Module: Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling? - h45

Module: Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling? - h45

Natuurbeheer

Intro

Deze module gaat over het beheer van het Nederlandse landschap. Daarbij zijn veel natuur- en milieuorganisaties betrokken. In Nederland zijn talrijke natuur- en milieuorganisaties acties.

Bekijk als introductie de filmfragmenten en bespreek in de klas welke natuurorganisaties je kent en op welk terrein de genoemde organisaties actief zijn.

Beantwoord nu de volgende vraag:

De module rond je af met het maken van een nieuwsbrief voor omwonenden over een gebied in de buurt dat de bestemming ‘natuurgebied’ heeft gekregen of krijgt. Je onderzoekt de details over het gebied, neemt een interview af en maakt een kaart met Google Earth .
 

Wat ga ik leren?

Aan het eind van deze module kan ik:

  • veranderingen  en de daarbij horende gevolgen van abiotische en biotische factoren in een ecosysteem beschrijven;
  • beschrijven welke rol abiotische en biotische factoren spelen bij de instandhouding en ontwikkeling van een ecosysteem;
  • benoemen hoe ecosystemen zich kunnen ontwikkelen;
  • beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelforganisatie van ecosystemen beïnvloedt.

Deelconcepten
Primaire en secundaire successie, pioniersoort, climaxecosysteem, biodiversiteit, soortensamenstelling, rode lijst, verspreidingsgebied.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap Inhoud
Stap 1 Wat wordt eigenlijk bedoeld met de natuur en het milieu? Daarover maak ik een mindmap.
Stap 2 De stabiliteit van een ecosysteem kan op tal van manieren worden verstoord, zowel door biotische als door abiotische factoren. Welke gevolgen dat kan hebben leer ik in deze stap.
Stap 3 De natuur in Nederland is behoorlijk versnipperd. Individuen van populaties kunnen elkaar niet meer bereiken om zicht voort te planten. Daarom heeft de overheid ingegrepen met EHS en ecoducten.
Stap 4 Niet iedereen is het altijd eens als het gaat om natuurbeheer en -behoud. In deze stap bekijk ik de belangen van verschillende partijen.
Stap 5 Hoe wordt de volgorde van veranderingen in de ecologie genoemd? Dat ontdek ik in deze stap.
Stap 6 Overal op aarde, in alle ecosystemen, is de invloed van de mens merkbaar. Ik presenteer met een klasgenoot de mogelijke beheersmaatregelen.
Stap 7 Of moeten we de natuur zijn gang laten gaan?
Afronding
Onderdeel  
Kennisbank Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht Ik maak een nieuwsbrief voor omwonenden van een natuurgebied.
Extra Bekijk in overleg met mijn docent nog meer video's over het onderwerp van deze module.
D-toets Ik maak een d-toets om mijn kennis van deze module te testen.
Terugkijken Terugkijken op de opdracht.

 

Tijd
Voor deze opdracht heb je 7 SLU nodig.

Aan de slag

Stap 1: Natuur en milieu

Natuur en milieu
De begrippen natuur en milieu kom je regelmatig tegen. Maar wat betekenen deze woorden precies?

Maak een woordweb met in het midden twee cirkels.
Eén met het woord NATUUR de andere cirkel met het woord MILIEU.
Schrijf de woorden die direct in je op komen bij de woorden natuur en milieu, in de bijpassende cirkel.

Vergelijk je woordweb met één of meerdere klasgenoten.
Maak hiermee een definitie voor NATUUR en een definitie voor MILIEU. 

De verschillende definities worden in de klas besproken. 

Beheer van natuur en milieu
De laatste eeuw heeft de mens veel invloed uitgeoefend op het milieu.
Over hoe we precies met ons milieu omgaan zijn veel mensen het oneens.
De overheid maakt beleid rondom natuur- en milieubeheer.
Daarnaast zijn veel verschillende natuur- en milieuorganisaties actief, met allemaal verschillende doelstellingen.
De maatregelen voor natuur- en milieubeheer leiden regelmatig tot conflicten, doordat mensen verschillende belangen hebben.
Denk maar eens aan het belang dat een boer heeft met een stuk grond en de Vogelbescherming.

Beheer van natuur en milieu
Welke natuur- en milieuorganisaties ken je?
Vul de tabel in met zes natuur- en milieuorganisaties die in Nederland actief zijn.
Zet een kruisje of de organisatie zich richt op behoud van bepaalde soorten of ecosystemen of zich richt op milieu in het algemeen.
Noteer de doelstelling (Wat willen ze bereiken?) van de organisatie of omschrijf waar de organisatie zich specifiek op richt.
De tabel wordt klassikaal besproken. 

Stap 2: Verstoring

Verstoring door abiotische factoren
De stabiliteit van een ecosysteem kan op tal van manieren worden verstoord, zowel door biotische als door abiotische factoren.
In de module 'Blauwe en groene soep' kwam verstoring door abiotische factoren al even aan bod.
In de module 'Het gaat (te) goed!' lees je meer over de verstoring door biotische factoren.
Mensen hebben gezorgd dat abiotische factoren op veel plaatsen zijn veranderd door een groeiende bevolking, het uitbreiden van landbouwgebieden, industrie en bebouwing. Daardoor zijn voor veel organismen de tolerantiegrenzen bereikt of gepasseerd, met de dood als gevolg. Door de dood van individuen en onvoldoende immigratie en geboorte, krimpen populaties van soorten.
Op een gegeven moment kan de genetische variatie in de populatie zo klein worden dat de populatie verdwijnt.

Maar ook de natuur zelf zorgt voor een verandering van abiotische factoren.

Bestudeer de Kennisbank. Maak daarna de oefeningen.

Verstoring van de stabiliteit van een ecosysteem

Beantwoord de volgende eindexamenvraag:

Havo Biologie 2011-2 vraag 2

 

Stap 3: EHS en ecoducten

EHS en ecoducten
De natuur in Nederland is behoorlijk versnipperd. Individuen van populaties kunnen elkaar niet meer bereiken om zicht voort te planten.
De genetische variatie komt hiermee in gevaar en dus ook het voortbestaan van de populatie.
Om (verdere) versnippering tegen te gaan wordt gewerkt aan de aanleg van de Ecologische Hoofdstructuur.
Een voorbeeld van een verbinding is de aanleg van een ecoduct.

Bestudeer de Kennisbank en beantwoord daarna de vragen:

EHS en ecoducten

 

Stap 4: Tegenstrijdig belangen

Tegenstrijdig belangen
In stap 3 heb je gekeken naar de EHS. Voor de aanleg wordt landbouwgrond omgezet in natuurgebied. Natuurlijk is niet iedereen het hiermee eens. Bij natuurbeheer spelen tegenstrijdige belangen vaak een rol.

Natuurbeheer
Lees de volgende bronnen:

Maak in een document een overzicht van betrokkenen en hun belangen.
Bespreek de antwoorden in de klas.

Belangen
Welke tegenstrijdige belangen zul je tegenkomen bij het opstellen van een plan voor:

  1. Behoud en voorkomen van achteruitgang van weidevogels
  2. Betreden of juist niet betreden van kwetsbare natuurgebieden
  3. Aanleg van weg door of tunnel onder een natuurgebied

Denk daarbij aan de doelstellingen van de (huidige) eigenaren van de gebieden, omwonenden, bedrijven in omgeving, natuurorganisaties en andere belangenverenigingen en overheidsinstanties.

De klas wordt verdeeld over de drie thema’s (a, b of c).

  • In de groep denk je eerst gezamenlijk na over de 3 tot 4 betrokkenen bij dit thema.
  • Ieder groepslid (of tweetal) onderzoekt de belangen van één van de betrokkenen bij het thema van de groep.
  • In de groepen a, b en c worden de verschillende belangen uitgewisseld en wordt gezamenlijk een overzicht gegeven gemaakt van betrokkenen en hun belangen. Geef voor elke betrokkene de belangen en in ieder geval één reëel argument.

Lever dit ter beoordeling in bij de docent.
Je docent let bij de beoordeling op de volgende punten:

  • de gekozen betrokkenen passen bij het gekozen thema.
  • de belangen van de betrokkenen zijn uitgeschreven en voorzien van argumenten.
  • de groepsgenoten hebben nauw samengewerkt en constructief overleg laten zien.

 

 

Stap 5: Successie

Successie
Of er nu net een weg is aangelegd, een nieuwe wijk is gebouwd of een stuk landbouwgrond dat aan de natuur wordt teruggegeven, het terrein zal zich ontwikkelen volgens een voorspelbaar patroon.
Die volgorde van veranderingen wordt in de ecologie successie genoemd.

Bestudeer de Kennisbank:

Ontwikkelingen in een ecosysteem

 

Pioniersecosysteem
In tweetallen
Zoek een voorbeeld in je eigen omgeving van een pioniervegetatie en een climaxvegetatie.
Maak hiervan foto’s. In de klas worden de foto’s verzameld en besproken.

Je kunt ook foto’s op internet zoeken. Zoek wel naar voorbeelden in Nederland!

 

Meer oefenen
Maak de eindexamenopgaven:

Havo Biologie 2011-1 vraag 38

Havo Biologie 2011-2 vraag 1

Stap 6: Ingrijpen van de mens

Ingrijpen van de mens en natuurbeheer
Overal op aarde, in alle ecosystemen, is de invloed van de mens merkbaar.
In Nederland is geen stukje natuur meer dat geen invloed van de mens ondervindt.
Door het ingrijpen van de mens zijn er steeds minder climaxvegetaties te vinden.
Maar door het ingrijpen van de mens zijn ook prachtige stukken natuur ontstaan!
Denk maar eens aan de heidevelden, ontstaan   door het afplaggen van veen.

Wanneer een gebied is aangewezen als natuurgebied, dan zal de beheerder zich steeds afvragen: laten we de natuurlijke successie zijn gang gaan of grijpen we in?

Beïnvloeden van natuurlijke successie
Het natuurbeheer op heidevelden is gericht op het tegenhouden van de natuurlijke successie.
Plaggen, maaien, branden en begrazing zijn daarvoor de mogelijke beheersmaatregelen en gericht op het voedselarm maken en houden van de bodem. Als er te veel voedingsstoffen in de lucht en bodem zitten, wordt heide verdrongen door andere planten, zoals pijpenstrootje en braamstruiken.

Beheersmaatregelen
Werk in tweetallen
Kies één van de beheersmaatregelen en bereid met elkaar een presentatie voor van maximaal 10 minuten voor je klasgenoten.
Overleg met je docent wanneer welk groepje de presentatie gaat geven.
De groepjes die niet presenteren leveren wel hun presentatie in. Zij vormen het kritische publiek en stellen voorafgaand aan de presentaties beoordelingseisen op die worden besproken met de docent.

 

Soortenbescherming
Soms worden maatregelen uitgevoerd ter bescherming van specifieke soorten.
Een voorbeeld van een maatregel van soortenbescherming, is het afzetten en markeren van broedplaatsen van weidevogels, zodat de nesten met eieren niet worden beschadigd.

Sommige diersoorten doen het goed in Nederland. Een voorbeeld zijn de vleermuizen.
Andere diersoorten, zoals de dagvlinder, hebben het moeilijk.
Ook enkele diersoorten die afhankelijk zijn van voedselarme bodem, staan op het punt uit Nederland te verdwijnen.
In agrarische gebieden gaat het niet goed met enkele soorten weidevogels.
 

Kies één organisme uit de Rode Lijsten en onderzoek hoe het staat met de populaties hiervan in Nederland en de bescherming hiervan door de Ffw.
Maak een poster over dit organisme waarin de stand van zaken in Nederland duidelijk wordt.
De poster geeft in ieder geval informatie over:

  1. Soortbeschrijving
  2. De leefgebieden
  3. Het voorkomen
  4. De bedreigingen voor de soort
  5. Mogelijke beheermaatregelen ter bescherming van de soort

Kijk voor tips in de Gereedschapskist hieronder en maak eventueel gebruik van onderstaande bronnen.

Bronnen:

Beoordeling:
Laat de poster beoordelen door je docent. Je docent let bij de beoordeling op de volgende punten:

  • De poster gaat over één organisme die voorkomt op de rode lijst en in Nederland leeft.
  • De vijf hierboven genoemde punten komen duidelijk naar voren in de poster.
  • De informatie op de poster is biologisch juist.
  • De poster is aantrekkelijk vormgegeven.
  • De informatie op de poster is overzichtelijk verwerkt.

 

Poster maken

Op een informatieve poster kun je laten zien wat de belangrijkste delen van de lesstof zijn. Ook kun je weergeven hoe bepaalde delen zich tot elkaar verhouden.

 

Stap 7: De natuur zijn gang laten gaan

De natuur zijn gang laten gaan
In de vorige stappen is vooral aandacht geweest voor het behouden van waardevolle natuurgebieden. Daarvoor zijn beheermaatregelen nodig, zoals begrazing en afplaggen.
Als dat niet gebeurt veranderen veel gebieden in Nederland in loofbos door natuurlijke successie.
Er zijn ook mensen die de natuur, eventueel na een ingreep, zijn gang willen laten gaan.

Oostvaardersplassen
Bekijk de volgende filmfragmenten over de Oostvaardersplassen. Beantwoord daarna de vragen op het werkblad Oostvaardersplassen.
In de module 'Het gaat (te) goed' ga je verder met deze opdracht. Bewaar het het werkblad dus goed. 

 

Afsluiting

Samenvattend

Eindopdracht

Ruimte voor de natuur
Als eindopdracht van deze module maak je een nieuwsbrief voor omwonenden van een natuurgebied.

Bekijk voor je verdergaat eerst het volgende filmfragment over het aanpassen van de natuur rondom de IJssel. Je ziet de impact die de aanpassingen hebben voor de omwonenden en de natuur.


Zoek een gebied (in de buurt) dat kortgeleden een bestemming als natuurgebied heeft gekregen of nog zal krijgen.
Ga na:

  • wat de kenmerken zijn van het natuurgebied.
  • wie de beheerder of ontwikkelaar is.
  • wie overige betrokkenen zijn.
  • wat het doel en bestemming is van het gebied.
  • welke beheersmaatregelen zijn of worden genomen.
  • welke moeilijkheden en kansen zich voordoen.

Neem eventueel contact op met de gebiedsbeheerder voor een interview of een excursie met de klas.
Maak een kaart met behulp van Google Earth van het gebied.

Verwerk de gevonden informatie en de ecologische theorie uit deze module in een nieuwsbrief bestemd voor de omwonenden. Gebruik hiervoor het sjabloon nieuwsbrief.

Beoordeling
Je docent let bij de beoordeling van de nieuwsbrief op de volgende punten:

  • Zijn alle bovengenoemde punten verwerkt in de nieuwsbrief?
  • Is de nieuwsbrief biologisch gezien correct?
  • Sluit de taal van de nieuwsbrief aan bij de doelgroep?
  • Ziet de nieuwsbrief er origineel, aantrekkelijk en verzorgd uit?
  • Bevat de nieuwsbrief geen taalfouten?

Kaart tekenen

Op een kaart kun je aangeven waar een gebeurtenis heeft plaatsgevonden of gaat plaatsvinden.  

 

Extra

Afleveringen
Overleg met je docent of je de volgende filmfragmenten moet bekijken om meer informatie te krijgen over natuurbehoud en -beheer. 

 

D-toetsen

Toets
De opdracht sluit je af met het maken van een d-toets
De toetsen bestaan verschillende soorten vragen. 

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op knoppen om de toets te starten.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Ben je ongeveer 7 SLU met deze module bezig geweest.
    Heb je in die tijd alle stappen kunnen doorlopen?
  • Inhoud
    Natuurbehoud is vaak reden voor discussies in de politiek. Snap jij na het maken van deze module waarom er regelmatig voor- en tegenstanders zijn van natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling?
  • Eindopdracht
    Is het gelukt een informatie, begrijpelijke nieuwsbrief op te stellen? Welke problemen liep je tegenaan? Op welke manier heb je deze mogelijke problemen opgelost? Ben je tevreden over het eindresultaat? Zo nee, wat zou je de volgende keer anders doen?
  • D-toets
    Heb je de D-toets gedaan? Ging het goed?

  • Het arrangement Module: Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling? - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-07-24 16:54:21
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Ecologie'. Het onderwerp van deze les is: natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling? Aan het eind van deze module kun je: veranderingen en de daarbij horende gevolgen van abiotische en biotische factoren in een ecosysteem beschrijven; beschrijven welke rol abiotische en biotische factoren spelen bij de instandhouding en ontwikkeling van een ecosysteem; benoemen hoe ecosystemen zich kunnen ontwikkelen; beargumenteren met welke maatregelen de mens de zelforganisatie van ecosystemen beïnvloedt.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Interactie; Systeem; Wisselwerking met abiotische en biotische omgeving; Biologie;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    7 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    abiotisch, arrangeerbaar, biologie, biotisch, ecosystemen, havo4/5, natuurbeheer, stercollectie, zelforganisatie

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van