In het verleden was het beroep van bosarbeider zwaar. Met behulp van handzagen werden bomen geveld. De uitvinding van de motorzaag maakte het werk een stuk eenvoudiger. Maar als je kijkt naar hoe zwaar de eerste motorzagen waren (zie afbeelding links) dan was het nog geen pretje om een boom te zagen. Daarnaast waren de eerste machines onveilig. Er gebeurden nogal wat ongelukken. In de loop der jaren is de machine enorm ontwikkeld. De machines zijn veiliger, maken minder lawaai en zijn lichter in gewicht. Verder zien we de ontwikkeling van accu aangedreven machines (plaatje linksonder). Omdat de machine nauwelijks geluid maakt, kun je werken met minder verstoring van de fauna.
accu aangedreven motorzaag
electrisch zagen
In de video een demo met een accuzaag. Gezaagd wordt met een zijdelingse steek in een eik. Je ziet dat de zaag voldoende vermogen heeft. Je hoort hoe een accu zaag klinkt... Minder lawaai dan een motorzaag, maar toch genoeg DB's om gehoorbescherming te blijven dragen..
demo accu zaag
processor
De verwachting is dat in de toekomst steeds vaker gebruik wordt gemaakt van een processor. (plaatje rechtsonder) Met deze machine kun je vanuit een cabine bomen omzagen, uitsnoeien en in stukken zagen. Als je wilt weten hoe snel je kunt werken met een processor, kijk dan het filmpje!
processor
processor/ forester
hydrolische bomenknipper
Tot zeker 30 centimeter dikke bomen kun je ook knippen in plaats van zagen. De werking is net als een snoeischaar. Met hulp van oliedruk knipt de machine de boom af... Zie video.
bomenknipper
Bouw
Bouw
De meeste zagen worden aangedreven door een 2 takt motor. Dus brandstof en olie gemengd. Toch heb je 2 tanks op de machine. De achterste tank is voor de brandstof, de voorste wordt gevuld met olie om de ketting te smeren. Omdat deze olie op de grond beland bij het zagen, is het verplicht om biologisch afbreekbare olie te gebruiken. Op een machine zitten 6 veiligheidsvoorzieningen;
1. Veiligheidsgas. Je moet met je handpalm een knop indrukken, voordat je gas kunt geven.
2. Verbreed handvat. Als de ketting er af schiet, komt de ketting tegen het handvat.
3. Kettingvanger. Deze is van aluminium en zit aan de onderkant, vlakbij e ketting. De vanger vangt de ketting op bij breuk. Omdat hij van aluminium is, zal de kettingvanger vervormen in plaats van afbreken. Na een breuk moet je wel de kettingvanger vervangen.
4. Veiligheidsketting. Op een tussenschakel zit op het eind een uitstulping, waardoor hout wordt begeleidt naar de beiteltand. Hierdoor is de kans op een kick back kleiner.
5. Kettingrem. Met de rem kun je de ketting binnenm 0,2 seconden tot stilstand brengen.
6. AV rubbers of veren. Deze zorgen voor minder trillingen
motor zij aanzicht
Hieronder de bouw van de motor. De onderdelen zijn in machines algemeen al besproken.
zij aanzicht
Elke beitel schaaft een plakje van het hout weg. Als de ketting scherp is zal dit houtzaagsel worden afgevoerd naar achteren. De machine maakt veel toeren en dus zal je snel door het hout kunnen zagen. Bij een botte zaag gaat dit een stuk moeilijker. Regelmatig slijpen dus!
werking ketting
werking ketting
kettingrem
Hieronder de werking van de kettingrem. Door de veer trekt een metalen band rondom de aandrijfas. Hierdoor staat de zaag meteen stil.
zijaanzicht 2
veilig werken
opscheuren
Veilig werken
Je gaat werken met een machine, die kan leiden tot verwondingen en erger. Je gaat aan het werk in bomen. Bij het zagen kan een boom ook een onverwachte reactie geven. Bomen die deels dood zijn, kunnen ineens afbreken. Bij bepaalde boomsoorten zie je, zeker bij een periode met vorst, dat een boom kan opscheuren. Blijf je constant bewust van de risico's!!! Veilig werken bestaat niet. Zo veilig mogelijk wel. Hier wat tips om de risico's op ongelukken te verkleinen.
Algemeen: Hou de zaag bij je lichaam. Zaag niet met de punt in verband met een kickback. Kettingrem gebruiken (bij verplaatsen/lopen) Rechterbeen voor houden. Door de knieën bij het vellen.
Bepaal je eigen grens!
Zorg dat de omgeving veilig is voordat je gaat zagen.
Tref afhankelijk van de situatie veiligheidsmaatregelen voor wegen of paden.
Hou voldoende afstand. De stelregel is 2,5 boomlengte uit elkaar.
Waarschuw bij vallend hout je collega’s.
Neem je rust / pauze (vermoeidheid – kans op ongelukken).
De zager bepaald / geeft instructie.
Denk verder aan:
EHBO-ers en EHBO kist aanwezig / wie is hulpverlener? / telefoon / telefoonlijst artsen of ziekenhuis).
Keuring (indien nodig) van materialen en gereedschappen (bijv.ladders).
opscheuren
kick back
Zagen met de punt van de ketting is gevaarlijk. Met name de bovenkant van de punt. De ketting gaat namelijk met grote snelheid over het geleideblad en maakt een bocht. In de video zie je wat er gebeurt als je met de bovenkant van de punt zaagt. De motorzaag klap met hoge snelheid naar boven. Op die plek zit je hoofd....
Als je de zaag goed vast houdt, zal de kettingrem worden geactiveerd. Dan nog is het handig dat je een helm op hebt, om je hoofd te beschermen...
kick back
PBM's
geschikt voor motorzaag teken
PBM's
•Zaaglaars/schoen (motorzaagteken) De juiste schoen heeft een goed profiel.
•Zaagbroek. Heeft lagen stof die de ketting tot stilstand kunnen brengen.
•Handschoenen.
•Helm (goedgekeurd!) Let op fabricagedatum. Na 3 of 5 jaar vervangen
•Vizier .
•Gehoorbescherming
zaagbroek
Hieronder 3 filmpjes:
1. zagen in de broek
2. achterkant broek
3. inkijk in de motorzaag
zagen in broek 1
zagen in broek 2
zagen in broek 3
de ketting
Onderdelen ketting:
De aandrijfschakels houden de ketting op het geleiderblad. Ze nemen ook de olie mee door de sleuf in het geleiderblad.
De tussenschakels zorgen voor de ruimte tussen de beiteltanden. Met pompnagels of klinknagels kan de ketting goed ronddraaien.
De beiteltanden bestaat uit verschillende onderdelen. Aan de voorkant zit onder de teen, bovenop zit de dieptesteller. Achter onder noemen we de hiel, de bovenkant het dak. Het hoogteverschil tussen de dieptesteller en het dak bepaalt welk plakje hout er van de boomstam wordt afgeschaafd. Het puntje wat buiten de ketting uitsteekt, noemen we het scherp. Alleen met dit puntje wordt het hout gesneden.
dieptesteller
De dieptesteller bepaald welk plakje er van het hout wordt geschaafd. Er zijn bedrijven die voor het zagen van populieren een ketting gebruiken, waarvan de dieptesteller flink is afgevijld. Inm het zachte hout kun je sneller door een stam zagen. Gebruik je een dergelijke ketting op hard hout zoals bijvoorbeeld een eik, dan zal de zaag enorm beginnen te happen en stuiteren. Je kunt met een dergelijke ketting dan niet zagen. Via onderstaande link krijg je een goed beeld hoe je de dieptesteller op de juiste manier vijlt.
De steek is de afstand tussen 2 klinknagels. De afstand bepaald welke vijlmaat je gebruikt bij het slijpen. Als er 1 machine is, heb je bij het slijpen met 1 vijl te maken. Je hebt dan automatisch de juiste vijlhouder en vijldiameter. Maar als er met meerdere machines en vooral met meerdere merken wordt gewerkt, dan kun je via de steek bepalen welke vijlhouder je moet gebruiken. Zie afbeelding hieronder.
Snijhoek A
De vijlhoek A
Hou de vijl in dezelfde hoek als op de vijlhouder staat. Gemiddeld is deze hoek 30 graden. Bepaalde kettingen vijl je op 35 graden. Hou de vijl horizontaal door de vijl op de beritel te laten rusten. Vijl altijd van je af en probeer de volle lengre van de vijl te gebruiken. Zie afbeeldingen hieronder.
Snijhoek B
Snijhoek B
Door van de zijkant te kijken naar de gevijlde ketting, kun je zien of je horizontaal hebt gevijld en of je de juiste vijlmaat hebt gebruikt. Bij en goed gevijlde ketting zie je dat bij het dak een puntje iets naar voren staat. Als er geen punt aan zit, zal de zaag niet goed zagen. Bij een scherpe punt is de zaag snel weer bot.?
snijhoek B
werkvolgorde slijpen
Slijpen
1. Bepaal met hulp van de steek welke vijldiameter en vijlhouder je gaat gebruiken.
2. Controleer met hulp van een hulpsatuk of de dieptestellers goed zijn. Eerst de dieptestellers met een platte vijl vijlen, voordat je gaat slijpen. Als je met de platte vijl tegen het scherp aanstoot, moet je navijlen....
3. Kijk met een schuifmaat of alle beitels dezelfde lengte hebben. Mensen hebben altijd meer kracht in de ene arm dan in de andere arm. Als je elke beitel in het veld vijlt met 3 keer vijlen, dan zul je na een aantal keren slijpen zien dat de beitels aan 1 kant korter zijn. In grote bomen is het niet meer mogelijk om recht te zagen. Je gaat dus scheef zagen. Daarnaast krijg je door lengteverschil meer trillingen en kun je schade aan blad en ketting krijgen.
4. Onder welke hoek moet je vijlen? Heb je de juiste vijlhouder, dan staat ook de vijlhoek afgebeeld.
slijpen ketting
slijp hulpmiddel
slijphulp
Er zijn veel manieren om kettingzaag kettingen te slijpen. Met diverse machines maar ook met behulp van verschillende handslijp gereedschappen. Over het algemeen is het slijpen met de hand het beste voor uw zaagtanden aangezien er amper warmte bij vrij komt.
Te warm geworden zaagtanden zijn na de slijpbeurt minder hard een daardoor wat sneller weer bot. Ook is de kwaliteit van het handwerk afhankelijk van de nauwkeurigheid van de man met de vijl in de hand.
Het nieuwste op de markt is een slijpset. Hierbij zijn zowel de slijphoek als de tandlengte 100% identiek per geslepen zaagtand. Via het monteren van een slijpmal op de zaaggeleider worden de zaagtanden met een hardmetalen slijpstift 'koud' gefreesd.
De houder is universeel, de slijpstiften zijn verkrijgbaar in 4 maten met de doorsneden: 4 / 4,8 / 5,2 / 5,5 mm. Hiermee zijn vrijwel alle ketting te slijpen m.u.v. hardmetalen kettingen. Zie foto links.
zaagblad of geleider
Geleiderblad
Er zijn verschillende soorten. De meeste zagen hebben een tandwiel voorop het geleiderblad. Regelmatig omdraaien van het geleiderblad zorgt voor een langere levensduur. De zaag zal aan de bovenkant warmer worden dan onder. Na verloop van tijd kun je bramen krijgen op het blad. Bij grote warmte zal het blad beschadigen. Door regelmatig het blad te verwisselen slijten beide zijden even snel.
hardtop zonder neustandwiel
roltop met neustandwiel
roltop met verwisselbare neus
Onderhoud
dagelijks onderhoud
ketting op spanning
Voor gebruik:
•Ketting scherp?/spanning?/beitellengte?
•Luchtfilter/koeling controleren
•AV rubbers/veren controleren
•Starterkoord controleren.
•bouten en moeren controleren.
Op de werklocatie:
•Brandstof tanken
•Kettingolie bijvullen
•Proefstart (controle kettingrem /smering / bij stationair toerental moet de ketting stil staan)
Tijdens het werk:
Is de ketting nog scherp? (spaandikte / aanslag op beiteltand)
Kettingspanning nog goed?
Evt. Slijpen in het veld of ketting weer op spanning brengen.
evt. tanken en kettingolie bijvullen
•Evt. Luchtfilter (dood hout of in zomer bij droog weer)
Een koude motor kun je het best starten door met een voet in het handvat te gaan staan. Met 1 hand hou je de beugel vast, terwijl je met de andere hand aan het starterkoord trekt. Veel machines hebben een knop, waardoor je minder compressie voelt bij het starten. Je kunt de machine makkelijker aantrekken. Als de machine loopt (denk aan snel de choke weer uit doen), controleer je of de kettingrem werkt. Daarna kijk je of er olie via het geleiderblad wordt getransporteerd. In de sneeuw is dit heel goed te zien, maar op een boomstam kun je het ook goed waarnemen.
Als de machine warm is, kun je de machine ook starten door deze tussen de knieën te klemmen. Wat je niet mag doen is de machine te starten door de machine van je af te gooien, terwijl je de machine met 1 hand vast houdt. Dit is een onveilige handeling. Nooit doen!!!!
olie zaagblad testen
testen of geleiderblad gesmeerd wordt
detail olie op hout
werken met de zaag
duwende of trekkende ketting
Duwen en trekken
Als je een stam van boven naar beneden zaagt, voel je dat de zaag de neiging heeft om van je af te gaan. De ketting trekt je weg.
Zaag je dezelfde stam van onder naar boven, dan heb je het gevoel dat de zaag tegen je aan wordt geduwd.
ergonomie en veiligheid
rechterbeen voor
Rechterbeen voor
De zaag is gemaakt voor rechtshandigen. Het zaagblad zit namelijk aan de rechterkant van de zaag. Voor linkshandigen is dat best lastig. Je moet met je rechter hand gas geven. Links hou je de zaag vast aan de draagbeugel. Omdat het zaagblad aan de rechterkant zit, moet je je rechterbeen voor houden bij het werken met de zaag. In de onderstaande artikelen wordt uitgelegd waarom dit veiliger is.?
linkerbeen naar achteren....
hoogte inschatten
Voorbereiding
•Inschatten hoogte
•Bepalen valrichting
•Ondergroeiweghalen
•Vluchtroute bepalen
•Lage takken snoeien.
met de duim zagen
Als je mooi vlak wilt zagen, geef dan gas met je duim en niet met je wijsvinger! Zie onderstaande link.
Ook bij het filmpje kun je mooi het effect zien. Let op het zaagblad!
Bomen tot 10 centimeter dik kun je op 2 manieren omzagen:
Methode 1 is de methode die je al kent van het zagen van een dikke tak uit een boom.
Als je een struik snoeit hanteer je dezelfde methode.
Maak een inkeping aan de kant waar je de tak naar toe laat vallen. (Natuurlijk hou je rekening met de zwaartekracht!) Nu zaag je iets verder vanaf de andere kant de tak in. Door de inkeping voorkom je dat de tak inscheurt. Nadat het gewicht van de tak weg is, zaag je de tak op de gewenste hoogte nog een keer af.
op stomp zagen
dunne bomen omzagen, methode 2
Deze methode hebben we ook met de bosmaaier met zaagblad gebruikt. Je zaagt de tak in 1 keer schuin door.
Je kon takken naar links en naar rechts laten vallen. Hieronder de plaatjes. Vervang zaagblad bosmaaier door motorzaagblad.....
links vellen
rechts vellen
zaagtechniek
Werkwijze vellen.
1. wortelaanloop
2. Valkerf
3. Spintsnede
4. Zaagsnede of velsnede
5. breuklijst
bert plaat lichte velling
wortelaanloop
valkerf
dak zagen
stokjes als hulpmiddel
spintsnede
spint snedes
velsnede
intro velsnede
velsnede
breuklijst
werkvolgorde uitsnoeien
1.Aan 1 kant van de boom
2.Neus naar de top.
3.Zaag op boom laten leunen of R been.
4.Door de knieën!
5.Dicht bij de motorzaag
6.Gebruik kettingrem
7.Geen kapstokjes
8.Polsdik = afkorten
werkvolgorde uitsnoei
uitsnoei demo Rob Zandman
zwaartekracht
zwaartekracht
zwaartekracht 2
velhevel
met velhevel boom laten vallen. Van Onderen!
vasthangen
velhevel techniek
Achtergrondinfo: zagen gevorderden
hangende boom omdraaien
In de videos zie je dat een omgezaagde boom in een andere boom blijft hangen. Gelukkig is de boom goed gezaagd en is er voldoende breuklijst over. In de 1e video zie je dat aan de linkerkant voorzichtig breuklijst wordt weggehaald. In video 2 zie je dat je nu de boom, met hulp van een velhevel, om zijn as kunt laten draaien. Nu schuift de gezaagde boom van de andere boom en kan vallen.
wegpoetsen breuklijst aan 1 kant.
draaien met velhevel naar kant die je hebt weggepoetst
scheve breuklijst
lier
lieren
wig
veltechnieken voor gevorderden
De onderstaande technieken zullen we in deze cursus niet toepassen. Maar omdat er vaak vragen zijn van leerlingen hoe je een boom omzaagt, die groter is dan je zaagblad, staan hieronder de technieken beschreven.
methoden
boom dikker dan zaagblad
overblijvende rand
veilige hoek
zagen met gat
hartsteek
achtergrondinformatie houtklover
Het gezaagde hout is nog niet geschikt voor bijvoorbeeld de open haard.
Er zijn verschillende machines op de markt die het hout kloven.
Hieronder de demo van een houtklover van ACG uit Holten:
Het arrangement Motorzaag jsc is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Johan Schuppert
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2021-01-27 11:12:37
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
dieptesteller afbeeldingen husqvarna
