Thema: Ecologie - h45

Thema: Ecologie - h45

Thema Ecologie

Intro

Gestructureerde natuur?
Geen enkel organisme komt alleen voor. Op een alleenstaande eik in een grasveld zitten honderden insecten, nestelen vogels en er knabbelen rupsen aan de bladeren.
Ook op en in ons krioelt het van de organismen.
Organismen hebben elkaar nodig om in leven te blijven: voor de voortplanting, als voedsel en als schuilplaats.

Wanneer relaties in de natuur zijn verstoord door biotische of abiotische factoren, ondervindt de mens direct, of soms later, de gevolgen. Bijvoorbeeld de achteruitgang van de bij in Nederland of de opwarming van de aarde wereldwijd.
Om al die relaties goed te kunnen bestuderen brengen ecologen hierin een structuur aan.
Ecologie is een onderdeel van biologie. De ecologie bestudeert de wisselwerking tussen organismen onderling, tussen verschillende organismen en tussen organismen en hun niet-levende omgeving.

Bekijk het filmfragment. Welke factoren zijn belangrijk voor de terugkeer van de bever in Nederland? Praat hierover na het kijken met een klasgenoot.

 

Wat kan ik straks?

Na dit thema:

  • beschrijf en benoem je voedselrelaties in voedselketens en voedselwebben.
  • leg je uit welke rol biotische factoren, abiotische factoren en concurrentie binnen en tussen populaties spelen bij de dynamiek (instandhouding en ontwikkeling) van een ecosysteem.
  • leg je uit wat een ecosysteem is en noemt welke relaties er zijn tussen organismen bij de energiestromen in een ecosysteem.
  • beschrijf je variatie van en veranderingen in ecosystemen aan de hand van verschillen in abiotische en biotische factoren.
  • herken je dat een ecosysteem in verschillende evenwichtssituaties kan verkeren.
  • beredeneer je wat de gevolgen zijn van verschillende interne of externe veranderingen in een levensgemeenschap of ecosysteem.
  • beschrijf je de invloed van menselijke activiteiten, o.a. klimaat(verandering), op biodiversiteit.
  • leg je accumulatie van schadelijke stoffen in een voedselketen uit.
  • beargumenteer je met welke maatregelen de mens energiestromen, nutriëntenkringlopen en de zelfregulatie van ecosystemen (en daarmee het systeem Aarde) kan beïnvloeden.

 

Deelconcepten
Habitat, geboorte, sterfte, trofische niveaus, predatie, beperkende factor, tolerantie, optimum, persistent, producent, consument, reducent, primaire en secundaire successie, pioniersoort, climaxecosysteem, biodiversiteit, soortensamenstelling, rode lijst, verspreidingsgebied, geboorte, sterfte, migratie, exoot, symbiose, parasitisme, mutualisme, commensalisme, vraat, signaalstof.

Wat kan ik al?

Wat weet je al over ecologie?
Lees de volgende Kennisbanken uit de onderbouw als opfrisser voor dit thema.

Planten en hun omgeving - onderbouw

Relaties tussen organismen - onderbouw

Voedselweb en voedselketen - onderbouw

Ecosysteem - Biotoop - onderbouw

 

Maak de oefening om je kennis te testen.

Wat ga ik doen?

Het thema Ecologie bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.

Activiteit

Aantal SLU

Inleiding

 

Wat kan ik straks?

0,5

Wat kan ik al?

2

Wat ga ik doen?

0,5

Modules

 

Module: Blauwe en groene soep

8

Module: Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling?

7

Module: Het gaat (te) goed!

7

Afsluiting

 

Samenvattend

1

Examenvragen

1

Terugkijken

0,5

Totaal:

27 à 28

Modules

Bij dit thema's horen de volgende modules.
Maak hieronder je keuze.

Module 1

Blauwe en groene soep
Module 2

Natuurbeheer, -behoud of ontwikkeling?
Module 3

Het gaat (te) goed!

Afsluiting

Samenvattend

Kennisbanken
Hieronder de Kennisbanken bij dit thema.

Omstandigheden in een ecosysteem

Relaties tussen soorten

Populaties in een ecosysteem

Stabiliteit in een ecosysteem

Energievoorziening

Deelnemers aan een voedselketen en -web

Trofische niveaus in een ecosysteem

Stabiliteit in een ecosysteem

Verstoring van de stabiliteit van een ecosysteem

Ontwikkelingen in een ecosysteem

Relaties tussen soorten

Populaties in een ecosysteem

Stabiliteit in een ecosysteem

Afweer bij planten

Examenopgaven

Je hebt in de modules veel theorie bestudeerd en veel vragen beantwoord en opdrachten gemaakt.
Als het goed is, ben je nu klaar voor het beantwoorden van een aantal examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

 

HAVO 2019-TV1

HAVO 2019-TV1 Vraag 8
HAVO 2019-TV1 Vraag 9
HAVO 2019-TV1 Vraag 17

HAVO 2021-TV1

HAVO 2021-TV1 Vraag 31
HAVO 2021-TV1 Vraag 37

HAVO 2021-TV2

HAVO 2021-TV2 Vraag 19
HAVO 2021-TV2 Vraag 22
HAVO 2021-TV2 Vraag 31
HAVO 2021-TV2 Vraag 32

 

Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Extra opdracht

Het jaar van de mus
In 2001 was een belangrijk jaar voor de Nederlandse mussen.
De Koninklijke Natuurhistorische Vereniging riep dat jaar uit tot mussenjaar.
Honderden vrijwilligers hebben genoteerd waar ze huismussen en ringmussen zagen en hoe groot de aantallen waren.

Uit onderzoek blijkt dat de aantallen van de huismus en ringmus in ons land snel achteruitgaan.
Die achteruitgang zou kunnen duiden op een verslechtering van de leefomgeving voor mussen en mogelijk ook voor de mens. En niet alleen in Nederland de neemt de mussenpopulatie af.

Welke verklaringen zijn er te vinden voor de achteruitgang van de mussen in Nederland en België?
Maak een overzicht van de mogelijke oorzaken. Maak zo nodig gebruik van de bronnen die hieronder staan.
Wanneer we weer meer mussen in de tuin zouden willen hebben, welke maatregelen kunnen hieraan bijdragen?

Bronnen:
Dossier Huismus - www.mussenwerkgroep.be
Mus is bedreigde vogelsoort - www.nu.nl
www.vogelbescherming.nl
Derooy hoveniers - Helaas gaat het slecht met de huismus. 
Omroep West - Steeds minder huismussen in Den Haag

 

Ecologie en vaktermen
Bekijk het filmfragment:

Maak een samenvatting van de theorie uit de modules.
Een samenvatting kun je maken met woorden en daarbij Word of andere tekstverwerker gebruiken of met een mindmap, bijvoorbeeld met bubbl.us

Terugkijken

Intro

  • Lees de intro van dit thema nog eens door.
    Vind je het een goede intro om het thema mee te beginnen?
    Past de video goed bij het thema? Waarom wel of waarom niet?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond een totale studiebelasting van 27 à 28 SLU.
    Ben je meer of minder tijd met het thema bezig geweest?
    Met welke module ben je het langst bezig geweest? En met welke het kortst? Welke verklaring kun je hiervoor geven?
  • Herhaling
    Heb je voor je aan de modules begon de toets bij 'Wat kan al?' gemaakt?
    Wist je het meeste nog?
  • Inhoud
    Het thema bestaat uit drie modules. Welke module vond je het leukst om te doen?
    En welke vond je het minst leuk? Schrijf op waarom je deze opdracht niet zo leuk vond.
  • Examenvragen
    Je hebt de examenvragen gemaakt.
    Ging het goed? Had je de theorie uit de modules nodig om de vragen te kunnen maken?

  • Het arrangement Thema: Ecologie - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2022-03-15 12:39:45
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Dit thema Ecologie is ontwikkeld door medewerkers van StudioVO. Bij het ontwikkelen van het materiaal is gebruik gemaakt van of wordt verwezen naar materiaal van de volgende websites:

    www.schooltv.nl www.youtube.com www.bioplek.org www.wikipedia.org


    Fair Use
    In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use

    Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content .

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit thema heet ademhaling. Na dit thema: beschrijf en benoem je voedselrelaties in voedselketens en voedselwebben. leg je uit welke rol biotische factoren, abiotische factoren en concurrentie binnen en tussen populaties spelen bij de dynamiek (instandhouding en ontwikkeling) van een ecosysteem. leg je uit wat een ecosysteem is en noemt welke relaties er zijn tussen organismen bij de energiestromen in een ecosysteem. beschrijf je variatie van en veranderingen in ecosystemen aan de hand van verschillen in abiotische en biotische factoren. herken je dat een ecosysteem in verschillende evenwichtssituaties kan verkeren. beredeneer je wat de gevolgen zijn van verschillende interne of externe veranderingen in een levensgemeenschap of ecosysteem. beschrijf je de invloed van menselijke activiteiten, o.a. klimaat(verandering), op biodiversiteit. leg je accumulatie van schadelijke stoffen in een voedselketen uit. beargumenteer je met welke maatregelen de mens energiestromen, nutriëntenkringlopen en de zelfregulatie van ecosystemen (en daarmee het systeem Aarde) kan beïnvloeden.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Interactie; Ecologisch denken; Systeem; Dynamisch evenwicht; Wisselwerking met abiotische en biotische omgeving; Biologie; Zelforganisatie van ecosystemen, dynamiek en evenwicht; Ecosysteem;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    22 uur en 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, biodiversiteit, biologie, ecologie, energiestromen, havo4/5, nutriënten, stercollectie, voedselketen, zelfregulatie
  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van