Struiken snoeien

Struiken snoeien

struiken snoeien

van Kooten en de Bie. Rozen snoeien

algemene tips

Check het filmpje!

algemene tips struiken snoeien

kruiwagen of zak?

In plaats van een kruiwagen kun je ook deze zak gebruiken. Groenmaat gebruikt deze o.a.

Minder gewicht, makkelijk mee te nemen. 

Groenmaat
Groenmaat

opbouw plant

Achtergrondinformatie
 
Een plant bestaat uit 3 verschillende weefsels te weten: wortels, bladeren en stengels. 
Wortels zijn om de plant te verankeren. Met de wortels neemt de plant water en voedingsstoffen op.
 
Bladeren zijn een soort van zonnecollectoren. Zonlicht zorgt er voor dat water en kooldioxide wordt omgezet in suikers. Het proces noemen we fotosynthese. De suikers zijn brandstof die de plant gebruikt voor de groei.
 
Stengels hebben 2 functies. Zonder stengels zouden alle bladeren bovenop elkaar komen te liggen. Niet erg efficient voor een plant. De tweede functie is transport van water en voeding. Het transport gaat via vaten, die net onder de oppervlakte van de stengel liggen.
 
Een jonge stengel noemen we een Scheut. Een scheut is meestal groen van kleur, jong weefsel, is soepel en bevat veel vocht. Als de winter dichterbij komt, zal de plant zich moeten beschermen tegen de kou. Bastweefsel wordt aangemaakt en de scheut veranderd in een Twijg. Twijgen zijn verhoutte scheuten van 1 jaar oud. In de winter staat de groei stil. In het voorjaar loopt de plant uit via knoppen. De twijgen worden dikker en er ontstaat een jaarring. Vanaf nu spreken we van een Tak.
 
Misschien mis je bloemen, stekels en doorns in dit verhaal? Een bloem is bladweefsel met als functie voortplanting. Een doorn is een zijtak meet een scherpe punt met als functie bescherming. Een stekel is een blaadje dat is gegroeid in een puntvorm met ook als doel bescherming.
 
Bij het snoeien van heesters is het belangrijk om te weten of de plant bloeit op scheuten, twijgen of takken. De termen scheutbloeier, twijgbloeier en takkbloeier worden verderop uitgelegd.
 
 

knoppen en loten

Langs de stengel zitten knoppen. De knoppen zitten normaal gesproken op een redelijke afstand van elkaar. We spreken in dit geval over langlot. De ruimte tussen de knoppen noemen we internodien. Bij fruit zien we dat er langs de "gewone"takken zijtakjes worden gevormd, die maar 1 of 2 millimeter per jaar groeien. De ruimte tussen de knoppen is nu heel klein. Dit noemen we kortlot.
 
Als je een loofboom boven de grond afzaagd, zie je op de stam geen knoppen zitten. Na enige tijd zie je dat de stam net onder de plek waar deze is afgezaagd is, weer opnieuw is gaan uitlopen. Deze onzichtbare knoppen, die pas na de snoei worden geactiveerd, noemen we slapende knoppen.
 
Als de knop uitloopt kunnen er bladeren en/of bloemen uitkomen. De knop beschermd de jonge bladeren en/of bloemen tegen kou. Als er bladeren uitkomen spreken we van een bladknop. Als er bloemen uitkomen van bloemknoppen. Als er zowel bladeren als ook bloemen uit de knop komen spreken we van gemengde knoppen.

Bloemknoppen zijn in het algemeen groter dan bladknoppen. Op deze manier kun je de verschillende knoppen onderscheiden. Duidelijke vpoorbeelden zijn de Rhododendron en de paardekastanje of Aesculus hippocastanum.

Afbeelding4.jpg
Afbeelding4.jpg

groeireacties

Deze informatie heb je al toegepast bij het snoeien van laanbomen!
 
Gelijkgeplaatste zijtakken groeien even hard.
De steilste tak groeit het snelst
De hoogste zijtak groeit het snelst
De dikste tak (bij gelijkgeplaatste zijtakken) groeit het hardst.
De dichtst bij de harttak staande tak groeit het hardst.
Bij een horizontale zijtak zal de lengte van de scheuten toenemen naarmate de
scheut dichter bij de harttak staat.
Afbeelding6.png
Afbeelding6.png

uitbuigen

Afbeelding10.jpg
Afbeelding10.jpg
Afbeelding9.jpg
Afbeelding9.jpg
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bij een doorbuigende zijtak zal op het hoogste punt de scheutvorming het sterkste
zijn. Buigt de tak helemaal door (te ver doorbuigen), dan ontstaat uit de slapende knop aan de basis een nieuwe scheut. Kortlot met bloemknoppen ontstaat op plaatsen waar de groei minder is. Horizontaal groeiende takken groeien minder hard en geven meer bloei.
Afbeelding7.jpg
Afbeelding7.jpg
Afbeelding8.jpg
Afbeelding8.jpg

evenwicht boven en ondergronds

Afbeelding11.jpg
Afbeelding11.jpg
De meeste planten hebben ongeveer evenveel wortels als takken. Wat je boven de grond ziet, zit ook onder de grond. Snoeien verstoort dit evenwicht. Planten reageren op snoei door
nieuwe takken te maken. Bedenk je dat de plant zal reageren volgens bepaalde
wetten. (zie groeireacties) Strenge snoei kan leiden tot waterlot of juist tot afsterven van wortels. Bij de lessen plantenkennis leer je welke planten goed en minder goed tegen snoeien kunnen. Schietwilgen (Salix alba) reageren heel goed op snoei. We knotten regelmatig wilgen in het landschap en de wilgen reageren met veel uitlopers.
 
En boom zoals de Okernoot of Juglans regia kan slecht tegen drastisch snoeien. Veel fruit met steenvruchten kennen dit probleem.

weer uitlopen?

Hoe dieper een twijg wordt ingesnoeid, hoe krachtiger de scheut groeit. Diep snoeien geeft een felle groeireactie. Vaak krijg je hierdoor minder bloemen. Als de scheut helemaal terug wordt gesnoeid, dan moet de nieuwe scheut uit een slapende knop komen. Dit kost veel
energie. Daarom zal de plant in het algemeen een minder felle snoeireactie
geven. Ook dit principe heb je al toegepast bij het snoeien van laanbomen. De zijtak zaag je gelijk aan de takrichel. Als je een kapstok laat zitten, krijg je juist een felle snoeireactie.

waarom snoeien we?

Bij oudere struiken zie je de bloei terug lopen. Door de struiken te verjongen hou je takken die volop bloeien. Verwaarloosde struiken kun je op deze manier ook weer herstellen.
 
Ook het gezond houden en soortecht houden kan een reden zijn om de snoeischaar te pakken. Meer informatie over de zogenaamde probleemtakken zie je verderop.
 
Laanbomen kronen we op in verband met het verkeer. Vrachtauto´s moeten onder de bomen kunnen rijden, zonder dat ze de takken raken. Afhankelijk van de doorrijhoogte worden de bomen opgekroond.
Als er een heg staat bij een kruispunt, dan kun je je voorstellen dat een hoge heg het uitzicht belemmert. In het kader van de verkeersveiligheid worden heggen laag afgesnoeid, zodat je goed kunt zien of er ander verkeer het kruispunt nadert.
 
De laatste reden om te snoeien is het in toom houden van de beplanting.
Maar eigenlijk is dit een hele rare reden. Als je goed op let bij plantenkennis, dan weet je dat een Buddleja of vlinderstruik met gemak 2 meter hoog kan worden. Als je de plant in je voortuin net voor het raam zet en je wilt graag op straat kijken, dan moet je regelmatig snoeien. Maar als je een Viburnum davidii had geplant, dan hoef je niet te snoeien!
Afbeelding2.jpg
Afbeelding2.jpg
Afbeelding3.jpg
Afbeelding3.jpg

probleemtakken

Afbeelding14.jpg
Afbeelding14.jpg

Bij probleemtakken komen een aantal termen aan bod. Zie hieronder. De termen worden met hulp van afbeeldingen nader uitgelegd. Probleemtakken kun je altijd weghalen.

  • Dood hout
  • Ziek hout
  • Wild.
  • Schurende of kruisende takken.
  • Waterlot.
  • Teruglopen.

wild

Afbeelding16.jpg
Afbeelding16.jpg

De Corylus avellana "Contorta" of kronkelhazelaar zie je op de foto. De kronkelhazelaar wordt geent op de wortels van een gewone hazelaar oftewel Corylus avellana. Bij het schoffelen van onkruid kan het zijn dat je de wortels beschadigd. De plant reageert met het maken van slapende knoppen op de plek van de wond. Uit de knop ontstaat een tak van een gewone hazelaar. Deze groeit recht omhoog. De gewone hazelaar heeft veel meer groeikracht dan de kronkelhazelaar en zal de kronkelhazelaar verdringen. De oplossing is om de wilde scheuten zo diep mogelijk terug te snoeien. Indien mogelijk de tak tot onder de grond afsnoeien en de wond bedekken met grond. Zonder licht is de kans veel groter dat de plant niet opnieuw zal uitlopen. Het verschijnsel wildgroei zien we bij meer planten die worden geent. Denk aan gekweekte rozen, fruitrassen op onderstam en/of tussenstam enzovoort.

teruglopen

Afbeelding20.jpg
Afbeelding20.jpg

De bonte olijfwilg of Eleagnus pungens "Maculata" zie je op de foto. De olijfwilg is van nature groenbladig. Door een speling der natuur is een bontbladige variant ontstaan. Door te stekken is deze plant leverbaar in bontbladige vorm. Door dezelfde speling der natuur kan de plant weer teruglopen naar de oorspronkelijke vorm. Planten met groen blad bevatten meer bladgroen. Meer bladgroen betekent een betere fotosynthese en daardoor een betere groei. De takken met groene bladeren groeien harder. De sierwaarde van de bontbladige plant lopen snel terug. Teruglopen zie je vaak bij bontbladige cultivars. Bontbladige esdoorns lopen vaak terug. Door tijdig in te grijpen en de teruggelopen takken geheel weg te snoeien, kun je de plant bontbladig houden.

teruglopen 2

In de afbeelding zie je een Picea conica, een dwergvorm van de kerstboom. Deze dwergvorm is door een speling der natuur ontstaan. In de foto zie je dat er een tak van een gewone kerstboom terug komt, de Picea abies. Laat je deze tak zitten dan zal deze veel sterker groeiende tak de dwergvorm overheersen. Het blijft wel een mooi gezicht!

teruglopen conifeer
teruglopen conifeer

ziekten

Afbeelding15.jpg
Afbeelding15.jpg

Op de foto een Japanse sierkers of Prunus serrulata. De uitgebloeide bloemen gaan verwelken en kunnen gemakkelijk geinfecteerd worden door ziekten.Door de plant terug te snoeien tot gezond weefsel en het snoeiafval meteen verwijderen, zal de ziekte zich niet verder verspreiden.

Film ziekte in Esdoorn

esdoorn taksterfte

schurende takken

Op de foto 2 takken van een Acer campestre of veldesdoorn. De takken zaten kruislings in de struik. De takken bewegen door de wind en schuren steeds langs elkaar heen. Links de voorkant van de tak. Rechts zie je duidelijk het effect van het schuren.

Afbeelding17.jpg
Afbeelding17.jpg
Afbeelding18.jpg
Afbeelding18.jpg

waterlot

Afbeelding19.jpg
Afbeelding19.jpg

De Malus of appel reageert fel op snoeien. Bij oudere, verwaarloosde bomen ontkom je er niet aan om toch drastisch te snoeien. De plant reageert fel op het verstoorde evenwicht bovengronds/ondergronds. De nieuwe scheuten bevatten veel water en weinig vezels. De nieuwe uitlopers zijn daarom veel minder sterk dan normaal gevormde takken.

hoe snoeien we? basisregels.

Afbeelding21.png
Afbeelding21.png
•Maak gladde wonden. Regelmatig het mes slijpen dus!
•Zaag de wond iets schuin af. Water kan op een wond blijven staan en kan leiden tot inrotting.
•Knip de tak niet te schuin af. Een te scheef afgeknipte tak geeft een hele grote wondoppervlakte. Des te groter de wond, des te meer kans op infecties en ziekten.
•geen kapstokken.
•Snoei zo natuurlijk mogelijk.
•Snoei niet bij vorst/ijzel/sneeuw.
•zware takken kun je beter in 2 keer zagen. Op stomp. Zie laanbomen snoeien voor meer info.
 
Als je een zieke plant hebt gesnoeid dan is ontsmetten van het blad van het snoeimes soms noodzakelijk. Als sporen van de ziekte op het mes achterblijven, kun je de ziekte bij een volgende klant verspreiden.

Snoeien in de buurt van een knop

Fout en goed roos
Fout en goed roos
en nogmaals
en nogmaals

Snoeischaar

Links en rechtse schaar
Links en rechtse schaar

Op de foto aan de Linkerkant een veel gebruikte snoeichaar. Aan de rechterkant een linkshandige snoeischaar. Erg prettig voor iemand die linkshandig is. Ergonomisch ook beter als je langere tijd aan het snoeien bent..

sierwaarde

Sierwaarde
 
 We maken onderscheid in:
  • groeivorm.
  • blad,
  • bessen,
  • takken,
  • stekels of
  • mooie bloemen

groeivorm of habitus

groeivorm of habitus
 
Struiken met een mooie groeivorm (Habitus) worden zo weinig mogelijk gesnoeid.

Alleen takken die de vorm aantasten worden afgezaagd.

Afbeelding21.jpg
Afbeelding21.jpg

blad, bes, stekel, takkleur

Afbeelding25.jpg
Afbeelding25.jpg
Afbeelding27.jpg
Afbeelding27.jpg
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Struiken met mooie bladeren, bessen, takken of stekels worden niet sterk gesnoeid.
Soms verjongen we de struik. De jonge uitlopers van de Cornus alba "Siberica" zijn mooi rood. Bij oudere takken loopt de kleur terug en wordt soms groen.
Afbeelding24.jpg
Afbeelding24.jpg
Afbeelding26.jpg
Afbeelding26.jpg

doorgaande heesters

Afbeelding28.jpg
Afbeelding28.jpg
Sommige struiken kun je afzetten, soms mag je ze alleen uitlichten en soms wordt er zo weinig mogelijk gesnoeid. Struiken die heel moeizaam takken vanuit het hart maken noemen we doorgaande heesters. Deze struiken worden verder ook zo weinig mogelijk gesnoeid.
Een goed voorbeeld is de Syringa (sering) op de foto.
 
We onderscheiden in het snoeien 2 groepen: doorgaande heesters en verjongingsheesters. Zie volgende hoofdstuk.
De verjongingsheesters kunnen we weer onderverdelen in scheut, twijg en takbloeiers. Zie tekst verderop.

verjongingsheesters

Afbeelding31.jpg
Afbeelding31.jpg
Struiken die veel jonge takken van uit het hart maken noemen we verjongingsheesters. Bij deze struiken worden oude takken bij de grond weggehaald om de struik te verjongen.

scheutbloeiers

struik snoeien najaarsbloeier

De Buddleja of vlinderstruik maakt bloemen op eerstejaars hout oftewel op scheuten.
De bloemen zitten aan het eind van de scheut. De plant bloeit na de langste dag, dus na 21 juni.
Als je de hele struik in de lente net boven de grond afknipt, zal deze toch bloeien in de zomer. De vlinderstruik is een scheutbloeier. Je kunt scheutbloeiers dus vlak boven
de grond afknippen in het voorjaar of in de herfst.
De plant wordt dus in 1 groeiseizoen wel 2 meter hoog en bloeit.....
Wist je dat de meeste vaste planten ook scheutbloeiers zijn? De meeste vaste planten sterven bovengronds af en overwinteren onder de grond. Vanuit de wortel worden nieuwe scheuten gemaakt en hierop bloeit de plant. Voorbeelden zijn Lysimachia punctata (puntwederik), Sedum spectabile (vetkruid) en Echinacea (zonnehoed)
Afbeelding30.png
Afbeelding30.png

snoei lavendel en vlinderstruik

Hier video's hoe je lavendel en vlinderstruiken snoeit.

snoei lavendel

snoei vlinderstruik

snoei hibiscus

Deze plant wordt niet tot op de grond afgeknipt.

Je kunt hem terugsnoeien. In de video zie je hoe je dat kunt doen.

snoei hibiscus

twijgbloeiers

struik snoeien voorjaarsheester

Bloeiend hout/chinees klokje/Forsythia bloeit op tweedejaars hout. Wanneer je deze struik helemaal afknipt, dan zal de struik wel weer uitlopen, maar het eerste jaar niet bloeien. Bloeiend hout is een twijgbloeier. De bloemen zitten op de zijkant van de jonge takken, op tweedejaars hout. Twijgbloeiers worden net na de bloei gesnoeid. Meestal worden een paar oude takken weggehaald, om de struik te laten verjongen.
afbeelding 29.jpg
afbeelding 29.jpg

takbloeiers

Afbeelding32.jpg
Afbeelding32.jpg

Sommige struiken bloeien alleen op oude takken. De toverhazelaar (Hamamelis) en de
dwergkwee (Chaenomelis) zijn voorbeelden van takbloeiers. Deze struiken worden zo weinig mogelijk gesnoeid.

verhouten

Heide en Lavendel zijn voorbeelden van scheutbloeiers. Vaak zie dat deze struiken de eerste jaren niet worden gesnoeid. De struik gaat onder verhouten. Wanneer je de struik dan bij de grond afknipt, bestaat de kans dat de struik niet meer uitloopt en dood gaat. Daarom
moet je deze oude en verwaarloosde struiken gedeeltelijk terugsnoeien. Als je vroeg begint met snoeien kun je de planten heel laag houden.
Afbeelding34.jpg
Afbeelding34.jpg
Afbeeldingafbeelding 33.jpg
Afbeeldingafbeelding 33.jpg

vorstgevoelig

Lavendel en de vlinderstruik zijn heesters die niet erg winterhard zijn. Snoeien in het najaar geeft een grote kans op invriezen. Je kunt deze struiken beter in het voorjaar (maart) snoeien. Let wel op (nacht)vorst. Als dat wordt voorspeld kun je beter nog even wachten.

klim, slinger en leiplanten

Klim-, slinger- en leiplanten worden vaak gesteund.
Sommige Klimplanten groeien uit zichzelf tegen een muur door middel van:
–Hechtwortels. Voorbeeld klimop (Hedera).
–zuignapjes. Voorbeeld wilde wingerd (Parthenocissus).
–Draaiende bladstelen. Voorbeeld Clematis
–Bladranken. Voorbeeld Siererwt en doperwt.
–Takranken. Voorbeeld druif.
hechtwortel
hechtwortel
zuignap
zuignap
bladrank
bladrank
takrank
takrank

bloeden

Let op: de druif (Vitis) en de kiwi (Actinidia) kunnen bloeden. Deze planten niet in het vroege voorjaar snoeien, maar net als de ABC bomen in een andere periode.
druif
druif
bloedende-kiwi.jpg
bloedende-kiwi.jpg

zelfhechtende planten

Afbeelding35.jpg
Afbeelding35.jpg

Bij klimplanten let je op de manier waarop de plant klimt. Bij zelfhechtende planten, die hun blad als sierwaarde hebben,  bestaat het snoeien uit het vrijhouden van ramen en deuren. Bij bloeiende struiken pas je dezelfde regels toe als sierheesters.

leiplanten

Voor het snoeien van leiplanten pas je dezelfde regels toe als voor sierheesters.
Leiplanten klimmen van nature niet tegen een muur. Deze struiken leiden we tegen een muur op. Vooral soorten met slappe twijgen worden hiervoor gebruikt. Voorbeelden zijn de vuurdoorn (Pyracantha),leirozen en leiperen.
Wanneer klim/slinger/ en leiplanten niet gesnoeid worden verwilderen ze snel. Vaak moet
je dan drastisch ingrijpen. Vaak worden struiken net boven de grond afgeknipt. Een aantal takken wordt aangebonden, de rest wordt verwijderd.
Afbeelding37.jpg
Afbeelding37.jpg
Afbeelding36.jpg
Afbeelding36.jpg

slingerplanten

Afbeelding38.jpg
Afbeelding38.jpg
Slingerplanten groeien tegen een voorwerp door er omheen te draaien. Deze groep kan niet uit zichzelf tegeneen muur groeien. Voorbeelden zijn de blauwe regen (Wisteria) en de kamperfoelie(Lonicera).
 
Slingerplanten zijn erg moeilijk te snoeien, omdat de takken overal omheen draaien. Snoei is vaak niet noodzakelijk. De blauwe regen wordt wel gesnoeid. Jonge scheuten worden sterk ingekort, Op de korte stukjes zal de blauwe regen bloemscheuten maken.

Duidelijke video met goede tips!

snoei blauwe regen

snoei blauwe regen

botanische rozen

De meeste soorten bloeien op twijgen. De meeste wilde rozen zijn twijgbloeiers en worden daarom uitgedund. Enkele dikke takken worden boven de grond verwijderd.
 
De Japanse bottelroos (Rosa rugosa) is een uitzondering. Deze soort bloeit op scheuten.
Je kunt deze scheutbloeier net boven de grond afknippen of zelfs met een bosmaaier of maaibalk afmaaien. Vanwege bezuinigingen zijn veel rozenvakken nu vervangen door de bottelroos. Het snoeien van struikrozen kost meer tijd en dus meer geld.
Afbeelding40.jpg
Afbeelding40.jpg

Snoei Clematis 3x

veredelde rozen

veredeld = 5 tallig blad, botanisch = >5
veredeld = 5 tallig blad, botanisch = >5
Het snoeien van veredelde rozen: Wildopslag moet altijd worden verwijderd. De roos is geoculeerd op een wilde roos. Wanneer de onderstam uitloopt zie je 7 deelblaadjes aan deze takken. Aan het blad kun je goed zien of het een veredelde roos is of een botanische of wilde roos. Op wilde rozen zie je vaak ook meer stekels en een andere vorm van de stekels.
voor
voor
na
na

zomersnoei, najaarssnoei, voorjaarssnoei

snoeien struikrozen

Zomersnoei
Knip uitgebloeide rozen terug tot het eerste vijfblad weg. Bij dat blad zit een krachtig oog, die zal uitlopen en zorgen voor een nieuwe scheut met bloemen. Zo kun je tot diep in de herfst bloeiende rozen houden.
 
Najaarssnoei
Nu worden de rozen op kniehoogte afgeknipt. Dit is omdat takken met sneeuw uit kunnen
scheuren.
 
•Voorjaarssnoei
Dode takken verwijderen. Dood hout heeft bruin merg. Wildopslag  moet ook worden verwijderd. Probeer dewildopslag zo diep mogelijk terug te snoeien.Hele dunne scheuten moeten ook verwijderd worden. De roos zal hier nauwelijks op gaan bloeien. Hele oude, uitgebloeide takken worden ook weggehaald.Tenslotte worden de kruisende takken verwijderd. Als het goed is blijven ongeveer 5 gesteltakken over.
 
De veredelde roos is een scheutbloeier.Je kunt hem dus vlak boven de grond afknippen.
 Knip de roos op 3 tot 5 ogen. Probeer steeds een oog te vinden, die naar buiten wijst. Dan dwing je de roos om breed uit te groeien. Knip de tak net boven de knop af.
zomersnoei
zomersnoei
voorjaarssnoei
voorjaarssnoei

rozen willen mishandeld worden....

Deze hovenier vertelt je dat je rozen niet perse op 3, 4 of 5 ogen hoeft terug te snoeien.....

Hoe dan wel? check de video.

rozen mishandelen

stamrozen, miniatuurrozen

Afbeelding43.jpg
Afbeelding43.jpg
Het snoeien van stamrozen is gelijk aan veredelde rozen. De stamrozen zijn geoculeerd op een lange onderstam.
 
Het snoeien van miniatuurrozen is ook gelijk aan die van veredelde rozen.
 

treurrozen, leirozen

Het snoeien van treurrozen (op stam) is anders. De treurroos bloeit op twijgen. Hier moet je dus steeds takken laten zitten omdat je anders een jaar geen bloemen krijgt. De lange twijgen worden wel iets ingekort.
Het snoeien van leirozen is ook anders. Leirozen bloeien ook op twijgen. Zoek een stuk of
5 goede gesteltakken op. Hierop worden korte zijscheuten gevormd, waarop de roos gaat bloeien. De korte zijscheuten worden op 2 tot 3 ogen teruggesnoeid. Af en toe moeten oude gesteltakken worden vervangen door jongere.
Afbeelding45.jpg
Afbeelding45.jpg

stroomschema

In de link hieronder zie je een schema om te bepalen hoe je een struik moet snoeien. Met hulp van dit stroomschema kun je bepalen of je een struik kunt afzetten, verjongen of dat je niet hoeft te snoeien. (Bron: Marcel Dunnewind)