Les 1: Film Het Houten Zwaard + Gladiatoren
Film: Het Houten Zwaard kijken
Placemet:
Werkwijze
Ieder groepje krijgt een A3 vel met daarop de volgende figuur. In het midden staat een cirkel met een diameter van ongeveer tien centimeter:
In het midden (de cirkel) staat de opdracht, leerlingen moeten bijvoorbeeld associaties, verschillende gezichtspunten of verschillende oorzaken van een gebeurtenis noemen. Bij onze opdracht is het de bedoeling dat de leerlingen eerst op schrijven wat ze al allemaal weten en wlke vormen van vermaak er waren in de tijd van de Romeinen. Dit doen ze ieder individueel in zijn of haar eigen vak. Daarna zetten ze in het midden (de cirkel) de gezamelijke conclusie dus wat er bijzonder was aan het vermaak/normen en waarden uit de Romeinse tijd.
Elk lid van de groep van vier krijgt een kleur viltstift. Iedere leerling maakt in zijn eigen vak de opdracht.
Tenslotte licht iedere leerling zijn antwoord toe voor de rest van de groep.
Memory:
Bij deze activerende werkvorm is het de bedoeling dat leerlingen het juiste groene kaartje aan het juiste blauwe kaartje weten te koppelen. De heft van de vragen gaat over de film “Het Houten Zwaard”, het andere gedeelte over belangrijke begrippen/personen/gebeurtenissen uit de komende lessenreeks. Het is de bedoeling dat de leerlingen ook kunnen uitleggen waarom ze juist deze match hebben gemaakt.
De leraar zorgt dat de hierboven vermelde kaartjes voor aanvang van de les zijn uitgeprint en dat iedereen één kaartje krijgt (we zijn uitgegaan van 30 man per klas).
|
Priscus
|
Bekendste gladiator
|
|
Missio krijgen
|
Gratie of remise krijgen
|
|
Germanen
|
“Barbaren”
|
|
Het houten zwaard
|
Vrijheid
|
|
De Tiber
|
Grote rivier in Rome
|
|
Collosseum
|
Amfitheater
|
|
Batavenopstanden
|
69 na Chr.
|
|
Gladiator
|
Vecht voor volksvermaak
|
|
Kruisiging
|
Romeinse doodstraf
|
|
Collosseum voltooid
|
80 na Chr.
|
|
Suetonius
|
Slavenopstand leider.
|
|
Publiek
|
Oordeelt over lot Gladiatoren
|
|
Gladius
|
Latijn voor zwaart
|
|
Ergste Romeinse straf
|
Kruisiging
|
|
Titus
|
Keizer tijdens gladiatoren gevechten
|
Bronnenopdracht:
Vragen:
- Gebruik de bronnen, was iedereen het in Rome eens met Gladiatoren gevechten?
- Lees bron 1. Waarom vond Tacticus dat de jeugd verpest raakte door Gladiatoren gevechten? Ben je het met zijn oordeel eens?
- Lees bron 2. Waarom kwamen er zoveel mensen op de Gladiatoren gevechten af?
- Welke van deze drie bronnen zijn authentiek?
Les 2: De Bataafse Opstand
Instructies voor de docent bij de opdracht: Construeer het verhaal van de Bataafse opstand onderleiding van Julius Civilis
Historische verhaal construeren: Bataafse opstand onderleiding van Julius Civilis.
Instructies:
De docent verteld het verhaal over de Bataafse opstand onder leiding van Julius Civilis tot en met bron 1 (in het verhaal geel gemarkeerd) dit vertelde verhaal wordt ook in een uitgeprinte versie aan de leerlingen gegeven. Bij bron 1 krijgen de leerlingen ook het bijschrift + uitleg van de docent wat er op de bron valt te zien(bijschrift). Hierna verdeeld de docent de klas in groepen van 3/4/5 leerlingen (afhankelijk van de grote van de klas). En deeld de rest van de bronnen uit iedere groep moet alle 13 bronnen krijgen. De groepen leerlingen krijgen alleen bij bron1 het bijschrift erbij dus vanaf bron 2 t/m 13 hebben ze alleen het plaatje. De leerlingen hebben nu dus een begin van een verhaal (het geel gemarkeerden) + bron 1 met bijschrift en bron 2 t/m 13(hiervan alleen het plaatje=dus zonder bijschrift). Nu vertelt de docent dat de leerlingen het verhaal zelf verder moeten in vullen hoe volgens hun de Bataafse opstand onder leiding van Julius Civilis verliep. Na ongeveer 15 min iedere groep hun verhaal kort vertellen aan de rest van de klas. Hierna zal de docent het echte verhaal vertellen en uitleg geven bij alle bronnen(dus ook die waar de leerlingen geen bijschrift bij hadden).
Opdracht: Verhaal Bataafse opstand onderleiding van Julius Civilis
|
Het verhaal van de opstand van de Bataven
|
Het verhaal
|
Schilderij
|
|
In wat we nu de Betuwe noemen woonde in de eerste eeuw na Christus het volk van de Bataven. Hun leider was rond het midden van die eeuw Julis Civilis. Julius Civilis was van geboorte weliswaar Bataaf, maar hij was Romeins burger. Hij had al 25 jaar in het Romeinse Rijk gediend toen hij in 69 na Chr. in opstand kwam tegen de Romeinen.
|
|
|
De enige bron die we voor deze opstand hebben in de Romeinse schrijver Tacitus. Volgens Tacitus had Civilis geen politieke redenen voor de opstand. Op het eind van de zestiger jaren van de eerste eeuw werden zijn broer Claudius Paulus en hij beschuldigd van verraad tegen de Romeinse keizer Nero. Paulus werd daarom vrijwel onmiddellijk geëxecuteerd en Civilis werd voor zijn rechtszaak naar Rome gestuurd. Julius Civilis zou ongetwijfeld hetzelfde lot hebben ondergaan als zijn broer Paulus wanneer Galba Nero niet als keizer was opgevolgd. Civilis werd vrijgesproken en keerde terug naar het gebied van de Neder-Rijn.
|
Bron 1
|
|
De onthoofding van Julius Paulus en de gevangenneming van Claudius Civilis. Het onthoofde lichaam van Julius Paulus ligt op de vloer tussen enkele Romeinse soldaten, links bergt de beul zijn bijl op. Op de voorgrond wordt Claudius Civilis door soldaten weggevoerd.
Gehele verhaal+ bijschriften bij alle bronnen voor de docent.
|
Het verhaal van de opstand van de Bataven
|
Het verhaal
|
Schilderij
|
|
In wat we nu de Betuwe noemen woonde in de eerste eeuw na Christus het volk van de Bataven. Hun leider was rond het midden van die eeuw Julis Civilis. Julius Civilis was van geboorte weliswaar Bataaf, maar hij was Romeins burger. Hij had al 25 jaar in het Romeinse Rijk gediend toen hij in 69 na Chr. in opstand kwam tegen de Romeinen.
|
|
|
De enige bron die we voor deze opstand hebben in de Romeinse schrijver Tacitus. Volgens Tacitus had Civilis geen politieke redenen voor de opstand. Op het eind van de zestiger jaren van de eerste eeuw werden zijn broer Claudius Paulus en hij beschuldigd van verraad tegen de Romeinse keizer Nero. Paulus werd daarom vrijwel onmiddellijk geëxecuteerd en Civilis werd voor zijn rechtszaak naar Rome gestuurd. Julius Civilis zou ongetwijfeld hetzelfde lot hebben ondergaan als zijn broer Paulus wanneer Galba Nero niet als keizer was opgevolgd. Civilis werd vrijgesproken en keerde terug naar het gebied van de Neder-Rijn.
|
Bron 1
|
|
Ondanks zijn vrijlating was hij een verbitterd man, en hij zwoer de dood van zijn broer te wreken. Die kans kreeg hij toen er opnieuw opstanden uitbraken in het Romeinse Rijk.
Kort nadat Galba de troon had bestegen riep Aulus Vitellius zich uit tot keizer, daarbij gesteund door de troepen van Germania Inferior en Superior (grofweg de gebieden ten zuiden en westen van de Rijn). Vitellius kreeg de steun van de Bataven omdat Galba kort daarvoor de bataven erm had vernederd door de Bataafse ruiterij te ontslaan als keizerlijke wacht.
Mede met steun van de Nederrijnse legioenen slaagde Vitellius erin zich in Rome tot keizer uit te roepen. Daarmee leek hij zijn doel bereikt te hebben, maar er dreigde gevaar. Vanuit het oosten trok generaal Vespasianus op naar Rome. Ook hij had zich uitgeroepen tot keizer van Rome.Vitellius had daarom meer troepen nodig en gaf de bevelhebber van de Rijnlegers, Marcus Hordeonius Flaccus, het bevel om nog meer dan de al toegezegde soldaten naar Rome te sturen. Flaccus weigerde, maar ook de Bataafse edelen spoorden hun stamgenoten aan om niet in het Romeinse leger dienst te nemen, hoewel de Bataven relatief veel soldaten aan Rome leverden.
|
|
|
Civilis nodigde vervolgens de andere edelen uit voor een feestmaal in een heilig woud, een sacrum nemus - verbasterd tot Schaker- of Schakenbos?- en toen de stemming er in zat, begon Civilis aan zijn toespraak.
Volgens Tacitus roemde hij het verleden van de Bataven en beschreef hij hoe de relatie met de Romeinen was veranderd van één van gelijkwaardigheid in één van meesters en slaven. Verder somde hij al de onrechtvaardige daden op die de Romeinen tegen de Bataven hadden gepleegd. De opstand tegen de Romeinen was geboren.
|
Bron 2
|
|
Civilis besloot daarbij handig gebruik te maken van een opstand die kort daarvoor was uitgebroken onder de Cananefaten gesteund door de ten noorden van de Rijn levende Friezen. Onder leiding van de Cananefaat Brinno verwoestten zij twee Romeinse kampen en zetten openlijk de jacht op Romeinen in. Civilis besloot zich te verbinden aan de opstand.
|
Bron 3
|
|
De eerste slag vond plaats bij het huidige Arnhem. Ze ging gelijk op tot de Tungri, Germaanse hulptroepen in dienst van de Romeinen, overliepen naar de opstandelingen. De Romeinen verloren de strijd, waarop bevelhebber Flaccus – door Tacitus consequent neergezet als een volslagen incompetente militair - besloot veel sterkere eenheden naar het gebied te sturen. Vanuit Vetera (het huidige Xanten in Duitsland) vertrokken twee legioenen met hulptroepen: in totaal zo'n 6000 man.
Bij het huidige Nijmegen kwam het tot een veldslag. Opnieuw werden de Romeinen geconfronteerd met deserterende hulptroepen en opnieuw werden ze verslagen. De resten van het leger trokken zich weer terug op Vetera.
|
Bron 4
|
|
Formeel was het Bataafse grondgebied nu vrij en Civilis had een enorm prestige gekregen. Bovendien waren de kansen op daadwerkelijke onafhankelijkheid van de Bataven reëel. Vespasianus had Civilis al eerder gevraagd om een opstand te ontketenen om op die manier de macht van Vitellius te verzwakken. Nu Civilis aan dit verzoek had voldaan, verwachtten de Bataven dat Vespasianus niet onwelwillend zou staan tegenover een afscheiding van de Bataven. Gezien de situatie op dat moment had dat een juiste analyse kunnen zijn, maar Civilis besloot Vetera aan te vallen. In september 69 begon de belegering.
|
|
|
De Bataven en hun bondgenoten waren in de meerderheid maar een eerste poging om Vetera te bestormen mislukte. Ook een poging om belegeringsgeschut te maken mislukte – volgens Tacitus wegens gebrek aan de nodige technische kennis. Toen werd besloten de vesting uit te hongeren.
Civilis kreeg echter een belangrijke tegenslag toen Bataafse hulptroepen werden verslagen in de slag bij Krefeld (december, 69). De Romeinen waren nu in staat om het belegerde Vetera te hulp te komen.
De situatie veranderde toen generaal Flaccus door zijn eigen soldaten vermoord werd.
In Vetera waren de soldaten inmiddels gedwongen om zich te voeden met paarden, muilezels en gras. Het was duidelijk dat de zaak ten einde liep en in maart 70 werd de overgave aangeboden. Het kamp werd geplunderd en veel van de belegerden werden omgebracht. Commandant Munius Lupercus werd als geschenk naar de profetes Veleda gezonden. Het “geschenk” bereikte haar echter nooit omdat Lupercus werd omgebracht. Civilis zette nu zijn hoofdkwartier op in Keulen. De Bataven waren de machtigste stam van Noordwest Europa geworden.
|
Bron 5
Bron 6
Bron 7
|
|
De Romeinen konden dit natuurlijk niet op zich laten zitten en stuurden een legermacht onder leiding van Quintus Petillius Cerialis naar het noorden. Zonder veel moeite nam hij Trier in. Een nachtelijke verrassingsaanval van de opstandelingen op Trier werd afgeslagen en vanaf nu hadden de Romeinen de bovenhand in de strijd. Op hetzelfde moment werd bekend dat Keulen zichzelf had bevrijd. De bezettingstroepen van Civilis werden door de inwoners van Keulen uitgemoord.
|
Bron 8
Bron 9
|
|
Een Romeinse vloot naderde de Noordzeekust waardoor Civilis zich gedwongen zag zich terug te trekken naar het thuisland van de Bataven.
Toch slaagde hij er in Vetera opnieuw te bezetten en hier ontstond een type oorlogsvoering die de Nederlanders later zouden gebruiken in hun Hollandse Waterlinie. Uitkomst van de strijd was dat Vetera verloren ging voor Civilis. De opstand was hiermee definitief mislukt.
Cerialis besloot vervolgens het kernland van de Bataven aan te vallen en plunderde wat nu de Betuwe is. Enige dagen later gaf Civilis zich over.
|
Bron 11
|
|
Het verslag van Tacitus stopt op het moment dat Civilis onderhandelt (bij de resten van de brug over de Nabalia) over zijn overgave. Wat er daarna gebeurde is dus niet bekend, maar het lijkt zeker dat het oude verbond tussen Romeinen en Bataven werd hersteld. Over het verdere leven van Civilis is niets bekend, maar gezien het lot van andere opstandelingen, zoals Vercingetorix kan dat wel eens kort geweest zijn.
|
Bron 12
|
|
De onthoofding van Julius Paulus en de gevangenneming van Claudius Civilis. Het onthoofde lichaam van Julius Paulus ligt op de vloer tussen enkele Romeinse soldaten, links bergt de beul zijn bijl op. Op de voorgrond wordt Claudius Civilis door soldaten weggevoerd.
De samenzwering van Julius Civilis met de Bataven in het Schakerbos. Julius Civilis zit met medestanders aan een maaltijd aan een lange tafel in het bos bij nacht.
Brinio wordt door de Cananefaten tot veldheer benoemd en op het schild geheven. Brinio staande op een schild in het midden van een menigte, in de verte een brandend kasteel.
De Bataven verslaan de Romeinen bij de Rijn. Veldslag met op de voorgrond twee verslagen Romeinse soldaten en een paard, daarachter de oprukkende legers van de Batavieren.
De Bataven sluiten de Romeinen bij Vetera in. Op de voorgrond wordt een gewonde soldaat verzorgd en neemt een andere krijger afscheid van zijn familie.
De belegering van Vetera door de Batavieren onder bevel van Claudius Civilis. Gezicht in het legerkamp van de belegeraars waar een groep soldaten zich rond een vuur heeft verzameld.
Na de val van Vetera laat Claudius Civilis zijn haar knippen, terwijl zijn zoontje met pijl en boog enige gevangenen doodt.
- Het is ook aardig even stit te staan bij bron 7. Hierop is te zien hoe het zoontje van julius Civilis, als oefening of puur voor de lol, schiet op gevangen genomen Romeinen.
De bijeenkomst van de Galliërs te Reims. Velentinus, de aanvoerder van de Belgen, probeert de Galliërs over te halen mee te doen aan de strijd tegen de Romeinen. De Gallirs kiezen echter voor vrede met de Romeinen.
- Op bron 8 komen Galliers bijeen die zich bij de nadering van Romeinse troepen afvragen welke kant zij moeten kiezen. Tijdens deze bijeenkomst probeerde Valentinus, aanvoerder der Belgen, de galliers over te halen meee te doen aan de strijd. Uiteindelijk kozen de Galliers voor vrede met Rome.
Tijdens een veldslag buiten een stad wordt Valentinus, aanvoerder van de Belgen, krijgsgevangen gemaakt. Links vechtende ruiters en voetsoldaten.’
- Op bron 9 wordt Valentinus een dag voor de inname van Trier door de Romein Cerialis gevangen genomen.
Een avondmaal in een bos: ongeïdentificeerde historische voorstelling. Enkele liefdesparen rond een tafel waar gegeten en gedronken wordt.
De Romeinen onder Cerealis verslaan Julius Civilis door het verraad van een Batavier. Een man verraadt de Batavieren aan een Romeinse officier te paard in het oprukkende leger.
De vredesonderhandelingen tussen Claudius Civilis en Cerealis. De bevelhebbers naderen elkaar op een deels verwoeste brug over een rivier buiten een stad. Twaalfde voorstelling in een reeks van twaalf taferelen van de opstand van de Batavieren tegen de Romeinen
Vermoedelijke situatie in de eerste eeuw. De exacte grenzen zijn onbekend. A) Frisii (De Frissi zijn niet de latere Friezen zoals vaak wel vaak wel wordt gesteld. Men vermoed dat de huidige Friezen pas na 600 vanuit Noord-Duitsland Friesland binnentrokken.), B) Cananefaten, C) Bataven, D) Marezaten, E) Toxandriërs, F) Menapii, G) Ambivariten, H) Chamaven, i) Sugambri, J) Bructeren, K) Tubanten, L) Usipeti, M) Tencteren
Les 3: Slavernij in de Oudheid
Bronnenopdracht:
Bron 1: Een passage van Xenofon, geschreven rond 424 voor Christus.
De regeling wat betreft slaven en buitenlanders in en rondom Athene is van het extreme soort. Het is gewoon voor een Atheense slaaf of buitenlander om geslagen te worden door een vrije Atheense man. Zelfs arme, wel vrije mensen, werden wel eens geslagen door vrije Atheense mannen, omdat ze zich dikwijls even slecht kleedde als een slaaf of een buitenlander, waardoor ze moeilijk te onderscheiden waren.
Bron 2: Een passage van Aeschines, geschreven rond 346 voor Christus.
[Atheense wet] Stel een Atheense man zal verontwaardigde een vrij-geboren kind ten vondeling leggen, dan krijgt deze ouder of voogd een hoge sanctie opgelegd. Indien de rechter beslist dat dit de doodstraf moet zijn, zal deze man dezelfde dag nog ten dood gebracht worden. Als hij wordt veroordeeld tot het betalen van een boete, moet hij deze onmiddellijk betalen. Wanneer dit niet lukt, moet deze man binnen elf dagen na het proces betalen en in de gevangenis verblijven totdat deze transactie is gedaan. Anders vindt hij alsnog de doodstraf. Dezelfde acties zouden gehouden moeten worden tegen de personen die slaven misbruiken.
Bron 1
a) Lees bron 1, wat waren de normen en waarden van vrije mannen omtrent de Atheense slaven?
b) Wat zegt Xenofon over de positie van Arme Atheense burgers?
c) Wat is het voornaamste verschil tussen arme Atheense burgers en slaven?
Bron 2
a) Lees bron 2, wat wordt er gezecht over de positie van slaven.
b) Wat vind je zelf? In hoeverre waren wetten bindend in de Atheense samenleving?
Bron 3
a) Bekijk bron 3. Wat valt je op aan het aanbod van slaven op de slavenmarkt? In hoeverre is er continuïteit of discontinuïteit met slavenhandel zoals die later in de geschiedenis voorkomt?
b) Wat kun je zeggen over de positie van de slavenhandelaar?
c) Zou dit schilderij een primaire of secundaire bron zijn?
Bron 3: Schilderij Gustave Rudolphe – The Slave Market, omtrent 1824
Activerende werkvorm les Slavernij Oudheid: Diamond Ranking – Grondrechten voor slaven
Stel je voor: je bent een slaaf in de Klassieke Oudheid.
a). Welke rechten uit onderstaande tabel heb je dan als je een slaaf bent?
b). Welke rechten uit de onderstaande tabel zou je het liefste willen hebben?
à Rangschik deze in de zogenoemde Diamond hieronder.
à Zet het recht dat je het liefste zou willen hebben bovenaan, de twee die je daarna het liefste wil hebben op de tweede rij; enz.
à Let op: je houdt drie rechten over.
|
Recht op vrijheid
|
Recht op voedsel
|
Recht op een onderdak of huisvestiging
|
|
Recht op privacy
|
Recht op gelijke behandeling
|
|
|
Recht op een inkomen
|
Recht op vrij bewegen
|
Recht op vrijheid van godsdienst
|
|
Recht op gezondheidszorg
|
Kiesrecht
|
Recht op bestaanszekerheid
|
c). Overleg samen met je buurman of buurvrouw: hebben jullie hetzelfde recht bovenaan staan, welke onderaan en waarin verschillen jullie in mening?
d). Is er één recht uit de tabel die je vandaag de dag in je eigen leven wel zou kunnen missen? Beargumenteer je antwoord.
Diamond Ranking
Film fragment Rome Slavernij
