Module: Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling? - h45
Module: Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling? - h45
Natuurbeheer
Intro
Deze module gaat over het beheer van het Nederlandse landschap. Daarbij zijn veel natuur- en milieuorganisaties betrokken. In Nederland zijn talrijke natuur- en milieuorganisaties acties.
Bekijk als introductie de filmfragmenten en bespreek in de klas welke natuurorganisaties je kent en op welk terrein de genoemde organisaties actief zijn.
Beantwoord nu de volgende vraag:
De module rond je af met het maken van een nieuwsbrief voor omwonenden over een gebied in de buurt dat de bestemming ‘natuurgebied’ heeft gekregen of krijgt. Je onderzoekt de details over het gebied, neemt een interview af en maakt een kaart met Google Earth .
Wat ga ik leren?
Aan het eind van deze module kun je:
veranderingen en de daarbij horende gevolgen van abiotische en biotische factoren in een ecosysteem beschrijven;
beschrijven welke rol abiotische en biotische factoren spelen bij de instandhouding en ontwikkeling van een ecosysteem;
benoemen hoe ecosystemen zich kunnen ontwikkelen;
beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelforganisatie van ecosystemen beïnvloedt.
Wat wordt eigenlijk bedoeld met de natuur en het milieu? Daarover maak je een mindmap.
Stap 2
De stabiliteit van een ecosysteem kan op tal van manieren worden verstoord, zowel door biotische als door abiotische factoren. Welke gevolgen dat kan hebben leer je in deze stap.
Stap 3
De natuur in Nederland is behoorlijk versnipperd. Individuen van populaties kunnen elkaar niet meer bereiken om zicht voort te planten. Daarom heeft de overheid ingegrepen met EHS en ecoducten.
Stap 4
Niet iedereen is het altijd eens als het gaat om natuurbeheer en -behoud. In deze stap bekijk je de belangen van verschillende partijen.
Stap 5
Hoe wordt de volgorde van veranderingen in de ecologie genoemd? Dat ontdek je in deze stap.
Stap 6
Overal op aarde, in alle ecosystemen, is de invloed van de mens merkbaar. Je presenteert met een klasgenoot de mogelijke beheersmaatregelen.
Stap 7
Of moeten we de natuur zijn gang laten gaan?
Afronding
Onderdeel
Kennisbank
Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht
Je maakt een nieuwsbrief voor omwonenden van een natuurgebied.
Extra
Bekijk in overleg met je docent nog meer video's over het onderwerp van deze module.
D-toets
Je maakt een d-toets om je kennis van deze module te testen.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 7 SLU nodig.
Aan de slag
Stap 1: Natuur en milieu
Natuur en milieu
De begrippen natuur en milieu kom je regelmatig tegen. Maar wat betekenen deze woorden precies?
Maak een woordweb met in het midden twee cirkels.
Eén met het woord NATUUR de andere cirkel met het woord MILIEU.
Schrijf de woorden die direct in je op komen bij de woorden natuur en milieu, in de bijpassende cirkel.
Vergelijk je woordweb met één of meerdere klasgenoten.
Maak hiermee een definitie voor NATUUR en een definitie voor MILIEU.
De verschillende definities worden in de klas besproken.
Beheer van natuur en milieu
De laatste eeuw heeft de mens veel invloed uitgeoefend op het milieu.
Over hoe we precies met ons milieu omgaan zijn veel mensen het oneens.
De overheid maakt beleid rondom natuur- en milieubeheer.
Daarnaast zijn veel verschillende natuur- en milieuorganisaties actief, met allemaal verschillende doelstellingen.
De maatregelen voor natuur- en milieubeheer leiden regelmatig tot conflicten, doordat mensen verschillende belangen hebben.
Denk maar eens aan het belang dat een boer heeft met een stuk grond en de Vogelbescherming.
Beheer van natuur en milieu
Welke natuur- en milieuorganisaties ken je?
Vul de tabel in met zes natuur- en milieuorganisaties die in Nederland actief zijn.
Zet een kruisje of de organisatie zich richt op behoud van bepaalde soorten of ecosystemen of zich richt op milieu in het algemeen.
Noteer de doelstelling (Wat willen ze bereiken?) van de organisatie of omschrijf waar de organisatie zich specifiek op richt.
De tabel wordt klassikaal besproken.
Stap 2: Verstoring
Verstoring door abiotische factoren
De stabiliteit van een ecosysteem kan op tal van manieren worden verstoord, zowel door biotische als door abiotische factoren.
In de module 'Blauwe en groene soep' kwam verstoring door abiotische factoren al even aan bod.
In de module 'Het gaat (te) goed!' lees je meer over de verstoring door biotische factoren.
Mensen hebben gezorgd dat abiotische factoren op veel plaatsen zijn veranderd door een groeiende bevolking, het uitbreiden van landbouwgebieden, industrie en bebouwing. Daardoor zijn voor veel organismen de tolerantiegrenzen bereikt of gepasseerd, met de dood als gevolg. Door de dood van individuen en onvoldoende immigratie en geboorte, krimpen populaties van soorten.
Op een gegeven moment kan de genetische variatie in de populatie zo klein worden dat de populatie verdwijnt.
Maar ook de natuur zelf zorgt voor een verandering van abiotische factoren.
Bestudeer de Kennisbank. Maak daarna de oefeningen.
EHS en ecoducten
De natuur in Nederland is behoorlijk versnipperd. Individuen van populaties kunnen elkaar niet meer bereiken om zicht voort te planten.
De genetische variatie komt hiermee in gevaar en dus ook het voortbestaan van de populatie.
Om (verdere) versnippering tegen te gaan wordt gewerkt aan de aanleg van de Ecologische Hoofdstructuur.
Een voorbeeld van een verbinding is de aanleg van een ecoduct.
Bestudeer de Kennisbank en beantwoord daarna de vragen:
Tegenstrijdig belangen
In stap 3 heb je gekeken naar de EHS. Voor de aanleg wordt landbouwgrond omgezet in natuurgebied. Natuurlijk is niet iedereen het hiermee eens. Bij natuurbeheer spelen tegenstrijdige belangen vaak een rol.
Maak in een document een overzicht van betrokkenen en hun belangen.
Bespreek de antwoorden in de klas.
Belangen
Welke tegenstrijdige belangen zul je tegenkomen bij het opstellen van een plan voor:
Behoud en voorkomen van achteruitgang van weidevogels
Betreden of juist niet betreden van kwetsbare natuurgebieden
Aanleg van weg door of tunnel onder een natuurgebied
Denk daarbij aan de doelstellingen van de (huidige) eigenaren van de gebieden, omwonenden, bedrijven in omgeving, natuurorganisaties en andere belangenverenigingen en overheidsinstanties.
De klas wordt verdeeld over de drie thema’s (a, b of c).
In de groep denk je eerst gezamenlijk na over de 3 tot 4 betrokkenen bij dit thema.
Ieder groepslid (of tweetal) onderzoekt de belangen van één van de betrokkenen bij het thema van de groep.
In de groepen a, b en c worden de verschillende belangen uitgewisseld en wordt gezamenlijk een overzicht gegeven gemaakt van betrokkenen en hun belangen. Geef voor elke betrokkene de belangen en in ieder geval één reëel argument.
Lever dit ter beoordeling in bij de docent.
Je docent let bij de beoordeling op de volgende punten:
de gekozen betrokkenen passen bij het gekozen thema.
de belangen van de betrokkenen zijn uitgeschreven en voorzien van argumenten.
de groepsgenoten hebben nauw samengewerkt en constructief overleg laten zien.
Stap 5: Successie
Successie
Of er nu net een weg is aangelegd, een nieuwe wijk is gebouwd of een stuk landbouwgrond dat aan de natuur wordt teruggegeven, het terrein zal zich ontwikkelen volgens een voorspelbaar patroon.
Die volgorde van veranderingen wordt in de ecologie successie genoemd.
Pioniersecosysteem
In tweetallen
Zoek een voorbeeld in je eigen omgeving van een pioniervegetatie en een climaxvegetatie.
Maak hiervan foto’s. In de klas worden de foto’s verzameld en besproken.
Je kunt ook foto’s op internet zoeken. Zoek wel naar voorbeelden in Nederland!
Ingrijpen van de mens en natuurbeheer
Overal op aarde, in alle ecosystemen, is de invloed van de mens merkbaar.
In Nederland is geen stukje natuur meer dat geen invloed van de mens ondervindt.
Door het ingrijpen van de mens zijn er steeds minder climaxvegetaties te vinden.
Maar door het ingrijpen van de mens zijn ook prachtige stukken natuur ontstaan!
Denk maar eens aan de heidevelden, ontstaan door het afplaggen van veen.
Wanneer een gebied is aangewezen als natuurgebied, dan zal de beheerder zich steeds afvragen: laten we de natuurlijke successie zijn gang gaan of grijpen we in?
Beïnvloeden van natuurlijke successie
Het natuurbeheer op heidevelden is gericht op het tegenhouden van de natuurlijke successie.
Plaggen, maaien, branden en begrazing zijn daarvoor de mogelijke beheersmaatregelen en gericht op het voedselarm maken en houden van de bodem. Als er te veel voedingsstoffen in de lucht en bodem zitten, wordt heide verdrongen door andere planten, zoals pijpenstrootje en braamstruiken.
Beheersmaatregelen
Werk in tweetallen
Kies één van de beheersmaatregelen en bereid met elkaar een presentatie voor van maximaal 10 minuten voor je klasgenoten.
Overleg met je docent wanneer welk groepje de presentatie gaat geven.
De groepjes die niet presenteren leveren wel hun presentatie in. Zij vormen het kritische publiek en stellen voorafgaand aan de presentaties beoordelingseisen op die worden besproken met de docent.
Soortenbescherming
Soms worden maatregelen uitgevoerd ter bescherming van specifieke soorten.
Een voorbeeld van een maatregel van soortenbescherming, is het afzetten en markeren van broedplaatsen van weidevogels, zodat de nesten met eieren niet worden beschadigd.
Sommige diersoorten doen het goed in Nederland. Een voorbeeld zijn de vleermuizen.
Andere diersoorten, zoals de dagvlinder, hebben het moeilijk.
Ook enkele diersoorten die afhankelijk zijn van voedselarme bodem, staan op het punt uit Nederland te verdwijnen.
In agrarische gebieden gaat het niet goed met enkele soorten weidevogels.
Kies één organisme uit de Rode Lijsten en onderzoek hoe het staat met de populaties hiervan in Nederland en de bescherming hiervan door de Ffw.
Maak een poster over dit organisme waarin de stand van zaken in Nederland duidelijk wordt.
De poster geeft in ieder geval informatie over:
Soortbeschrijving
De leefgebieden
Het voorkomen
De bedreigingen voor de soort
Mogelijke beheermaatregelen ter bescherming van de soort
Kijk voor tips in de Gereedschapskist hieronder en maak eventueel gebruik van onderstaande bronnen.
Op een informatieve poster kun je laten zien wat de belangrijkste delen van de lesstof zijn. Ook kun je weergeven hoe bepaalde delen zich tot elkaar verhouden.
Stap 7: De natuur zijn gang laten gaan
De natuur zijn gang laten gaan
In de vorige stappen is vooral aandacht geweest voor het behouden van waardevolle natuurgebieden. Daarvoor zijn beheermaatregelen nodig, zoals begrazing en afplaggen.
Als dat niet gebeurt veranderen veel gebieden in Nederland in loofbos door natuurlijke successie.
Er zijn ook mensen die de natuur, eventueel na een ingreep, zijn gang willen laten gaan.
Oostvaardersplassen
Bekijk de volgende filmfragmenten over de Oostvaardersplassen. Beantwoord daarna de vragen op het werkblad Oostvaardersplassen.
In de module 'Het gaat (te) goed' ga je verder met deze opdracht. Bewaar het het werkblad dus goed.
Ruimte voor de natuur
Als eindopdracht van deze module maak je een nieuwsbrief voor omwonenden van een natuurgebied.
Bekijk voor je verdergaat eerst het volgende filmfragment over het aanpassen van de natuur rondom de IJssel. Je ziet de impact die de aanpassingen hebben voor de omwonenden en de natuur.
Zoek een gebied (in de buurt) dat kortgeleden een bestemming als natuurgebied heeft gekregen of nog zal krijgen.
Ga na:
wat de kenmerken zijn van het natuurgebied.
wie de beheerder of ontwikkelaar is.
wie overige betrokkenen zijn.
wat het doel en bestemming is van het gebied.
welke beheersmaatregelen zijn of worden genomen.
welke moeilijkheden en kansen zich voordoen.
Neem eventueel contact op met de gebiedsbeheerder voor een interview of een excursie met de klas.
Maak een kaart met behulp van Google Earth van het gebied.
Verwerk de gevonden informatie en de ecologische theorie uit deze module in een nieuwsbrief bestemd voor de omwonenden. Gebruik hiervoor het sjabloon nieuwsbrief.
Beoordeling
Je docent let bij de beoordeling van de nieuwsbrief op de volgende punten:
Zijn alle bovengenoemde punten verwerkt in de nieuwsbrief?
Is de nieuwsbrief biologisch gezien correct?
Sluit de taal van de nieuwsbrief aan bij de doelgroep?
Ziet de nieuwsbrief er origineel, aantrekkelijk en verzorgd uit?
Op een kaart kun je aangeven waar een gebeurtenis heeft plaatsgevonden of gaat plaatsvinden.
Extra
Afleveringen
Overleg met je docent of je de volgende filmfragmenten moet bekijken om meer informatie te krijgen over natuurbehoud en -beheer.
D-toetsen
Toets
De opdracht sluit je af met het maken van een d-toets
De toetsen bestaan verschillende soorten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op knoppen om de toets te starten.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 7 SLU met deze module bezig geweest.
Heb je in die tijd alle stappen kunnen doorlopen?
Inhoud
Natuurbehoud is vaak reden voor discussies in de politiek. Snap jij na het maken van deze module waarom er regelmatig voor- en tegenstanders zijn van natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling?
Eindopdracht
Is het gelukt een informatie, begrijpelijke nieuwsbrief op te stellen? Welke problemen liep je tegenaan? Op welke manier heb je deze mogelijke problemen opgelost? Ben je tevreden over het eindresultaat? Zo nee, wat zou je de volgende keer anders doen?
Het arrangement Module: Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling? - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Ecologie'. Het onderwerp van deze les is: natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling?
Aan het eind van deze module kun je:
veranderingen en de daarbij horende gevolgen van abiotische en biotische factoren in een ecosysteem beschrijven;
beschrijven welke rol abiotische en biotische factoren spelen bij de instandhouding en ontwikkeling van een ecosysteem;
benoemen hoe ecosystemen zich kunnen ontwikkelen;
beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelforganisatie van ecosystemen beïnvloedt.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Interactie;
Systeem;
Wisselwerking met abiotische en biotische omgeving;
Biologie;
Module: Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling? - h45
nl
VO-content
2021-06-15 17:27:57
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Ecologie'. Het onderwerp van deze les is: natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling?
Aan het eind van deze module kun je:
veranderingen en de daarbij horende gevolgen van abiotische en biotische factoren in een ecosysteem beschrijven;
beschrijven welke rol abiotische en biotische factoren spelen bij de instandhouding en ontwikkeling van een ecosysteem;
benoemen hoe ecosystemen zich kunnen ontwikkelen;
beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelforganisatie van ecosystemen beïnvloedt.
Deze module gaat over het beheer van het Nederlandse landschap. Daarbij zijn veel natuur- en milieuorganisaties betrokken. In Nederland zijn talrijke natuur- en milieuorganisaties acties.
Natuur en milieu
Verstoring door abiotische factoren
Tegenstrijdig belangen
Successie
Ingrijpen van de mens en natuurbeheer
De natuur zijn gang laten gaan
Ruimte voor de natuur
Kan ik wat ik moet kunnen?
