Thema: Schapen

Intro

Schapen zijn zoogdieren die vrijwel in alle landen ter wereld voorkomen.
Een mannelijk schaap noem je een ram. Een vrouwelijk schaap noem je een ooi en het jong een lam.
Er zijn verschillende soorten schapen en allemaal hebben ze hun eigen gunstige eigenschappen.
Ze worden onder andere gefokt voor vlees, wol en melk.

Kijk naar de volgende video over de schaapsherder en zijn kudde. Bespreek na het kijken wat het voordeel van deze manier van groenonderhoud is vergeleken met grasmaaiers of chemische bestrijding.

Schapen eten gras en hebben daarom een erg lang verteringsstelsel.
De lengte van het verteringskanaal kan wel 26 maal zijn lichaamslengte zijn.
Ook heeft een schaap, net als een koe, meerdere magen en wordt het voedsel opgebraakt en herkauwd.

Niet alleen mensen kunnen ziek worden, maar ook schapen.
Zo kan de uier van het schaap ontsteken als er bacteriën bijvoorbeeld via wondjes de tepel binnendringen.

Schapen en andere organismen zijn opgebouwd uit cellen, weefsels en organen.
In dit thema leer je meer over deze organisatieniveaus.
Ook leer je hoe fotosynthese werkt.
Je gaat bekijken hoe de vertering werkt en het hart en de huid.
Je sluit het thema af met het maken van examenvragen die aansluiten bij de leerdoelen van dit thema.

Wat kan ik straks?

Kennis
Aan het eind van dit thema kan ik:

K4: Cellen en weefsels

Benoemen hoe weefsels zijn opgebouwd.
Het verschil tussen cellen en weefsels uitleggen.
Enkele type cellen en weefsels onderscheiden.

K4: Fotosynthese

Aangeven welke stoffen men nodig heeft voor de fotosynthese en welke stoffen er worden gevormd (reactievergelijking).
De delen van een plant noemen waar de fotosynthese plaatsvindt.
Het belang van fotosynthese uitleggen.

K4: Van cel tot orgaanstelsel

Omschrijven wat een weefsel is.
Omschrijven wat een orgaan is.
Enkele orgaanstelsels benoemen met hun organen en functies.

K6: Plantenweefsels

Verschillende typen weefsels bij planten herkennen en beschrijven.
Het verschil uitleggen tussen bastvaten en houtvaten.
De functie van huidmondjes omschrijven.

K9: Voedingsstoffen en voedingsmiddelen

Met behulp van voorbeelden het verschil tussen voedingsstoffen en voedingsmiddelen duidelijk maken.
De zes groepen voedingsmiddelen benoemen met hun functie.
Het belang van de Schijf van vijf omschrijven.

K9: Verteren

Het verschil tussen mechanische en chemische vertering duidelijk maken.
De organen van het spijsverteringsstelsel benoemen met hun functies.
Beschrijven wat een enzym is en aangeven waarvoor enzymen belangrijk zijn.
De plekken in het verteringsstelsel benoemen waar verteringssappen worden aangemaakt.
De functie van verteringssappen omschrijven.

K9: Hart en bloedvaten - 1

In een afbeelding de onderdelen van het hart benoemen.
De werking van het hart beschrijven.
Met behulp van een afbeelding duidelijk maken wat het verschil is tussen de grote en de kleine bloedsomloop.
Omschrijven welke type bloedvaten er zijn en wat de functie van ieder type bloedvat is.

K10: De huid

In een afbeelding de onderdelen van de huid benoemen.
De functies geven van de verschillende onderdelen van de huid.
Uitleggen wat de rol is van zweten, vet en de doorbloeding van de huid.
Uitleggen wat de rol van pigment is bij de bescherming tegen ultraviolette straling.

K5: Dissimilatie

Het proces van assimilatie en het proces van dissimilatie beschrijven.
Het belang van assimilatie en dissimilatie beschrijven.
Voorbeelden noemen van dissimilatie zonder zuurstof.
Omschrijven hoe gisting gebruikt wordt in de klassieke biotechnologie.

Vaardigheden:
Aan het eind van dit thema kan ik:

Een practicum uitvoeren en het resultaat verwerken in een schematische en/of een natuurgetrouwe tekening maken.
Een onderzoek uitvoeren en de resultaten verwerken in een verslag.
Informatie opzoeken op internet.

Wat kan ik al?

Weet je het nog?
Het thema Schapen is het tweede thema in leerjaar 3.
De theorie uit een aantal modules die je in thema 1 'Jacobskruiskruid' bent tegengekomen, heb je ook nodig bij de afsluiting van dit thema.
Als je twijfelt of je het nog weet, klik de modules hieronder dan nog eens door.

Klik op de links om de modules te openen.

	Bouw van een cel (planten en dieren)
	Verschillende eters
	Bouw van zaadplanten
	Spijsverteringsstelsel

Wat ga ik doen?

Het thema Schapen bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal lessen
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: Cellen en weefsels	2
Module: Fotosynthese	2
Module: Van cel tot orgaanstelsel	2
Module: Plantenweefsels	2
Module: Voedingsstoffen en voedingsmiddelen	2
Module: Verteren	2
Module: Hart en bloedsomloop	2
Module: De huid	2
Module: Dissimilatie	2
Afsluiting
Samenvattend	0,5
Examenvragen	0,5
Terugkijken	0,5
Totaal:	22 à 23

Modules

Cellen en weefsels

Intro

In deze module kijken we naar verschillende soorten cellen en weefsels.
Als je het verschil weet tussen een dierlijke en plantaardige cel dan kun je ook makkelijker herkennen of je te maken hebt met dierlijk of plantaardig weefsel.

Daarover meer in deze module!

Succes!

Wat kan ik straks?

Na deze module kan ik:

benoemen hoe weefsels zijn opgebouwd.
vier soorten dierlijk weefsel noemen.
drie soorten plantaardig weefsel noemen.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1		Je bestudeert het Kennisbankitem dat past bij dit onderdeel en test je kennis.
Stap 2		Je maakt een opdracht over plantaardige weefsels, bekijkt een video over het gebruik van plantaardige weefsels en maakt een tekening van plantaardige vezels.
Stap 3		Je tekent een beencel en een kraakbeencel en onderzoekt de samenstelling van (kraak)been.
Stap 4		Je doet twee opdrachten over verschillende soorten cellen/weefsels.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Begrippenlijst		Hier vind je de begrippen van de module.
Examenopgaven		Je maakt examenopgaven die passen bij dit onderwerp.
Terugkijken		Terugkijken op de module.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 à 3 lesuren nodig.

Aan de slag

Stap 1: Kennisbank

Alle organismen bestaan uit cellen. Soms kunnen organismen zelfstandig leven als eencellige.
Maar de meeste organismen bestaan uit meedere cellen.
Bestudeer uit de Kennisbank het onderdeel 'Cellen en weefsels'.

Cellen en weefsels

Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank.

Stap 2: Plantaardig

In de Kennisbank worden plantaardige weefsels genoemd.

Maak de oefening.

In het dagelijks leven wordt veel gebruik gemaakt van plantaardige vezels.
Voorbeelden hiervan zijn hout, vlas, sisal en katoen.
Bekijk de videoclip op SchoolTV over hoe katoen wordt verbouwd.

Maak de opdracht.

Plantaardige vezels

Download het werkblad Plantaardige vezels.
Maak een kopie van het werkblad in je eigen omgeving (Bestand - Een kopie maken...) of
download het werkblad (Bestand - Downloaden als).
Lees het werkblad een keer helemaal door.
Zoek de benodigdheden bij elkaar.
Voer de opdracht uit zoals beschreven onder de werkwijze.
Beoordeel eerst zelf je natuurgetrouwe tekening.
Laat de tekening vervolgens beoordelen door je docent.

Gebruik de informatie uit de Gereedschapskist.

Natuurgetrouwe tekening maken

In een natuurgetrouwe tekening verwerp je veel meer details dan in een schematische tekening. Je zorgt ervoor dat je het object zo realistisch mogelijk weergeeft.

Stap 3: Been en kraakbeen

Been en kraakbeen zijn voorbeelden van steunweefsel.
Steunweefsel zorgt voor stevigheid in het lichaam.
De tussencelstof van been en kraakbeen bevat lijmstoffen en kalkzouten.
Lijmstoffen zorgen ervoor dat bot een beetje buigzaam is, kalkzouten zorgen ervoor dat botten hard zijn.
Beencellen liggen rondom een klein kanaaltje, kraakbeencellen liggen in groepjes bij elkaar.

Cellen van been en kraakbeen
Je gaat met de microscoop cellen bekijken van beenweefsel en kraakbeen weefsel.

Practicum Been en kraakbeen

Download nu het werkblad Been en kraakbeen.
Maak een kopie van het werkblad in je eigen omgeving (Bestand - Een kopie maken...)
of download het werkblad (Bestand - Downloaden als).
Lees het werkblad een keer helemaal door.
Zoek de benodigdheden bij elkaar.
Lees de tips in de Gereedschapskist 'Schematische tekening maken'.
Voer de opdrachten uit zoals beschreven onder de werkwijze.
Beoordeel eerst zelf (eventueel samen met een klasgenoot) de schematische tekeningen.
Laat de tekening vervolgens beoordelen door je docent.

Je gaat de samenstelling van been en kraakbeen onderzoeken.

Practicum Samenstelling been en kraakbeen

Download nu het practicum Samenstelling been en kraakbeen.
Maak een kopie van het werkblad in je eigen omgeving (Bestand - Een kopie maken...)
of download het werkblad (Bestand - Downloaden als).
Lees het practicum een keer helemaal door.
Zoek de benodigdheden bij elkaar.
Lees de tips in de Gereedschapskist 'Natuurwetenschappelijk verslag maken'.
Voer het practicum uit zoals beschreven onder de werkwijze.
Maak het onderzoeksverslag.
Beoordeel eerst samen het onderzoeksverslag.
Laat het verslag vervolgens beoordelen door jullie docent.

Schematische tekening maken

Met een schematische tekening kun je iets duidelijk weergeven. In tegenstelling tot natuurgetrouwe tekeningen bevat een schematische tekening weinig details.

Natuurwetenschappelijk verslag maken

Schrijf je een verslag van een onderzoek voor biologie of NaSk, dan wordt dit een natuurwetenschappelijk verslag genoemd. Het is hierbij vooral belangrijk dat het doel van je onderzoek en de manier waarop je het uitvoert zo duidelijk mogelijk wordt weergegeven. Het schrijven van zo’n verslag gebeurt in verschillende stappen.

Stap 4: In het lichaam

In het Kennisbankitem staat een afbeelding met een lichaam en acht soorten weefsels opgebouwd uit acht verschillende soorten cellen:

Zenuwcellen
Wangslijmvliescellen
Kraakbeencellen
Gladde spiercellen
Darmepitheel
Botcellen
Dwarsgestreepte spiercellen
Rode bloedcellen

Iedere soort cel heeft zijn eigen rol.

Maak de volgende twee oefeningen.

Afronding

Begrippenlijst

Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.

Weefsel
Groep cellen met dezelfde vorm en functie (hetzelfde celtype).

Tussencelstof
Het materiaal tussen en rond de lichaamscellen, dat de cellen steunt en voedt.

Bindweefsel
Is een vorm van weefsel dat onderdeel uitmaakt van alle organen van het lichaam van mens en dier. Bindweefsel heeft een steunende, dan wel verzorgende functie. Bindweefsel beschermt de organen en bepaalt hun vorm

Impulsen
Elektrische stroompjes die door zintuigcellen worden doorgegeven aan zenuwcellen.

Celwand
Stevige structuur rondom een cel; bestaat uit cellulose. Komt voor bij bacteriën, schimmels en planten.

Examenopgaven

Je hebt in deze module veel theorie bestudeerd en veel opdrachten gemaakt.
In de afsluiting ga je aan de slag met examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Binnenkort vind je hier examenvragen van ExamenKracht om mee te oefenen.

Terugkijken

Intro

Gaf de introductie een duidelijk beeld van wat je kon verwachten in deze module?

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je benoemen hoe weefsels zijn opgebouwd?
Kun je verschillende soorten dierlijk/plantaardig weefsel noemen?

Hoe ging het?

Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2,5 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat? Heb je alle stappen in die tijd kunnen doorlopen?

Inhoud
Je hebt zowel een natuurgetrouwe als een schematische tekening gemaakt.
Wist je nog wat het verschil was tussen beide soorten tekeningen?

Examenopgaven
Heb je de examenopgaven gemaakt? Ging het goed?