Chlamydia is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening in Nederland.
Je merkt er niets van als je de bacterie bij je draagt en daarom gaan ook weinig jongeren naar de huisarts.
De GGD en het RIVM geven voorlichting over Chlamydia. Kijk maar eens naar de volgende video.
De gemeenten in Nederland hebben de wettelijke taak om de gezondheid van burgers te bevorderen en te beschermen tegen ziekten en calamiteiten. Deze taak is neergelegd bij de GGD.
De “GGD” zelf staat voor 'Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst'. De GGD’en vormen een landelijk dekkend netwerk.
De kans is groot dat je zelf ook contact hebt gehad met de GGD.
Misschien zelfs zonder dat je dit wist. De GGD doet namelijk meer dan je denkt.
Bekend zijn de ambulance-dienst of de jeugdarts op de basisschool.
Of heb je weleens voor een verre reis een vaccinatie bij de GGD gehaald of de vaccinatie tegen HPV (Humaan papillomavirus, het virus dan onder andere verantwoordelijk kan zijn voor baarmoederhalskanker)?
Die diensten verleent de GGD, maar ze doen nog veel meer!
Je kunt er dus ook terecht bij vragen en problemen over SOA's (Seksueel overdraagbare aandoeningen) en seksualiteit.
Bij welke GGD kun jij terecht met vragen? Kijk daarvoor op https://www.ggd.nl/
Vragen stellen bij de GGD is niet gek of raar! Ze helpen je graag en je hoeft je nergens voor te schamen!
Deze module gaat over voortplanting, vrijen en seksualiteit. In de negen stappen komen de verschillende onderwerpen aan bod.
Je rondt de module af door een gesprek in een rollenspel te voeren over de uitslag van een SOA-test.
Wat ga ik leren?
Na deze module ken je:
de werking van mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen.
de functie van de hypofyse.
de functie is van FSH, LH, progesteron en oestrogeen.
verschillende relatievormen.
verschillende vormen van anticonceptie/voorbehoedsmiddelen.
verschillende SOA’s.
de plaats/persoon waar je terecht kunt bij seksueel geweld.
Na deze module kun je:
beschikbare informatie in Binas/Biodata gebruiken.
het verloop van de menstruatiecyclus beschrijven voor en na bevruchting.
aangeven wanneer een vrouw (on)vruchtbaar is.
beschrijven wat er tijdens geslachtsgemeenschap gebeurt.
uitleggen hoe je soa’s kunt voorkomen.
uitleggen hoe je zwanger kunt worden en kunt voorkomen.
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Inhoud
Stap 1
In deze stap leer je wat het verschil is tussen de uiterlijke kenmerken en de functies van de geslachtsorganen van mannen en vrouwen.
Stap 2
Je leert over de werking van verschillende hormonen in het lichaam van een man en een vrouw.
Stap 3
Hormonen stimuleren of remmen elkaars functie. Door middel van een rollenspel ontdek je hoe dit werkt.
Stap 4
Het kan lastig zijn om niet zeker te zijn van je geaardheid. Hierover praten we in deze stap.
Stap 5
Wat is eigenlijk geslachtsgemeenschap en wat gebeurt er dan in je lichaam?
Stap 6
Je weet dat je door seks zwanger kunt worden of een SOA op kunt lopen. Op welke manier je dit kunt voorkomen leer je hier.
Stap 7
Wat zijn soa's en welke zijn er? Je gaat op onderzoek uit naar de top 7 Soa's en maakt een voorlichtingsposter.
Stap 8
Het belangrijkste orgaan tijdens de seks bevindt zich niet tussen je benen, maar tussen je oren. Praat jij over wat je wel en niet wilt?
Stap 9
Je maakt samen met een klasgenoot een campagne voor veilig vrijen.
Afronding
Onderdeel
Kennisbank
Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht
Door middel van een rollenspel praat je met je klasgenoten over de uitslag van een Soatest.
Extra
Er mag niets met je lijf gebeuren dat jij niet wilt! Maar wat als dat wel zo is?
D-toets
Je test je kennis van deze module met een D-toets.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 8 SLU nodig.
Aan de slag
Stap 1: Geslachtsorganen
Het gereedschap van mannen en vrouwen
Tussen jongens en meisjes, mannen en vrouwen, zijn veel verschillen.
De mannelijke geslachtsklieren zijn de teelballen, zaadballen, testikels of testes (enkelvoud testis).
De penis of het lid is het mannelijk geslachtsorgaan dat gebruikt wordt om urine te lozen en voor seksualiteit, waaronder geslachtsgemeenschap.
De eierstokken of ovaria (enkelvoud ovarium) zijn de vrouwelijke geslachtsklieren. De vagina of schede is het inwendige deel van het geslachtsorgaan dat de baarmoeder met de buitenkant van het lichaam verbindt.
Zoogdieren
De mens behoort tot de zoogdieren. Zoogdieren hebben veel overeenkomsten in hun bouw.
Download het werkblad ‘Geslachtsorganen van een paard en hond’ en benoem de geslachtsorganen van een hengst, merrie, reu en teefje.
Stap 2: Hormonen
Zeker weer last van je hormonen?
"Ben je weer aan het puberen?"
"Zeker ongesteld!?!"
"Wat heb jij een kort lontje!"
"Zo zo...de baard in de keel!"
Dat zijn allemaal opmerkingen die je op deze leeftijd geregeld naar je hoofd geslingerd kunt krijgen. Herkenbaar?
Kijk maar eens naar de volgende video. Er zullen zeker herkenningspunten zijn!
De mannelijke geslachtshormonen zorgen voor de aanleg van de primaire geslachtskenmerken tijdens de ontwikkeling in de baarmoeder.
De geslachtshormonen zorgen ook voor de secundaire geslachtskenmerken in de puberteit en de aanmaak van sperma.
Werking LH en FSH In de hypofyse worden twee geslachtshormonen gemaakt, namelijk het follikel stimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH).
FSH stimuleert de aanmaak van zaadcellen in de teelbal.
LH zorgt ervoor dat cellen in de teelbal het mannelijk geslachtshormoon testosteron gaan maken. Testosteron kan op zijn beurt de aanmaak van FSH en LH remmen. Testosteron gaat dus (via de remming van FSH en LH) zijn eigen vorming tegen. Dit noem je een negatieve terugkoppeling.
Ook bij vrouwen wordt de productie van de geslachtshormonen beïnvloed door FSH en LH.
FSH en LH hebben beiden invloed op de menstruatiecyclus.
Samen met de follikels en de gele lichamen zorgen FSH en LH voor de opbouw en afbraak van het baarmoederslijmvlies en voor de ovulatie. Een ingewikkeld proces dat zich steeds herhaalt.
Tenzij de vrouw zwanger wordt …
Menstruatiecyclus
Bekijk het volgende videofragmenten over de ovulatie en de menstruatiecyclus. Herken je de informatie die je hierboven hebt gelezen in de video's?
FSH stimuleert de rijping van follikels in de eierstok. LH beïnvloedt de verdere rijping van de follikels en de ovulatie.
Daarna houdt LH de rest van het follikel (het gele lichaam) enige tijd in stand.
De eierstokken zelf maken twee andere hormonen:
Oestrogeen: dit hormoon zorgt voor de ontwikkeling van de secundaire geslachtskenmerken.
Oestrogeen zorgt voor de ontwikkeling van het baarmoederslijmvlies.
Oestrogeen stimuleert de hypofyse tot een verhoogde afgifte van FSH en LH.
Een positieve terugkoppeling dus!
Progesteron: dit hormoon wordt na de eisprong door het gele lichaam aangemaakt.
Het zorgt voor de verdere ontwikkeling van het baarmoederslijmvlies en de baarmoederspieren.
Schema
Download hier de kaartjes. Print en knip ze uit.
Leg deze kaartjes zo voor je neer op een A3, dat je de terugkoppelmechanismen van de geslachtshormonen duidelijk kunt uitleggen aan een medeleerling.
Trek pijlen, zodat de terugkoppeling ook zonder jouw uitleg duidelijk is.
Doe dit zowel voor de regeling van de mannelijke als de vrouwelijke geslachtshormonen.
Leg aan een medeleerling jouw schema uit en vergelijk het met zijn/haar schema.
Kijk het schema na met behulp van Binas/Biodata. Vul eventueel de schema’s aan.
Maak een kopie voor elkaar van het meest duidelijke schema.
Noteer meteen de tabellen/figuren die bij dit onderwerp passen.
Stap 3: Negatieve terugkoppeling
Simulatie negatieve terugkoppeling
Je gaat in deze opdracht de negatieve terugkoppeling van hormonen verduidelijken.
Je werkt met de gehele klas.
Benodigdheden:
Kaartjes met rollen
Witte ballon (follikel)
Erwten/bonen (eicellen)
Prepareernaald (ovulatie)
Gele ballonnen (geel lichaam)
Rode kleurstof (baarmoederslijmvlies)
Groot bekerglas (baarmoeder)
Zeef
De docent verdeelt de rollen over de leerlingen in de klas.
Je krijgt een rol als orgaan van een vrouw (hypofyse, eierstok en baarmoeder) of als hormoon (FSH, LH, oestrogeen en progesteron).
De wisselende concentratie van hormonen beeld je uit door meer of minder hard te roepen.
De simulatie eindigt wanneer de menstruatie optreedt en dat laten jullie duidelijk horen!
Stap 4: Seksualiteit
Seksualiteit
In de eerste stappen ging het over de mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen en hormonen.
In de puberteit ontwikkelen zich de secundaire geslachtskenmerken en groeit de zin in seks en intimiteit.
Iedereen heeft zo zijn of haar eigen gevoelige plekjes. Natuurlijk is het leukste deze zelf te ontdekken. Wil jij weten wat in het algemeen de gevoelige plekjes zijn bij vrouwen en mannen?
Ontdek het hier!
Homoseksualiteit
De ontdekking van je seksuele geaardheid komt vaak tijdens de puberteit.
Ervoor uitkomen dat je op iemand van hetzelfde geslacht valt, is niet altijd even gemakkelijk.
Hoe denk jij over homoseksualiteit? Vul anoniem de vragenlijst in.
Hoeveel homo’s en lesbiennes zijn er in Nederland? Wat denk je?
En hoeveel mensen In Nederland hebben gevoelens voor iemand van hetzelfde geslacht?
Doe de quiz 'Spreek je uit' en ontdek!
Print de quiz uit en maak de quiz individueel.
Bespreek jouw antwoorden met een klasgenoot.
De docent geeft je de juiste percentages!
Vergelijk dit met jullie antwoorden.
Mannenharem
Bekijk samen met de klas de film Mannenharem. Bekijk daarna ook het interview met de acteur. Met jullie docent voeren jullie een klassengesprek over de film. Hoe kijken jullie aan tegen de rol van de acteur? Wat vinden jullie van zijn mening? Let er goed op dat jullie je mening goed beargumenteren.
Mensenrechten
Onderzoek of in Nederland de hetero-, homo- en biseksuelen dezelfde rechten hebben en in dezelfde mate worden geaccepteerd door de wetgever. Mensenrechten - www.amnesty.nl
Wil je ook weten hoe het in andere landen is gesteld met de acceptatie van homoseksuelen?
Dat zie je in de volgende video. Ook zie je een stukje geschiedenis van de acceptatie van homoseksuelen in Nederland. Bespreek na het kijken met een klasgenoot wanneer het omslagpunt in Nederland wettelijk kwam, maar ook wanneer jullie denken dat het daadwerkelijke omslagpunt in de maatschappij kwam.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het doen voor de wetenschap
Wat weet jij over de wetenschap ‘Voortplanting’?
Een aantal jaar geleden haalde een ‘wetenschappelijke’ foto de landelijke dagbladen en is nu dus ook te vinden via YouTube. Onderzoekers in Groningen hebben voor het eerst de geslachtsgemeenschap van een stel in een MRI-scan gefotografeerd.
Bekijk de volgende video. Hij is in het Engels. Gebruik eventueel de Nederlandse ondertiteling.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Safety instructies
Lees in de Kennisbank de pagina's over anticonceptie en kijk de video. Maak daarna de vragen. De antwoorden op de vragen kun je vinden in de Kennisbank en de video.
De pil
De pil bestaat hoofdzakelijk uit 2 hormonen, namelijk uit oestrogeen en progesteron.
Er bestaan verschillende varianten van de anticonceptiepil:
Monofase pillen:
deze pillen bestaan uit een enkele concentratie van de twee hormonen, oestrogeen en progesteron.
Je neemt ze gedurende drie weken in en dan één stopweek dat je de pil niet hoeft te slikken.
Twee- en driefase pillen:
Hierbij wordt de concentratie van het hormonen aangepast aan de fase van de menstruatiecyclus waarin de tabletten worden geslikt.
De tabletten hebben voor elke fase een ander kleur om ze beter te kunnen onderscheiden. Soms wordt er ook een bijkomende hormoonloze pil bijgeleverd die je dient in te nemen tijdens de zogenaamde stopvrije week. Dit om te voorkomen dat de pil wordt vergeten.
Minipil:
deze bevat enkel een lage dosis progesteron.
De pil kwam eind jaren vijftig in de Verenigde Staten als een nieuw middel tegen menstruatiestoornissen op de markt.
Op de bijsluiter was als bijwerking tijdelijke onvruchtbaarheid vermeld.
Vanaf begin van de jaren zestig werd de pil ook onder vrouwen in Europa populair.
Het paste goed in het denkbeeld van de seksuele revolutie. Er bestaan ook tegenstanders van de pil.
Voorbehoedsmiddelen
Download hier het werkblad Voorbehoedsmiddelen en vul hier alle voorbehoedsmiddelen in die je bent tegengekomen én die je tegenkomt in de volgende twee bronnen. Bronnen:
Kruis aan of het veilig is om zwangerschap te voorkomen en of het veilig is tegen geslachtsziekten en waar je moet zijn om het te kopen of op te halen.
Welke anticonceptie/voorbehoedsmiddel past het beste bij jou en jouw situatie?
Doe de test! het op anticonceptievoorjou.nl
Stap 7: Soa's
Soa's
Wat zijn die Soa’s nu eigenlijk?
Zijn alle seksueel overdraagbare aandoeningen hetzelfde?
En als je besmet bent, kun je dan weer genezen? Bekijk als inleiding van deze stap de volgende Clipphanger van SchoolTV:
Soa-top 7
Werk bij deze stap in tweetallen.
Je onderzoekt twee soa’s uit de SOA-top 7.
Welke soa’s komen het meeste voor? Kijk op de site van Eos wetenschap.
Kies twee SOA’s uit en onderzoek de belangrijke zaken die je zou moeten weten om eventueel een SOA snel te herkennen en verspreiding tegen te gaan.
Maak een poster waarin je op de volgende vragen in ieder geval antwoord geeft:
Welke klachten heb je bij deze SOA’s?
Hoe kom je aan deze SOA’s en hoe zeker niet?
Wanneer laat je je testen en hoe gaat zo’n test in zijn werk?
Waar kun je je laten testen bij jou in de buurt?
Wat doe je als je de uitslag krijgt en je blijkt besmet?
Is er behandeling mogelijk en zo ja, hoe?
Kijk voor tips in de Gereedschapskist onderaan deze stap. Je kunt ook gebruik maken van de volgende bronnen:
Op een informatieve poster kun je laten zien wat de belangrijkste delen van de lesstof zijn. Ook kun je weergeven hoe bepaalde delen zich tot elkaar verhouden.
Stap 8: Seks en condooms
Maak seks en condooms bespreekbaar!
Het belangrijkste orgaan tijdens de seks bevindt zich niet tussen je benen, maar tussen je oren.
En wat je doet met je heupen is minder belangrijk dan wat je zou moeten doen met je mond.
Iemand die goed is in bed, bespreekt namelijk ook met zijn/haar partner wat die ander wil.
Wat zijn zijn/haar wensen en grenzen? Herken jij de ja en nee signalen!
Lees de volgende pagina op Sense en kijk ook de video.
Praat met klasgenoten over de informatie die jullie hebben gelezen en gehoord. Is het herkenbaar? Voel jij je veilig genoeg om hier samen over te praten?
Stap 9: Veilig vrijen
Vrij veilig
Voor de Vrij Veilig campagnes worden al jaren commercials gemaakt.
Zoals:
Maak, in tweetallen, een (voorstel voor) een clip/filmpje voor de campagne ‘Maak seks lekker duidelijk’ of ‘Vrij Veilig’. Overleg met jullie docent of jullie de clip ook daadwerkelijk op gaan nemen.
Hoe gaat het opnemen van zo’n reclameboodschap?
Kijk hier:
Je gaat deze opdracht afronden. Bij de GGD kun je terecht voor een SOA-test.
Hoe gaat dit in zijn werk? Bekijk de volgende filmpjes:
En dan volgt de uitslag. Een positieve uitslag betekent in dit geval dat je een besmetting hebt opgelopen.
Een negatieve uitslag betekent dat je geen SOA onder de leden hebt.
Je bent een verpleegkundige van de GGD en moet de boodschap overbrengen aan een jongere met een positieve SOA uitslag.
Leg uit om welke SOA het gaat, wat de behandeling is, wat eventuele gevolgen zijn voor hem/haar en anderen. Hoe ga je dat doen?
Werk in drietallen waarbij de één verpleegkundige is en de ander jongere.
Voer het gesprek. De derde leerling luistert en observeert.
Draai vervolgens de rollen nog twee keer om en kies steeds een andere SOA.
Werk je portfolio zo nodig bij.
Beoordeling
Je docent let op de volgende punten bij de beoordeling:
Komt de boodschap goed over?
Is de boodschap duidelijk?
Klopt de uitleg met de theorie die je in deze module hebt geleerd?
Is het gesprek serieus uitgevoerd?
Extra
Heb jij wel eens meegemaakt dat iemand ongewenst aan je zat, te dicht bij je stond of je op een andere manier ongewenst benaderde? Kijk naar de volgende video's.
Als jou iets vervelends is overkomen is het belangrijk dat je het deelt met iemand die je vertrouwt. Dat kan een van je ouders/verzorgers zijn, maar ook een leraar, familielid of wie dan ook. Natuurlijk kun je ook altijd naar de politie met je verhaal.
Belangrijk is om te weten dat jij als slachtoffer nooit, maar dan ook NOOIT, schuld hebt. Seksuele intimidatie of geweld is niet iets wat je uitlokt. Het is jouw lichaam en daar mag niemand anders over beslissen.
Kijk voor meer informatie op Sense.
Is er iets vervelends gebeurd op internet? - www.meldknop.nl
Ook kun je op chat met Fier je verhaal delen met hulpverleners door te chatten.
D-toets
De opdracht sluit je af met het maken van een d-toets.
De toets bestaat uit verschillende soorten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op knoppen om de toetsen te starten.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 8 SLU met deze opdracht bezig geweest.
Heb je in die tijd alle stappen kunnen doorlopen. Er waren een flink aantal video's in deze module. Had je voldoende tijd voor al deze video's? Zo niet, hoe heb je dit opgelost?
Inhoud
Seksualiteit is toch nog vaak een lastig onderwerp om over te praten. Hoe heb jij dat ervaren in deze module? Voelde je je veilig genoeg om over je eigen gevoelens te praten? Als dat in de klas niet lukt, bij wie kun jij dan je verhaal kwijt?
Wat is de belangrijkste les die je geleerd hebt in deze module?
Eindopdracht
Wat vond je dan de drie verschillende rollen die je hebt gespeeld in het rollenspel? Welke rol voelde je je het meest comfortabel in? Kun je uitleggen waarom?
D-toets
Heb je de D-toets gedaan? Ging het goed? Welk onderdeel heeft nog je aandacht nodig?
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Seksualiteit en voortplanting'. Het onderwerp van deze les is: GGD.
Na deze module ken je:
de werking van mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen.
de functie van de hypofyse.
de functie is van FSH, LH, progesteron en oestrogeen.
verschillende relatievormen.
verschillende vormen van anticonceptie/voorbehoedsmiddelen.
verschillende SOA’s.
de plaats/persoon waar je terecht kunt bij seksueel geweld.
Na deze module kun je:
beschikbare informatie in Binas/Biodata gebruiken.
het verloop van de menstruatiecyclus beschrijven voor en na bevruchting.
aangeven wanneer een vrouw (on)vruchtbaar is.
beschrijven wat er tijdens geslachtsgemeenschap gebeurt.
uitleggen hoe je soa’s kunt voorkomen.
uitleggen hoe je zwanger kunt worden en kunt voorkomen.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Biologie;
Seksueel gedrag en SOA;
Reproductie;
Seksualiteit;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Seksualiteit en voortplanting'. Het onderwerp van deze les is: GGD.
Na deze module ken je:
de werking van mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen.
de functie van de hypofyse.
de functie is van FSH, LH, progesteron en oestrogeen.
verschillende relatievormen.
verschillende vormen van anticonceptie/voorbehoedsmiddelen.
verschillende SOA’s.
de plaats/persoon waar je terecht kunt bij seksueel geweld.
Na deze module kun je:
beschikbare informatie in Binas/Biodata gebruiken.
het verloop van de menstruatiecyclus beschrijven voor en na bevruchting.
aangeven wanneer een vrouw (on)vruchtbaar is.
beschrijven wat er tijdens geslachtsgemeenschap gebeurt.
uitleggen hoe je soa’s kunt voorkomen.
uitleggen hoe je zwanger kunt worden en kunt voorkomen.
Chlamydia is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening in Nederland.
Het gereedschap van mannen en vrouwen
Zeker weer last van je hormonen?
In de hypofyse worden twee geslachtshormonen gemaakt, namelijk het follikel stimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH).
Simulatie negatieve terugkoppeling
Seksualiteit
Het doen voor de wetenschap
Safety instructies
Soa's
Maak seks en condooms bespreekbaar!
Vrij veilig
Kan ik wat ik moet kunnen?
