Damhert
Het damhert (Dama dama) is groter dan een ree en kleiner dan een edelhert. Damherten leefden vroeger in Nederland, in de laatste ijstijd verdwenen de dieren uit Nederland. De Romeinen brachten de soort weer met zich mee en verspreidden het dier door het gehele Romeinse Rijk. De damherten staan op de Rode Lijst (lijst waarop per land de in hun voortbestaan bedreigde dier- en plantensoorten staan) en toch komt de soort in bepaalde gebieden in groten getale voor. Dit heeft grote gevolgen voor de omgeving.
Bekijk het damhert en zijn leefomgeving in de video hieronder.
Koraalduivel
De koraalduivel (Pterois volitans) is een prachtige vis met giftige stekels. De vis leeft in de Indische en Grote Oceaan, maar sinds kort ook in de Caribische Zee en Atlantische Oceaan. Waarschijnlijk zijn die koraalduivels nakomelingen van zes vissen die ontsnapten tijdens orkaan Andrew (1992), bij de verwoesting van een aquarium in Miami. De koraalduivel heeft zich daarna snel verspreid langs de oostkust van de Verenigde Staten, de Bahama’s en Bermuda. Nu hebben ze het Caribische gebied bereikt en daar is niet iedereen blij mee.
Bekijk de video met informatie over koraalduivels:
Damherten en koraalduivels
Wat hebben koraalduivels en damherten met elkaar gemeen? Het zijn in ieder geval dieren die voor problemen zorgen. Welke overlast veroorzaken ze? Is het noodzakelijk dat de mens ingrijpt om de populaties damherten en koraalduivels terug te dringen? Welke beheersmaatregelen zijn er en zijn deze effectief?
Aan het eind van deze module heb je bovenstaande vragen beantwoord en hierover een eigen mening geformuleerd.
Eindproduct
Aan het eind van de module geef je jouw mening over het ingrijpen van de mens bij het terugdringen van de van de populatie damherten of de populatie koraalduivels. Je kiest zelf de vorm van het eindproduct (poster, presentatie of artikel) en de doelgroep. In het eindproduct geef je antwoord op de gestelde vragen.
Wat ga ik leren?
Leerdoelen
Aan het eind van deze module kun je:
een populatiegrootte en populatiedichtheid bepalen;
uitleggen hoe en wanneer de draagkracht van een gebied is bereikt;
de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven;
uitleggen welke rol concurrentie (competitie) tussen populaties speelt bij de dynamiek van een ecosysteem;
uitleggen welke rol biotische factoren spelen bij de dynamiek binnen een ecosysteem;
beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelfregulatie van ecosystemen kan beïnvloeden.
Populaties in kaart brengen
In een ecosysteem komen verschillende levensgemeenschappen voor met elk een eigen soortensamenstelling. Individuen, leven in groepen of populaties.
Een populatie bestaat uit individuen van één soort die in een bepaald gebied leven en daaraan optimaal zijn aangepast. Individuen hebben elk hun unieke, genetisch vastgelegde kenmerken. Het totaal van verschillende genen in een populatie of van een soort noem je ook wel de genenpool.
Om meer duidelijkheid te krijgen over de stand van zaken van de verschillende populaties, kun je verschillende aspecten onderzoeken, zoals:
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bepaal de populatiegrootte van een door jullie gekozen plant in een weiland of ander open vegetatietype.
Werk het werkblad uit. Overleg met je docent of deze ook ingeleverd moet worden en zo ja, wat dan de beoordelingseisen zijn.
Groei van een populatie
Bestudeer in de Kennisbank 'Populatiegrootte en -dichtheid' (nogmaals) de delen over Emigratie, immigratie, draagkracht en groei van een populatie.
De mate van groei van een populatie is afhankelijk van:
predatie, ziekte, concurrentie binnen de soort, concurrentie tussen soorten en de beschikbaarheid van voedsel.
In tweetallen
Kies één van de volgende twee opdrachten.
Stap 3: Damherten
Het oversteken van wegen door damherten zorgt voor veel overlast en gevaar voor automobilisten. Beheerders hebben een hek geplaatst. Bekijk de video.
Negatieve invloeden op de duinen
De grote populatie damherten heeft invloed op de vegetatie. Er is sprake van overbegrazing. De schors van bomen wordt aangevreten en sommige planten komen niet tot bloei. Dat heeft gevolgen voor verschillende insecten. De stabiliteit van het ecosysteem wordt verstoord.
Stap 4: Competitie, predatie en symbiose
In een ecosysteem hebben organismen van verschillende soorten de meest uiteenlopende relaties met elkaar. Ze strijden onder andere om voedsel en geschikte leefruimte. Maar ze hebben elkaar ook nodig als voedsel, in de predator-prooi relatie. Sommige organismen profiteren op een speciale manier van de aanwezigheid van andere organismen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Damherten worden ondanks dat ze voor de ijstijd in Nederland voorkwamen gerekend tot exoten. De huidige populaties Damherten in Midden-Europa zijn allemaal ontstaan uit nakomelingen uitgezette dieren. In de Amsterdamse Waterleidingduinen is de huidige populatie ontstaan uit (her)introducties die zijn uitgevoerd vanaf de 50'er jaren van de vorige eeuw.
Maak een keuze tussen eindopdracht A en eindopdracht B.
Wat te doen met de Damherten?
Je gaat nu beginnen aan de eindopdracht.
Het biologisch evenwicht is verstoord door de grote populatie damherten. Over het beheer van damherten bestaat veel discussie. Moet de beheerder ingrijpen of juist iets doen om de grote populatie te reguleren. Over een aantal maatregelen voeren de beheerders en gemeenten al jaren discussie. Wordt het bijvoeren, hekken plaatsen, afschieten of een speciale natuurbrug?
Eindopdracht
Individueel of in tweetallen
Schrijf een discussiestuk in de vorm van een krant- of tijdschriftartikel of persbericht, bijvoorbeeld voor:
magazine Duin van Stichting Duinbehoud,
magazine Struinen van Waternet,
tijdschrift Het Edelhert van Vereniging Het Edelhert,
de gemeente Bloemendaal gericht aan de inwoners.
In het artikel geef je antwoord op de vraag 'Moet de beheerder wel of niet ingrijpen?'.
Zo ja, welke maatregel heeft dan jouw voorkeur?
In het artikel of bericht komt jouw eigen mening duidelijk naar voren met biologische argumenten.
Beoordeling
Je docent beoordeelt het product aan de hand van de volgende criteria:
Inhoud gebaseerd op biologische kennis
Inhoud gebaseerd op gepubliceerd onderzoek
Tekst sluit aan op de doelgroep van tijdschrift/magazine
Een artikel is een goede manier om informatie te presenteren of een gebeurtenis te beschrijven.
Eindopdracht B: Koraalduivels
Maak een keuze tussen eindopdracht A en eindopdracht B.
Wat te doen met de koraalduivels?
De Sababank is een onderzeese atol (onderwater koraaleiland) die vijf kilometer ten zuidwesten van Saba ligt. De Sababank is ongeveer 170 keer zo groot als Saba zelf; oftewel 330.000 voetbalvelden. De waterdiepte is tussen de 12 en 50 meter.
In 2011 is de Sababank aangewezen als beschermd natuurgebied. Het heeft een enorm hoge biodiversiteit. Helaas gaat de biodiversiteit (wereldwijd) in de koraalriffen achteruit. Verschillende oorzaken zijn klimaatverandering, eutrofiëring, ziektes en erosie. Voor de Saba Bank is een nieuwe en grotere bedreiging: de invasieve exoot de koraalduivel. Daardoor is het biologisch evenwicht verstoord.
Een deel van de Sababank wordt de ‘Poison Bank’ genoemd. Hier komen bepaalde algen voor die het giftige ciguatoxine vormen. In de Poison Bank is het daarom verboden om te vissen.
Eindopdracht
Je gaat beginnen aan de eindopdracht. Werk in twee- of drietalen.
Kies in overleg met de docent de vorm van het eindproduct:
Poster
Presentatie met PowerPoint of Prezi
Krantenartikel
In het eindproduct komen de volgende punten aan de orde:
Inventariseer welke problemen zich voordoen door de groeiende populatie koraalduivels, zowel voor de mens als voor het gehele ecosysteem ‘Sababank’.
Breng de verspreiding van de koraalduivels in kaart en zo mogelijk specifiek op de Sababank.
De maatregelen die worden genomen om de populatie te verkleinen.
Het effect van die maatregelen en eventuele andere mogelijkheden.
Tot slot: Wat is jouw mening over het ingrijpen om de koraalduivel te bestrijden?
Je kunt gebruik maken van de genoemde bronnen.
Kijk voor je begint naar de beoordelingseisen.
Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!
Terugkijken
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 7 SLU met deze module bezig geweest.
Heb je in die tijd alle stappen volledig kunnen doorlopen?
Inhoud
In het dagelijks leven zal je niet vaak de populatiedichtheid van een diersoort bij jou in de buurt bepalen. Maar voor een eventuele vervolgopleiding en beroep kan het wel interessant zijn. Zijn er beroepen/opleidingen die jij boeiend vindt, waar je dit bij zou kunnen gebruiken?
Had je al eens gelezen/gehoord over de problemen met damherten?
Wist jij wat exoten waren en dat er zoveel exoten in Nederland voorkomen?
Eindopdracht
Is het gelukt om een eindproduct te maken dat gebaseerd is op ecologische kennis. Heb je bij het maken gelet op de betrouwbaarheid van je bronnen? Welke aandachtspunten heb je daarvoor?
Het arrangement Module: Het gaat te goed! - v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vwo leerjaar 4/5/6. Dit is thema ’Interactie met de omgeving'. Het onderwerp van deze les is: het gaat te goed!
Aan het eind van deze module kun je:
een populatiegrootte en populatiedichtheid bepalen;
uitleggen hoe en wanneer de draagkracht van een gebied is bereikt;
de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven;
uitleggen welke rol concurrentie (competitie) tussen populaties speelt bij de dynamiek van een ecosysteem;
uitleggen welke rol biotische factoren spelen bij de dynamiek binnen een ecosysteem;
beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelfregulatie van ecosystemen kan beïnvloeden.
Leerniveau
VWO 6;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Dynamisch evenwicht;
Biologie;
Zelforganisatie van ecosystemen, dynamiek en evenwicht;
Ecosysteem;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vwo leerjaar 4/5/6. Dit is thema ’Interactie met de omgeving'. Het onderwerp van deze les is: het gaat te goed!
Aan het eind van deze module kun je:
een populatiegrootte en populatiedichtheid bepalen;
uitleggen hoe en wanneer de draagkracht van een gebied is bereikt;
de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven;
uitleggen welke rol concurrentie (competitie) tussen populaties speelt bij de dynamiek van een ecosysteem;
uitleggen welke rol biotische factoren spelen bij de dynamiek binnen een ecosysteem;
beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelfregulatie van ecosystemen kan beïnvloeden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Populatiegrootte bepalen
Relaties in een ecosysteem
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Damhert
Koraalduivel
Benodigdheden
Populaties in kaart brengen
Veldwerk
Groei van een populatie
In een ecosysteem hebben organismen van verschillende soorten de meest uiteenlopende relaties met elkaar. Ze strijden onder andere om voedsel en geschikte leefruimte. Maar ze hebben elkaar ook nodig als voedsel, in de predator-prooi relatie. Sommige organismen profiteren op een speciale manier van de aanwezigheid van andere organismen.
Damherten worden ondanks dat ze voor de ijstijd in Nederland voorkwamen gerekend tot exoten. De huidige populaties Damherten in Midden-Europa zijn allemaal ontstaan uit nakomelingen uitgezette dieren. In de Amsterdamse Waterleidingduinen is de huidige populatie ontstaan uit (her)introducties die zijn uitgevoerd vanaf de 50'er jaren van de vorige eeuw.
