Welkom bij deze online workshop over 'Mediawijsheid' voor leraren!
Mediawijsheid is 'het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld'. Zo omschreef de Raad voor Cultuur het begrip in 2005.
Om optimaal mee te kunnen doen in de samenleving vol media is mediawijsheid onmisbaar. Een van de aspecten van mediawijsheid is beeldgeletterdheid, ook wel 'begrijpend kijken' genoemd. Kinderen zien eindeloos veel beelden voorbij komen, via het nieuws, maar juist ook via sociale media, zoals YouTube. Hoe kun je daar goed met leerlingen over in gesprek gaan?
Voor vragen kun je contact opnemen met Remco Pijpers
via r.pijpers@kennisnet.nl of 0800 3212233
Kijken naar beeld
In deze online workshop leer je op nieuwe manieren te kijken naar beeld. Niet alleen omdat je daarmee beter de intenties van de maker of zender kunt begrijpen, maar ook omdat je zo (nog) meer kunt genieten van mooie beelden. Of omdat je daarmee leert hoe je zelf op verschillende manieren beelden kunt maken.
Want beelden (en geluiden) zijn niet altijd wat ze lijken... Als maker heb je honderen manieren om de kijker op het verkeerde been te zetten. Soms bewust, soms onbewust; we geven beelden betekenissen die niet altijd de juiste (blijken te) zijn. Bekijk dit mooie voorbeeld maar eens, dan weet je meteen wat we bedoelen...
Dit leer je in deze workshop
Deze online workshop is ontwikkeld voor jou, leerkracht po in de bovenbouw of docent vo in de onderbouw. We nemen je in deze workshop mee op reis langs verschillende beelden, van prachtige schilderijen tot nieuwerwetse media zoals 'vlogs' op YouTube.
Gedurende deze reis leer je via een helder model hoe je uiteindelijk ieder beeld dat je ziet kunt analyseren. Onze ambitie is dat je hierdoor na afloop van deze workshop:
Weet wat 'beeldgeletterdheid' precies is en wat de meerwaarde ervan voor jou en je leerlingen kan zijn,
Bekend bent met een eenvoudig analysemodel om beelden mee te doorgronden,
In staat bent om de betekenis van stilstaande of bewegende beelden snel(ler) te begrijpen,
Maar vooral: dat je met de foto's, video's en voorbeeldlessen die we je aanreiken direct met jouw leerlingen zelf aan de slag kunt!
Zo werkt deze workshop
Deze workshop is opgebouwd uit 2 basismodules, 5 verdiepende modules en 2 voorbeeldlessen met een totale duur van ongeveer 2 uur. En ja, over die volgorde hebben we nagedacht... Als je alle modules lineair volgt leer je stapsgewijs wat beeldgeletterdheid is en hoe je met je eigen leerlingen aan de slag kunt. Maar je bent uiteraard ook vrij om direct een module in te duiken die jou het meeste aanspreekt:
1. Basismodule Beeld (duur: ca. 10 minuten)
In deze module leer je alles over de basisprincipes van 'beeld'. Via korte filmpjes leren we je wat de invloed is van verschillende camerastandpunten, wat videomontage is en hoe je via geluid een hele andere betekenis aan een beeld kunt geven. De begrippen die we in de verdere modules gebruiken leggen we in deze module uit; handig dus om als startpunt te gebruiken!
2. Basismodule Analysemodel (duur: ca. 20 minuten)
In de verdiepende modules ga je verschillende soorten beelden analyseren aan de hand van een eenvoudig model. De Basismodule Analysemodel legt uit hoe dit model werkt, door je stap voor stap een bekend schilderij van Johannes Vermeer te laten analyseren. Waarschuwing: na deze analyse zul je voor altijd anders naar Vermeer's schilderijen kijken...
3. Verdiepende modules (duur: ca. 20 minuten per module)
Het analysemodel bestaat uit 4 lagen, waarmee je steeds dieper de betekenis van een beeld kunt ontrafelen. In de verdiepende modules werk je van een eenvoudige foto waarbij we alleen de eerste analyselaag behandelen, toe naar een complex nieuwsitem waarin we met alle 4 de lagen uit het analysemodel aan de slag gaan. Van makkelijk naar moeilijk dus!
4. Voorbeelden en voorbeeldlessen (duur: eigen invulling)
Om direct met je eigen leerlingen aan de slag te kunnen bieden we je aan het einde van iedere module al voorbeelden die je in je klas kunt gebruiken. De voorbeelden passen bij de verschillende lagen die we in de verdiepende modules behandelen. In de laatste module vind je ook nog eens 2 voorbeeldlessen, die je zo in de praktijk kunt brengen. Daarbij richt één les zich op het zelf produceren van media, en de andere les op het reflecteren op media die leerlingen gezien hebben.
LET OP: Klik je tijdens het afspelen van een video op 'Volgende' om naar de volgende pagina te gaan, dan blijft de video verder spelen. Zet dus eerst de video op stop voordat je een volgende pagina opent.
We wensen je heel veel plezier en succes met deze workshop! En mocht je vragen hebben, dan kun je natuurlijk altijd direct contact met ons opnemen via r.pijpers@kennisnet.nl of via telefoonnummer 0800 – 321 22 33.
Wat weet je eigenlijk al...?
Deze workshop gaat over beeldgeletterdheid. Je krijgt veel verschillende soorten beelden te zien, waarmee we je stap voor stap leren om op een nieuwe manier naar beelden te gaan kijken. Maar net als andere vakgebieden kent ook beeldgeletterdheid een 'jargon'. Cameramensen en fotografen gebruiken verschillende benamingen om specifieke 'shots' aan te duiden. Een 'shot' is de manier waarop de camera het beeld heeft vastgelegd.
In de Basismodule Beeld laten we je via korte video's precies zien welke soorten shots er zijn en welk effect de keuze voor een bepaald shot heeft op het uiteindelijke beeld. Hoogste tijd om eens te kijken hoeveel jij al van de benamingen voor shots weet... In onderstaande test kun je jouw voorkennis demonstreren!
Maar moet je nou helemaal alleen deze workshop doorlopen...? Zeker niet! Sterker nog, je krijgt hulp van een van de beste 'beeldkijkers' in Nederland; Hans Aarsman. Aarsman schrijft vanaf 2004 een wekelijkse column in de Volkskrant getiteld 'De Aarsman Collectie', waarin hij nieuwsfotografie op methodische wijze analyseert.
Het verhaal dat een foto heeft te vertellen vindt Aarsman belangrijker dan zijn esthetische kwaliteiten. Bij zijn onderzoek naar de achtergrond van een foto dient de werkwijze van Sherlock Holmes als voorbeeld. Aarsman noemt zichzelf dan ook een fotodetective. Hij schreef er onder andere het prachtige boek 'Wat jij niet ziet' over. Zie voor meer informatie over Hans Aarsman zijn eigen website.
Op verschillende plekken in deze workshop zul je 'De mening van Hans' aantreffen. Zijn gedachtes over beelden en de manier hoe je daar met leerlingen naar kunt kijken helpen je om jouw eigen visie op mediawijsheid te ontwikkelen. Maar laten we Hans eerst even netjes voorstellen...:
Beeldgeletterdheid
Beelden zijn zo oud als de mens. Van prehistorische grottekeningen tot de huidige generatie 'vloggers'; het maken en kijken naar beeld is van alle tijden. Door de komst van goedkope camera's en smartphones is iedere beeld-consument inmiddels ook beeld-producent geworden. En dat hebben we geweten... YouTube groeit iedere minuut met ruim 300 uur aan nieuwe video's! Van nieuwsuitzendingen, tips voor je make-up tot tja, gewoon geinige video's voor ieders vermaak:
Dagelijks zien we duizenden beelden. Van een verkeersbord dat je vertelt waar je mag parkeren, tot een reclame die je een bepaald product probeert te verkopen. Beelden dragen betekenissen in zich, of je ze nu bekijkt of zelf maakt. En het leuke is, je kunt leren om de betekenissen van beelden goed te begrijpen. Je wordt dan 'beeldgeletterd'.
Beeldgeletterdheid is een belangrijk onderdeel van mediawijsheid. Wat wordt ermee bedoeld? Het vermogen om de gedachtengang en bedoeling van de makers van beelden te doorgronden:
Om een gezonde kritische houding ten aanzien van mediaboodschappen te ontwikkelen,
Om (nog) meer te kunnen genieten van mooie films, foto's of schilderijen,
Om met elkaar over beelden en hun betekenissen te kunnen praten,
En natuurlijk om zelf nog mooiere beelden te kunnen produceren!
De mening van Hans
We vragen Hans: wat is begrijpend kijken eigenlijk?
Competentiemodel Mediawijsheid
Beeldgeletterdheid is een onderdeel van 'mediawijsheid'. Maar wat is mediawijsheid nu precies? De Raad voor Cultuur introduceerde het begrip in 2005 als:
"Het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld."
Deze beschrijving is breed in het onderwijs overgenomen, maar is tevens lastig om in de praktijk mee te werken. Want als je niet goed weet waar mediawijsheid precies voor staat, hoe kun je er dan onderzoek naar doen, lesmateriaal voor ontwikkelen, laat staan het meten? Om deze vragen te beantwoorden heeft Mediawijzer.net het Mediawijsheid Competentiemodel ontwikkeld op basis van 10 competenties.
Bron: Mediawijzer.net
Deze workshop over Beeldgeletterdheid richt zich op de drie onderdelen binnen de competentie "Begrip". Voor meer informatie over mediawijsheid in het algemeen en het competentiemodel in het bijzonder raden we je aan de website van Mediawijzer.net eens te bezoeken.
Na deze workshop
Kennisnet heeft met deze workshop als doel om jou en de hele school enthousiast te maken om met mediawijsheid aan de slag te gaan. Maar na deze workshop ben je er zeker nog niet... De online workshop mediawijsheid is slechts een opstapje om het team professioneler te maken op het gebied van digitale vaardigheden.
Voor volledige professionalisering kun je onder meer bij de volgende organisaties terecht.
Bureau Jeugd en Media biedt ouderavonden, advies, visievorming en trainingen aan rondom mediawijsheid.
Digital Playground biedt workshops mediawijsheid aan, zowel op school als op hun eigen locatie.
De Frisse Blik biedt mediawijsheid trainingen en projecten aan voor directies, docenten en leerlingen.
Innofun biedt korte trainingen rondom diverse 'mediawijsheid' onderwerpen aan.
KPC Groep verzorgt advies, studiedagen en trainingen rondom onder andere mediawijsheid.
Onderwijs met ICTbiedt verschillende trainingen en workshops aan rondom mediawijsheid voor zowel po als vo.
De Rolf Groep verzorgt trainingen over mediawijsheid voor directies en leerkrachten.
Slim met Media verzorgt studiedagen en ouderavonden rondom mediawijsheid.
Social Media Wijs heeft in het aanbod lesmateriaal, workshops, ouderavonden en masterclasses over mediawijsheid.
Vmbomediawijs biedt online lessen aan over mediawijsheid aan de hand van het competentiemodel.
Warempel biedt ouderavonden en workshops voor leerkrachten en leerlingen aan rondom mediawijsheid.
Naast deze aanbieders vind je nog veel meer informatie over mediawijsheid, lesmateriaal, evenementen en andere partners bij de netwerkorganisatie Mediawijzer.net.
Basismodule 'Beeld'
Welkom
Manipulatie. Een woord met vaak een negatieve bijklank. Terwijl het een heel gewoon Latijns woord is dat "met de hand gemaakt" betekent. Precies, dat iets dus met onze handen gemaakt is, eigenlijk heel mooi toch? In discussies over media komen we het woord ook vaak tegen, en dan veelal in de context of iets 'manipulatie' is. Maar is eigenlijk niet alles manipulatie (met de hand gemaakt)?
Bekijk eens bovenstaande foto van fotograaf Narciso Contreras; hij haalde met Photoshop een camera van een collega uit beeld. Hierdoor verloor hij zijn baan als fotojournalist. Maar is de actie van Narciso Contreras echt zo anders dan een fotograaf die zijn camera iets meer naar rechts draait om zo een ongewild element uit beeld te houden? Wat is de werkelijkheid eigenlijk en manipuleren we die niet continu door de keuzes die we maken?
In deze Basismodule Beeld tonen we in 5 korte video's de belangrijkste keuzes die je kunt maken bij de productie van beelden (en geluiden). Ook laten we je zien wat de effecten zijn als je andere keuzes maakt. De module eindigt met een korte quiz, waarin je jouw kennis kunt testen over 'beeld', succes!
De mening van Hans
We vragen Hans: wat is manipulatie volgens jou?
Camera
De cameraman (of vrouw) is eigenlijk het 'oog' van de kijker'. Via de lens kijken we mee bij wat de camera ziet. De eerste films eind 19e eeuw gebruikten vrijwel alleen een vast camerastandpunt; tegenwoordig vliegen camera's via drones over de filmset, ieder camerastandpunt is mogelijk. En welk standpunt de camera precies inneemt kan veel effect hebben op hoe wij als kijker het beeld ervaren:
Belichting
Meesters in de schilderkunst als Rembrandt en Caravaggio wisten het al; met licht kun je verhalen vertellen. Door met lampen een personage te beschijnen, kun je iemand in een handomdraai omtoveren in een schurk of juist in een held. Met licht stuur je de aandacht van de kijker of schep je precies de sfeer die je wilt, kijk maar eens naar deze voorbeelden:
Geluid & Muziek
Het huis van de moordenaar is donker, binnen beweegt in een hoek van de kamer iets dat op een mens lijkt. De FBI-agent duwt langzaam de krakende voordeur open en sluipt naar binnen... Plots duikt de moordenaar op de agent en als kijker staat je hart stil van de schrik! Tenzij deze Tiroler volksmuziek onder de film was gemonteerd, dan was direct alle spanning weg...
Met andere woorden, welke muziek of geluid je bij een film gebruikt heeft veel effect op hoe wij een bepaalde scène ervaren. Kijk maar:
Locatie
De locatie waar een scène zich afspeelt bepaalt voor een groot deel de sfeer. Soms kun je met een paar simpele ingrepen al een heel ander gevoel geven aan een eerst zo saai leslokaal. Waar zou jij liever je technieklessen krijgen...?
Montage
In de montage - het samenbrengen van alle video en audio tot een logisch geheel - komt alles samen. Losse fragmenten vormen plots een spannende detective of een begrijpelijk nieuwsbericht. Beelden die eerst geen relatie met elkaar lijken te hebben blijken toch gezamenlijk een duidelijk verhaal te vertellen.
Stel: in het ene shot zie je een bananenschil op de grond liggen, in het volgende shot zie je een man die plots naar beneden kijkt. Door de montage van deze 2 beelden leg je direct de relatie dat de man naar de banenenschil kijkt, terwijl de 2 fragmenten misschien wel op hele verschillende locaties zijn opgenomen. Kijk maar eens wat je nog meer met montage kunt bereiken:
Kennischeck
Basismodule 'Analyse van beeld'
Welkom
Ieder beeld kun je analyseren. Video's, foto's, schilderijen, maar bijvoorbeeld ook verkeersborden en bedrijfslogo's. Allemaal dragen ze betekenissen in zich die we kunnen achterhalen door goed te leren kijken. En ben je in staat om die betekenissen te kunnen lezen, dan zul je de boodschap die het beeld overbrengt beter begrijpen. Je bent dan 'beeldgeletterd'.
In deze module maak je kennis met een eenvoudig model om beelden mee te kunnen analyseren. Het model bestaat uit 4 lagen waarmee je naar een beeld kunt kijken. Iedere laag graaft weer iets dieper het beeld in, totdat je precies weet wat de maker of zender er mee wil bereiken.
De 4 lagen waarmee we in deze workshop naar beelden gaan kijken zijn:
• Filmische laag: welke onderdelen zie je in het beeld?
• Narratieve laag: welk 'verhaal' vertelt het beeld?
• Semantische laag: wat betekenen alle onderdelen in het beeld?
• Retorische laag: waarvan wil dit beeld jou overtuigen?
Laten we het eens proberen. Bekijk bovenstaand verkeersbord goed en beantwoord de vragen op de volgende pagina's. Eerst zie je nog de manier hoe Hans Aarsman de analyse van een beeld begint.
De mening van Hans
We vragen Hans: wat is jouw eerste stap bij de analyse van een beeld?
Opdracht: Verkeersbord
Goed gedaan! Op de volgende vier pagina's ga je zelf aan de slag met de analyse van een beroemd schilderij. Eens kijken of je zelf alle betekenissen in het schilderij kunt ontdekken...
Laag 1: Wat zie je in dit beeld?
Ok, aan de slag! We starten met het schilderij rechts: 'De Muziekles' uit 1664 van Johannes Vermeer. Dit schilderij ga je in de komende vier opdrachten stap voor stap analyseren.
We beginnen met de 'filmische laag', een beschrijving van het concrete product. Wat zie je op het schilderij, uit welke elementen is het beeld opgebouwd? In deze laag beschijf je alleen de zaken die je daadwerkelijk ziet; in de volgende lagen gaan we kijken welke betekenissen al deze elementen in het schilderij hebben.
Door te beschrijven wat je ziet krijg je een goed overzicht van het gehele beeld. Dit gaat je in de volgende stappen helpen om met focus de diepere lagen te analyseren.
Probeer de analyse te doen zonder zelf al op internet te zoeken naar achtergrondinformatie over het schilderij. Door zelf zaken op het schilderij te ontdekken leer je meer dan vooraf de antwoorden gelezen te hebben...
► Klik op het schilderij om het groter te bekijken. Start vervolgens met onderstaande opdracht.
Laag 2: Welk verhaal vertelt dit beeld?
Mooi gedaan, je hebt net de filmische laag van een Vermeer beschreven...
We gaan een laagje dieper het schilderij in, de 'narratieve laag'. Daarbij kijken we naar het verhaal dat Vermeer in dit schilderij vertelt. De narratieve laag helpt je om inzicht te krijgen in hoe alle elementen uit de filmische laag samenvloeien tot een vertelling.
Ook met leerlingen is deze laag erg interessant om goed te behandelen. Welk verhaal maken zij op uit een bepaald beeld en hoe zijn zij tot hun verhaal gekomen?
► Klik op het schilderij om het groter te bekijken. Start vervolgens met onderstaande opdracht.
Laag 3: Wat betekenen de onderdelen in het beeld?
Ok, we hebben alle objecten duidelijk en het verhaal besproken. Tijd om betekenis aan dit alles te gaan geven door naar de 'semantische laag' te gaan kijken...
Iedereen geeft weer andere betekenissen aan wat we zien en horen. Het leuke aan schilderijen is dat er veel afspraken bestonden over wat bepaalde elementen op het doek betekenden. Mensen die hiervan op de hoogte waren konden zo schilderijen heel goed 'lezen', zij waren in hun tijd erg beeldgeletterd.
Maar ook zonder die precieze kennis kun je al veel betekenissen in dit schilderij raden. Probeer maar eens de juiste omschrijving op het juiste onderdeel uit het schilderij te slepen. Succes!
► Klik op het schilderij om het groter te bekijken. Start vervolgens met onderstaande opdracht: versleep de juiste betekenis naar het juiste deel van het schilderij.
Laag 4: Waarvan wil de maker jou overtuigen?
Zo, de laatste stap in onze analyse van het schilderij, de 'retorische laag'.
De centrale vraag hierbij is waar Vermeer de kijker van dit schilderij van wil overtuigen. Ieder element in zijn schilderij is zorgvuldig afgewogen, niks is toeval. Dus welke boodschap wil hij met dit werk uitdragen?
In dit laatste onderdeel van het analysemodel richten we ons op de combinatie van alle betekenissen in het schilderij: hoe vormen die samen de centrale boodschap van Vermeer?
► Klik op het schilderij om het groter te bekijken. Start vervolgens met onderstaande opdracht.
Kennischeck
Door zo stap voor stap een beeld (in dit geval een schilderij) te analyseren zie je dat niet alles is wat het op het eerste gezicht lijkt... De titel van dit schilderij, De Muziekles, lijkt te vertellen dat we hier naar een leerling en een leraar kijken. Maar door alle onderdelen uit het beeld goed te bestuderen blijkt de echte betekenis ineens heel anders te zitten.
Je hebt waarschijnlijk ook gemerkt dat je, om de volledige boodschap van een beeld te kunnen begrijpen, kennis nodig hebt over de betekenis van onderdelen in het beeld. Dat geldt voor de symbolen op een verkeersbord, de 17e eeuwse 'afspraken' over beeldelementen, maar ook over wat we vandaag de dag op YouTube of andere social media zien.
Door veel te oefenen met het analyseren van beelden leer je jezelf stapsgewijs deze nieuwe manier van kijken en betekenisgeven aan. En dat is precies wat we in de komende opdrachten gaan doen. We nemen je daarin mee langs verschillende beelden, waarbij we in iedere module steeds een stapje verder het analysemodel induiken.
Als afsluiting van deze Basismodule over het analysemodel nog een laatste check of je de namen van de vier lagen nog goed in je hoofd hebt. Succes met de overige modules!
De mening van Hans
We vragen Hans: wat heb je eigenlijk aan het goed kunnen kijken naar beeld?
Module 1: 'Een Nijlpaard'
De Uitdaging: Een Nijlpaard
Een foto vertelt meer dan duizend woorden. Iedereen kent het gezegde. Maar wat vertelt een foto jou eigenlijk? Hoe maken je hersenen een verhaal van alle losse onderdelen die je op een foto ziet?
In deze eerste module ga je oefenen met de 'filmische laag' uit het analysemodel. De uitdaging die we je voorleggen is als volgt:
Kun je aan de hand van alleen een foto zien wat er precies aan de hand is?
► Opdracht
1. Klik op 'Volgende' om de foto in het groot te zien,
2. Ga eens rustig met je ogen gedurende 1 minuut over de foto heen; wat zie je allemaal?
3. Klik weer op 'Volgende' om je antwoorden in te vullen,
4. Lees in het antwoordmodel wat er daadwerkelijk op de foto aan de hand is.
Bekijk deze foto
► Ga eens rustig met je ogen gedurende 1 minuut over de foto heen; wat zie je allemaal?
Wat zie je in dit beeld?
De mening van Hans
We vragen Hans: wat zag jij op deze foto?
Inspiratie voor jouw les!
Wil je met jouw leerlingen foto's gaan analyseren? Op deze pagina vind je verschillende goede voorbeelden om zelf in de klas te gebruiken. Bij iedere foto kun je leerlingen onderstaande opdracht geven, om hen zo na te laten denken over het verhaal achter de foto.
► Opdracht Filmische laag
1. Klik op een foto om hem in het groot te bekijken,
2. Vraag je leerlingen gedurende 1 minuut langzaam met hun ogen van links naar rechts over de foto te gaan en alles te benoemen wat ze zien,
3. Vraag je leerlingen nu in 1 minuut voor zichzelf te bedenken wat er op de foto aan de hand is, welk 'verhaal' vertelt de foto?
4. Bespreek met de leerlingen wat zij in de foto zagen en welke 'verhalen' zij daarbij bedachten,
5. Open het antwoordmodel onder iedere foto om te lezen wat er daadwerkelijk aan de hand is,
6. Bespreek nu samen het verhaal uit het antwoordmodel; welke leerling had het goed geraden?
YouTube heeft een nieuwe beroepsgroep gecreëerd, de vloggers. Vooral jongeren delen over allerlei onderwerpen hun meningen en ervaringen via korte video's. En dat doen ze niet onverdienstelijk, sommigen zijn er zelfs miljonair mee geworden...
Een van die succesvolle vloggers is Enzo Knol. Hij begon in de zomer van 2013 met het maken van video's over zijn eigen leven, en heeft dagelijks vaak ruim 250.000 kijkers! In deze tweede module ga je een van zijn vlogs bekijken en daar zowel de filmische als de narratieve analyselaag op loslaten. De uitdaging die we je voorleggen is als volgt:
Welk 'verhaal' vertelt Enzo Knol jou als kijker in zijn vlogs?
► Opdracht
1. Klik op 'Volgende' om de vlog van Enzo Knol te zien,
2. Bedenk tijdens het kijken welk verhaal je in de vlog van Enzo kunt ontdekken,
3. Klik steeds op 'Volgende' om de vragen uit het model te beantwoorden,
4. Lees steeds in de antwoordmodellen welk verhaal je in zijn vlogs kunt 'lezen'.
Bekijk deze video
De video speelt automatisch alleen het deel af dat we in deze module gebruiken (van 00:42 - 02:42 minuten):
Wie is Enzo Knol eigenlijk, en waarom kijken dagelijks vele honderduizenden mensen naar hem? Hoe kan iemand iedere dag weer alleen maar leuke dingen doen, zonder te werken? Of is vloggen tegenwoordig ook een beroep waarmee iemand zijn geld kan verdienen?
Door deze vlogger beter te leren kennen krijg je misschien wel een iets andere kijk op de verhalen in zijn vlogs. Voor dit experiment leggen we je graag onderstaande video's en link voor, die je nog wat meer meenemen in de wereld van Enzo.
De mening van Hans
We vragen Hans: wat vind jij eigenlijk van 'vloggers'?
Inspiratie voor jouw les!
Veel van de leerlingen in jouw klas zullen via YouTube een of meerdere vloggers volgen of kennen. Met onderstaande lesideeën kun je jouw leerlingen uitdagen om eens hun 'helden' ook vanuit een ander perspectief te bestuderen...
► Lesideeën Narratieve laag
Hier zie je 6 van de meest populaire Nederlandse vloggers uit 2015:
Lesidee 1: Vergelijken
Iedere vlogger laat zijn of haar leven op een andere manier zien. Vraag leerlingen in teams 2 van bovenstaande vlogs te bekijken, en daarbij antwoord te geven op vragen als:
Welke overeenkomsten zie je tussen de 2 vlogs? Presenteren ze zich op bijvoorbeeld dezelfde manier, bespreken ze dezelfde onderwerpen?
Welke verschillen zie je tussen de 2 vlogs? Hoe lang zijn de vlogs bijvoorbeeld, wat laten ze uit hun leven zien?
Wat vind je goed en minder goed aan de 2 vlogs? Waarom vind je dat?
Welke van de 2 vloggers steekt denk je meer tijd in het vlog? Waaraan kun je dat zien?
Waarom denk je dat de ene vlogger meer volgers heeft dan de andere vlogger?
Lesidee 2: Analyseren
Laat leerlingen individueel of in teams een video van een van de vloggers bekijken. Vraag hen daarna onderstaande vragen over hun video beantwoorden. Bespreek de antwoorden met de hele klas:
Waarom denk je dat deze persoon is gaan vloggen?
Wat wil de vlogger jou vertellen over zijn of haar leven?
Hoe 'echt' is het leven van de vlogger dat je te zien krijgt? Hoe zie je dat?
Hoe denk je dat de vlogger de video's heeft gemaakt? Hoeveel tijd is de vlogger daarmee kwijt denk je?
Hoe verdient de vlogger geld? Waar kun je dat aan zien?
Wat vind de vlogger denk je zo leuk aan het maken van vlogs?
Lesidee 3: Zelf maken?
Met een webcam, telefoon en YouTube kan iedereen een eigen vlog beginnen. Misschien zijn er in jouw klas al leerlingen die vloggen? Door leerlingen te laten nadenken over wat er bij het maken van een vlog komt kijken kunnen ze beter inzicht krijgen in de manier waarop vloggers te werk gaan, en hoe zij hun verhalen presenteren. Laat leerlingen in teams een kort plan maken voor een eigen vlog. In hun plan geven leerlingen antwoord op deze vragen:
Over welk onderwerp willen jullie gaan vloggen?
Waarom denken jullie dat dit onderwerp voor anderen leuk is om naar te kijken?
Wat heb je allemaal nodig om een vlog te maken? Denk aan tijd, geld, apparatuur, locaties, mensen, spullen.
Hoe zou je geld kunnen verdienen met jullie vlog?
Hoe vaak in de week zouden jullie kunnen/willen vloggen?
Welke mensen zullen naar jullie vlogs gaan kijken?
Module 3: 'Soap Goudkust'
De Uitdaging: Goudkust
Ooit begonnen als slimme marketingtruc van zeepfabrikant Procter & Gamble: koop als bedrijf zendtijd in en vul die met een hoorspel en reclame voor je producten. In de jaren '30 begonnen op de radio, vanaf de jaren '50 ook op televisie. Het werd een gigantisch succes; de soap was geboren.
Soapseries zijn doorgaans series die bestaan uit korte afleveringen. Iedere aflevering draait om de relaties tussen de personages. Door de grote hoeveelheid personages in een soap is het van groot belang dat de kijker direct weet wat voor 'type' een personage is.
In deze module ga je het analysemodel door tot en met de semantische laag; de laag waarin we naar betekenissen in het beeld gaan kijken. We maken hiervoor gebruik van een ouder fragment uit de voormalige soapserie 'Goudkust'. Zo willen we aangeven dat betekenissen in beeld van alle tijden zijn; zowel met oudere als actuelere beelden kun je de semantische laag analyseren. De uitdaging die we je daarbij voorleggen is als volgt:
Welke betekenis hebben de elementen in een soapserie en hoe zie je door die betekenis direct wat voor type een personage is?
► Opdracht
1. Klik op 'Volgende' om het fragment uit de soapserie Goudkust te bekijken,
2. Bedenk tijdens het kijken welke betekenis alle elementen in het beeld kunnen hebben,
3. Klik steeds op 'Volgende' om de vragen uit het model te beantwoorden,
4. Lees steeds in de antwoordmodellen hoe wij zelf dit fragment stapsgewijs hebben geanalyseerd.
Bekijk deze video
► Bekijk onderstaand fragment uit de soapserie Goudkust (1998):
Soaps blijven ook bij huidige leerlingen onverminderd populair. De snelle verhaallijnen, onderwerpen als relaties, spanning en seksualiteit blijken van alle tijden te zijn. Met onderstaand lesidee kun je jouw leerlingen stimuleren om goed na te denken over de essentie van een soap; hoe hou je iedere dag weer de spanning vast, zodat iedereen niet kan wachten tot de aflevering van morgen...
► Lesidee Semantische laag
De langstlopende soap van Nederlandse bodem is Goede Tijden, Slechte Tijden. Sinds 1 oktober 1990 is de soap dagelijks op de Nederlandse televisie te vinden. Er zijn dan ook inmiddels ruim 5000 afleveringen uitgezonden...
De cast van GTST
Lesidee: Cliffhanger!
In deze les bedenken leerlingen zelf hoe de laatste scène van een aflevering uit GTST er uit ziet. De leerlingen moeten er voor zorgen dat de kijker in spanning achterblijft, zodat ze de volgende dag weer willen kijken...
Voorbeeld 1: kan hij zich uit deze situatie redden?
Voorbeeld 2: zal Jeff de moordenaar van zijn zoon doodschieten?
Voorbeeld 3: zal Ludo haar redden, of laten vallen?
2. Bekijk met de leerlingen eerst een of meerdere voorbeelden van cliffhangers, zodat zij goed weten wat een cliffhanger is. Leg daarbij de functie van de cliffhanger uit; hiermee houdt een soap de spanning vast zodat mensen de volgende dag weer kijken. Een cliffhanger laat dus niet de uitkomst zien, maar bouwt spanning op voor de kijker.
3. Laat leerlingen het eerste deel van de cliffhanger zien, maar niet de laatste 20 seconden. Deze gaan zij namelijk eerst zelf invullen, zodat je ze aan het einde van de les met elkaar kunt vergelijken.
4. Maak teams van 4 leerlingen en geef ieder team een storyboard. Op een storyboard kunnen leerlingen tekenen hoe een shot er uit ziet, en welke tekst er bij het shot eventueel gesproken wordt. Hier is een goed storyboard te downloaden en uit te printen.
5. Laat de leerlingen nadenken over welke beelden de kijker ziet en wat de kijker bij de beelden aan geluid hoort. Dit vullen de leerlingen direct op hun storyboard in.
6. Hang alle storyboards vervolgens naast elkaar in de klas en laat de leerlingen langs de storyboards lopen. Geef de leerlingen bijvoorbeeld stickers die ze op een storyboard kunnen plakken waarvan zij vinden dat het 't beste de spanning vasthoudt. Zo stemmen de leerlingen voor het beste storyboard.
7. Bespreek de gemaakte storyboards met elkaar. Wat vonden de leerlingen moeilijk, wat ging juist goed? Hoe kun je met maar een paar beelden spanning opbouwen?
8. Toon ter afsluiting de echte cliffhanger uit GTST. Welk team had dezelfde cliffhanger als de professionals gemaakt?
Module 4: 'Plus Supermarkten'
De Uitdaging: Plus Supermarkten
Tijdens je leven zie je duizenden reclames. Iedere reclame wil jou overtuigen van hun product, dienst of het doel dat ze nastreven. En de manier waarop ze dat doen is erg interessant om eens wat meer in detail te bekijken...
In deze vierde module ga je alle vier de lagen uit het model op een reclame toepassen. De uitdaging die we je voorleggen is als volgt:
Hoe probeert de reclame op de volgende pagina jou van hun producten te overtuigen?
► Opdracht
1. Klik op 'Volgende' om de reclame van Plus Supermarkten te zien,
2. Bedenk tijdens het kijken welke middelen deze reclame inzet om enthousiast te maken voor hun producten,
3. Klik steeds op 'Volgende' om alle vragen uit het model te beantwoorden,
4. Lees steeds in de antwoordmodellen hoe je deze reclame zou kunnen analyseren.
De reclame
► Opdracht: bekijk onderstaande reclame van Plus Supermarkten twee keer achter elkaar:
Wat zie je in dit beeld?
Bekijk hier nogmaals de reclame van 'Plus Supermarkten'
Welk verhaal vertelt dit beeld?
Bekijk hier nogmaals de reclame van 'Plus Supermarkten'
Wat betekenen de onderdelen in het beeld?
Bekijk hier nogmaals de reclame van 'Plus Supermarkten'
Waarvan wil de maker jou overtuigen?
De mening van Hans
We vragen Hans: wat maakt volgens jou een goede reclame?
Inspiratie voor jouw les!
Reclames zijn er in alle soorten en maten. Humor, emotie, verdriet, schuldgevoel; reclames proberen op allerlei manieren in te spelen op de gevoelens van hun kijkers om zo hun producten of diensten te 'verkopen'. Met onderstaand lesidee kun je jouw leerlingen na laten denken over de manieren waarop reclames dit doen, en leerlingen uitdagen om zelf een nieuw product aan hun klasgenoten te verkopen.
► Lesidee Retorische laag
Duizenden reclames komen jaarlijks via televisie, internet, billboards en folders de huiskamers binnen. Onderstaand 3 verschillende manieren hoe reclamemakers hun producten aan de man brengen:
1935
1999
2004
1. Vertoon deze 3 reclames klassikaal. Klik rechtsonder in iedere reclame om de video's 'full-screen' af te spelen.
2. Laat eerst alledrie de reclames helemaal zien, en toon ze daarna apart. Stel na iedere reclame klassikaal 3 vragen en noteer de uitkomsten steeds op het (digi)bord, zodat er een overzicht ontstaat van de gebruikte technieken en meningen:
Wat wil deze reclame 'verkopen'?
Hoe probeert de reclame dat te doen? Gebruiken ze humor, gevoel, feiten?
Hoe vinden de leerlingen dat de reclame erin slaagt om hen enthousiast te maken voor hun product? Waar ligt dat aan?
3. Verdeel nu de klas in teams. Ieder team gaat een (fictief) product bedenken en hier een reclame voor bedenken.
4. Geef ieder team een A3-vel en tekengerei
5. Vraag de teams om onderstaande stappen te doorlopen (zet deze eventueel groot op het bord, zodat iedereen continu de opdracht kan zien):
Bedenk een product dat jullie aan je klasgenoten willen verkopen. Bedenk dus goed waar zij behoefte aan kunnen hebben.
Bedenk een leuke naam voor jullie product die makkelijk te onthouden is. Zet deze naam bovenaan jullie vel.
Bedenk een boodschap: waarom zou iemand jullie product willen kopen?
Bedenk nu de reclame zelf; teken op het vel een beeld waarmee jullie aan anderen duidelijk maken waarom jullie product helemaal te gek is.
Bedenk er ook een prijs bij: wat moet jullie product kosten?
6. Hang alle reclame-posters op in de klas en laat de teams elkaars posters bekijken.
7. (optioneel) Geef ieder team evenveel Monoploy-geld en laat hen hiermee bij de andere teams producten kopen die hen aanspreken. Welk team heeft het meeste geld verdiend (en daarmee het beste product en de beste reclame verzonnen)?
8. Sluit plenair af door de ervaringen van de teams te bespreken: wat vonden jullie goede reclames van de andere teams en waarom?
Module 5: 'Vluchtelingen'
Het nieuws van alle kanten...
Vluchtelingen. In 2015 kwamen er tienduizenden mensen uit verschillende landen, vooral uit het Midden-Oosten, als vluchteling naar Nederland. Op social media als Twitter en Facebook woedden felle discussies. Voor- en tegenstanders van het opvangen van vluchtelingen gingen hard tegen elkaar in. Maar wat is nou 'waarheid' in dit verhaal?
In deze laatste module richten we ons alleen op de vierde laag uit het analysemodel, de retorische laag. Aan de hand van 3 sets van steeds 2 video's gaan we kijken hoe media ons dit verhaal brengen. Welk beeld van de vluchtelingen laten de verschillende media ons eigenlijk zien? En hoe kun jij als kijker een mening vormen aan de hand van deze beelden?
Bij iedere set van 2 video's stellen we je een aantal vragen over wat je gezien hebt. Je kunt daarbij je eigen antwoorden steeds in het antwoordveld invoeren, zodat je jouw gedachtes straks in jouw klas mee kunt nemen als je met je leerlingen deze voorbeelden gaat bekijken.
De vluchteling als slachtoffer
Veel nieuwsprogramma's toonden in hun uitzendingen de veelal trieste en schrijnende verhalen van vluchtelingen. Lange tochten te voet, gevaarlijke bootreizen en kinderen die hun ouders kwijt raakten. Als kijker kun je je vaak direct identificeren met deze tragische kant van de gevolgen van oorlog: mensen op de vlucht voor geweld, op weg naar een beter bestaan.
► Bekijk onderstaande twee video's en geef daarna antwoord op de vragen onder de video's:
De vluchteling als gelukszoeker
Maar er bleek ook een andere kant aan het verhaal te zitten. Diverse media toonden vluchtelingen die (terecht of onterecht) ontevreden waren over de geboden opvang, en vonden dat ze recht hadden op betere voorzieningen. Of vluchtelingen die er in alle openbaarheid voor uitkwamen dat hun reden om te 'vluchten' voornamelijk economisch van aard was. Deze video's geven weer een heel ander beeld van het 'verhaal' van de vluchtelingen.
► Bekijk onderstaande 2 video's en geef daarna antwoord op de vragen onder de video's:
De vluchteling als risicogroep
En dan was er nog de duistere kant van het vluchtelingen-verhaal. Hoeveel van deze migranten hadden kwade bedoelingen? Hielden misschien terroristen, vrijheidstrijders, guerilla's of soldaten van een militie zich verborgen tussen de vluchtelingenstroom? Niemand leek precies het antwoord te weten. Deze insteek bood wel ineens een heel ander perspectief op het 'verhaal'.
► Bekijk onderstaande 2 video's en geef daarna antwoord op de vragen onder de video's:
De mening van Hans
We vragen Hans: hoe kijk jij naar beelden van vluchtelingen?
Inspiratie voor jouw les!
Wil je met jouw leerlingen media of zenders met elkaar gaan vergelijken? Op deze pagina vind je een concrete opdracht die je direct met jouw leerlingen zelf in de klas kunt uitvoeren!
► Opdracht Retorische laag
1. Open 2 (of meer) nieuwssites door op onderstaande logo's te klikken:
2. Kies een actueel item uit waarover de gekozen zenders een item hebben gemaakt. Zoek daarbij naar onderwerpen waarbij een 'conflict' de basis voor het item vormde (2 partijen met andere belangen die tegenover elkaar staan),
3. Verdeel de klas in een aantal teams, afhankelijk van het aantal gekozen zenders. Heb je maar 2 zenders gekozen, dan kun je aan meerdere teams dezelfde zender toewijzen,
4. Deel de link naar het betreffende item met het juiste team en vraag ieder team op een computer/tablet/telefoon het nieuwsitem te kijken. De opdracht daarbij voor de leerlingen is om te bedenken welke partij in het item 'schuld' heeft, en waarom zij dat vinden,
5. Toon vervolgens plenaire alle gekozen items, en vraag na ieder item de bijbehorende teams aan te geven wat hun analyse was en waarom ze tot die conclusie kwamen,
6. Noteer tijdens de discussie op het (digi)bord voor iedere partij de gegeven argumenten onder elkaar, zodat een overzicht ontstaat van redenen om een bepaalde kant in het conflict als de schuldige aan te wijzen,
7. Bespreek de resultaten met de leerlingen; de insteek van het gesprek is om bewustwording te creeren hoe verschillende zenders op verschillende manieren hetzelfde conflict in beeld kunnen brengen.
Gefeliciteerd!
Je hebt alle modules volledig doorlopen! Je mag jezelf nu officieel 'Beeldgeletterd' noemen...
In de laatste module vind je nog 2 voorbeeldlessen die je direct in jouw klas kunt inzetten. Ook vind je er nog een overzicht van alle gebruikte video's en afbeeldingen uit de gehele cursus.
Voorbeeldlessen
Twee lesvoorbeelden: Productie & Reflectie
In deze online workshop hebben we je hopelijk enthousiast gemaakt om met 'Mediawijsheid' aan de slag te gaan! Om je daar nog wat extra bij te helpen bieden we je op deze pagina 2 kant-en-klare voorbeeldlessen aan, die je direct zelf in je lessen kunt gebruiken. De ene les gaat over het met je leerlingen produceren van media, de ander over het reflecteren op bestaande media; aan jou de keuze (of doe ze lekker allebei...). Veel succes!!
Ben je van plan met deze lessen aan de slag te gaan? Leuk! Hou dan wel deze tips van Hans Aarsman in je achterhoofd...:
Bibliotheek
Op deze pagina vind je alle gebruikte foto's en video's uit de gehele online workshop nog even makkelijk bij elkaar:
Introductie
Basismodule Beeld
Basismodule Analysemodel
Module 1
Module 2
Module 3
Module 4
Module 5
De mening van Hans
Hans Aarsman mag deze workshop afsluiten;
hij vertelt zijn gedachtes over jouw houding als je met leerlingen naar beelden gaat kijken...
Feedback
We zijn erg benieuwd wat je van deze online workshop geleerd hebt. Mocht je verbeterpunten, complimenten of ideeën hebben, we horen ze graag! Klik op onderstaande link om jouw feedback toe te voegen.
Het arrangement Workshop Mediawijsheid is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Check hier de juiste antwoorden
Ieder beeld kun je analyseren. Video's, foto's, schilderijen, maar bijvoorbeeld ook verkeersborden en bedrijfslogo's. Allemaal dragen ze betekenissen in zich die we kunnen achterhalen door goed te leren kijken. En ben je in staat om die betekenissen te kunnen lezen, dan zul je de boodschap die het beeld overbrengt beter begrijpen. Je bent dan 'beeldgeletterd'.
Door zo stap voor stap een beeld (in dit geval een schilderij) te analyseren zie je dat niet alles is wat het op het eerste gezicht lijkt... De titel van dit schilderij, De Muziekles, lijkt te vertellen dat we hier naar een leerling en een leraar kijken. Maar door alle onderdelen uit het beeld goed te bestuderen blijkt de echte betekenis ineens heel anders te zitten. 
Een foto vertelt meer dan duizend woorden. Iedereen kent het gezegde. Maar wat vertelt een foto jou eigenlijk? Hoe maken je hersenen een verhaal van alle losse onderdelen die je op een foto ziet?
Ooit begonnen als slimme marketingtruc van zeepfabrikant Procter & Gamble: koop als bedrijf zendtijd in en vul die met een hoorspel en reclame voor je producten. In de jaren '30 begonnen op de radio, vanaf de jaren '50 ook op televisie. Het werd een gigantisch succes; de soap was geboren.
Tijdens je leven zie je duizenden reclames. Iedere reclame wil jou overtuigen van hun product, dienst of het doel dat ze nastreven. En de manier waarop ze dat doen is erg interessant om eens wat meer in detail te bekijken...
In deze online workshop hebben we je hopelijk enthousiast gemaakt om met 'Mediawijsheid' aan de slag te gaan! Om je daar nog wat extra bij te helpen bieden we je op deze pagina 2 kant-en-klare voorbeeldlessen aan, die je direct zelf in je lessen kunt gebruiken. De ene les gaat over het met je leerlingen produceren van media, de ander over het reflecteren op bestaande media; aan jou de keuze (of doe ze lekker allebei...). Veel succes!!
