Duurzaamheid wordt steeds een belangrijker begrip in het ondernemerschap. Want door duurzaam te produceren en te consumeren besparen we het milieu. Duurzaamheid staat voor het streven om verstandig met energiebronnen en het milieu om te gaan. Bij duurzaam produceren wordt er gekeken naar een efficiënt gebruik van grondstoffen en energie en een verantwoorde manier van afvalverwerking en recycling. Dit allemaal met het oog om een ideaal evenwicht te creëren tussen ecologische (natuur), economische (winst) en sociale belangen (mensen).
Milieuvriendelijk produceren
Heel veel mensen vinden het milieu belangrijk. Ze kopen het liefst milieuvriendelijke producten en zijn bereidt om daar iets meer voor te betalen. Voor bedrijven wordt het milieuvriendelijk produceren hierdoor een steeds belangrijker onderwerp. Zo zijn er steeds meer ondernemers die milieuvriendelijke producten maken. Je noemt deze ondernemers ook wel ‘groene’ of ‘biologische’ ondernemers.
In de biologische land- en tuinbouw is de hele economische kringloop milieuvriendelijk. Er worden geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt en dieren krijgen veel ruimte om te bewegen. Ze worden gevoerd met biologische gekweekte granen en andere gewassen. Vanaf het verbouwen van de grondstoffen tot en met de verkoop van het eindproduct wordt er dus rekening gehouden met het milieu. De afvalverwerking is daarbij ook milieuvriendelijk.
Duurzaam ondernemen
Duurzaam ondernemen wordt ook wel maatschappelijk verantwoord ondernemen genoemd. Duurzaam ondernemen houdt in dat de drie P’s, People, Planet en Profit, met elkaar in balans zijn. Als de combinatie van de drie P’s niet in balans is, dan gaat dat ten koste van iets. Is bijvoorbeeld winst (Profit) het enige dat telt, dan kunnen mens en milieu hiervan de dupe worden. Slechte arbeidsomstandigheden, lage salarissen (People) en slecht omgaan met afval (Planet) kunnen daarvan het gevolg zijn.
Het concept richt zich op de drie P’s:
People: de gevolgen voor mensen binnen en buiten de onderneming
Planet: de gevolgen voor planeet en milieu
Profit: de economische gevolgen
People
Wat doet de onderneming voor de mensen? Vervullen we de behoeften van mensen? Hoe gaan we om met hun belangen? Denk hierbij zowel aan medewerkers als consumenten, en bekijk het vanuit een nog bredere scoop: de Samenleving. Bij People komen vaak de volgende termen voor:
Arbeidsrechten en omstandigheden
Maatschappelijke betrokkenheid
Discriminatie
Planet
Bij Planet bekijken we hoe de organisatie omgaat met het milieu. Wat hebben de producten/diensten en processen van de onderneming voor invloed op de planeet? En vooral, hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze invloed zo klein mogelijk is. Veel voorkomende termen bij Planet zijn:
Cradle to Cradle
CO2 compensatie
Afval en hergebruik
Duurzame producten en diensten
Profit
De 3e P, de Profit of ook wel winst genoemd, is net zo belangrijk als de andere P’s. Winst wordt vaak gezien als iets negatiefs, maar winst is nodig voor een duurzame groei van het bedrijf. Winst hoeft niet alleen in geld uitgedrukt te worden. het kan ook om de verbetering van kennis of kwaliteit zijn bijvoorbeeld. Of de reputatie en de marktpositionering is veranderd. Als de winst maar voor langere termijn is kun je het duurzaam noemen. Termen die je veel hoort bij Profit zijn:
Winst
Innovatie
Kwaliteit
Reputatie
Transparantie
Partnerships
Hoe denk jij de balans te vinden tussen People, Planet en Profit?
Duurzaamheid in een bedrijf
Cradle2Cradle principe
De kern van Cradle to Cradle principe ligt in het concept; afval is voedsel. Alle gebruikte materialen zouden na hun leven in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in een ander product. Hierbij zou geen kwaliteitsverlies mogen zijn en alle restproducten moeten hergebruikt kunnen worden of milieuneutraal zijn. Deze kringloop is dan compleet.... en afval is voedsel.
De drie basisregels van Cradle to Cradle principe zijn:
Afval = voedsel
Zon is de energiebron
Respect voor Diversiteit
Duurzame investeringen
Als je milieuvriendelijk produceert is het ook zaak om besparende maatregelen te nemen op het gebied van transport, energie en afval. Want bij het milieu gaat het altijd om het geheel van maatregelen. Het heeft weinig zin om aan de ene kant geen bestrijdingsmiddelen te gebruiken en aan de andere kant met een trekker rond te rijden die enorm vervuilend is.
Als je een nieuwe machine nodig hebt, kijk je dus niet alleen naar de verkoopprijs. Ook het brandstofgebruik en het soort brandstof is belangrijk. Als je een nieuw bedrijfspand laat bouwen dan zorg je ervoor dat het pand goed geïsoleerd is. Uiteraard gebruik je in het nieuwe gebouw geen gewone lampen maar spaarlampen. Op het lange termijn zal je merken dat dergelijke maatregelen kosten besparend zijn. Zo zal je maandelijks minder energiekosten verbruiken.
Daarnaast stimuleert de regering om milieuvriendelijk te investeren door middel van bijvoorbeeld de milieu-investeringaftrek (MIA). Dit betekent dat je de kosten van milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen mag aftrekken van de winst. Daardoor hoef je minder belasting te betalen.
Duurzame energie
Duurzame energie helpt klimaatverandering tegen te gaan en voorkomt dat energie 'op' raakt. Maar wat verstaan we onder duurzame energiebronnen? En welke soorten en toepassingen behoren daartoe?
Duurzame energie heet zo omdat de bronnen, zoals zonlicht of windkracht, niet kunnen opraken. Bovendien drukt de productie van duurzame energie in vergelijking met conventionele bronnen veel minder zwaar op het milieu, doordat er veel minder van het broeikasgas CO2 bij vrijkomt. Bij de productie van 1 kWh elektriciteit uit kolen ontstaat minstens 850 gram CO2; 1 kWh stroom uit zonlicht levert maar 50 gram op. De bekendste duurzame energiebronnen zijn windkracht, waterkracht en zonlicht. Andere bronnen zijn biomassa, aardwarmte en warmte uit onze omgeving (zoals in lucht en bodem).
Veel agrarische bedrijven produceren hun eigen groene stroom. Dit doen ze door een windmolen op hun erf te plaatsen of zonnepanelen op het dak. Groene stroom is goedkoper en bovendien beter voor het milieu dan gewone stroom. Ook hierbij zal je zien dat een dergelijke investering wel wat geld kost, maar dat je op de lange termijn veel kosten bespaard.
De regering stimuleert het produceren van groene energie door middel van subsidies en belastingvoordelen, om het aantrekkelijker voor bedrijven te maken om over te stappen op groene energie. Energie die je zelf niet opmaakt, kan je gewoon weer verkopen aan energiebedrijven. Op die manier betalen de investeringen zichzelf al vrij snel weer terug.
Fairtrade
Fairtrade helpt boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden een betere plek te verwerven in de handelsketen, zodat ze kunnen leven van hun werk en kunnen investeren in een duurzame toekomst. Fairtrade is zowel een keurmerk als een wereldwijde beweging. In Nederland is Stichting Max Havelaar eigenaar van het Fairtrade keurmerk, ook bekend als het Max Havelaar keurmerk.
In Azië, Afrika en Zuid- Amerika verkeren veel kleinschalige boeren continu in onzekerheid over hun inkomen. Daarnaast zijn ze overgeleverd aan de sterk fluctuerende wereldmarktprijs, waardoor de opbrengst van de oogst vaak te laag is om het hele gezin te kunnen onderhouden. Zonder een betrouwbaar inkomen kunnen ze niet investeren in hun onderneming, de toekomst van hun kinderen en in de gemeenschap. Hierdoor blijft de armoede in stand. Fairtrade doorbreekt deze vicieuze cirkel door standaarden te zetten die boeren de mogelijkheid bieden om zichzelf te ontwikkelen.
Biologisch / Ecologisch
Als je duurzaam leeft, let je op het milieu en de planeet. Je zorgt ervoor dat je zo min mogelijk schade toebrengt aan het milieu en de planeet. Twee termen die in dat verband vaak voorkomen zijn biologisch en ecologisch. Maar wat betekenen ze eigenlijk?
Caption
In het woord biologisch zit het woord bio, dat leven betekent.
Ecologische landbouw is landbouw die niet of minder schadelijk is voor de planeet en het milieu. Een ander woord voor ecologische landbouw is biologische landbouw. Biologisch is een verzamelnaam voor landbouwmethoden en voedingsmiddelen die voldoen aan wettelijk bepaalde eisen. Er zijn eisen op het gebied van milieu, natuur en landschap, het welzijn van dieren en productiemethoden. Deze eisen hebben te maken met de drie eerdergenoemde ecologische speerpunten (elementen). In Europa is een product biologisch wanneer het voorzien is van het EKO-keurmerk van de stichting Skal.
Het Engelse woord voor biologisch is 'organic'. De woorden ecologisch, biologisch en organic betekenen allemaal: niet schadelijk voor planeet en milieu. Het Nederlandse woord organisch betekent: materiaal met een levende oorsprong. Het Nederlandse organisch en het Engelse organic betekenen dus iets anders.
Katoen heeft ooit geleefd en is dus een organisch product. Katoen is pas ecologisch, biologisch of ‘organic’ wanneer het een keurmerk heeft dat aangeeft dat het product en de productiemethoden van het product niet schadelijk zijn voor planeet en milieu. Als organische katoen geen keurmerk heeft, is het dus niet ecologisch, biologischen organic.
Ecologisch
Ecologisch betekent: niet schadelijk voor de planeet en het milieu. Als iets ecologisch is, schaadt het de planeet of het milieu niet. Er zijn drie ecologische speerpunten: behouden van de biodiversiteit, tegengaan van de klimaatverandering en voorkomen dat grondstoffen opraken. Het woord ecologisch wordt vaak afgekort tot eco.
Ecologische voetafdruk
De voetafdruk (ook wel mondiale of ecologische voetafdruk genoemd) is de ruimte die een persoon inneemt op aarde. Deze ruimte wordt berekend op basis van het consumptiegedrag. Alles wat je consumeert kost namelijk ruimte. Het uitgangspunt van de voetafdruk is dat je elke consumptie kunt omrekenen naar een oppervlakte die nodig is voor de productie ervan. Zo kun je de milieu-impact van verschillend consumptiegedrag (leefstijlen) of van verschillende bevolkingsgroepen (landen) met elkaar vergelijken. De voetafdruk wordt uitgedrukt in een getal.
Als je alle beschikbare ruimte op aarde eerlijk verdeelt over alle mensen, zonder dat de aarde uitgeput raakt, is er 1,8 hectare per persoon beschikbaar. Dit is het Eerlijk Aarde-aandeel. De gemiddelde voetafdruk van alle mensen op de wereld is nu 2,7 hectare. Met z’n allen verbruiken we dus meer dan de aarde te bieden heeft.
Europeanen leven boven hun stand: ze verbruiken twee keer zoveel als dat er op aarde beschikbaar is aan 'biocapaciteit'.
Nederland gebruikt veel grondstoffen uit lagelonenlanden als Afrika, Zuid-Azië en Latijns-Ameika en heeft daardoor een grote ecologische voetafdruk.
Een groot aantal organisaties laat het managementsysteem certificeren door een objectieve buitenstaander; een certificatie-instelling (CI). Deze CI staat onder toezicht van de Raad voor Accreditatie. Verschillende redenen spelen voor de keuze van certificatie een rol. Van organisatie tot organisatie zal het een andere ‘mix’ van redenen zijn.
Verbeteren van prestaties
De kritische blik van de certificatie-instelling zorgt voor nieuwe inzichten waarmee het managementsysteem en daarmee de prestaties kunnen worden verbeterd. Het vormt ook een sterke stimulans voor de betrokken medewerkers.
Meer zekerheid
De audits door een externe auditor zorgen ervoor dat het management een grotere zekerheid krijgt dat risico’s goed zijn geïdentificeerd en worden beheerst. Dit geldt ook voor de naleving van wet- en regelgeving.
Relatie met klanten
Zowel bedrijven als overheden waarderen de duurzaamheidsprestaties bij de selectie van een leverancier. Door certificatie van het managementsysteem maakt u aantoonbaar dat de ‘people-component’ en/of de ‘planet-component’ van duurzaam ondernemen geborgd is. De aanwezigheid van een certificaat is voor opdrachtgevers of klanten steeds vaker een voorwaarde bij de inkoop of aanbesteding.
Als u wilt weten wat een ISO 14001-certificaat van een leverancier bij duurzaam inkopen kan betekenen, dan kunt u het informatieblad duurzaam inkopen hier downloaden. Dit informatieblad richt zich op inkoopafdelingen die duurzaam willen inkopen.
Relatie met omgeving en toezichthouders
Voor zowel omwonenden als toezichthouders van de overheid is het belangrijk om te weten dat de organisatie de risico’s beheerst en wet- en regelgeving naleeft. Het certificaat geeft aan dat dit adequaat gebeurt. Het feit dat een organisatie zich door het inschakelen van een externe partij kwetsbaar durft op te stellen geeft vertrouwen. De toezichthouder kan inspecties afstemmen op de extra informatie die beschikbaar is en zodoende efficiënter tot een goed oordeel komen. Dit komt de relatie tussen overheid en organisatie ten goede. SCCM is direct betrokken bij de ontwikkeling van ‘systeemtoezicht’ door de overheid. In het ‘Draaiboek voor gebruik ISO 14001 bij systeemtoezicht’ zijn de ideeën weergegeven.
Keurmerken
Wanneer je als ondernemer milieuvriendelijk wilt produceren, is het heel belangrijk dat klanten ook zeker weten dat je aan de milieueisen voldoet. Daarom zijn er milieukeurmerken. Een milieukeurmerk mag je alleen gebruiken als je je aan de milieuregels houdt.
De belangrijkste milieukeurmerken zijn:
Milieukeur
Dit is het milieukeurmerk van de Nederlandse regering. Als het milieukeur op een product staat, voldoet het aan de Nederlandse milieueisen.
Eco-label
Dit is het milieukeurmerk van de Europese Unie. Als het eco-label op een product staat, voldoet het aan de Europese milieueisen.
EKO-keurmerk
Het Nederlandse keurmerk voor biologische producten. Als het EKO-keurmerk op een product staat, is het product biologisch geproduceerd.
FSC-keurmerk
Dit is een wereldwijd keurmerk voor hout. Hout met een FSC-keurmerk komt uit bossen die milieuvriendelijk worden beheerd.
Discussiemateriaal
Discussievragen:
Vragen:
1. Wat is jullie mening over massaproductie? Zouden jullie eerder voor het goedkopere product kiezen dan voor het duurdere, biologische/milieuvriendelijke product?
2. Wat voor maatregelen zouden er genomen kunnen worden om onze afhankelijkheid van massaproductie te verminderen?
3. Zijn er manieren waarop jullie een steentje bijdragen aan de verbetering van het milieu?
Stellingen:
1. Plastic tasjes in supermarkten moeten worden verboden.
2. Lantaarnpalen moeten ’s nachts worden uitgezet.
3. Milieugroeperingen die de wet overtreden moeten worden verboden.
4. Nederland moet opnieuw de autovrije zondag invoeren.
5. Schiphol mag niet groter worden als dat ten kosten gaat van het milieu.
Het arrangement Duurzaamheid is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Coen van Wetering
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2014-12-01 10:32:30
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Opdracht 1. Zijn wij thuis duurzaam? (huiswerkopdracht)
