Module: Hormonen aan het werk - v456

Module: Hormonen aan het werk - v456

Hormonen aan het werk

Intro

Knuffelhormoon, prethormoon, stresshormoon, vechthormoon, groeihormoon…
Regelen hormonen dan alles in je lichaam en je leven?
Wat doen hormonen precies in je lichaam?
Bepalen hormonen echt je gedrag, zoals Herman Finkers zingt in dit filmpje? Wat denk jij? Bespreek het met een klasgenoot.

En zou je wat extra hormonen kunnen slikken als je bepaalde functies in je lichaam wilt versterken?
En welke risico’s kleven aan het slikken van hormonen? Kijk naar de video en bespreek na het kijken met een klasgenoot hoe jullie staan tegenover het slikken van hormonen voor een groeihormonen en anabole steroïden?

In deze module bestudeer je de werking van enkele hormonen van een mens.
Als eindopdracht verdiep je je in een hormoon naar keuze, dat nog niet in de module of in de Kennisbank is behandeld.

Eindproduct
Je maakt in tweetallen een presentatie over een hormoon.
Je kunt kiezen uit een informatieve posterpresentatie of een mondelinge presentatie.
Maak hierover afspraken met je docent.
In je presentatie komen in ieder geval de biologische aspecten zoals:

  • de structuur van het hormoon;
  • de doelwitcellen;
  • het effect op de homeostase en;
  • de regeling van de hormoonproductie.

Je besteedt bovendien aandacht aan maatschappelijke dilemma’s.

Wat ga ik leren?

Leerdoelen:
Aan het eind van deze module kan ik:

  • de werking van een regelkring in het hormoonstelsel voorspellen;
  • de werking van hormoonklieren en de specifieke werking van hun hormonen beschrijven en afleiden hoe de doelorganen daarop reageren;
  • het verband beschrijven tussen hormonale regulatie en het handhaven van homeostase;
  • de relatie tussen het hormoonstelsel en het zintuig-, spier- en zenuwstelsel toelichten;
  • beschrijven hoe cellen signalen ontvangen en verwerken, hoe cellen op signalen reageren, en deze processen aan elkaar relateren;
  • herkennen hoe cellen met elkaar communiceren over korte en lange afstand via een hormoon;
  • onderscheidend at er responsen in het celplasma zijn en dat er responsen zijn die genexpressie bevorderen;
  • afleiden welke effecten celcommunicatie op andere organisatieniveaus teweegbrengt.

Deelconcepten
Hormoonklieren, hypofyse, hypothalamus, schildklier, nieren, bijnieren, ovaria, testes, eilandjes van Langerhans, exocrien, endocrien, doelwitorganen, receptor, hormoonconcentratie, insuline, glucagon, adrenaline, schildklierhormoon, spijsverteringshormonen, EPO, signaalstoffen, second messenger, cell junctions, receptor, respons, signaalcascade.

Wat ga ik doen?

Aan de slag

Stap

Inhoud

Stap 1

Wat is homeostase?

Stap 2

Welke rol speelt de hypofyse?

Stap 3

Wat wordt bedoeld met de suikerstofwisseling?

Stap 4

Wat is diabetes? Wat is een hypo of hyper?

Stap 5

Wat zijn de gevolgen van diabetes? Is diabetes goed te behandelen?
Stap 6 Welke twee typen hormonen kan ik onderscheiden?

Afronding

Onderdeel

 

Kennisbank

Alle Kennisbankitems uit deze module.

Eindopdracht

Ik maak in tweetallen een presentatie over een hormoon.

Terugkijken

Terugkijken op de opdracht.

 

Tijd
De belasting voor deze module is ongeveer 8 SLU.

Aan de slag

Stap 1: Homeostase

In de module Aan de start heb je kennis gemaakt met verschillende regelmechanismen die je lichaam heeft, om ervoor te zorgen dat je interne milieu steeds zo optimaal mogelijk is. Het vermogen van het lichaam om het interne milieu constant te houden, ondanks veranderingen in de omgeving noem je homeostase. Het woord is afkomstig van de Griekse woorden “homoio” en “stasis” die respectievelijk “gelijksoortig” en “toestand” betekenen.

Maak de oefeningen.

Herhaal uit de Kennisbank wat je geleerd hebt over de werking van hormonen. Bestudeer alle pagina's van het Kennisbankitem.

Hormonale regeling

Stap 2: Hormonen

Bestudeer de informatie in de volgende Kennisbankitems.

Samenwerking met zenuwstelsel

Hormoonklieren

 

Maak de oefeningen.

Stap 3: De suikerstofwisseling

Cellen hebben voortdurend glucose nodig. Het regelen van de glucoseconcentratie van het bloed is dan ook één van de belangrijkste opdrachten voor het lichaam.


Bekijk beide video's om uitleg te krijgen over Diabetes. De informatie uit de video's kun je gebruiken bij het beantwoorden van de vragen in deze en de volgende stap.



:

Maak de oefeningen.

Stap 4: Diabetes

De regelkring van suiker die je in stap 1 hebt geleerd is kwetsbaar.
Op welke punten zou het mis kunnen gaan?

Maak de oefeningen.

Stap 5: Behandelen van diabetes

Paul langerhans

In 1869 ontdekte een Duitse student medicijnen, Paul Langerhans, groepjes cellen in de alvleesklier, waarvan de functie nog onbekend was. Later bleken deze cellen insuline af te scheiden. De groepjes cellen werden naar hem genoemd. Aan het begin van de twintigste eeuw deden in Canada enkele wetenschappers een experiment waarmee ze het verband tussen de alvleesklier en diabetes aantoonden.

Ze noemden het geïsoleerde stofje : isletine. Later werd dit ïnsuline (insula – eiland in het Latijn). Om grotere hoeveelheden insuline te kunnen maken, schakelden ze over op koeien en varkens. Ze zuiverden de verkregen stof zo goed mogelijk en testen het geïsoleerde insuline uit op zichzelf. De eerste patiënt die genezen werd was een 14 jarige jongen, in 1922. Het gebruik van runderinsuline en varkensinsuline had wel nadelen. Ondanks het zuiveren, bleven er verontreinigingen in het preparaat achter.
In 1955 werd de aminozuurvolgorde van menselijk insuline ontdekt.
Dierlijk insuline en menselijke insuline bleken niet helemaal hetzelfde.

Maak de oefeningen.

Productie van insuline
Tegenwoordig wordt insuline gemaakt met behulp van bacteriën.

Bekijk de animatie over transgene organismen: Transgene organismen - bacteriën - www.bioplek.org

Hoewel mensen met diabetes nu goed behandeld kunnen worden, is het goed regelen van het bloedsuikergehalte nog steeds lastig en bovendien belastend voor de patiënt. Er zijn wel steeds nieuwe ontwikkelingen.

Enkele voorbeelden zie je in de video. Kijk ook op www.diabetesfonds.nl.
Bespreek daarna met een klasgenoot wat de voor- en nadelen zijn van de verschillende methodes.

 

Onderzoek naar de oorzaken en de gevolgen van diabetes is belangrijk.
Ook in Nederland wordt veel onderzoek gedaan.

Bekijk twee onderzoeken in de video's.
Zijn alle diabetes patiënten gebaat bij beide onderzoeken? Bespreek dit weer met een klasgenoot.

 

Stap 6: Hormonen op celniveau

Je hebt nu een heel aantal hormonen leren kennen. Ze bereiken hun doelwitcellen allemaal via het bloed. Wat er daarna gebeurt, is afhankelijk van het soort receptor en de structuur van het hormoon.

Bestudeer alle informatie in de Kennisbank.

Homeostase op celniveau


Doe de oefeningen.

Afsluiting

Samenvattend

Eindopdracht

Werk in tweetallen.
Je maakt een presentatie over het hormoon dat je hebt gekozen. Suggesties voor onderwerpen: groeihormoon, oxytocine, melatoninen, cytokinen, aldosteron, histamine, endorfine of serotonine.

Je kunt kiezen uit een informatieve posterpresentatie of een mondelinge presentatie. Maak hierover afspraken met je docent.

In je presentatie komen in ieder geval de biologische aspecten zoals:

  • de structuur van het hormoon;
  • de productie;
  • de werking en de doelwitcellen;
  • het effect op de homeostase en;
  • de regeling van de hormoonproductie.

Je besteedt bovendien aandacht aan maatschappelijke dilemma’s zoals die bijvoorbeeld ontstaan door het ontbreken of het extra toedienen van het hormoon. Misschien kun je informatie vinden over wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot het gekozen hormoon.
Formuleer een stelling die je aan de klas voorlegt en beargumenteert.

Beoordeling
Jullie docent let bij de beoordeling van de presentatie op het volgende:

  • De presentatie wordt in correct Nederlands gegeven.
  • De presentatie sluit aan bij de biologische aspecten die hierboven genoemd worden.
  • Tijdens de presentatie maak je gebruik van biologisch onderbouwde argumenten.
  • Je deelname aan de presentatie is actief.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Was de studiebelasting ongeveer 8 SLU?
    Met welke stap ben je het langst bezig geweest?
  • Inhoud
    Bij hormonen denk je vaak aan de hormonen die ervoor zorgen dat je in de puberteit raakt of de hormonen die je het verliefde gevoel geven. Maar wist je dat hormonen zo'n grote rol spelen in het lichaam? Welk aspect over hormonen was nieuw voor je? Van welke stap heb je het meest geleerd?

  • Het arrangement Module: Hormonen aan het werk - v456 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-07-27 11:30:58
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vwo leerjaar 4/5/6. Dit is thema ’Homeostase'. Het onderwerp van deze les is: hormonen aan het werk. Aan het eind van deze module kun je: de werking van een regelkring in het hormoonstelsel voorspellen; de werking van hormoonklieren en de specifieke werking van hun hormonen beschrijven en afleiden hoe de doelorganen daarop reageren; het verband beschrijven tussen hormonale regulatie en het handhaven van homeostase; de relatie tussen het hormoonstelsel en het zintuig-, spier- en zenuwstelsel toelichten; beschrijven hoe cellen signalen ontvangen en verwerken, hoe cellen op signalen reageren, en deze processen aan elkaar relateren; herkennen hoe cellen met elkaar communiceren over korte en lange afstand via een hormoon; onderscheidend at er responsen in het celplasma zijn en dat er responsen zijn die genexpressie bevorderen; afleiden welke effecten celcommunicatie op andere organisatieniveaus teweegbrengt.
    Leerniveau
    VWO 6; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Biologie; Instandhouding; Hormonale regulatie, verband met homeostase en met zintuig- en zenuwstelsel; Regeling;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    8 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, biologie, celcommunicatie, cellen, hormonen, organisatieniveau, responsen, signalen, stercollectie, vwo4/5/6

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Diabetes type I en II

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van