Thema: Paarden

Intro

Bekijk (een stukje van) de volgende video:

Mister Ed was een paard dat de hoofdrol speelde in een Amerikaanse televisieserie, die van 1961 tot 1966 werd uitgezonden.
Het bijzondere aan Mister Ed was dat hij kon praten.

Natuurlijk kunnen paarden niet praten, maar toch vertonen ze wel heel wat gelijkenissen met de mens.
Zo hebben zowel het paard als de mens een wervelkolom en behoren ze dus allebei tot de gewervelde dieren. Ook heeft het paard net zoveel botten als dat van een mens en komen beenverbindingen, zoals gewrichten, overeen.
Daarnaast is de bloedsomloop van een paard te vergelijken met die van een mens.

Paarden zijn net als mensen zoogdieren. Dat betekent dat het veulen levend ter wereld komt.
Bij de geboorte komen eerst de voorbenen en het hoofd naar buiten, dan de rest van zijn lichaam.
Als het veulen omgekeerd in de baarmoeder ligt, zodat bij de geboorte eerst de achterbenen naar buiten komen, spreek je van een stuitligging.

Een vrouwelijk paard, een merrie, kan alleen bevrucht worden nadat ze haar ovulatie (eisprong) heeft gehad.
De menstruatiecyclus van een paard is korter dan die bij mensen.
Ovulaties treden bij een merrie gemiddeld om de 21 dagen op, bij mensen is dat 28 dagen.
In de winter heeft een merrie vaak geen ovulaties. Dit komt doordat het in Nederland in de winter langer donker dan licht is.

Een paard heeft meer chromosomen (64 stuks, dus 32 paren) dan een mens (46 stuks, 23 paren).
Wat overeenkomt tussen paarden en mensen is dat tijdens de bevruchting van een eicel, het geslacht van het veulen op dezelfde manier wordt bepaald.

In dit thema zie je hoe geslachtscellen worden gevormd en hoe je kunt berekenen hoe groot de kans is dat bepaalde eigenschappen van de vader en moeder terecht komen bij het nageslacht.

Je sluit het thema af met het maken van examenvragen die aansluiten bij de leerdoelen van dit thema.

Wat kan ik straks?

Kennis
Aan het eind van dit thema kan ik:

K8: Geraamte

De verschillende beenderen van het geraamte van een mens in een afbeelding benoemen.
De functies van een geraamte omschrijven.
Een mogelijk gevolg van overbelasting noemen.
Het verschil tussen been en kraakbeen omschrijven.

K8: Beenverbindingen

Vier soorten beenverbindingen beschrijven en van iedere beenverbinding aangeven waar die in het lichaam voorkomt.
De onderdelen van een gewricht benoemen.
Drie soorten gewrichten beschrijven en van iedere soort aangeven waar die in het lichaam voorkomt.

K13: Mitose en meiose

omschrijven wat een karyogram is en aangeven op welk punt een karyogram van een vrouw verschilt van een karyogram van een man.
het verschil tussen geslachtscellen en lichaamscellen beschrijven.
de verschillen uitleggen tussen mitose en meiose en aangeven wanneer er sprake is van mitose en wanneer van meiose.

K13: Monohybride en dihybride kruisingen

het verschil tussen een dominant gen en een recessief gen uitleggen.
de begrippen homozygoot en heterozygoot beschrijven, zodat duidelijk is wat het verschil is tussen homozygoot en heterozygoot.
(met behulp van een voorbeeld) duidelijk maken hoe groot de kans is dat een nakomeling een bepaald gen van de ouders krijgt.
een stamboom aflezen.

Vaardigheden:
Aan het eind van dit thema kan ik:

Een practicum uitvoeren en daarvan een verslag maken.
Bij een (onderzoeks)vraag informatie opzoeken op internet.

Wat kan ik al?

Het thema Paarden is het zevende thema in leerjaar 3.
De theorie uit enkele modules die je in de eerste thema's bent tegengekomen, heb je ook nodig bij de afsluiting van dit thema.
Als je twijfelt of je het nog weet, klik de modules hieronder dan nog eens door.

Klik op de links om de modules te openen.

Skelet en bewegen

Spijsverteringsstelsel

Hart en bloedsomloop

Menstruatiecyclus

Zwangerschap

Wat ga ik doen?

Het thema Paarden bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal lessen
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: Geraamte	2
Module: Beenverbindingen	2
Module: Mitose en meiose	2
Module: Monohybride en dihybride kruisingen	2
Afsluiting
Samenvattend	0,5
Examenvragen	0,5
Terugkijken	0,5
Totaal:	14 à 15

Modules

Geraamte

Intro

Bekijk als inleiding op de module 'Geraamte' de interactieve schoolplaat van SchoolTV.
Klik ongeveer 5 minuten rond op de schoolplaat en praat met een klasgenoot over de dingen die je ziet.

Interactieve videotour: Botten

Wat ga ik leren?

Na deze module kan ik:

de verschillende beenderen van het geraamte van een mens in een afbeelding benoemen.
de functies van een geraamte omschrijven.
een mogelijk gevolg van overbelasting noemen.
het verschil tussen been en kraakbeen omschrijven.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1		Je bestudeert het Kennisbankitem dat past bij dit onderdeel en test je kennis.
Stap 2		Bekijk de video en benoem de verschillende botten.
Stap 3		Maak meerkeuzevragen over een deelonderwerp van het skelet.
Stap 4		Je maakt een oefening over de verschillende botgroepen.
Stap 5		Bekijk de video over de samenstelling van de botten en doe de oefening.
Stap 6		Bestudeer het onderzoek dat Julia gedaan heeft en maak het verslag.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Begrippenlijst		Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij dit onderwerp.
Examenopgaven		Je maakt een aantal examenopgaven die passen bij dit onderwerp.
Terugkijken		Terugkijken op de module.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 à 3 lesuren nodig.

Aan de slag

Stap 1: Kennisbank

Bestudeer uit de Kennisbank biologie het onderdeel:

Geraamte

Test je kennis
Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank.

Stap 2: Verschillende botten

Botten noem je ook wel beenderen.
Uit welke beenderen bestaan de schedel, de romp en de ledematen?
Bekijk de video. Maak daarna de volgende oefeningen.

Stap 3: Vorm en stevigheid

Bekijk het filmpje tot 8 minuten en 50 seconden:

Bekijk dan in tweetallen het filmpje nog een keer. Je let dan op één van deze onderwerpen.
Overleg met je docent waar jullie op gaan letten.

Functies van het skelet.
Samenstelling van botten.
Vorm van botten.
Verandering van skelet tijdens een mensleven.
Beweging tussen botten.
Constructies in het dagelijks leven.

Maak tijdens het kijken aantekeningen over dit onderwerp.

Maak daarna 3 tot 5 meerkeuzevragen over het onderwerp.
Zorg dat je zelf ook de antwoorden kent.

En vergeet vooral niet enkele foute antwoorden te verzinnen.
Maak de foute antwoorden wel zo dat ze goed bij de vraag passen.
Dus dat je medeleerlingen straks niet alles direct goed hebben.

Jullie maken samen een quiz met behulp van Google drive (formulieren), Socrative of een online quiz maker (bijvoorbeeld www.onlinequizcreator.com ).
Overleg met je docent op welke wijze je de vragen gaat inleveren.
Voer de quiz met alle vragen met alle klasgenoten uit.

Quiz maken

Bij het maken van een quiz ontwerp je zelf de vragen in groepjes. Via een puntensysteem wordt de winnaar bepaald. Daarna worden de antwoorden besproken.

Stap 4: Botgroepen

Het skelet van gewervelde dieren lijkt op elkaar.
Als je het skelet van een hond vergelijkt met het skelet van een mens, zie je zeker overeenkomsten!

Net als bij mensen vormen sommige botten met elkaar botgroepen.
Alle skeletten bestaan uit zeven botgroepen:

schedel
borstkas
schoudergordel
bekkengordel
wervelkolom
voorpoten
achterpoten.

Voorpoten en achterpoten worden ook wel ledematen genoemd.

Lees de zeven omschrijvingen in de oefening. Over welke botgroep gaat het?

Stap 5: Samenstelling botten

Bekijk de video en beantwoord daarna de vragen. Je kunt eventueel eerst de vragen even doorlezen voor je gaat kijken:

Beantwoord nu de volgende vragen:

Stap 6: Practicum samenstelling botten

Julia onderzoekt de samenstelling van botten.
Welke stof zorgt ervoor dat je botten sterk zijn?
Welke stof zorgt ervoor dat je botten beetje soepel zijn?

Bekijk het onderzoekje dat Julia doet.
Je sluit de stap af met een invuloefening.

Welk stofje in je botten zorgt er voor dat de benen toch zo soepel zijn?
Wat denk je dat het antwoord is op deze vraag?

Julia gaat een proefje doen. Ze heeft nodig:

(verdund) zoutzuur
botje (kip)
tang/pincet
potje

Ze schenkt (verdund) zoutzuur in het potje.

Ze doet het botje in het potje met zoutzuur.

Ze schrijft op een briefje 'Pas op' en legt het briefje bij het potje.

En nu één dag wachten ......

Ze doet handschoenen aan en haalt het botje met een tangetje uit het zoutzuur.

Ze spoelt het botje af.

Afronding

Begrippenlijst

Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.

Been
Been is keihard en stevig en ook datgene waar botten uit bestaan.

Kraakbeen
Kraakbeen is weefsel dat stevig is en toch ook buigzaam.

Schedel
De schedel staat bovenop de wervelkolom en heeft een beschermende functie.

Romp
De romp bestaat uit de wervelkolom, de ribben, de schoudergordel en de bekkengordel. De romp heeft een beschermende functie.

Wervelkolom
De wervelkolom bij de mens begint hoog in de nek, net onder de schedel, en loopt door tot het stuitje. Deze slinger van wervels bestaat uit 26 wervels De wervelkolom is veerkrachtig en heeft een beschermende en vormgevende functie.

Beenmerg
Beenmerg weefsel in de beenderen van gewervelde dieren, o.a. in ruggenwervel en borstbeen. Speelt een rol bij het vormen van botweefsel en bloed.

Tussenwervelschijf
Een kraakbeenkussentje, gevuld met vocht, gelegen tussen elke wervel en de volgende.

Bekkengordel
De bekkengordel wordt gevormd door de heupbeenderen en het heiligbeen.

Ledematen
Benaming voor armen en benen.

Kalk
Kalk is een stevige stof die je in je botten vindt en voorkomt dat je botten te soepel zijn.

Lijmstof
Lijmstof is een soepele stof die je in je botten vindt en voorkomt dat je botten te broos zijn.

Examenopgaven

Je hebt in deze module veel theorie bestudeerd en veel opdrachten gemaakt.
In de afsluiting ga je aan de slag met examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Binnenkort vind je hier examenvragen van ExamenKracht om mee te oefenen.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Maak bij ieder leerdoel een vraag en geef antwoord op die vraag.

Hoe ging het?

Tijd
Heb je de stappen in de aangegeven tijd kunnen doorlopen?
Welk stap kostte weinig tijd en welke stap juist veel tijd?

Inhoud
Het geraamte (skelet) heb je in klas 1 of klas 2 ook al eens bestudeerd.
Wist je het meeste nog? Schrijf twee dingen op die je niet meer wist.

Begrippenlijst
Kijk of alle begrippen in de begrippenlijst staan.

Examenopgaven
Heb je de examenopgaven gemaakt? Ging het goed?