.

Valentijn:

David Reimer:

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

Tijd
Ben je ongeveer 8 SLU met deze opdracht bezig geweest.
Heb je in die tijd alle stappen helemaal kunnen doorlopen?
Inhoud
Het kan zijn dat het onderwerp van deze module een (emotionele) reactie bij je oproept. Misschien omdat je jezelf hierin herkent of misschien iemand in je naaste omgeving. Als je merkt dat je hier graag met iemand over wilt praten, zoek dan iemand die je vertrouwt. Dit kan iemand in je familie- of vriendenkring zijn, maar ook je docent of de vertrouwenspersoon op school.

Eindopdracht
Bij deze eindopdracht moest je samenwerken met twee of drie andere leerlingen. Hoe verliep deze samenwerking? Ben je tevreden over jouw rol binnen deze samenwerking. Wat zijn je sterke kanten als het gaat om samenwerking? Welke punten zou je nog verder kunnen verbeteren. Bespreek dit ook met de klasgenoten met wie je hebt samengewerkt. Geven zij dezelfde punten aan of verschillende?