Inleiding
In deze themaweek staat het onderwerp" sterven en rouw" centraal.
Met sterven of dood gaan, houden we ons normaal niet dagelijks bezig.
Wie leeft, heeft de toekomst is een vaak gehoord gezegde. We maken voortdurend plannen over de toekomst. Als je echter geconfronteerd wordt met ongeneeslijk ziek zijn of overlijden in de naaste omgeving, dan sta je bewuster stil bij het onderwerp sterven. Het verlies van iemand die je dierbaar is valt niet gemakkelijk te dragen. Komt dit verlies plotseling dan zijn de emoties heftig.
In je werk krijg je regelmatig te maken met zorgvragers en hun naasten die weten dat het einde nadert. Allerlei emoties zoals ontkenning, angst, boosheid, onmacht, opstandigheid en verdriet wisselen elkaar af, zowel bij de zorgvrager als zijn/haar naasten.
In de themaweek "sterven en rouw" is het de bedoeling dat je kennis en inzicht vergaart over het onderwerp sterven en rouw. We kijken hierbij ook naar sterven en rouw binnen andere culturen.
Het verzamelen van informatie doe je door maken van opdrachten, kijken van filmpjes, excursies en gastlessen.
We wensen jullie een leerzame themaweek toe,
docenten van de opleiding MZ/VZ-IG
Draaiboek
Tijdverdeling themaweek
Overzicht excursies en gastsprekers themaweek sterven en rouw.doc
Onderdeel 1
Als de dood…
Een taboe is iets waar niet over gepraat wordt. Waarschijnlijk is doodgaan een van de grootste taboes. Omdat je er bang voor bent stop je het maar liever weg. Maar als je er dan mee te maken krijgt, weet je je geen raad.
Mensen zijn van vroeger tot nu wel steeds met de dood bezig geweest. Mensen praten er dan wel niet over, toch komen we de dood wel steeds tegen in onze taal en in onze kunst.
http://www.zwartehumor.nl/
zwarte humor
Opdracht 1 en 2
Opdracht 1:
Er zijn heel wat spreuken en gezegden, waarin de dood voorkomt.
Schrijf de betekenis bij onderstaande gezegden op.
Bedenk zelf een extra gezegde waarin de dood voorkomt. Zet ook de betekenis erbij.
- Als de dood zijn
- Iemand doodzwijgen
Opdracht 2:
Je gaat nu zelf een schilderij maken over wat het onderwerp “dood” bij je oproept.
Leg uit waarom je dit zo hebt geschilderd.
Opdracht 3 en 4
Opdracht 3
Er gaat geen dag voorbij of er gaan mensen dood. Kijk maar in de krant. Er staan elke dag rouwadvertenties in. Deze advertenties kun je ook terugvinden op de website “mensenlinq”.
- Bekijk de rouwadvertenties in de krant
- Knip er één uit waaraan je goed kunt aflezen hoe de betrokkenen de dood ervaren.
- Plak de advertentie op en schrijf erbij waarom je deze advertentie hebt gekozen.
Opdracht 4:
Bekijk de onderstaande advertentie van Martijn Ouwerkerk, die op bijna 19 jarige leeftijd door een ongeluk op vakantie om het leven kwam.
- Wat zegt de overlijdensadvertentie over het geloof van zijn ouders en familie?
- Vergelijk de tekst die op het geboortekaartje stond met de tekst bij zijn sterven.
- Waarom hebben de ouders van Martijn de tekst van zijn geboortekaartje gebruikt denk je?
- Hoe vinden de ouders van Martijn troost in hun geloof? Begrijp je dat?
- Wat is jouw reactie op de tekst bij zijn sterven?
Opdracht 5 en 6
Opdracht 5:
Schrijf een kaartje aan iemand die je dierbaar is of die je mist vanuit je eigen gevoel.
Criteria:
- was het gemis verwacht of onverwacht?
- Wat mis je wel, wat mis je niet
- Welke impact heeft het op je leven
- Kun je nog net zo leven als voor de gebeurtenis
- Welke plek neemt het in je leven in
- Heeft de leeftijd een rol gespeeld.
Bewaar het kaartje tot het einde van de week (donderdag). Dan bespreken we het
De meeste mensen zijn verdrietig als er iemand dood gaat. Zeker als het een kind is of iemand die nog jong is. Maar als iemand dood gaat na een mooi en lang leven is het minder erg. In sommige landen feliciteren de mensen elkaar zelfs, wanneer een ouder iemand is overleden.
Lubosi Mulenga woont in de grote stad, ver van zijn geboortedorp Kilimbuja. Gisteren kreeg hij bericht dat zijn vader was overleden. Daarom is hij naar zijn geboortedorp gereisd. Net aangekomen gaat hij naar zijn moeder toe en zegt: “Gefeliciteerd dat vader zo lang in leven was”. Want zijn vader is heel oud geworden en dat is een reden tot vreugde.
Lubosi weet van zijn blanke vrienden in de stad, dat de blanken altijd treuren als iemand doodgaat. Hij begrijpt dat niet. Sterven hoort toch bij het leven? Als iemand lang geleefd heeft is dat toch fijn? Dan moet je feestvieren!
Het feest in Lubosi`s ouderlijk huis is in volle gang. Uit de keuken komt de geur van gebraden vlees. De kamers zijn vol met druk pratende mensen. Buiten spelen trommelaars en dansen de jongens en de meisjes.
Een half jaar later moet Lubosi weer naar Kilimbuja. Nu huilt hij, want zijn zus is gestorven aan malaria. De hele familie treurt. Want ze was pas 25 jaar, een jonge vrouw met drie kleine kinderen. Als zo iemand dood gaat heeft iedereen groot verdriet. Want zij heeft niet lang genoeg geleefd. Lubosi zegt tegen zijn moeder: “Ach, een half jaar geleden hebben we nog gedanst toen vader was overleden. Dat was goed, want hij had een lang leven achter zich. Maar mijn zus had nog een heel leven vóór zich”.
Opdracht 6:
- Wat vind je van de felicitaties van Lubosi aan zijn moeder?
- Lubosi vindt het gek dat zijn blanke vrienden altijd treuren als er iemand is dood gegaan.
- Met wie voel je meer mee: met Lubosi of met zijn blanke vrienden?
- Toch treurt Lubosi ook als zijn zus gestorven is. Wanneer zou jij het begrijpelijk vinden dat mensen treuren en wanneer zou dat volgens jou niet hoeven?
Onderdeel 2
Afscheid nemen....
Partir c`est mourir un peu. Dat betekent: Afscheid nemen is steeds een beetje sterven. Het geeft aan hoe moeilijk het is om afscheid te nemen. Als je gaat verhuizen bijvoorbeeld. Maar in zo`n geval kun je altijd nog terugkomen. Als er iemand sterft moet je voorgoed afscheid nemen. Als je daarvoor de gelegenheid niet krijgt, kun je daar heel lang last van hebben. Zo is er een voorbeeld van een jongetje dat werd overreden. De moeder kreeg de raad niet meer naar hem te gaan kijken en hem te herinneren zoals hij levend was. Maar tien jaar later zit ze er nog mee. Ze kan de gedachte dat ze haar zoontje in de steek heeft gelaten niet van zich afzetten. Voor haar is de tijd stil blijven staan omdat ze geen afscheid heeft kunnen nemen. Ook als mensen op reis verongelukken of vermist raken is de dood voor de nabestaanden heel moeilijk te aanvaarden.
Opdracht 1
- Waarom is het nodig om afscheid te nemen van iemand die gestorven is?
- Waarom is de dood van iemand die ver van huis bij een ongeluk is omgekomen of van iemand die wordt vermist moeilijk te aanvaarden?
Voor een begrafenis of crematie is er vaak gelegenheid om persoonlijk afscheid te nemen van de overledene. Je kunt de dode nog éénmaal zien, de laatste keer. Ook is er gelegenheid om de familie te condoleren. Dat betekent dat je laat merken dat je met hen meeleeft. Dat maakt het afscheid minder moeilijk.
- Wat betekent condoleren?
- Vertel elkaar in een groepje hoe je afscheid hebt genomen van iemand die in jouw omgeving is overleden. Vertel elkaar hoe je daar nu op terugkijkt.
- Herinner je het moment van afscheid nemen van de overledene
- Wat heb je toen gedaan? Ben je wezen kijken bij de kist? Ben je wezen condoleren? Heb je er veel over gepraat? Heb je veel naar foto’s gekeken en herinneringen opgehaald aan de overledene?
- Heb je het overlijden al helemaal verwerkt? Ben je blij dat je afscheid hebt genomen van de overledene?
Opdracht 2
Luister samen naar het lied van Marco Borsato "Afscheid nemen bestaat niet". Bespreek de tekst.
Marco Borsato.docx
Onderdeel 3
Vroeg of laat krijg je allemaal wel eens te maken met de dood. De dood van grootouders, ouders, vrienden of bekenden geeft soms een oneindig groot verdriet. En dan blijkt dat mensen behoefte hebben om hun verdriet onder woorden te brengen of op een andere manier uit te drukken. Dit kan bijvoorbeeld door het voorlezen van een persoonlijk gedicht tijdens een afscheidsdienst, door een kaars aan te steken in een kerk, of door op een bepaalde plek foto`s op te hangen.
Verdriet kun je ook gezamenlijk uiten door een stille tocht te houden, wanneer er iemand door zinloos geweld om het leven is gekomen. Maar ook door het bijwonen van een herdenkingsdienst in een kerk. Een laatste groet voor een vriend, collega of geliefd
Voorbeeld 1 Afscheid nemen
Voorbeeld 2 Afscheid nemen
Voorbeeld 3 Afscheid nemen
Opdracht 1
Je hebt nu drie voorbeelden van een afscheid gezien: een gedicht en twee foto`s.
- Wat roepen de foto`s en het gedicht bij je op?
- Welk “afscheidsgebaar” spreekt je het meest aan en waarom?
- Zoek op internet een gedicht over afscheid nemen dat je erg mooi vindt.
- Leg uit wat jou aanspreekt in het gedicht.
College fasen van rouwverwerking:Kübler-Ross
Fasen van rouwverwerking
Onderdeel 4
Afscheidsrituelen....
- Heb jezelf wel eens een begrafenis meegemaakt? Welke gebruiken zijn je toen opgevallen?
- Waarom hebben mensen behoefte aan speciale gebruiken en rituelen rond de dood?
Bekijk onderstaande video...
In verschillende landen en culturen kijken mensen op verschillende manieren tegen afscheid nemen na de dood aan.
Bekijk de aflevering van Metropolis maar.
Begraven, cremeren of opzetten? Een ingetogen dienst of een optocht met toeters, bellen en professionele rouwers? Op zoek naar de uiteenlopende manieren waarop men in de wereld omgaat met de dood.
Opdracht 1
De manier waarop mensen met een dode omgaan zegt veel over hun geloof.
1-Lees in groepjes de onderstaande teksten door. Elk groepje kiest één van de vijf religies uit en werkt deze uit in een verslag.
- In het verslag moeten de volgende punten uitgewerkt worden:
- Hoe wordt de stervende verzorgd?
- Wat gebeurt er met het lichaam van de overledene?
- Welke rituelen zijn er en wat is de betekenis van de rituelen?
2-Lever het verslag in in de ELO.
3-Maak een korte presentatie van 4 of 5 dia`s naar aanleiding van de door jullie gevonden informatie over begraven en rouwrituelen. Voorzie de dia`s van bijpassende plaatjes en zoek er een stukje film bij van ongeveer 5 minuten.
Algemene sites voor goede informatie:
www.uitvaart.nl
http://nl.wikipedia.org/wiki/Hiernamaals
www.schooltv.nl/destraat/dood.htm
http://www.teleacnot.nl/sites/bruggenbouwen/dood.htm
Christendom
In het christendom wordt het lichaam van de dode thuis of in een rouwcentrum opgebaard. In de regel moet tussen drie en vijf dagen na het overlijden de begrafenis plaatsvinden. Familieleden en vrienden kunnen zo de dode nog één keer zien en afscheid nemen. In de kerk wordt een korte dienst gehouden. Veel christenen worden begraven, met het oog op de opstanding der doden. Bij het graf wordt vaak het Onze Vader gebeden en de geloofsbelijdenis opgezegd.
Jodendom
In het jodendom wordt een dode begraven, om duidelijk te maken dat mensen met de aarde verbonden zijn. De begrafenis is altijd heel eenvoudig en wordt zo snel mogelijk na het overlijden gehouden, liefst binnen 24 uur. De zoon looft God in gebed en in naam van de overleden ouder. Bij een begrafenis laten de gelovigen zelf altijd samen de kist zakken en gooien zelf het graf dicht. Zo laten ze weer de verbondenheid van de mens met de aarde zien.
Islam
De rituelen bij de dood van een moslim staan in het teken van het geloof in de almacht van Allah. De dode wordt eerst gewassen. Dit is een symbolische handeling, want hij moet rein voor Allah verschijnen. Tijdens de begrafenis wordt er uit de Koran gelezen en gebeden voor vergeving. Moslims worden met de voeten in de richting van Mekka, de heilige stad, begraven. Bij de opstanding van het lichaamzal iedereen daardoor direct in de juiste houding van gebed staan. Niet alle graven op een begraafplaats zijn daarom geschikt voor moslims.
Hindoeïsme
In het hindoeïsme wordt de dood als bevrijding gezien van het lichaam. Daarom moet het lichaam verbrand worden. Daarna wordt de as verstrooid, want elk spoor van het aardse bestaan moet worden uitgewist. Alleen dan is er voor de mens een nieuw bestaan mogelijk (reïncarnatie). De rouwplechtigheden duren 12 dagen. De rouwperiode waarin de kinderen van de overledene niet mogen trouwen, duurt een jaar en wordt afgesloten met een herinneringsmaaltijd.
Boeddisme
Bij de boeddhisten is de dood een onderdeel van de reïncarnatie die steeds weer terugkomt. Na de dood komt de overledene als iemand anders weer terug. De meeste boeddhisten worden gecremeerd. Er worden gebeden opgezegd gedurende een 49 dagen durende begrafenisperiode. Tijdens deze periode wordt gedacht dat de gebeden van rouwenden de overledene helpen tijdens de reïncarnatie.
Voorbeeld 2 Afscheid nemen
Voorbeeld 3 Afscheid nemen
