Inleiding
Begin november 1963 ontstond er een nieuw eiland in de Atlantische Oceaan, ongeveer 33 kilometer ten zuiden van IJsland. Een week eerder was een vulkaan in de Atlantische Oceaan tot uitbarsting gekomen. De lava, modder en gesteenten die de vulkaan uitstootte, hoopte zich op de zeebodem op en groeide uit tot een berg die uiteindelijk boven water uitkwam.
Op 15 november 1963 kwam de bovenrand boven het water uit. Een nieuw eiland was geboren: Surtsey, genoemd naar de IJslandse mythologische figuur Surtur, de vuur bezittende reus die bij het einde van de wereld de aarde in brand zal steken. Maar soms zie je Surtus al op de wereld aan het werk. Of is het toch niet het werk van Surtur maar zijn het de krachten van de aarde zelf die zich laten zien?
Wat ga je doen?
Je gaat ontdekken hoe eilanden ontstaan na vulkaanuitbarstingen.
Met hoeveel personen?
Je doet deze opdracht alleen.
Wat ga je leren?
Na het maken van deze leeractiviteit heb je het volgende geleerd:
Je weet ...
- hoe een vulkanisch eiland ontstaat.
- dat o.a. IJsland een vulkanisch eiland is.
Je kunt ...
- een oplossing bedenken tegen de verwoesting door lava.
- een vulkanisch eiland aanprijzen als vakantieland.
Wat heb je nodig?
Benodigdheden
Bij de opdrachten heb je naast de computer de volgende algemene materialen nodig:
- pen
- schrijfpapier
- tekenpapier A4 + A5
- (kleur) potloden
- internetverbinding
- A3 tekenpapier
- reisgidsen/kranten
Benodigde tijd
Ongeveer 1-2 uur.
Aanpak
Bij deze leeractiviteit ga je als volgt te werk:
- Bekijk bij "Wat weet je al" of je de basiskennis hebt om de opdrachten te maken.
- Lees de opdrachten bij deze leeractiviteit goed.
- Maak 1 of meerdere opdrachten na overleg met je leerkracht.
- Beantwoord bij 'Evaluatie' de vragen en lever je antwoorden in bij je leerkracht.
- Bij 'Meer in Acadin' staan eventuele volgende leeractiviteiten die aansluiten bij dit onderwerp.
Veel leerplezier!
Opdrachten
In dit deel staan de opdrachten bij deze leeractiviteit. Onder 'Aanpak' heb je kunnen lezen welke volgorde je kunt aanhouden met het maken van deze leeractiviteit.
Opdrachten beland jij op een vulkanisch eiland
Wat weet je al?
Om deze opdrachten te doen, moet je onderstaande vragen kunnen beantwoorden. Lukt je dat niet, bekijk dan eerst de theorie bij deze leeractiviteit.
- Hoe ontstaat een vulkanisch eiland?
- Wat heeft IJsland met een vulkaan te maken?
- Welke gevolgen kan een vulkaanuitbarsting allemaal hebben?
En toen: een eiland!
Je kan in het filmpje bij "vulkaan wordt eiland" zien dat er een vliegtuig over de vulkaanuitbarsting heenvliegen. Dit vliegtuig liet water vallen. Dit doen ze om ervoor te zorgen dat de hete lavastroom afkoelt en niet verder gaat. Dit gebeurt vooral in gebieden waar mensen wonen. Als ze ervoor kunnen zorgen dat huizen en hele dorpen niet weggeduwd worden door de lavastroom dan is dat natuurlijk erg fijn want anders moeten ze alles opruimen en weer opnieuw bouwen.
A: Bedenk nu zelf 3 oplossingen met hetzelfde doel als het vliegtuig. Hoe zou jij dit doen? Schrijf je oplossingen op papier, leg hierbij uit wat ervoor nodig is, hoe je eraan gekomen bent en waarom jij vind dat het een goede oplossing is.
B: Teken nu 1 van je 3 bedachte oplossingen. Kies diegene uit waarvan jij denkt, dat die oplossing het allerbeste zal werken. Maak je tekening voor diegene die jouw oplossing moeten gaan uitwerken. Je moet dus een stappenplan tekenen in de juiste volgorde. LET OP: de mensen die jouw opdracht moeten gaan doen, kunnen helaas geen Nederlands lezen dus je moet het enkel uitleggen aan de hand van afbeeldingen!
IJsland, warm en koud
A: Maak een muurkrant over IJsland. Verzamel zo veel mogelijk informatie over het eiland en al zijn toeristische trekpleisters en voeg dit samen in een muurkrant met als doel vakantiegangers aan te trekken. Haal ze over om naar IJsland te komen om de schoonheid te zien van het land en om de natuur van dichtbij mee te maken. Zet ook een gedeelte van je tekst (minimaal 20 zinnen) in de Engelse taal want veel buitenlandse toeristen kunnen geen Nederlands lezen.
B: Nadat je klaar bent met je muurkrant ga je hem presenteren aan je klas. Doe alsof je een medewerker bent van een reisburo en prijs IJsland zo goed mogelijk aan als vakantieland.
C: Als laatste ga je onderzoeken wat je klasgenoten als eerste zouden bezoeken als zij een toerist in IJsland zouden zijn. Ze moeten kiezen uit de mogelijkheden die jij bij punt 1 hebt gemaakt. Verzamel je gegevens en zet ze in een staafdiagram zodat je kan zien welk attractie van het eiland op nummer 1 staat. Plak dit bij je muurkrant.
TIP: Gebruik eventueel de onderstaande WIJZERS:
Evaluatie
Klaar met de door jou gekozen opdracht? Sta dan eens stil bij het onderwerp en bij wat je geleerd hebt.
Wat vind je van het onderwerp?
- Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ...
Wat heb je van deze opdracht geleerd?
- Het belangrijkste wat ik nieuw geleerd heb in deze leeractiviteit is …
Theorie
In dit deel vind je informatie over het onderwerp van deze leeractiviteit.
Bekijk en lees de informatie goed. Het helpt je bij de uitvoering van de opdrachten.
Vulkaan wordt eiland
Op 14 november 1963 ontdekte de kok van een IJslands visserschip ’s morgens in alle vroegte een onderzeese vulkaanuitbarsting, ruim 30 kilometer uit de kust. Op die plek is de zee 130 meter diep. Met tussenpozen werden grote hoeveelheden stenen en as de lucht in geblazen tot wel 200 meter hoog. Na een paar uur werd een geweldige straal hete stoom de lucht in geblazen tot een hoogte van zes kilometer. Deze pluim was tot in de hoofdstad te zien, ruim 100 kilometer verderop. De foto hiernaast is een echte foto van deze gebeurtenis!
Daarna begon het geweldig te onweren. De volgende dag, 15 november, was er al zoveel as en steen naar boven geblazen dat het topje van de vulkaan boven water uitstak. In de weken daarna groeide het eiland nog flink doordat er lava uit de krater vloeide en stolde. In de maanden en jaren daarna ontstonden nog verschillende kleine eilandjes in de buurt van Surtsey, maar die verdwenen allemaal weer in zee. De vulkaan bleef nog drieënhalf jaar actief, tot 5 juni 1967. Sinds die tijd is de vulkaan in rust. In die tijd is er een gigantische hoeveelheid as en lava vrijgekomen. In totaal ongeveer een kubieke kilometer: dat is een hoeveelheid van een kilometer lang, een kilometer breed en een kilometer hoog.
Het nieuwe eiland werd Surtsey genoemd naar de vuurreus Surt. Volgens de IJslandse mythologie zal deze vuurreus bij het einde van de wereld de aarde met vuur vernietigen. De regering van IJsland heeft Surtsey tot natuurreservaat uitgeroepen. Er mogen alleen mensen komen om onderzoek te doen. Voor biologen en andere onderzoekers vormt het nieuwe eiland een geschenk uit de hemel. Zij kunnen nu onderzoeken hoe leven ontstaat op een kaal stuk land dat uit niets anders bestaat dan rotsen en as. Al in 1965 werd het eerste plantje op het eiland ontdekt. Nu komen er meer dan 20 verschillende plantensoorten voor. Door de wind, de zee en vogels zijn er zaden terechtgekomen. Er nestelen vijf verschillende soorten vogels. De eerste was de Noordse stormvogel. Later volgden verschillende soorten meeuwen en de zwarte zeekoet. Ook komen er zeehonden voor.
Surtsey is niet de enige vulkaan op IJsland. Het hele eiland is ontstaan als gevolg van vulkaanuitbarstingen. In de loop der eeuwen zijn er ongeveer 200 vulkanen uitgebarsten. Vlakbij Surtsey ligt het eiland Heimaey. Daar kwam in 1973 een vulkaan tot uitbarsting na ongeveer 5.000 jaar niet meer actief te zijn geweest. Door de hete as en de stromende lava was het noodzakelijk de enige stad op het eiland te evacueren. Toen de bewoners terugkeerden, ontdekten ze dat het eiland een flink stuk groter was geworden.
Maar IJsland en al zijn vulkanen ken je vast het meest recent van de uitbarsting van de Eyjafjallajökull vulkaan in maart en april 2010. Toen konden er in grote delen van de wereld geen vliegtuigen meer vliegen vanwege de enorme aswolk die de uitbarsting veroorzaakt had. Eigenlijk klopt de benaming van de vulkaan niet! Zowel de vulkaan zelf als een gletsjer erbovenop draagt dezelfde naam Eyjafjallajökull. Omdat jökull het IJslandse woord voor gletsjer is, is in de pers verwarring ontstaan over de echte naam van de vulkaan, die overigens ook Eyafjalla of Eyjafjöll genoemd mag worden.
Vakantieland IJsland
In IJsland wordt handig gebruikt gemaakt van de warmte die onder de aarde zit. Ze gebruiken het warme water dat in de aarde zit voor warm water en warmte in huizen en gebouwen. Verder is het warme water en al dat natuurgeweld een toeristische trekpleister voor veel mensen van over de hele wereld.
De meeste mensen in Nederland hebben centrale verwarming. Daarvoor wordt water in een ketel verwarmd en door buizen en radiatoren gepompt. Die geven de warmte weer af aan de lucht. Op IJsland komt het warme water uit de grond. Op verschillende plekken komt hete modder naar boven geborreld. En er zijn ook plekken waar regelmatig fonteinen heet water de lucht in spuiten. Zo’n heetwaterfontein noemen we een geiser. De naam geiser komt van Geysir, de naam van de bekendste geiser in IJsland.
Hoe werkt een natuurlijke geiser?
Regenwater gaat langs de rotsen en verzamelt zich. Het water wordt vervolgens verwarmd door de hete rotsen diep onder de grond. Als het water zo heet wordt dat er stoom gevormd wordt, loopt de druk flink op. Uiteindelijk wordt de druk zo hoog dat het zich met geweld een weg naar buiten zoekt. Als de druk achter de straal is verminderd, vult de spleet zich weer met water en begint alles weer van voren af aan. Sommige geisers spuiten maar een paar minuten, andere wel een uur lang. Ook de tijd tussen twee erupties verschilt sterk, van een paar minuten tot een paar dagen.
De foto links is van "The Blue Lagoon". Dit is een geothermisch bad in de buurt van Grindavík, zuidwest IJsland.
Het bad, of eigenlijk een kunstmatig meer, ligt in een oud met mossen begroeid lavaveld. Het water heeft een temperatuur van 39 graden celsius en bevat ongeveer 2,5% zout. Het warme water is eigenlijk een bijproduct van de geothermische elektriciteitscentrale van Svartsengi. Het water is rijk aan mineralen, silicaten en blauwwieren die het een lichtblauwe, bijna opalescerende kleur geven. Het bad is een van de grootste toeristische trekpleisters van IJsland.
Meer informatie
Nog meer informatie vind je op de volgende websites:
Google
Zoekprogramma
Wikipedia
Zoekprogramma
Davindi
Zoekprogramma
Meer in Acadin
Vond je deze leeractiviteit leuk vanwege het onderwerp? Kijk dan binnen Acadin of je nog meer leeractiviteiten die met dit onderwerp te maken hebben, wilt maken.
Hieronder vind je alvast wat leeractiviteiten die je ook zou kunnen maken:
- Als magma lava wordt.
- Pas op: de vulkaan barst uit!
- Nooit een slapende vulkaan wakker maken.
- Spring jij mee over de aardplaten?
Voor de leerkracht
Hoe beoordeel je deze leeractiviteit? Omdat het opdrachten zijn die juist de creativteit van de leerling bevorderen, is er geen vast criterium om op te kunnen beoordelen.
Let bij het resultaat wel altijd op of de opdracht begrepen is, of het netjes uitgevoerd is, of het eigen creativiteit is, of er met aandacht aan gewerkt is qua inhoud en uitvoering. Bovendien is er natuurlijk altijd de perfecte gelegenheid om het onderwerp breder te trekken door het klassikaal te gaan organiseren waardoor de leerling zijn kennis en vaardigheden op een goede manier kan benutten.
Extra punten om op te letten bij elke opdracht:
EN TOEN: EEN EILAND!
A: De leerling moet 3 oplossingen bedenken en op papier schrijven. De oplossing moet zodanig zijn dat de lavastroom bij een vulkaanuitbarsting gestopt kan worden. Het gaat er dus om dat de oplossing de richting van de stroom verandert kan worden. Let er bij de uitvoering op of de oplossingen ook zouden kunnen. Verder moet het goed uitgelegd worden en goed beschreven staan.
B: Deze opdracht is een vervolg van A. De leerling moet nu 1 van de 3 bedachte oplossingen van A uitwerken tot een stappenplan. Het moet een soort uitvoeringsplan worden voor mensen die het nog niet weten én het stappenplan mag geen tekst bevatten. Dus de tekeningen moeten duidelijk zijn. Dus belangrijk om op te letten is de uitvoering, of de stappen een logisch vervolg hebben, of de leerling geen stappen vergeten is.
IJSLAND, WARM EN KOUD
A: In deze opdracht moet er een muurkrant gemaakt worden over IJsland. De leerling moet zo veel mogelijk informatie verzamelen over het eiland en al zijn toeristische trekpleisters. Het doel van de muurkrant is om vakantiegangers aan te trekken. Ze moeten als het ware door de muurkrant overgehaald worden om naar IJsland te komen zodat ze de schoonheid zien van het land en om de natuur van dichtbij mee te maken. Er moet ook een gedeelte van een tekst (minimaal 20 zinnen) in de Engelse taal op de muurkrant staan want veel buitenlandse toeristen kunnen geen Nederlands lezen.?Verder moet de muurkrant zelf natuurlijk ook voldoen en kan er gelet worden op vormgeving, zorgvuldigheid, creativiteit, inhoud.
B: De leerling moet nu de muurkrant presenteren aan de klas. De leerling moet IJsland zo goed mogelijk aanprijsen als vakantieland en ze moeten vooral wijzen op alle bezienswaardigheden in IJsland die het bezoeken meer dan waard zijn. De presentatie moet verbaal goed zijn, hij moet aansporen tot en alles uit de muurkrant moet besproken worden.
C: Na de presentatie moet de leerling een onderzoekje doen. Er moet onderzocht worden wat de klasgenoten als eerste zouden bezoeken als zij een toerist in IJsland zouden zijn. Ze moeten kiezen uit de mogelijkheden die de leerling bij punt 1 heeft gemaakt. De leerling moet dus hierna de gegevens van het onderzoek en het in een staafdiagram zetten zodat duidelijk wordt welke attractie van het eiland op nummer 1 staat. Dit grafiekje moet bij de muurkant geplakt worden. Het grafiekje moet natuurlijk feitelijk kloppen en de uitvoering moet netjes zijn.
Handleiding beland jij op een vulkanisch eiland
