Thema: Leven van de zon - h45

Thema: Leven van de zon - h45

Thema Leven van de zon

Introductie

Leven van de zon
Eten en ademhalen, het is zo gewoon dat je er nauwelijks bij stil staat.
En toch zijn het onmisbare lichaamsfuncties: voedsel en zuurstof in je opnemen. En het één heeft geen zin zonder het ander. We hebben immers zuurstof nodig om ons voedsel te verbranden en zo energie te krijgen voor alle processen in onze cellen.

In dit thema kijken we naar energiestromen: in ons lichaam, in onze cellen, maar ook in de planten en dieren om ons heen. Want we staan niet los van onze omgeving. We maken deel uit van voedselketens.
Al ons voedsel is uiteindelijk afkomstig van planten, al zijn die planten in ons voedselpakket nog maar nauwelijks terug te vinden.
We kijken eerst waarom planten zo belangrijk zijn voor ons voedsel en voor onze energievoorziening.
Daarna kijken we naar het geheel van voedselketens en kringlopen in de natuur.

Kunnen we leven van planten alleen? Sommige mensen vinden van wel:
ze eten vegetarisch of veganistisch. Er zijn ook mensen die nog een stapje verder gaan: ze eten die groenten alleen rauw. Krijgen zij alles binnen wat ze nodig hebben?

Bekijk de video helemaal of gedeeltelijk.
Welke vragen roept het op in de klas? Praat er samen over.

 

 

 

Wat kan ik straks?

Aan het eind van dit thema:

  • benoem je wat de stofwisselingsprocessen, verbranding en fotosynthese voor betekenis hebben voor de instandhouding van autotrofe en heterotrofe organismen.
  • leg je uit welk verband er is met de gassen die een organisme in- en uitgaan.
  • beschrijf je dat er verschillende vormen van energie zijn en dat deze vormen in elkaar kunnen overgaan.
  • leg je uit wat een ecosysteem is en noemt welke relaties er zijn tussen organismen bij de energiestromen in een ecosysteem.
  • noem je planten- en diersoorten die een voedselketen/voedselweb of een piramide van biomassa/aantallen vormen.
  • onderscheid je in een beschreven ecosysteem producenten, consumenten en reducenten.
  • beschrijf je kringlopen van elementen in een ecosysteem en benoemt welke factoren daarop van invloed zijn.
  • leg je uit dat bepaalde stoffen door passief transport en andere door actief transport membranen kunnen passeren.
  • beschrijf je de relatie tussen de osmotische waarde binnen en buiten een cel en de invloed daarvan op de stevigheid van de cel en het organisme.
  • beschrijf je dat cellen zichzelf reguleren en daarbij een dynamisch evenwicht in stand houden, dat cellen stoffen opnemen, transporteren, omzetten en afgeven met behulp van energie, gekatalyseerd door enzymen.
  • beschrijf je waar en op welke wijze enzymen reacties katalyseren, en hoe temperatuur en pH die processen beïnvloeden.
  •  

Deelconcepten

Tussencelstof, fosfolipide, aminozuur diffusie, osmose, semi-permeabel membraan, selectief permeabel, receptoreiwit, ionentransport, isotonisch, hypotonisch, hypertonisch, plasmolyse, turgor, osmotische druk, osmotische waarde, actief transport, passief transport, endo- en exocytose, celplasmastroming, hout- en bastvaten, wortelharen, autotroof, heterotroof, (an)organische stoffen, bladgroenkorrels, netto fotosynthesereactie, voortgezette assimilatie, beperkende factoren, worteldruk, verdamping, fotosynthese, verbranding, aeroob, anaeroob, gisting, alcohol, melkzuur, ADP en ATP, bouwstoffen, brandstoffen, reservestoffen, enzymen,  koolhydraten (mono-, di- en polysachariden, zetmeel, glycogeen, cellulose), vet (vetzuren en glycerol), eiwit, aminozuren, DNA, recombinant-DNA, pH, biologisch afbreekbaar, producent, consument, reducent, trofisch niveau, fossiele brandstof, biobrandstof, biomassa, dissimilatie, (de)nitrificatie, ammonificatie, stikstofbinding, uitspoeling, eutrofiering, broeikaseffect.

Wat kan ik al?

Wat weet je al over Leven van de zon?
Lees de volgende Kennisbanken uit de onderbouw als opfrisser voor dit thema.

Fotosynthese - onderbouw

Dissimilatie - onderbouw

Voortgezette assimilatie - onderbouw

 

Maak de oefening hieronder. Hoeveel weet jij nog?

Wat ga ik doen?

Het thema Leven van de zon bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel SLU je ongeveer nodig hebt.

Activiteit Aantal SLU
Inleiding  
Wat kan ik straks? 0,5
Wat kan ik al? 2
Wat ga ik doen? 0,5
Modules  
Module: Suiker 8
Module: Energiebronnen van de toekomst 7
Module: Kringlopen 7
Afsluiting  
Samenvattend 1
Examenvragen 1
Terugkijken 0,5
Totaal: 27 à 28

Modules

Bij dit thema's horen de volgende modules.
Maak hieronder je keuze.

Module 1

Suiker
Module 2

Energiebronnen van de toekomst
Module 3

Kringlopen

Afsluiting

Samenvattend

Examenopgaven

Je hebt in de modules veel theorie bestudeerd en veel vragen beantwoord en opdrachten gemaakt.
Als het goed is, ben je nu klaar voor het beantwoorden van een aantal examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

 

HAVO 2019-TV1

HAVO 2019-TV1 Vraag 6
HAVO 2019-TV1 Vraag 7
HAVO 2019-TV1 Vraag 19
HAVO 2019-TV1 Vraag 25
HAVO 2019-TV1 Vraag 42

HAVO 2021-TV1

HAVO 2021-TV1 Vraag 9

HAVO 2021-TV2

HAVO 2021-TV2 Vraag 7
HAVO 2021-TV2 Vraag 11
HAVO 2021-TV2 Vraag 13
HAVO 2021-TV2 Vraag 34

 

Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Extra opdracht

Glucose
Stel je een klontje glucose (druivensuiker) voor. Je eet het misschien wel eens voor een sportwedstrijd.
Het wordt niet gewonnen uit druiven (daar zit het wel in, maar druiven zijn als grondstof veel te duur) maar uit granen.

  1. Beschrijf in eigen woorden hoe dat klontje in een tarweplant gemaakt zou kunnen worden.
    Vergeet niet de grondstoffen te noemen die daarbij nodig zijn.
  2. Bedenk nu op welke manier het stukje glucose energie gaat leveren aan jouw beenspieren.
    Beschrijf de weg waarlangs het vanuit de plant in jou en in jouw spier terecht komt.
    Leg ook uit wat er in de spier precies met de glucose gebeurt.
  3. Na een intensieve wedstrijd krijgt jouw beenspieren toch zuurstofgebrek.
    Leg uit wat er dan in de spieren met de energievoorziening zal gebeuren.
  4. Na de wedstrijd zit je flink uit te hijgen. Kunnen er in jouw uitgeademde lucht onderdelen van de druivensuiker zitten.
    Zo ja welke? En hoe zijn ze daar dan gekomen?
  5. Stel dat je volgend jaar weer een pakje druivensuiker koopt.
    Kunnen daar atomen in zitten die al eerder in jouw lichaam hebben gezeten?
    Leg je antwoord uit.
  6. Ga voor de vragen A t/m D na waar enzymen een rol spelen.

Terugkijken

Intro

  • Lees de intro van dit thema nog eens door.
    Vind je het een goede intro om het thema mee te beginnen?
    Past de video goed bij het thema? Waarom wel of waarom niet?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van dit thema nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond een totale studiebelasting van 27 à 28 SLU.
    Ben je meer of minder tijd met het thema bezig geweest?
    Met welke module ben je het langst bezig geweest? En met welke het kortst?
  • Herhaling
    Heb je voor je aan de modules begon de toets bij 'Wat kan al?' gemaakt?
    Wist je het meeste nog?
  • Inhoud
    Het thema bestaat uit drie modules. Welke module vond je het leukst om te doen?
    En welke vond je het minst leuk? Schrijf op waarom je deze opdracht niet zo leuk vond.
  • Examenvragen
    Je hebt de examenvragen gemaakt.
    Ging het goed? Had je de theorie uit de modules nodig om de vragen te kunnen maken?

  • Het arrangement Thema: Leven van de zon - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2022-03-15 12:44:59
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Dit thema Leven van de zon is ontwikkeld door medewerkers van StudioVO. Bij het ontwikkelen van het materiaal is gebruik gemaakt van of wordt verwezen naar materiaal van de volgende websites:

    www.schooltv.nl www.youtube.com www.bioplek.org www.wikipedia.org


    Fair Use
    In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use

    Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content .

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit thema heet leven van de zon. Aan het eind van dit thema: benoem je wat de stofwisselingsprocessen, verbranding en fotosynthese voor betekenis hebben voor de instandhouding van autotrofe en heterotrofe organismen. leg je uit welk verband er is met de gassen die een organisme in- en uitgaan. beschrijf je dat er verschillende vormen van energie zijn en dat deze vormen in elkaar kunnen overgaan. leg je uit wat een ecosysteem is en noemt welke relaties er zijn tussen organismen bij de energiestromen in een ecosysteem. noem je planten- en diersoorten die een voedselketen/voedselweb of een piramide van biomassa/aantallen vormen. onderscheid je in een beschreven ecosysteem producenten, consumenten en reducenten. beschrijf je kringlopen van elementen in een ecosysteem en benoemt welke factoren daarop van invloed zijn. leg je uit dat bepaalde stoffen door passief transport en andere door actief transport membranen kunnen passeren. beschrijf je de relatie tussen de osmotische waarde binnen en buiten een cel en de invloed daarvan op de stevigheid van de cel en het organisme. beschrijf je dat cellen zichzelf reguleren en daarbij een dynamisch evenwicht in stand houden, dat cellen stoffen opnemen, transporteren, omzetten en afgeven met behulp van energie, gekatalyseerd door enzymen. beschrijf je waar en op welke wijze enzymen reacties katalyseren, en hoe temperatuur en pH die processen beïnvloeden.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Dynamisch evenwicht; Biologie; Instandhouding; Celstofwisseling; Kringlopen; Duurzame ontwikkeling; Duurzaamheid; Ecosysteem;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    22 uur en 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, biologie, enzymen, havo4/5, katalyseren, osmotisch, ph, stercollectie, zon

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Leven van de zon

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Meer informatie voor ontwikkelaars

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van