New York ligt op dezelfde breedtegraad als Madrid en zuidelijker dan Amsterdam.
Toch is het in New York gemiddeld kouder dan in Madrid en Amsterdam. Ook komen strenge vorst en sneeuwval vaker voor in New York dan in Amsterdam en Madrid.
Dat heeft alles te maken met zeestromen in de oceanen op aarde.
In het volgende NASA-filmpje zie je het water bijna stromen in de oceanen.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
drie manieren opnoemen waarop zeestromen zijn in te delen.
iets uitleggen over de wijze van stroming van gradiëntstromen, driftstromen en ringstromen.
benoemen door welke twee factoren boven- en onderstromen worden beïnvloed.
de werking van thermohaliene circulatie omschrijven.
aan de hand van de werking van dit transportsysteem verklaren hoe en waarom het klimaat in West-Europa verschilt van dat van de oostkust van de Verenigde Staten en Canada.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
De activiteiten in deze opdracht dragen bij tot het volgende leerdoel:
Je kunt de werking van thermohaliene circulatie omschrijven.
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leert over drie manieren waarop zeestromen zijn in te delen en hoe ze zijn ontstaan. Je bestudeert de Kennisbank over klimaatverschillen en maakt een oefening over klimaatgebieden en zeestromen.
Stap 2
Je bekijkt een video over oceanische circulatie. Je leert over de invloed van temperatuur en zoutgehalte op de Golfstroom. Je krijgt uitleg over thermohaliene circulatie. Je beantwoordt vragen over het stromingssysteem.
Stap 3
Je bekijkt video's over de invloed van Golfstroom op het klimaat in Oost-Amerika en West-Europa. Je bekijkt een filmtrailer en maakt een oefening over de thermohaliene circulatie en het klimaat.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippen
De begrippen gaan over klimaat en zeestromen.
Eindopdracht
Je maakt samen met klasgenoten een fictieve krant over de situatie van de Golfstroom in januari volgend jaar en in het jaar 2100..
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
Voor deze opdracht heb je de online tool www.nieuwstool.nlnodig.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 uur nodig.
Aan de slag
Stap 1: Zeestromen in soorten
Door de oceanen op aarde lopen zeestromen. Dat zijn continue bewegingen van oceaanwater waarbij grote hoeveelheden water worden verplaatst. Ze worden vooral veroorzaakt door de energie van de zon. Je kunt ze vergelijken met rivieren op het vasteland.
Bestudeer in de Kennisbank de informatie over oceaanstromingen.
1. Temperatuur van de stroming vergeleken met de temperatuur van de lucht erboven
Warme zeestromen zijn zeestromen die warm oceaanwater van lage naar hoge breedten voeren waar de lucht kouder is dan het oceaanwater in de stroom. Daar geeft het water warmte af aan de lucht erboven.
Koude zeestromen zijn zeestromen die koud oceaanwater van hoge naar lage breedten voeren waar de lucht warmer is dan het oceaanwater in de stroom. Daar neemt het water warmte op uit de lucht en koelt de lucht af.
Het wereldwijde systeem van de zeestromen met warme en koude stromen, oppervlakte- en onderstromen en opwellingen en neerdalingen.
Er zijn zeestromen die je niet warm of koud kunt noemen want die lopen min of meer van oost naar west of van west naar oost.
Hierdoor heeft en houdt het oceaanwater in deze zeestromen ongeveer dezelfde temperatuur als de lucht erboven.
Het water neemt weinig of geen warmte op uit de lucht en geeft evenmin warmte af.
2. Richting: horizontaal of verticaal
Sommige zeestromen bewegen zich horizontaal over het oceaanoppervlak, door een dieper gelegen waterlaag of vlak boven de oceaanbodem.
Andere zeestromen bewegen zich verticaal en voeren water uit de diepte omhoog naar het oceaanoppervlak of juist vanaf het oceaanoppervlak de diepte in.
3. Onstaanswijze
Gradiëntstromen: zeestromen die opgewekt worden door verschillen in druk in het oceaanwater. Die drukverschillen ontstaan onder meer door verschillen in temperatuur of zoutgehalte in het oceaanwater of door wind boven het oceaanoppervlak. In gradiëntstromen verplaatst oceaanwater zich altijd van een gebied met hoge waterdruk naar een gebied met lage waterdruk.
Zie hieronder het jaarlijks gemiddelde van het zoutgehalte van oppervlaktewater in de oceanen.
Driftstromen: zeestromen die ontstaan als de wind ieder jaar maanden achtereen (bij moesson) of het hele jaar door (bij passaat) uit één richting over het oceaanoppervlak blaast.
Ringstromen: zeestromen die in gesloten kringen ronddraaien en daarmee draaikolken vormen. Ze ontstaan uit zeestromen die zich zigzaggend over het oceaanoppervlak bewegen en blijven enige maanden of jaren bestaan.
Bekijk deze video over oceaandieptes en stromingen. Maak daarna de oefening.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Ruim tweederde van het aardoppervlak bestaat uit water. Al dat water beslaat een enorm en dynamisch oppervlak. Het water in de oceanen is eeuwig in beweging: de oceanische circulatie.
De boven- en onderstromen worden beïnvloed door twee factoren: temperatuur en zoutgehalte.
Temperatuur
De zee wordt opgewarmd door de verhitting van de zon. De bovenste laag water (tot 100 meter diep) is veel warmer dan de diepere lagen. Door de uitzetting van de verwarmde bovenlaag wordt het water minder dicht. Hoe warmer het water hoe minder dicht. En hoe kouder het zeewater, hoe dichter en zwaarder het wordt. Koud en zwaar water zinkt naar beneden.
Zoutgehalte
Ook het zoutgehalte heeft invloed op de dichtheid van het water. Hoe hoger het zoutgehalte, hoe groter de dichtheid en hoe hoger het gewicht van het water.
Beide verschijnselen versterken elkaar. We spreken dan ook van een thermohaliene circulatie (thermo = temperatuur, halien = zoutgehalte). We kennen meer dan veertig verschillende zeestromen die allemaal met elkaar in verbinding staan; vandaar dat we ook spreken van een ‘circulatie’.
De plek waar oceaanwater uit de Golfstroom naar de zeebodem zakt is een pomp die het systeem aan de gang houdt. Dat doet de pomp door water aan te zuigen aan het oceaanoppervlak en af te voeren naar de zeebodem waar het in zuidelijke richting wegstroomt.
Hier zie je een sterk versimpelde weergave van de thermohaliene circulatie:
Oefening: Stromingssysteem
0%
De vragen in deze oefening gaan over de video's en informatie in deze stap.
Zoek eventueel in je atlas of op internet aanvullende informatie over het stromingssysteem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In Stap 2 heb je al gelezen over de invloed van de Golfstroom op het klimaat in West-Europa en op de oostkust van Noord-Amerika. Bekijk de video over de invloed van wind op zeestromen.
De volgende video is met Engelse ondertiteling.
Hier wordt de rol uitgelegd van de oceaanstromingen en de wind in de opwarming van de aarde.
Sommige klimaatonderzoekers menen dat de Golfstroom zal afzwakken en misschien zelfs op den duur zal stilvallen als gevolg van de opwarming van de aarde. Als de Golfstroom werkelijk stilvalt, zou er een ijstijd kunnen ontstaan.
De film ‘The Day After Tomorrow’ uit 2004 is min of meer op dit scenario gebaseerd.
Bekijk hier de officiële trailer:
Lees de volgende tekst over De Golfstroom. Maak daarna de oefening.
Klimaatonderzoekers moeten Groenland beter in de gaten houden want er stroomt steeds meer zoet water van dit eiland de Noord-Atlantische Oceaan in. Tussen 1961 en 1990 was dat gemiddeld per jaar 880 kubieke kilometer. In 2010 is dat al gestegen tot 1200 kubieke kilometer.
Niet alleen stijgt hierdoor de zeespiegel. Ook bestaat de kans dat de Golfstroom door al dat zoete water wordt afgeremd. Daardoor zou het een stuk kouder worden in Europa. Iets dergelijks is al eerder gebeurd. Ongeveer 12,000 jaar geleden en ook pakweg 8,200 jaar geleden koelde het eveneens sterk af op aarde. Wetenschappers veronderstellen dat de oorzaak van deze koude perioden dezelfde was: enorme hoeveelheid smeltwater afkomstig van smeltende ijslagen op het vasteland, die in korte tijd de Atlantische Oceaan in stroomde.
Zo’n vaart zal het nu niet lopen. De hoeveelheid die nu vanaf Groenland komt valt in het niet bij de hoeveelheden die 8,200 jaar geleden de Atlantische Oceaan in stroomde, ongeveer 100 keer zoveel.
Wel denkt men dat de ijskappen op aarde smelten en kleiner worden, ook die van Groenland, zodat de toevoer van zoet water blijft toenemen. Met het kleiner worden van de ijskappen slinkt ook de toevoer van zoet water. Het is te vroeg om te zeggen hoe dat gaat uitpakken en wat daarvan de gevolgen zijn. In 2005 is vastgesteld dat de Golfstroom in de vijftig jaar daarvoor met 30% is afgenomen. Als de Golfstroom stilvalt, zou vooral het zeewater bij IJsland, Spitsbergen, Noorwegen, Engeland en Ierland hierdoor afkoelen. Daardoor zou het in onze streken 3 of 4 graden kouder worden dan het nu is.
Bron: artikel in de Volkskrant van 14 oktober 2010
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Ligging ten opzichte van zee/oceaan
De afstand van een gebied tot de zee of de oceaan.
Aanlandige wind
Zeewinden. Het gaat hier om winden die van zee komen en dan het land over gaan.
Aflandige wind
Landwinden. Het gaat hier om winden die van land komen en dan de zee over gaan.
Zeestroom/Oceaanstroom
Continue stromingen van het zeewater aangedreven door de energie van de zon en de overheersende windrichting.
Zee
Het zoute water dat de landmassa’s op aarde omringt.
Gradiëntstromen
Zeestromen die opgewekt worden door verschillen in druk in het oceaanwater.
Driftstromen
Zeestromen die ontstaan als de wind ieder jaar maanden achtereen of het hele jaar door uit één richting over het oceaanoppervlak blaast.
Ringstromen
Zeestromen die in gesloten kringen ronddraaien en daarmee draaikolken vormen.
Thermohaliene circulatie
(thermo = temperatuur, halien = zoutgehalte). De thermohaliene circulatie (THC) is het wereldwijde systeem van de zeestromen.
Golfstroom
De Golfstroom of Noord-Atlantische Drift is een snelle, krachtige warme stroming in de oceaan. De Golfstroom vindt zijn oorsprong in de Golf van Mexico.
Eindopdracht: Krant
Fictieve krant
Jullie hebben gezien wat zeestromen zijn en dat de Golfstroom deel uitmaakt van een wereldomvattend transportsysteem van warme en koude zeestromen, de thermohaliene circulatie.
Jullie weten nu ook dat de Golfstroom het verschil maakt tussen het klimaat in West-Europa en dat van de oostkust van Canada en de Verenigde Staten en wat dit verschil is.
Ten slotte hebben jullie een indruk gekregen van wat er met het klimaat in West-Europa en ook in de rest van de wereld zou gebeuren als de Golfstroom stilvalt.
Om te laten zien dat jullie deze kennis nu in huis hebben, maken jullie een krantenpagina. Je werkt in tweetallen.
De helft van de klas werkt aan een krantenpagina die op een dag in januari van komend jaar verschijnt. Hierbij ga je er van uit dat moeilijk is te voorspellen welke gevolgen de opwarming van de aarde op termijn zal hebben voor oceaanstromen in het algemeen en de Golfstroom in het bijzonder.
Je mag zelf bepalen of je alarmerende stukken plaatst of relativerende. Of misschien heb je ene voorkeur voor een uitgebalanceerde mix?
De andere helft van de klas maakt een pagina voor een januaridag in het jaar 2100. Hierbij ga je ervan uit dat als gevolg van de opwarming van de aarde de Golfstroom in de loop van de 21ste eeuw steeds zwakker is geworden en ten slotte helemaal stil is gevallen. Beschrijf oorzaken en gevolgen.
In deze verschillende krantenpagina's schrijven jullie individueel of samen met een klasgenoot artikelen over het weer in Nederland en aan de oostkust van Canada en de Verenigde Staten.
Laat daarin zien dat het weer prettige en onprettige gevolgen heeft voor het dagelijks leven. Zoek en plaats afbeeldingen bij die artikelen waarin je laat zien hoe deze gebieden er uitzien komend jaar of hoe ze er volgens jou uit zullen zien in 2100.
Maak de krant op volgens de tool op www.nieuwstool.nl. De krant moet minimaal één volledige krantenpagina beslaan en artikelen bevatten over het weer in Nederland en aan de oostkust van Canada en de Verenigde Staten. Ook moet er een artikel bij zitten waarin wordt uitgelegd dat de Golfstroom deel uitmaakt van de thermohaliene circulatie en hoe deze circulatie (nu) werkt of waarom hij niet meer werkt (in 2100). Spreek met elkaar af wie dit artikel schrijft.
Kijk voor tips over het maken van een krantenartikel ook in de gereedschapskist. Vergeet de krantenpagina niet op te slaan in je eigen omgeving! Je kunt de pagina uitprinten of digitaal inleveren.
Klaar?
Laat het eindproduct beoordelen door jullie docent. Er zal bij de beoordeling gelet worden op:
Is tussen beide krantenpagina's duidelijk het verschil in tijd merkbaar en zichtbaar (januari volgend jaar - 2100)?
Wordt op de juiste wijze beschreven over de Golfstroom en opwarming van de aarde?
Zijn bovengenoemde punten beschreven: leefbaarheid, klimaat en weer Canada, VS en Nederland, invloed op het dagelijkse leven?
Is de (werking van) thermohaliene circulatie besproken?
Zijn de krantenpagina's zorgvuldig en zonder al te veel taalfouten opgesteld?
Bevat de krantenpagina video's en/of afbeeldingen die op de situatie betrekking hebben?
Een krant kun je natuurlijk hartstikke goed zelf maken! Je verzamelt foto’s, tekeningen, schema’s, tekststukjes en quotes over een bepaald onderwerp.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Heb je na het bekijken van de animatie een indruk gekregen hoe zeestromen zich over de aarde bewegen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je uitleggen wat wordt bedoeld met de term thermohaliene circulatie?
Hoe ging het?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je al wat over zeestromen en de invloed van zout en temperatuur op dit wereldwijd transportsysteem van zeestromen?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Vond je het leuk om samen met klasgenoten een fictieve krant te maken over dit onderwerp?
Hebben jullie duidelijk een verschil laten zien over de situatie rond de Golfstroom in januari van komend jaar en in het jaar 2100?
Waren de taken goed verdeeld tussen de klasgenoten?
Het arrangement Klimaat en zeestromen hv123 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze opdracht hoort bij het thema ''Weer en klimaat'', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 1, 2 & 3. Deze opdracht beschrijft dat er warme en koude zeestromen zijn, de patronen waarop ze zich over de zee verspreiden en hoe deze patronen ontstaan. Hierbij komen begrippen zoals gradientstromen, driftstromen, ringstromen en thermohaline circulatie aan bod. Daarna wordt er dieper ingegaan op de thermohaline circulatie, hoe dit systeem werkt en waarom het zo belangrijk is om klimaatopwarming tegen te gaan.
Leerniveau
HAVO 1;
HAVO 3;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Systeem aarde;
Aardrijkskunde;
Klimaat;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
2 uur en 0 minuten
Trefwoorden
aardrijkskunde, arrangeerbaar, driftstromen, gradientstromen, havo123, ringstromen, stercollectie, thermohaline, weer en klimaat, zeestromen
Deze opdracht hoort bij het thema ''Weer en klimaat'', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 1, 2 & 3. Deze opdracht beschrijft dat er warme en koude zeestromen zijn, de patronen waarop ze zich over de zee verspreiden en hoe deze patronen ontstaan. Hierbij komen begrippen zoals gradientstromen, driftstromen, ringstromen en thermohaline circulatie aan bod. Daarna wordt er dieper ingegaan op de thermohaline circulatie, hoe dit systeem werkt en waarom het zo belangrijk is om klimaatopwarming tegen te gaan.
New York ligt op dezelfde breedtegraad als Madrid en zuidelijker dan Amsterdam.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Benodigdheden
Door de oceanen op aarde lopen zeestromen. Dat zijn continue bewegingen van oceaanwater waarbij grote hoeveelheden water worden verplaatst. Ze worden vooral veroorzaakt door de energie van de zon. Je kunt ze vergelijken met rivieren op het vasteland.
Ruim tweederde van het aardoppervlak bestaat uit water. Al dat water beslaat een enorm en dynamisch oppervlak. Het water in de oceanen is eeuwig in beweging: de oceanische circulatie.
In Stap 2 heb je al gelezen over de invloed van de Golfstroom op het klimaat in West-Europa en op de oostkust van Noord-Amerika. Bekijk de video over de invloed van wind op zeestromen.
Intro
