Inleiding
Beste Klas,
Deze wiki is gemaakt om jullie informatie te geven over Diabetes Type 2 & Voeding. In het afgelopen blok hebben we stilgestaan bij zorgvragers in de VVT sector. Mensen met Diabetes zul je veel tegenkomen in de VVT sector. Dit is ook de sector waarin jullie volgend jaar stage gaan lopen.
De inhoud van de les gaat vooral over wat voeding met Diabetes doet. Maar voordat we daar mee aan de slag kunnen, is het belangrijk te weten wat jullie al over Diabetes type 2. In deze wiki kun je de volgende informatie vinden over Diabetes type 2:
- Wat is Diabetes Type 2.
- Welke klachten en symptomen zijn er.
- Welke complicaties kun je op korte- en langere termijn verwachten bij Diabetes type 2.
- Wat doet voeding met een Diabeet.
- Wat zijn de nieuwste inzichten op het gebied van voeding en Diabetes Type 2
In de les hierover zullen jullie onder andere een Kahoot! gaan maken en aan kleine opdrachten werken.
Diabetes type 2
Wat is Diabetes type 2
Diabetes is een chronische stofwisselingsziekte. De alvleesklier maakt bij Diabetes type 2 onvoldoende van het hormoon insuline aan. De eilandjes van Langerhans zijn in de Alvleesklier verantwoordelijk voor het produceren van insuline. Door de aanmaak van insuline kan suiker in het bloed opgenomen worden in lichaamscellen.
Bij Diabetes type 2 is er nog iets aan de hand. Niet alleen wordt er onvoldoende insuline aangemaakt, ook worden de lichaamscellen minder gevoelig voor de insuline. Hierdoor wordt glucose onvoldoende opgenomen in lichaamscellen en de glucose blijft dan in het bloed. De bloedsuikerspiegel wordt hierdoor te hoog. Dit noemen we een hyperglykemie In het hoofdstuk ‘complicaties’ staat wat er onder een hyperglykemie precies verstaan wordt.
Er is een verschil tussen Diabetes type 1 en type 2. Diabetes type 1 begint als op jonge leeftijd en bij mensen die deze vorm van Diabetes hebben, vernietigt het lichaam zelf de eilandjes van Langerhans. Daardoor wordt er helemaal geen insuline meer aangemaakt en moet iemand zijn leven lang insuline spuiten.
Diabetes type 2 wordt ook wel ‘ouderdomssuiker’ genoemd. Deze benaming is niet helemaal terecht, want Diabetes type 2 treedt meestal pas op na het 40e levensjaar. Erfelijkheid kan een rol spelen, maar ook onze westerse levensstijl is van grote invloed op het ontwikkelen van Diabetes type 2: overgewicht en het gebrek aan lichamelijke activiteit kunnen ongevoeligheid voor insuline veroorzaken.
Opdracht:
Zoek een filmpje op die jij snapt! Het gaat daarbij om wat Diabetes doet met insulineaanmaak in de Alvleesklier en de glucose opname in de cellen.
Wat is Diabetes
Symptomen
De wisselende bloedsuikers bij iemand met Diabetes, zorgen voor verschillende klachten:
- Veel plassen (ook 's nachts)
- Extreme dorst
- Droge mond
- Verstopping
- Vermagering
- Vermoeidheid
- De kans op infecties neemt toe
- Wazig zien
- Huiduitslag
- Slecht genezende wondjes en schrammen
- Jeuk of prikkelingen
In het hoofdstuk ‘complicaties bij Diabetes’ kun je lezen waarom mensen deze klachten hebben.
Behandeling
Diabetes type 2 is een ernstige ziekte. Het kent vele complicaties op verschillende lichaamsfuncties. Hierdoor heeft de behandeling van Diabetes type 2 verschillende doelen. Hierbij moet je bijvoorbeeld denken aan:
- Het voorkomen van Diabetes- gerelateerde symptomen. Daarbij kun je denken aan het voorkomen van obstipatie, aankomen of juist afvallen.
- Goede controle op de bloedsuikers.
- Het voorkomen van hypo- en hyperglykemieën.
- Zorg dragen voor voldoende lichaamsbeweging.
- Voorkomen van overgewicht.
- Voorkomen van voetproblemen.
- Voorkomen van neuropathieën, rethinopathieën en nefropathieën.
- Het behouden of het verbeteren van de kwaliteit van leven.
Dit zijn nogal wat doelen. Je kunt je voorstellen dat al deze doelen niet door bijvoorbeeld de huisarts alleen gecontroleerd kunnen worden. Bij mensen met Diabetes is de behandeling Multi Disciplinair. Onderwerpen waarop wordt samengewerkt door verschillende disciplines, zijn: leefstijladviezen (dit gaat over voeding, beweging of het stoppen met roken), medicatie en Diabetes educatie.
Vraag: Vul het volgende schema in. Welke disciplines verwacht je dat samenwerken in de onderwerpen ‘Leefstijl’, ‘Medicatie’ en ‘Diabetes Educatie’?
|
Onderwerp
|
Leefstijl
|
Medicatie
|
Diabetes Educatie
|
|
Discipline
|
Diëtiste
|
Huisarts
|
Wijkverpleegkundige
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Medicatie
Wanneer iemand de diagnose Diabetes Type 2 krijgt, krijgen mensen eerst het advies om hun leefstijl aan te passen (Achterberg, Liens, & Vermeulen, 2012). Daaronder wordt verstaan: als je overgewicht hebt, probeer dan af te vallen. Rook je, probeer daar dan mee te stoppen en ga beginnen met een goede lichaamsbeweging. Ook wordt er advies gegeven over voeding: welke voedingsmiddelen gebruik je wel? En welke niet? Hoe vaak moet je eten? Dit soort vragen worden beantwoordt. In het hoofdstuk ‘Voedingsadviezen’ wordt hier dieper op in gegaan.
Wanneer iemand door het aanpassen van zijn leefstijl toch nog behandeling nodig heeft, wordt er eerst gestart met orale medicatie: tabletten. Metformine, Tolbutamide, Gliclazide en Glimeperide zijn medicijnen die je in de praktijk veel tegen zult komen.
Insuline
Mocht het nemen van medicatie niet meer voldoende zijn, dan krijgen mensen met Diabetes type 2 het advies om insuline te gaan spuiten. De insuline wordt vooral toegediend door middel van wegwerp pennen of pennen waarbij je telkens een nieuwe penvulling in gedaan kan worden, als de oude leeg is (Achterberg, Liens, & Vermeulen, 2012).
Er zijn verschillende soorten insuline. Je hebt bijvoorbeeld ultra kort werkende insuline. Als je dit toedient, wordt de insuline binnen 10-30 minuten actief. Middellangewerkende insuline is 1-2 uur na het toedienen actief en werkt 16-24 uur. Langwerkende insuline werkt binnen 1-2 uur, minimaal 24 uur lang (Apotheek.nl, 2015). Van deze verschillende insulines worden ook mixen gebruikt. Hier onder een schema ter verduidelijking:
|
Soort insuline
|
Preparaat
|
|
Ultra kort werkende insuline
|
Novorapid, Apidra, Humalog
|
|
Kort werkende insuline
|
Humuline, Regular, Insuhumaan
|
|
Middellang werkende insuline
|
Insulatard, Humuline NPH
|
|
Lang werkende insuline
|
Lantus, Levemir,
|
|
Combinatie insuline
|
Novomix, Humamix (in verschillende verhoudingen
|
Bron: Effectief verplegen deel 3, p 240
Acute Complicaties
Acute complicaties van Diabetes type 2 zijn de Hyperglykemie en de Hypoglykemie
Bij mensen zonder Diabetes, schommelt de bloedsuikerspiegel tussen de 4,0 en 8,0 mmol. Bij mensen met Diabetes is dit ontregelt. Bloedsuikers kunnen door de Diabetes veel hoger worden (soms wel 30 of hoger) of juist veel lager ( lager dan 4,0). Bij een te hoge bloedsuiker spreken we van een hyperglykemie. De waarde ligt dan hoger dan 10 mmol/l (Achterberg, Liens, & Vermeulen, 2012). en bij een te lage bloedsuiker spreken we van een hypoglykemie.
Hyperglykemie
Bij een Hyperglykemie horen verschillende klachten. Een veel voorkomende klacht is het vele plassen, vooral ook ’s nachts. Dit komt omdat het lichaam de suikers kwijt wil raken, daardoor produceert het lichaam meer urine. Iemand zal veel vocht verliezen en daardoor dorst krijgen. Hierdoor klagen mensen ook over een droge mond en tong en droge ogen. Doordat de lichaamscellen de glucose niet goed op kunnen nemen, wordt iemand erg moe.
Hypoglykemie
Bij een bloedsuiker lager dan 3,5 mmol/l spreken we van een Hypoglykemie. Als je zelf aan een maaltijd toe bent, kun je je trillerig voelen of prikkelbaar zijn, je kunt hoofdpijnklachten hebben en een erg hongerig gevoel. Deze klachten komen overeen met een aantal verschijnselen van een Hypoglykemie.
Belangrijke klachten van iemand met een hypoglykemie kunnen zijn:
- honger
- zweten
- beven
- bleekheid
- moeite met concentreren
- duizeligheid
- hartkloppingen
- wazig zien
- hoofdpijn
- trillende handen, voeten, lippen of tong.
Als deze klachten niet worden behandeld, krijgen de hersenen onvoldoende glucose om goed te kunnen functioneren. De volgende klachten kunnen dan optreden:
- Grof gedrag
- Lacherigheid
- Geïrriteerd zijn, een slecht humeur hebben
- verwardheid
- sufheid
- Uiteindelijk: bewusteloosheid.
verschijnselen van een Hypo
verschijnselen van een Hyper
Chronische Complicaties
Heeft iemand Diabetes voor langere tijd, dan kunnen er vervelende complicaties ontstaan. De meest belangrijke zijn:
Mensen met diabetes hebben een verhoogde bloeddruk, doordat ook slagaders vernauwd zijn. Op de lange termijn zorgt dit voor hartproblemen.
Door langdurig hyperglykemieën, raken de filters in de nieren (de glomuruli) aangetast. Meestal krijgt iemand pas na lange tijd klachten dat de nieren niet meer goed werken.
Diabetische Retinopathie is een netvliesafwijking. Door de Diabetes gaan kleine bloedvaten kapot: glucose zet zich af tegen de wanden van de bloedvaten, waardoor het bloedvat vocht en bloed gaat lekken. Het lichaam maakt vervolgens wel nieuwe bloedvaten aan, maar deze bloedvaten zijn te broos: de nieuwe bloedvaten veroorzaken bloedinkjes in het oog.
Door deze complicatie gaan mensen steeds slechter zien, met mogelijk uiteindelijke blindheid tot gevolg.
Bij Diabetische Neuropathie worden zenuwen aangetast. Dit komt door de schadelijke effecten van de hyperglykemieën op de zenuwcellen. Door glucose afzetting in de bloedvaten rondom de zenuwcellen, raken deze bloedvaten beschadigd. Deze bloedvaatjes kunnen de zenuwcel niet meer voeden. Dit leidt tot een zuurstoftekort van de zenuwen. Hierdoor kan het gevoel in bijvoorbeeld de voeten verdwijnen. Mensen kunnen prikkelingen, een brandend gevoel of pijn ervaren hun voeten.
Door gevoelsproblemen kunnen allerlei extra problemen ontstaan, bijvoorbeeld problemen met het evenwicht. Maar ook als iemand in een punaise is gestapt. Daarmee komen we op de volgende complicatie.
Wanneer iemand in een punaise stapt en dat niet meer goed voelt, zal diegene dat misschien niet meteen merken. Maar ook als het wel wordt opgemerkt zijn er een aantal factoren die voor problemen zorgen:
- Neuropathieën: hierdoor voelt iemand niet meer goed dat er iets mis is.
- Vaatproblemen: niet alleen de zenuwen zijn aangedaan, maar ook de bloedvaten werken niet goed meer. Hierdoor is de bloedvoorziening met name in de benen en de voeten niet meer goed. De weefsels worden niet meer goed van zuurstof voorzien, hierdoor genezen wonden erg slecht.
Voeding bij Diabetes
Oude inzichten
Wat betreft voeding, is er de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar wat voeding doet met iemand die Diabetes heeft. Veel literatuur beschrijven het volgende voedingsadvies:
- Gespreide koolhydraat inname gedurende de dag (dus minimaal 6 kleinere maaltijden)
- Gebruik weinig vet
- Gebruik een normale hoeveelheid eiwitten
- Het is niet nodig om zoetstoffen of lightproducten te nemen. De reden daarvan is dat het lijkt te suggereren dat je er veel van kan nemen omdat er geen suikers in zouden zitten. Maar dat is niet waar. Ook lightporoducten verhogen de bloedsuikerspiegel.
Het advies voor mensen met Diabetes Type 2 is vooral gericht op 'eten volgens de schijf van 5': eet dagelijks groenten en fruit, breng variatie aan in je voeding, eet niet te veel en beweeg, eet minder verzadigd vet en zorg voor veilig eten. Het is belangrijk om deze maaltijden verspreid over de dag te nemen, dus liever 6 kleine maaltijden dan 3 grote maaltijden. Zo worden de koolhydraten, die zorgen voor wisselende bloedsuikerwaarden, verspreid over de dag ingenomen.
Voor mensen met Diabetes type 2 geldt ook: zorg dat je afvalt en veel beweegt, hierdoor komt de gevoeligheid voor insuline in de lichaamscellen weer terug en zo stimuleer je ook de aanmaak van insuline
Opdracht
Benoem de verschillende voedingsstoffen die een Diabeet volgens dit dieet véél eet en juist heel weinig eet.
Video over Diabetes en bewegen
Nieuwe inzichten
In mei 2015 is er een onderzoek naar buiten gekomen dat de invloed van voeding op diabetes onder de loep heeft genomen. Kloppen de oude inzichten nog wel? Daarbij heeft Stichting Voeding Leeft, een initiatief van huisartsen, dietisten en ander disciplines een groep opgericht van diabeten die meededen aan een andere insteek voor het verlagen van de bloedsuikers.
De gedachte was dat juist koolhydraten beperkt moeten worden, omdat deze zorgen voor snelle bloedsuikers en een groter beroep doen op glucose opame in de cellen van het lichaam. In plaats daarvan moeten mensen juist meer 'gezonde vetten' nemen. Vetten die een laag cholesterol bevatten. Deze vetten leveren meer enerige (9kcal per gram, koolhydraten leveren 4kcal per gram) Waardoor het hongergevoel langer weg blijft.
Deze nieuwe insteek heeft in veel gevallen het aantal Diabeten die insuline of tablet afhankelijk zijn, teruggebracht. Het werkt dus.
In plaats van vetarm eten, wordt er door deze groep meer vet gegeten, veel bewogen waarbij de focus ligt op het eten van veel groenten.
Deze groep mensen mag bijvoorbeeld dagelijks roomboter, kaas, noten en eieren eten.
Het goede nieuws is dat door deze aanpak mensen hun Diabetes kunnen omdraaien. Ze kunnen door deze leefstijl van de injecties en de tabletten af komen. De vraag is nog wat de uitwerking op lange termijn zal zijn. Daarvoor is het nog te kort onderzocht. Maar elk jaar waarbij iemand tablet of insulinevrij is, is er een.
Opdracht
Benoem de verschillende voedingsstoffen die een Diabeet volgens dit dieet véél eet en juist heel weinig eet.
Keer Diabetes Type 2 om
Korte informatie voor docenten
Inhoud van de leerstof
In de les wil ik aan de slag gaan met de volgende onderwerpen: wat is Diabetes (oorzaken, sypmtomen, behandeling en complicaties). wat doet voeding met een diabeet? Welke inzichten over voeding en Diabetes zijn er? Hoe moest een diabeet tien jaar geleden omgaan met zijn dieet en behandeling? Hoe verhoudt zich dat tot de nieuwste inzichten en wat zijn de verschillen.
| Lesdoel 1 |
De leerling benoemt tijdens de les 2 oorzaken van Diabetes |
Lesdoelen les Diabetes en Voeding
| Lesdoel 2 |
De leerling laat tijdens de les een filmpje zien van de functie de Alvleesklier, de insulineaanmaak, de glucose en de insulinegevoeligheid van lichaamscellen. |
| Lesdoel 3 |
De leerling benoemt tijdens de les 3 leefstijl adviezen omtrent Diabetes type 2 |
| Lesdoel 4 |
De leerling benoemt minimaal 2 verschillen tussen de oude en de nieuwe inzichten omtrent voeding en Diabetes |
Bronvermelding
In deze wiki heb ik de volgende bronnen gebruikt:
Achterberg, T. v., Liens, A., & Vermeulen, H. (2012). Effectief Verplegen 3. Dwingeloo: Kavanah.
Apotheek.nl. (2015, september 9). Novorapid, werkzame stof: insuline. Opgeroepen op maart 26, 2016, van http://www.apotheek.nl/medicijnen/insuline?product=novorapid#belangrijk-om-te-weten-over-insuline
Gezondheidsplein. (z.d., z.d. z.d.). Diabetes mellitus. Opgeroepen op maart 26, 2016, van https://www.gezondheidsplein.nl/aandoeningen/diabetes-mellitus/item33261
Optometrie, S. (z.d., z.d. z.d.). Diabetes / macula degeneratie . Opgeroepen op maart 26, 2016, van http://www.schutteoptometrie.nl/diabetes-macula-degeneratie
http://voedingleeft.nl/breng-voeding-terug-in-de-spreekkamer/
Powerpoint over Diabetes en Voeding
