Thema Weer en klimaat

Inleiding

In dit thema staat 'Weer en klimaat' centraal. Het thema gaat over:

Aarde en zonnestelsel
Om de zon draaien acht planeten. Een daarvan is de aarde.
Je leert over het zonnestelsel en het ontstaan van de aarde en hoe je een plaats kunt bepalen op aarde. Hoe zijn seizoenen ontstaan en de dag en de nacht?
Klimaatzones
Er zijn verschillende klimaatzones op aarde. Waar liggen deze zones en wat zijn de kenmerken?
Klimaten
Weer en klimaat hebben met elkaar te maken. Je leert welke natuurlijke elementen invloed hebben op het klimaat.
Neerslag en wind
In welke vormen valt er neerslag? En in welke hoeveelheden?
Je leert ook hoe luchtdruk en windsnelheid worden gemeten.
Extreme klimaten
In het poolgebied en in de woestijn leven mensen in extreme klimaatomstandigheden.
Jullie gaan uitzoeken hoe het is om in het Noordpoolgebied of in de woestijn te wonen.
Opwarming van de aarde
Het klimaat op aarde verandert. Het wordt door het versterkt broeikaseffect gemiddeld steeds een graadje warmer.
De kans op stijging van de zeespiegel wordt groter. Wat kunnen de gevolgen zijn?

Introductie - opdracht

In dit thema staan de begrippen klimaat en weer centraal.

In deze opdracht ga je op zoek naar informatie over het klimaat en weer in Nederland.
Maak daarbij gebruik van de site www.klimaatinfo.nl.

Zoek informatie over Nederland:

Welk klimaat heeft ons land?
Hoe zijn de winters en de zomers?
Hoeveel neerslag valt er gemiddeld per jaar?
Ligging van Nederland ofwel: wat is de oorzaak van het veranderlijke weer?
In welke maand(en) valt het meeste neerslag?
Wat is de gemiddelde temperatuur in Nederland?

Noteer je antwoorden en vergelijk ze met die van een klasgenoot.
Hebben jullie dezelfde informatie?

Je kunt op genoemde website ook informatie opzoeken over het klimaat en weer in de omgeving waar je woont.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van het thema kan ik:

	Opdracht
de positie van de aarde in ons zonnestelsel beschrijven.	Aarde
aangeven hoe de aarde is opgebouwd met gebruikmaking van de begrippen: aardkorst, mantel, kern en atmosfeer.	Aarde
de positie van een plaats op aarde aangeven met gebruikmaking van de begrippen: lengtegraad en breedtegraad, parallellen en meridianen	Aarde
aangeven in hoeveel dagen de aarde rond de zon draait en waarom er een schrikkeljaar is ingesteld. Ook kun je uitleggen waarom er zomer en winter is.	Aarde
de klimaatzones met elkaar vergelijken door te kijken naar verschillen in temperatuur en naar verschillen in flora en fauna.	Klimaatzones Klimaten
de vier klimaatzones noemen en aangeven in welke volgorde je ze tegenkomt als je van de evenaar naar een van de polen reist.	Klimaatzones Klimaten
redenen voor klimaatverschillen tussen gebieden noemen en verklaren.	Klimaten
minimaal vijf verschillende vormen van neerslag omschrijven.	Klimaten
het verschil beschrijven tussen stijgingsregens, stuwingsregens en frontale regens.	Klimaten Neerslag en wind
het begrip luchtdruk omschrijven, waarmee je luchtdruk kunt meten en welke meeteenheid wordt gebruikt.	Neerslag en wind
omschrijven wat de relatie is tussen luchtdruk en wind.	Neerslag en wind
voorbeelden geven van extreme klimaten/klimaatzones.	Extreme klimaten
aan de hand van een voorbeeld beschrijven dat het leven op de Noordpool anders is dan het leven in Nederland.	Extreme klimaten
aan de hand van een voorbeeld beschrijven dat het leven in de woestijn anders is dan het leven in Nederland.	Extreme klimaten
het begrip versterkt broeikaseffect omschrijven. Je kunt ook een oorzaak en een gevolg van het versterkt broeikaseffect noemen.	Opwarming van de aarde
benoemen dat toename van broeikasgassen in de atmosfeer leidt tot temperatuurstijging en welke drie mogelijke problemen dat met zich mee kan brengen.	Opwarming van de aarde

Wat ga ik doen?

De module 'Weer en klimaat' bestaat uit de volgende onderdelen:

Onderdeel	Tijd in lesuren	Eindproduct
Inleiding	0,5
Opdracht: Aarde	2	Toets Aarde
Opdracht: Klimaatzones	2	Poster
Opdracht: Klimaten	2	Eigen keuze
Opdracht: Neerslag en wind	2	Barometer
Opdracht: Extreme klimaten	2	Twee brieven
Opdracht: Opwarming van de aarde	2	Collage
Afsluiting	2	Spel
Totaal	14,5

De tijd is een indicatie en afhankelijk van de keuze van het eindproduct.

Opdrachten

Aarde en zonnestelsel

Intro

In deze opdracht staan ons zonnestelsel en de planeet aarde centraal.

Ons zonnestelsel is een van de vele zonnestelsels en bestaat uit de zon met de daaromheen draaiende hemellichamen.

In ons zonnestelsel is de zon het enige hemellichaam dat licht geeft.
Om de zon draaien acht planeten plus een aantal dwergplaneten.

Kun je alle acht planeten noemen?

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kan ik:

de zon beschrijven. Ik gebruik daarbij de begrippen: corona, zonnevlammen, mantel, fotosfeer, kern en convectiezone.
het begrip zonnestelsel beschrijven.
een aantal verschillende hemellichamen noemen.
aangeven hoe de aarde is opgebouwd. Ik kan de begrippen aardkorst, mantel, kern en atmosfeer gebruiken.
aangeven waar noordpool, zuidpool en evenaar liggen.
omschrijven wat parallellen en meridianen zijn.
de positie van een plaats op aarde aangeven door gebruik te maken van de lengtegraad en de breedtegraad.
aangeven in hoeveel dagen de aarde ongeveer rond de zon draait.
uitleggen waarom er een schrikkeljaar is ingevoerd en waarom er winter en zomer is.

Wat ga ik doen?

Activiteiten
De activiteiten in deze opdracht dragen bij tot het volgende leerdoel:
Je kent de unieke eigenschappen van de aarde als een van de planeten in ons zonnestelsel.

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1		Je leert dat de aarde om de zon draait en kijkt er een video over. Je leert over de planeten van ons zonnestelsel, bekijkt een video en bestudeert de Kennisbanken. Je geeft van een aantal stellingen aan of ze waar of niet waar zijn.
Stap 2		Je leert over het ontstaan van de planeet aarde, bestudeert de Kennisbank en kijkt er een video en animatie over. Daarna beantwoord je een aantal vragen.
Stap 3		Je leert hoe je met geografische coördinaten een plaats op aarde kunt bepalen. Je bekijkt een video en beantwoordt vragen.
Stap 4		Je leert over de banen die de aarde rond de zon maakt, over het ontstaan van schrikkeljaar en seizoenen. Je bekijkt video’s en maakt oefeningen.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Begrippen		De begrippen gaan over het zonnestelsel.
Eindopdracht		De eindopdracht bestaat uit een toets.
Reflectie		Terugkijken op de opdracht.

Benodigdheden
Geen bijzonderheden.

Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 uur nodig.

Aan de slag

Stap 1: Wat is een zonnestelsel?

Een zonnestelsel bestaat uit een of meerdere zonnen. Daaromheen draaien hemellichamen zoals planeten (en hun manen), planetoïden en kometen.

In ons zonnestelsel hebben wij slechts één zon. Het is het enige hemellichaam dat licht geeft. Alle andere objecten weerkaatsen dit licht. Daarom zien we soms delen van onze maan of zien we andere planeten van ons zonnestelsel aan de hemel.

De aarde draait om de zon. Vroeger dachten mensen dat het andersom was.
Kijk naar de video Onze zon.
Astronaut André Kuipers legt uit hoe het echt zit.

De zon is tevens het grootste en zwaarste hemellichaam binnen ons zonnestelsel. De zon neemt 99,86% van de massa van ons totale zonnestelsel in beslag. Zij heeft een diameter van 1,39 miljoen kilometer. De aarde past meer dan een miljoen keer in de zon.

Bestudeer in de Kennisbank 'Zon, aarde, maan' de pagina over de zon.

De zon

Om de zon draaien acht planeten: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus.
Daarnaast zijn er een aantal dwergplaneten. Dwergplaneten zijn objecten groter dan een planetoïde, maar kleiner dan een planeet.
In 2006 is besloten dat Pluto een dwergplaneet is en tot de planetengroep behoort.
Planetoïden kun je zien als heel veel mini-planeetjes bij elkaar die zich met name bevinden in een gordel tussen Mars en Jupiter.
De meeste kometen zijn objecten van ijs met stof, afkomstig uit de baan tussen Saturnus en Uranus.
Om deze reden worden ze ook wel ‘vuile sneeuwbal’ genoemd.
Als een komeet te dicht bij de zon komt, smelt het ijsoppervlak.
Hierdoor ontstaat er een stofstaart, wat een 'staartster' wordt genoemd.

De ontelbare sterren die wij ’s nachts zien, zijn zonnen van andere zonnestelsels.
Het onderstaande filmpje geeft uitleg over het ontstaan van ons zonnestelsel.

Bestudeer uit de Kennisbank de pagina's over ons zonnestelsel.

Zonnestelsel

De oefening die je nu gaat maken, bevat stellingen over wat je net geleerd hebt over ons zonnestelsel.

Stap 2: De planeet aarde

Volgens wetenschappers is onze planeet pas 8 miljard jaar na de oerknal ontstaan.
Vanuit gas, stof en puin ontwikkelde de aarde zich 4,6 miljard jaar geleden tot een vaste materie. Daarna duurde het nog lang voordat de planeet leefbaar was.
De eerste 3 miljard jaar was de aarde nog een gloeiende bol die langzaam afkoelde. Pas sinds ongeveer 2 miljard jaar is er leven mogelijk op onze planeet.
Dat leven blijft op aarde, en gaat niet door de ruimte zweven, doordat de binnenste kern zwaartekracht uitoefent.

Bestudeer uit de Kennisbank deze pagina.

Aarde-1

Bekijk de video 'Dit is de aarde'.
Kun je na het bekijken opnoemen uit welke 7 werelddelen de aarde bestaat?

Bekijk ook de animatie van de maan.
Deze animatie laat de omloop van de maan zien gedurende een maand.
Ook zichtbaar zijn de schijngestalten, en het groter en kleiner worden van de maan door de wisselende afstand tot de aarde.

Maak nu de oefening, die bestaat uit een aantal open vragen.

Stap 3: Geografische coördinaten

Bestudeer pagina 2 en 3 van de Kennisbank.
Hierin zie je hoe de aarde ingedeeld is en hoe je een positie kunt bepalen op aarde.

Aarde-2-3

Geografische coördinaten zijn coördinaten waarmee een plaats op aarde wordt vastgelegd.
Als coördinatenstelsel dient een stelsel meridianen en breedte- of parallelcirkels. Dat zijn denkbeeldige cirkels die evenwijdig met de evenaar lopen.

In de video wordt nogmaals uitgelegd hoe meridianen en parallelen lopen.

Maak nu de opdracht met open vragen.

Stap 4: Seizoenen

Bestudeer uit de Kennisbank de pagina's:

Banen
Dag en nacht
Seizoenen

Bekijk ook de video's in de Kennisbank.
Daarin wordt uitgelegd waarom het zomers langer licht is.
Ook leer je hoe onze seizoenen ontstaan.

Zon, aarde en maan

De oefening die je gaat maken gaat over alle theorie die je net geleerd hebt.

Afronding

Begrippen

Zonnestelsel

Zon, aarde en maan

Zon
De zon is een enorme bol van gas die door zwaartekracht bij elkaar wordt gehouden. In het binnenste van de zon (de kern) is het extreem heet. Aan de buitenkant (fotosfeer) straalt de zon die energie uit.

Corona
De uitgerekte atmosfeer rond de zon noem je de corona. Tijdens een zonsverduistering is de corona korte tijd prachtig zichtbaar.

Zonnevlammen
Een zonnevlam is een explosie op het oppervlak van de zon. Die explosie ontstaat door het plotseling vrij komen van een grote hoeveelheid energie.

Mantel
Het gedeelte rond de kern wordt de mantel genoemd. De mantel wordt naar buiten toe steeds minder dicht en ook steeds minder heet.

Fotosfeer
De zichtbare buitenkant van de zon noem je de fotosfeer. De fotosfeer is de laag waar het voor ons zichtbare licht vandaan komt.

Kern
Het binnenste deel van de zon noem je de kern. De kern heeft een doorsnede van 200.000 km. Hier is de temperatuur het hoogst, ruim 15 miljoen graden.

Convectiezone
De convectiezone is het gebied tussen de mantel en de fotosfeer. Vanuit dit gebied stijgen hete gasbellen op naar de buitenkant van de zon.

Aarde
Bewoonbare planeet in het zonnestelsel. De aarde draait in 24 uur om zijn eigen as en in 365 dagen om de zon (draaiing van de aarde om de zon).

Atmosfeer
De lucht om de aarde die door zwaartekracht aan de aarde gebonden is.

Ozonlaag
Een laag in de atmosfeer die ons beschermt tegen de schadelijke straling die afkomstig is van de zon.

Aardbaan
De baan van de aarde rond de zon.

Aardrotatie
De beweging van de aarde rond haar eigen as. De aarde draait in 24 uur om haar eigen as.

Aardas
De as waar de aarde om draait, denkbeeldige lijn tussen de Noord- en Zuidpool.

Dag-nacht
De periode dat het binnen 24 uur licht is en de periode dat het donker is.

Evenaar
Denkbeeldige cirkel halverwege de Noordpool en Zuidpool. Ook wel equator genoemd.

Volle maan
De stand van de maan ten opzichte van de zon. Wanneer de maan met de volledig verlichte kant naar ons toe staat, spreken we van volle maan.

Nieuwe maan
De maan staat precies tussen de aarde en de zon.

Geografische coördinaten
Waarden die een bepaalde plek op aarde aanwijzen ten opzichte van de evenaar en nulmeridiaan.

Parallel
Een lijn evenwijdig aan de evenaar (horizontaal). De parallellen geven de breedtegraden aan.

Meridiaan
Een lijn evenwijdig aan de nulmeridiaan (verticaal). De meridianen geven de lengtegraden aan.

Nulmeridiaan
De nulmeridiaan is van alle meridianen degene die als ijkpunt en als nullijn is aangewezen.

Oosterlengte
Het gebied ten oosten van de nulmeridiaan.

Westerlengte
Het gebied ten westen van de nulmeridiaan.

Noordelijk halfrond
Het gebied ten noorden van de evenaar.

Zuidelijk halfrond
Het gebied ten zuiden van de evenaar.

Tijdzone
Een gebied op aarde met dezelfde tijd.

Noordpool
Geografisch gezien het meest noordelijke punt van de aarde.

Zuidpool
Geografisch gezien het meest zuidelijke punt van de aarde.

Zonnestelsel
Het geheel van de planeten, manen en andere hemellichamen die door de zwaartekracht aan de zon gebonden zijn.

Planeten
Hemellichamen die door de zwaartekracht aan de zon gebonden zijn.

Eindopdracht: Toets

In deze stap maak je de toets 'Aarde en zonnestelsel'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen, waarbij je het juiste antwoord moet kiezen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.

Terugkijken

Intro

Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Kon je de namen van de acht planeten opnoemen?

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je aangeven wat Greenwich te maken heeft met tijd?

Hoe ging het?

Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je al veel over ons zonnestelsel?
Schrijf op wat nieuw voor je was.

Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht?
Vond je de toets moeilijk?