Thema: Sporten

Intro

Sporten
Tijdens de Olympische Spelen van Londen (2012) waren de Nederlandse roeiers succesvol.
De Vrouwen Acht won een bronzen medaille. Daar ging veel training aan vooraf.
De technologie hielp de roeisters en de coach daarbij. Hoe?
Bekijk de volgende video:

Of je nu roeit, voetbalt, tennist of paard rijdt, het zijn allemaal lichamelijke sporten.
Je brengt je lichaam in beweging. Daarbij gebruik je je botten, spieren en gewrichten.
Daarnaast is een goede lichaamshouding erg belangrijk om blessures te voorkomen.

Dat alles komt in de verschillende modules bij dit thema aan bod.

Succes!

Wat ga ik leren?

Kennis
K8 Geraamte

De verschillende beenderen van het geraamte van een mens in een afbeelding benoemen.
De functies van een geraamte omschrijven.
Een mogelijk gevolg van overbelasting noemen.
Het verschil tussen been en kraakbeen omschrijven.

K8 Beenverbindingen

De vier soorten beenverbindingen noemen en van ieder soort een voorbeeld van waar ze in het lichaam voorkomen.
Van de vier soorten beenverbindingen beschrijven of beweging mogelijk is.
De onderdelen van een gewricht benoemen.
Drie soorten gewrichten benoemen met een voorbeeld waar ze in het lichaam voorkomen.
Omschrijven hoe de soorten gewrichten bewegen.

K8 Spieren

In een afbeelding van een spier de verschillende delen aangeven.
Het spierstelsel van verschillende gewervelde dieren met elkaar vergelijken en overeenkomsten en verschillen aangeven.
Omschrijven hoe spieren beenderen in beweging kunnen brengen.
Het begrip antagonist omschrijven en twee voorbeelden van antagonisten noemen.
Omschrijven hoe spieren aan zuurstof en brandstof komen voor de verbranding.
Omschrijven wat er gebeurt in je spieren bij lichamelijke inspanning en wat het nut is van warming-up en cooling-down.

K8 Lichaamshouding

De functie van het skelet als het gaat om lichaamshouding omschrijven.
De onderdelen van de wervelkolom benoemen.
Omschrijven wat een goede lichaamshouding is bij staan, zitten en liggen.

K11 Hormonen

Het principe van de werking van hormonen omschrijven.
Minimaal drie hormoonklieren (hypofyse, schildklier, eilandjes van Langerhans, bijnieren, eierstokken en teelballen) benoemen en hun functies beschrijven.
Omschrijven wat er aan de hand is bij een persoon met diabetes.

Wat kan ik al?

Weet je het nog
Het thema Sporten is het achtste thema. De theorie uit enkele modules die je in de eerste thema's bent tegengekomen, heb je ook nodig bij de afsluiting van dit thema. Als je twijfelt of je het nog weet, klik de modules hieronder dan nog eens door.

Module	Van cel tot orgaanstelsel
Module	Voedingsstoffen en voedingsmiddelen
Module	Verteren
Module	Spijsvertering
Module	Energie en gewicht
Module	Uitscheiding
Module	Hart en bloedsomloop
Module	Ademhalingsstelsel
Module	De huid
Module	Hersenen

Wat ga ik doen?

Het thema Sporten bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal lessen
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: Geraamte	2
Module: Beenverbindingen	2
Module: Spieren	2
Module: Lichaamshouding	2
Module: Hormonen	2
Afsluiting
Samenvattend	0,5
Eindopdracht: examenvragen Sporten	0,5
Terugkijken	0,5
Totaal:	14,5

Modules

Geraamte

Intro

Bekijk als inleiding op de module 'Geraamte' de interactieve schoolplaat van SchoolTV.
Klik ongeveer 5 minuten rond op de schoolplaat en praat met een klasgenoot over de dingen die je ziet.

Interactieve videotour: Botten

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze module kan ik:

de verschillende beenderen van het geraamte van een mens in een afbeelding benoemen.
de functies van een geraamte omschrijven.
een mogelijk gevolg van overbelasting noemen.
het verschil tussen been en kraakbeen omschrijven.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1		Je bestudeert het Kennisbankitem dat past bij dit onderdeel en test je kennis.
Stap 2		Bekijk de video en doe de oefening 'Verschillende botten'.
Stap 3		Maak zelf een aantal (meerkeuze)vragen over stevigheid.
Stap 4		Je bestudeert de info over botgroepen en beantwoord de vragen.
Stap 5		Bekijk de video over de samenstelling botten en beantwoord de vragen.
Stap 6		Bestudeer het onderzoek dat Julia gedaan heeft en maak het verslag.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Samenvattend		Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze module.
Examenopgaven		Maak de examenopgaven die passen bij de module.
Terugkijken		Terugkijken op de module.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 à 3 lesuren nodig.

Aan de slag

Stap 1: Kennisbank

Mensen kun je indelen bij de gewervelde dieren.
Gewervelde dieren hebben een inwendig skelet of ook wel een geraamte.
Kijk maar eens naar deze video:

Het geraamte bestaat uit vele botten (beenderen) die samen het botstelsel (beenderenstelsel) vormen.
Het botstelsel zorgt ervoor dat:

je stevig rechtop kunt staan;
je kunt bewegen;
je organen beschermd zijn en
je lichaam een vorm heeft.

Bestudeer uit de Kennisbank biologie het onderdeel.

Geraamte

Test je kennis
Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank.

Stap 2: Verschillende botten

Botten noem je ook wel beenderen.
Uit welke beenderen bestaan de schedel, de romp en de ledematen?
Bekijk de video. Maak daarna de volgende oefeningen.

Stap 3: Stevigheid

Bekijk het filmpje tot 8 minuten en 50 seconden:

Bekijk dan in tweetallen het filmpje nog een keer. Je let dan op één van deze onderwerpen.
Overleg met je docent waar jullie op gaan letten.

Functies van het skelet.
Samenstelling van botten.
Vorm van botten.
Verandering van skelet tijdens een mensleven.
Beweging tussen botten.
Constructies in het dagelijks leven.

Maak tijdens het kijken aantekeningen over dit onderwerp.

Maak daarna 3 tot 5 meerkeuzevragen over het onderwerp. Zorg dat je zelf ook de antwoorden kent.

En vergeet vooral niet enkele foute antwoorden te verzinnen.
Maak de foute antwoorden wel zo dat ze goed bij de vraag passen.
Dus dat je medeleerlingen straks niet alles direct goed hebben.

Jullie maken samen een quiz met behulp van Google drive (formulieren), Socrative of een online quiz maker (bijvoorbeeld www.onlinequizcreator.com).
Overleg met je docent op welke manier je de vragen gaat inleveren. Voer de quiz met alle vragen met alle klasgenoten uit.

Stap 4: Botgroepen

Het skelet van gewervelde dieren lijkt op elkaar.
Als je het skelet van een hond vergelijkt met het skelet van een mens, zie je zeker overeenkomsten!

Net als bij mensen vormen sommige botten met elkaar botgroepen.
Alle skeletten bestaan uit zeven botgroepen:

schedel
borstkas
schoudergordel
bekkengordel
wervelkolom
voorpoten
achterpoten.

Voorpoten en achterpoten worden ook wel ledematen genoemd.

Lees de zeven omschrijvingen in de oefening. Over welke botgroep gaat het?

Stap 5: Samenstelling botten

Bekijk de video en beantwoord daarna de vragen. Je kunt eventueel eerst de vragen even doorlezen voor je gaat kijken:

Beantwoord de volgende vragen:

Stap 6: Practicum samenstelling

Julia onderzoekt de samenstelling van botten.
Welke stof zorgt ervoor dat je botten sterk zijn?
Welke stof zorgt ervoor dat je botten beetje soepel zijn?

Bekijk het onderzoekje dat Julia doet.
Je sluit de stap af met een invuloefening.

Welk stofje in je botten zorgt er voor dat de benen toch zo soepel zijn?
Wat denk je dat het antwoord is op deze vraag?

Julia gaat een proefje doen. Ze heeft nodig:

(verdund) zoutzuur
botje (kip)
tang/pincet
potje

Ze schenkt (verdund) zoutzuur in het potje.

Ze doet het botje in het potje met zoutzuur.

Ze schrijft op een briefje 'Pas op' en legt het briefje bij het potje.

En nu één dag wachten ......

Ze doet handschoenen aan en haalt het botje met een tangetje uit het zoutzuur.

Ze spoelt het botje af.

Afronding

Begrippenlijst

Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.

Been
Been is keihard en stevig en tevens hetgeen waar botten uit bestaan.

Kraakbeen
Kraakbeen is weefsel dat stevig is en toch ook buigzaam.

Schedel
De schedel staat bovenop de wervelkolom en heeft een beschermende functie.

Romp
De romp bestaat uit de wervelkolom, de ribben, de schoudergordel en de bekkengordel. De romp heeft een beschermende functie.

Wervelkolom
De wervelkolom is veerkrachtig en heeft een beschermende en vormgevende functie.

Beenmerg
Beenmerg weefsel in de beenderen van gewervelde dieren, o.a. in ruggenwervel en borstbeen. Speelt een rol bij het vormen van botweefsel en bloed.

Tussenwervelschijf
Een kraakbeenkussentje, gevuld met vocht, gelegen tussen elke wervel en de volgende.

Wervellichaam
De buikzijde van de tussenwervelschijf.

Uitsteeksels
De rugzijde van de tussenwervelschijf.

Bekkengordel
De bekkengordel wordt gevormd door de heupbeenderen en het heiligbeen.

Ledematen
Benaming voor armen en benen.

Kalk
Kalk is een stevige stof die je in je botten vindt en voorkomt dat je botten te soepel zijn.

Lijmstof
Lijmstof is een soepele stof die je in je botten vindt en voorkomt dat je botten te broos zijn.

Examenopgaven

Je hebt in deze module veel theorie bestudeerd en veel opdrachten gemaakt.
In de afsluiting ga je aan de slag met examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Hier vind je de examens van biologie waarmee je kunt oefenen.

Examens vmbo-b34

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Maak bij ieder leerdoel een vraag en geef antwoord op die vraag.

Hoe ging het?

Tijd
Heb je de stappen in de aangegeven tijd kunnen doorlopen?
Welk stap kostte weinig tijd en welke stap juist veel tijd?

Inhoud
Het geraamte (skelet) heb je in klas 1 of klas 2 ook al eens bestudeerd.
Wist je het meeste nog? Schrijf twee dingen op die je niet meer wist.

Begrippenlijst
Kijk of alle begrippen in de begrippenlijst staan.

Examenopgaven
Heb je de examenopgaven gemaakt? Ging het goed?