Opzetten van een moestuin voor de zorgboerderij

Opzetten van een moestuin voor de zorgboerderij

Inleiding

 

"Groenteteelt houdt mensen een spiegel voor, jouw betrokkenheid

op de verzorging heeft direct gevolg voor hoe de plantjes er

bij staan en hoe ze tot wasdom kunnen komen.

Maar ook een spiegel als “ snoei bevorderd groei!”.

 

 

Op een zorgboerderij komen er naast het werken met dieren ook andere activiteiten voor. Zo is er vaak ook een moestuin op het bedrijf. De moestuin kan al op een klein stukje grond, dat op een zorgboerderij voor dit doel altijd wel ergens beschikbaar kan worden gesteld.

Kennis van de moestuin en de werkzaamheden daarvan zijn dus noodzakelijke onderdelen van de opleiding "werk,- persoonlijk begeleider zorgboerderij".  In deze opdracht leer je hoe je een moestuin moet inrichten. Ook leer je een start,- en teeltplan samen te stellen.

  • De docent start elke les met een korte uitleg over het arrangement.
  • De totale studiebelasting voor dit arrangement ligt rond de 35 klokuren. Een deel zal in de les plaats vinden en een deel zal thuis verder uitgewerkt moeten worden.

 

 

 

 

Informatie

 

Bestemd voor de opleiding zorgboerderij

Uitstroomprofiel: niveau 3 werkbegeleider zorgboerderij.

Uitstroomprofiel: niveau 4 persoonlijk begeleider zorgboerderij     

Auteur: Remco van der Kooij

Moestuin op de zorgboerderij
Moestuin op de zorgboerderij

Grondbewerking van de moestuin

Voordat het voorjaar weer aanbreekt en de werkzaamheden in de moestuin gaan beginnen, moet je in de winter de grond bewerken. Dit doe je als het laatste product van de moestuin is geoogst. Je kan dan denken aan egaliseren van de tuin, spitten, niet-kerende grondbewerking, organische stof aanbrengen, groenbemesters zaaien of afdekken van de grond.

Opdracht:

  • Zoek op wat de volgende termen betekenen:
    • egaliseren van de tuin
    • spitten
    • niet-kerende grondbewerking
    • organische stof aanbrengen
    • groenbemesters zaaien
    • afdekken van de grond.
  • Beschrijf hoe deze handelingen uitgevoerd moeten worden.
  • Geef per handeling aan welk gereedschap/machine je hiervoor nodig hebt, voeg een afbeelding daarvan  toe.

Het begin van de moestuin

Opdracht:

  • Teken een plattegrond + een legenda van een moestuin op schaal van 1:100 van een stuk grond van 300 m2.
  • Maak er ook paden in waardoor de tuin ontsloten wordt.
  • Gebruik voor de tekening ruitjespapier van 1 X 1 cm.

Houdt rekening met deelnemers/cliënten die een speciale aanpassing vragen 

Zo kan je een plattegrond tekenen.
Zo kan je een plattegrond tekenen.

 

Opdracht:

  • Daarnaast kies je nog een plastic tuintunnel uit met een eigen gekozen oppervlakte.
  • Deze tunnelkas moet opgenomen worden in je tekening.

Later in dit arrangement, zal de kas ook opgenomen moeten worden in je teeltschema.

Als je tekening klaar is, maak je 3 kopieën van je tekening.

Een tuintunnel
Een tuintunnel

Gebruik voor tuinontwerp tips de onderstaande websites:

Tips voor het ontwerp
Tips voor het ontwerp

Hoe teken je op schaal?

op schaal tekenen

Op schaal tekenen

Als je iets groter of kleiner wilt tekenen dan in het echt dan teken je op schaal.

Voorbeelden.

Schaal 1 : 10 spreek uit schaal 1 op 10

1 cm op je tekening is 10 cm in het echt

Vb.: een tafel van 80 bij 60 cm wordt op tekening 8 bij 6 cm

 

Schaal 1 : 100 spreek uit schaal 1 op 100

1 cm op je tekening is 100 cm in het echt, ofwel 1 meter

 

Vb.: een kamer van 800 bij 400 cm wordt op tekening 8 bij 4 cm

Vb.: een kamer van 8 bij 4 m wordt op tekening 8 bij 4 cm

 

Schaal 1 : 500 spreek uit schaal 1 op 500

1 cm op je tekening is 500 cm in het echt, ofwel 5 meter

 

Vb.: een gymzaal van 25 bij 15 m wordt op tekening 5 bij 3 cm

Vb.: een gymzaal van 80 bij 40 m wordt op tekening 16 bij 8 cm

 

Schaal 1 : 1000 spreek uit schaal 1 op 1000

1 cm op je tekening is 10 meter in het echt

 

Vaak is het handig om met een verhoudingstabel te werken:

Voorbeeld

schaal 1 : 50 → 1 cm op tekening is 50 cm in het echt

X 5

→

maat op tekening cm

1

5

maat in het echt cm

50

250

→

X 5

 

Dus 5 cm op tekening is 250 cm in het echt

Welke groente in de tuin?

Welke groente ga jij kiezen?
Welke groente ga jij kiezen?

Groenten zijn te verdelen in verschillende groepen. Zo heb je de vlinderbloemige, kruisbloemige, nachtschadeachtigen en overige gewassen.

 

 

 

 

 

 

Opdracht:

  • Maak een lijst van groenten die je graag, in je moestuin zou willen gaan kweken. Zie hiervoor de afbeelding in dit hoofdstuk (zaaikalender met plantafstanden)
  • Uit elke groep moeten een aantal groentesoorten gekozen worden (zie hiervoor de afbeelding in dit hoofdstuk plantenfamilies)
  • Je kiest het volgende:
    • 3x vlinderbloemige
    • 2x kruisbloemige
    • 3x  nachtschadeachtigen
    • 4x overige gewassen.
  • Voeg per groentesoort een afbeelding toe.

 

Voor deze opdracht kan je o.a. de onderstaande internetpagina's gebruiken

Gereedschappen

Voordat je kan beginnen moet je eerst tuingereedschap hebben om de tuin te bewerken.

Opdracht:

  • Maak een lijst van tenminste 15 gereedschappen die nodig zijn om de werkzaamheden te kunnen uitvoeren. Het gaat om gereedschappen die alleen voor de moestuin nodig zijn.

Let op dat je werkt met deelnemers/cliënten, sommige mensen hebben aangepast gereedschap nodig (zie hiervoor ook het hoofdstuk "tuinieren met beperkingen").

  • Geef per gereedschap een korte uitleg waarvoor het gebruikt gaat worden.

  • Per gekozen gereedschap voeg je een afbeelding toe.

 

 

Kies je tuingereedschap uit
Kies je tuingereedschap uit

Kies je tuingereedschap uit!

Vierkante meter

Voordat je kan gaan planten moet in de tekening aangeven worden hoeveel ruimte de groente gaat innemen.

 

Dit doe je door de afstanden tussen de planten en in de rij op te zoeken. Zoek hiervoor in de binnenzijde van de voorkaft in je boekje "de milieuvriendelijke moestuin" .

Of kies voor de website die hieronder staat aangegeven.

 

 

Vierkante meter moestuin
Vierkante meter moestuin

 

Nu kan je uitrekenen hoeveel planten er per vierkante neergezet kunnen worden (een vierkante meter = 1 meter lengte bij 1 meter breedte).

 

 

 

 

 

 

Opdracht:

  • Neem nu de lijst van uitgekozen groente uit de vorige opdracht.
  • Reken nu uit hoeveel vierkante meter je per groenten in de moestuin gaat krijgen.

 

Ga nu door naar het volgende hoofdstuk het plantschema. daar moet je de gegevens van deze opdracht in verwerken.

 

Plantschema

Zon en de schaduw zijn belangrijk!
Zon en de schaduw zijn belangrijk!

Op welke plaats in de tuin komt je groente te staan?

 

Het is nu tijd om te kiezen waar je in de moestuin je de verschillende groenten wil neerzetten. Voor de warmteminnende groenten gebruik uiteraard je tunnelkas.

Dit noemen we een plantschema.

Let op dat je de groentesoorten in 4 hoofdgroepen indeelt. Zie o.a. hiervoor blz. 120 en de achterkaft van je boekje "de milieuvriendelijk moestuin".

Denk om de stand van de zon in je moestuin. Sommige groente hebben veel zon nodig, een eventuele schaduwplek in je moestuin is dan niet wenselijk.

Opdracht:

  • Teken je plantschema op een kopie van je eerder gemaakte plattegrond.

 

Hieronder een voorbeeld van een plantschema.

Indeling van de moestuin
Indeling van de moestuin

Planten, zaaien of poten?

Aardappelen zijn gekiemd
Aardappelen zijn gekiemd

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Opdracht: geef per zelf uitgekozen groentesoorten aan of je ze gaat zaaien, planten of poten je de groente zaaien, planten of poten?

Je kan je zelf uitgekozen groente op verschillende manieren in de moestuin plaatsen. Je kan kiezen voor het zaaien van de groente maar planten kan ook. Dan zet je een voor gekweekt plantje in de grond.

Deze plantjes kan je in verschillende tuincentra of groothandels kopen. Als je groente plant is het voordeel dat je wat vóór loopt op de groei van het onkruid.

LET OP: sommige groente moeten in Nederland in de kas geteeld worden, anders groeien ze niet. Achter de groente waarvoor dat geldt staat dit genoteerd.

De volgende groente worden over het algemeen geplant:

-Koolsoorten (witte kool, rode kool, boerenkool, bloemkool)

-Bladgroente (alle soorten sla, andijvie, veldsla, postelein)

-Uien

-Rode bieten

-Knolselderij

-Prei

-Courgette

-Mais

-Meloen (in de kas)

-Pompoen

-Tomaten (in de kas)

-Geënte komkommers (in de kas)

-Paprika (in de kas)

-Aubergine (in de kas)

De volgende groente worden over het algemeen gezaaid:

-Spinazie

-Wortelen

-Snijbiet

-Radijs

-Alle bonen soorten

De volgende groente worden over het algemeen gepoot:

-Aardappelen

-Knoflook

Opdracht:

  • zoek op en beschrijf:
    • op welk moment van het jaar je de uitgekozen groenten moet zaaien, planten of poten in de moestuin.

 

Opdracht:

  • zoek op en beschrijf:
    • hoe je de zelf uitgekozen groente moet zaaien, planten of poten.
    • Welke handelingen moet je daarvoor verrichten.

Je kan ook zoeken op het internet:

Moestuintips

Voorzaaien

Je kan samen met de deelnemers/cliënten, ook voorzaaien. Je koopt dan geen plantjes maar je zaait ze eerste zelf en kweekt ze op tot een klein plantje. Let op dat je op tijd begint met voorzaaien zodat je plantje goed genoeg is om het op het juiste moment buiten te planten.

Opdracht:

  • Bekijk de video en maak in stappen een samenvatting van het voorzaaien.

Moestuintips

Zaaikalender

Zaaien en planten
Zaaien en planten

Ziekten & Plagen

phytophtora in aardappelen
phytophtora in aardappelen

Aangezien je met deelnemers/cliënten werkt ligt het voor de hand om geen gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken.

Omdat je daardoor een grote kans loopt om meer ziektes en plagen in je moestuin te krijgen is het belangrijk deze te voorkomen.

 

Heb je toch last van aangetaste plantendelen of schimmels, verwijder deze maar gooi ze niet op de composthoop!! Stort aangetaste plantendelen in de biobak of huisvuilcontainer.

 

Opdracht:

  • Beschrijf 1 ziekte./plaag of gebrek per groente die je uitgekozen hebt voor je moestuin.
  • Voeg per ziekte./plaag of gebrek een plaatje toe waarop de verschijnselen duidelijk zichtbaar zijn.
  • Geef aan hoe je de ziekte./plaag of gebrek kan voorkomen.
  • Geef aan hoe je de ziekte./plaag of gebrek op een biologische (zonder bestrijdingsmiddelen) manier kan bestrijding.
  • Denk hierbij ook aan de inzet van dieren.

 

 

Slakken in je moestuin!
Slakken in je moestuin!

Onkruiden in de moestuin

Video: schoffelen, hoe doe je dat?

Welke onkruiden zijn er?

Er zijn heel veel onkruiden die tijdens het groeiseizoen in de moestuin voorkomen. Het is belangrijk om samen met je cliënten deze planten vroegtijdig te verwijderen.

Maar welke onkruiden komen we eigenlijk tegen in de moestuin?

Opdracht:

  • Zoek 10 onkruidsoorten op die het meest voorkomen in de moestuin
  • Voeg per onkruid een afbeelding toe.
  • Geef aan hoe je ze het beste met de hand kan verwijderen.
  • Voeg een 3-tal afbeeldingen van gereedschappen toe waarmee je onkruid kan verwijderen.
  • Leg per gereedschap uit hoe je dit doet.

Oogsten

We gaan oogsten!

Opdracht:

Maak een overzicht waarin je het volgende beschrijft:

  • Op welk moment(en) van het jaar je de zelfgekozen groenten kan gaan oogsten.
  • Wanneer je de groente kan oogsten (b.v. "als de tomaten rood zijn" of "als de rode bieten zo groot zijn als een tennisbal")
  • Hoe je de groente moet oogsten.

 

 

Of gebruik de website die hieronder genoemd is. ( Maak gebruik van punt 4, wanneer te oogsten?)  

 

Wanneer moeten we oogsten?

Vruchtwisseling / wisselteelt

Planten mogen in de moestuin niet elk jaar op dezelfde plek staan, daardoor wordt de opbrengst niet optimaal en kunnen zich ziektes gaan voordoen. Je moet dus elk jaar gaan wisselen. Dit noemen ze een “vruchtwisseling”.

Neem hiervoor 2 kopieen van je ontwerptekening.

Een vruchtwisseling
Een vruchtwisseling

Opdracht:

  • Teken voor de volgende 2 jaar na je eerste opzet een vruchtwisseling. De vruchtwisseling loopt in groepen: Nachtschadeachtigen, Vlinderbloemige, Kruisbloemige en overige gewassen.

Gebruik deze informatie blz. 22 t/m 30 en blz. 120 en de binnenflap van de achterkaft van je boekje "de milieuvriendelijke moestuin"

In het volgende hoofdstuk wordt ook uitgelegt hoe een vruchtwisseling werkt. Maak daar gebruik van.

Hoe werkt wisselteelt?

Groenten moeten elk jaar ergens anders gezet worden. Je put anders de grond uit en trekt gemakkelijk ziekten en plagen aan. In het geval van aardappels en kool houdt men bij sommige moestuincomplexen per jaar bij waar je ze zet.
Kool mag zelfs maar 1 keer in de 4 jaar op dezelfde plek staan.

In de praktijk betekent het, dat je een plan maakt waarbij je de tuin in 3 stukken verdeelt en ook de groentesoorten in 3 groepen. Het jaar daarop schuif je de groenten 1 stuk verder op. Het ziet er dan zo uit:

tuinstuk: eerste - tweede - derde
jaar 1: groep 1 - groep 2 - groep 3
jaar 2: groep 2 - groep 3 - groep 1
jaar 3: groep 3 - groep 1 - groep 2

Ik hoor je bijna denken: hoe zit het dan met die kool? Dit schema is gebaseerd op 3 jaar, niet op 4. Het lijkt me dat je vooral moet opletten dat je de kool niet op precies dezelfde plek zet. Bewaar daarom je aantekeningen goed.

Je kunt ook werken met 4 stukken tuin zoals gebeurt ook bij de biologisch-dynamische methode.
Je gebruikt dan hetzelfde wisselsysteem alleen laat je het stuk waar de bonen en erwten hebben gestaan, het jaar daarop braak liggen.
De grond is dan toch wel behoorlijk uitgeput. Gedurende het vierde jaar moet je dan groenbemesters inzaaien zoals wikke, klaver of phaecelia. Die spit je onder vlak voor de bloei, waarna de grond weer voldoende bemest moet zijn voor het volgende jaar.
Dit betekent dus dat je elk jaar 3 van de 4 stukken vol groentes hebt staan en 1 stuk met groenbemesters.

Je kunt je moestuin opdelen in zoveel percelen als je handig vindt, maar wisselteelt is in elk geval nodig om de tuin gezond te houden.

Bemesten van de tuin

Als alle groenten van het land zijn, kan er bemest worden. Waarom gaan we bemesten en welke meststoffen zijn er allemaal?

Opdracht:

  • Beantwoord de vraag waarom we een tuin moeten bemesten.
  • Geef per meststof de voordelen en de nadelen aan.

Dit kan je vinden op:

Welke meststoffen zijn er allemaal?

De moestuin bemesten
De moestuin bemesten

voordelen en nadelen van kunstmest

Bron van voedingsstoffen voor planten

Koe in de wei

Planten hebben mest nodig om te groeien. Schimmels en bacteriën zetten uitwerpselen en plantenresten om in voedingsstoffen. Een plant haalt met de wortel voedingsstoffen uit de grond.

Al sinds ‘het jaar nul’ weten mensen dat mest goed is voor planten. Boeren verzamelden poep en plas van dieren en plantenresten. Ze gooiden dit op het land waar ze gewassen gingen verbouwen. Dat mest de groei van planten bevordert was wel duidelijk. Men wist alleen niet waarom en welke stoffen dan zo belangrijk zijn.

 

Al sinds ‘het jaar nul’ weten mensen dat mest goed is voor planten. Boeren verzamelden poep en plas van dieren en plantenresten. Ze gooiden dit op het land waar ze gewassen gingen verbouwen. Dat mest de groei van planten bevordert was wel duidelijk. Men wist alleen niet waarom en welke stoffen dan zo belangrijk zijn.

Mineralen

De Duitse wetenschapper Justus von Liebig vroeg zich dit ook af en onderzocht het rond 1845 in een laboratorium. Hij deed allerlei experimenten en ontdekte dat met name de mineralen stikstof, fosfor en kalium belangrijk zijn. Maar planten hebben ook ijzer, zink en koper nodig. Hij ontdekte dat het belangrijk is dat planten niet te weinig, maar ook niet te veel van deze mineralen moeten krijgen. Von Liebig maakte de mineralen en metalen in een laboratorium na.

Kunstmest

tekening plantenproef met stikstof, fosfor en kalium

Mest die door mensen gemaakt is, wordt kunstmest genoemd. Er zijn korrels en er is vloeibare kunstmest. Op de verpakking kun je lezen hoeveel stoffen zoals stikstof, fosfor, kalium, ijzer, zink en koper er in zitten. Mest die rechtstreeks afkomstig is van dieren en dode planten wordt ook wel organische mest genoemd. Voorbeelden zijn: stalmest, gier en tuincompost.

Voordelen van kunstmest

Een voordeel van kunstmest is dat de fabrikant kan precies aangeven hoeveel stikstof (N), fosfor (P), kalium (K) en andere mineralen en metalen de mest bevat. De boer kan de planten precies de juiste hoeveelheid geven.

Nadelen van kunstmest

Blauwe bolletjes kunstmest in een zak

Een nadeel van kunstmest is dat het gemakkelijk in water oplost waardoor het weg kan spoelen. De mineralen komen dan via het grondwater in sloten en rivieren, in plaats van bij de planten. De gewassen hebben er dan niets aan, maar door overbemesting gaan algen in de sloten sneller groeien. Het water wordt troebel. Waterplanten, die licht nodig hebben, sterven. Tijdens de vertering van deze dode planten wordt vrijwel alle zuurstof uit het water verbruikt. Hierdoor sterven veel vissen. Dit proces wordt eutrofiëring genoemd.

Voordelen van organische mest

Een voordeel van stalmest en compost is dat de mineralen geleidelijk vrijkomen, en dat de mest minder snel uitspoelt. Het is daardoor langer voor planten beschikbaar.

Nadelen van organische mest

Een nadeel van organische mest is dat er meer van nodig is dan van kunstmest. En omdat de hoeveelheid N, P, K en andere mineralen niet bekend is, kunnen planten te veel of te weinig voedingsstoffen krijgen. Een nadeel van gier (vloeibare organische mest) is dat het veel ammoniak (NH3) bevat. Dit is een stikstofverbinding die gemakkelijk verdampt. Het kan zure regen veroorzaken.

Alternatieven

akker met kroppen sla

Sommige boeren gebruiken geen kunstmest. Zij vinden kunstmest slecht voor het milieu. Dat komt omdat alle stoffen uit de kunstmest die planten niet opnemen, in het grondwater terecht komen. Ecologische boeren gebruiken organische mestsoorten die zover gecomposteerd zijn dat ze goed en geleidelijk opgenomen kunnen worden. Dit is bijvoorbeeld een mengsel van stalmest en plantenresten dat op een composthoop voorverteerd is. Op deze manier is de  mest milieuvriendelijker. Nadeel is wel dat een boer niet heel nauwkeurig kan bepalen welke stoffen de planten krijgen. En dat kunnen boeren die kunstmest gebruiken weer wel. 

vaste stalmest

Op de zorgboerderij is wellicht vaste koeienmest, geiten,- of schapenmest aanwezig. Deze mest kan het beste maximaal 1 jaar verteerd zijn.

Gebruik het liefst deze vaste verteerde mest. Als je 1 kuub per 100 m2 gebruikt dan is dat voldoende. Verdeel de mest netjes over het land. Verwerk de mest, na het bemesten, onder de grond door het met de hand of machinaal te spitten.

Voordat je in het voorjaar weer gaat zaaien of planten, maak je eerst de grond weer vlak door te frezen of om te harken afhankelijk van de grondsoort.

Opdracht:

  • Reken is uit hoeveel kuub mest jij nodig hebt voor je moestuin ontwerp!

Compost

Omdat je van de moestuin veel groenteafval hebt, is het goed om een

composthoop te maken. Naast tuinafval mag je ook keukenafval op de composthoop doen.

Opdracht:

  • Hoe maak je een compostbak? (zie hiervoor de toegevoegd film).

 

 

Hoe maak je een compostbak?

Opdracht:

  • Maak een beschrijving hoe je een composthoop:
    • maakt (zie film)
    • de groenteafval in de compostbak opbouwt
    • hoe je de compost kan gebruiken.

 

Zoek ook op de website:

Hoe maak je een composthoop?

Activiteiten voor deelnemers/cliënten in de moestuin

Planten water geven in de kas.
Planten water geven in de kas.

In een moestuin op de zorgboerderij zijn door het hele jaar heen vele activiteiten uit te voeren. Voor een werkbegeleider op de zorgboerderij is het belangrijk om te weten welke activiteiten dit zijn. Hierdoor kan je een deelnemers/cliënten uitkiezen die geschikt is om een bepaalde activiteit te laten uitvoeren.

Opdrachten:

  • Maak een schema zoals hieronder.
  Activiteit in de moestuin moeilijk gemiddeld makkelijk welke doelgroepen
nr. 1          
nr. 2          

 

  • Vul het schema aan met tenminste 15 activiteiten.
  • Geef per activiteit aan of dit een moeilijke, gemiddelde of gemakkelijke activiteit is.
  • Geef per activiteit tenminste 3 doelgroepen aan die dit zouden kunnen uitvoeren.

Tuinieren met beperkingen

Als je een moestuin op de zorgboerderij wil gaan beginnen, is het verstandig om inzicht te krijgen in wat de mogelijkheden zijn van je doelgroep die in de moestuin gaan werken.

Wellicht zullen er aanpassingen moeten plaats vinden zodat ook mensen die in een rolstoel zitten of andere lichamelijke beperking  hebben toch activiteiten kunnen uitvoeren in de moestuin.

Opdrachten:

  • Kies 4 doelgroepen die op een zorgboerderij aanwezig kunnen zijn.
  • Beschrijf per doelgroep 2 aanpassingen waardoor ook zij in de moestuin kunnen werken.
  • Geef per aanpassing aan waarom deze dan ook per doelgroep nodig is.
  • Voeg een afbeeldingen van de aanpassing toe, zodat het duidelijk is wat je beschreven hebt.
  • Zoek nog eens 4 aanpassingen op die het werk van cliënten in de moestuin op de zorgboerderij makkelijker maken.

 

 

 

 

Tuinieren met een beperking
Tuinieren met een beperking

Casus: welke activiteiten laat jij de deelnemer in de tuin doen?

Wat ga jij als werkbegeleider zorgboerderij deze deelnemers in de moestuin laten doen?

Opdracht:

  • ALLEEN VOOR NIVEAU 4
  • Lees de 2 casussen goed door,
  • Maak zowel voor casus 1 en voor casus 2  drie begeleidingsdoelen.
  • VOOR NIVEAU 3 EN 4
  • Lees de 2 casussen goed door
  • Ga vanuit de begeleidingsdoelen (niveau 3 krijgt deze van niveau 4!!) per deelnemer 3 activiteiten opstellen die uitgevoerd worden in de moestuin.
  • Geef per deelnemer aan welke aanpassingen er gedaan moeten worden in:
  •          -Gereedschap gebruik (o.a. veiligheid)
  •          -Planning/organisatie/visualisering/timing van de werkzaamheden
  • Maak een werkplanning voor in de moestuin van maximaal 2 uur waarin je de begeleidingsdoelen, de fysieke en mentale mogelijkheden van de deelnemer in verwerkt zijn.
  • Leg uit waarom je de werkplanning zo gemaakt hebt.
Doelgroepen in de moestuin
Doelgroepen in de moestuin

Casus 1 : De heer Jansen op de zorgboerderij

Algemene gegevens

  • Naam: De heer Jansen (pseudoniem)
  • Leeftijd: 72 jaar
  • Diagnose: Lichte dementie
  • Mobiliteit: Rollator, beperkte belastbaarheid (max. 20 minuten staan)

Achtergrond en situatie
De heer Jansen is een 72-jarige man met een beginnende vorm van dementie. Hij woont nog zelfstandig met ondersteuning van thuiszorg, maar bezoekt sinds enkele maanden drie dagen per week een zorgboerderij. De heer Jansen is een rustige, vriendelijke man die goed aanspreekbaar is. Hij heeft soms moeite met het vinden van woorden en kan in gesprekken afdwalen of zich herhalen. Verder is hij fysiek beperkt door zijn verminderde loopvermogen; hij gebruikt een rollator en kan ongeveer twintig minuten staan, waarna hij echt moet gaan zitten om uit te rusten.

In zijn jongere jaren had de heer Jansen een grote moestuin waar hij veel tijd doorbracht. Tuinieren is zijn grote passie en hij heeft er veel kennis van. Hij spreekt hier met trots over en bloeit zichtbaar op als het onderwerp ter sprake komt. Op de zorgboerderij is dit ook opgemerkt: zodra hij in de buurt van de tuin komt, straalt hij enthousiasme uit en begint hij spontaan te vertellen over planten, bemesting en oogsttijd.

Huidige begeleiding en dagbesteding
Op de zorgboerderij wordt geprobeerd zoveel mogelijk aan te sluiten bij de interesses van de heer Jansen. De tuin op het erf is een plek waar hij zich prettig voelt.

De begeleiders merken dat hij zich gewaardeerd voelt als zijn kennis serieus genomen wordt. Hij vindt het fijn om advies te geven aan jongeren of andere cliënten en krijgt hierdoor meer zelfvertrouwen. In de pauzes wordt hij betrokken bij het koffiemoment en is hij graag in gezelschap, al trekt hij zich soms terug als het te druk is.

Conclusie
De heer Jansen is een cliënt met veel potentie om betekenisvolle dagbesteding te ervaren op de zorgboerderij. Door rekening te houden met zijn fysieke beperkingen en in te spelen op zijn passie voor tuinieren, wordt niet alleen zijn dag zinvol ingevuld, maar wordt ook zijn eigenwaarde versterkt. Een persoonsgerichte aanpak waarin zijn interesses en mogelijkheden centraal staan, blijkt voor hem van grote waarde.

Casus 2.

Lisa op de zorgboerderij

Algemene gegevens

  • Naam: Lisa (pseudoniem)
  • Leeftijd: 28 jaar
  • Diagnose: Autisme (ASS)
  • Cognitief: Moeite met lezen, volgorde van taken vasthouden is soms lastig
  • Mobiliteit: Goed
  • Prikkelverwerking: Gevoelig voor prikkels, werkt het best in een rustige omgeving
  • Interesse: Tuinieren, vooral het oogsten van groenten
  • Vaardigheid in tuinieren: Beperkte kennis, wel veel motivatie

Achtergrond en situatie
Lisa is een 28-jarige vrouw met een autismespectrumstoornis. Ze woont begeleid zelfstandig en komt vier dagen per week naar de zorgboerderij voor dagbesteding. Lisa is vriendelijk, rustig en heeft behoefte aan voorspelbaarheid en structuur. Ze functioneert het beste in een prikkelarme omgeving, met zo min mogelijk afleiding of onverwachte veranderingen.

Hoewel haar mobiliteit goed is en ze fysiek veel aankan, kan ze door haar autisme moeite hebben met het plannen en organiseren van taken. Vooral bij het uitvoeren van meerdere handelingen na elkaar raakt ze soms de volgorde kwijt. Ook lezen is voor haar lastig, waardoor ze niet zelfstandig geschreven instructies kan volgen. Ze heeft hier ondersteuning bij nodig,

Lisa houdt van buiten zijn en werkt graag in de tuin, vooral als het gaat om het oogsten van groenten. Ze vindt het leuk om te zien wat er uit de grond komt en heeft plezier in het sorteren, wassen en klaarmaken van de geoogste groenten voor gebruik of verkoop. Haar kennis van tuinieren is nog beperkt, maar haar motivatie is groot en ze staat open om te leren, zolang de uitleg rustig en duidelijk wordt gegeven.

Huidige begeleiding en dagbesteding
Op de zorgboerderij heeft Lisa een vaste begeleider die goed weet hoe hij haar het beste kan ondersteunen.

Lisa werkt bij voorkeur alleen of in een kleine groep, en dan het liefst op een rustige plek in de tuin. Ze krijgt regelmatig een taak die past bij haar interesse, zoals het oogsten.

De momenten waarop Lisa merkt dat ze iets goed kan of zelfstandig heeft gedaan, geven haar zichtbaar voldoening. Ze deelt dat niet altijd in woorden, maar haar lichaamstaal — zoals een glimlach of een trotse houding — spreekt boekdelen.

Conclusie
Lisa is een jonge vrouw met autisme die met de juiste ondersteuning goed kan functioneren in een rustige omgeving zoals de zorgboerderij. Lisa kan haar vaardigheden verder ontwikkelen en ervaren dat ze op haar eigen tempo zelfstandig kan werken. Haar inzet, enthousiasme en behoefte aan duidelijkheid zijn belangrijke aanknopingspunten in de begeleiding.

Kosten van de moestuin

Alleen voor niveau 4 studenten

Een moestuin is een mooie activiteit voor een zorgboerderij. Vele deelnemers/cliënten vinden het fijn om met planten te werken en te zien dat dat wat je zaait/plant ook tot een eindproduct komt.

Maar naast het werken in een moestuin kost een moestuin ook geld. Zoals zaaigoed, plantgoed, gereedschap.

Alle niveau 4 studenten gaan deze kosten berekenen.

Opdracht:

  • Maak een kopie van je gereedschapslijst en zoek uit wat de aanschafprijs is van elk gereedschap.
  • Tel alle kosten bij elkaar op zodat je weet wat je bij de start van een moestuin hiervoor moet betalen.
  • Geef in een schema aan wat je moet betalen voor het zaaigoed/plantgoed van je zelf uitgekozen gewassen.
  • Tel alle kosten bij elkaar op zodat je weet wat je bij de start van een moestuin hiervoor moet betalen.
  • Zoek uit wat je moet betalen voor een tunnelkas
  • Tel alle bedragen bij elkaar op.
  • Reken van alle aanschafkosten uit hoeveel belasting je in totaal hierover moet betalen.
  • Wat zijn per jaar je afschrijfkosten van je gereedschappen en tunnelkas?

Eindproduct

Om dit arrangement af te sluiten en zo een beoordeling te krijgen lever je het volgende in

De lesgevende docent zal een inleverdatum nader afspreken:

  • Van elk hoofdstuk een uitwerking van de gevraagde opdrachten inclusief de bronvermelding (boeken, internet etc.)

Daarbij 4 tekeningen op schaal:

  • Eén ontwerp moestuin met paden en kas
  • Eén ontwerp met de gekozen groentensoorten (in kleur) voor het eerste jaar daarin.
  • Twee ontwerpen met de vruchtwisseling daarin voor de volgende 2 jaren, ook in kleur.

 

  • Het verslag dient minimaal ingeleverd te worden in een snelhechter. Het verslag zelf is voorzien van een voorkant, titelblad, inhoudsopgave met paginanummering.

 

 

De beoordeling:

Als het werk op de afgesproken datum wordt ingeleverd zal de docent het werk nakijken.

Om een voldoende te ontvangen moet het werk zo uitgewerkt zijn dat het voldoet aan de eisen die gevraagd zijn in het arrangement.

Bekijk voor het te behalen aantal punten per onderdeel het beoordelingsformulier.

 

Beoordelingsformulier

Om het arrangement goed te kunnen beoordelen is er een beoordelingsformulier toegevoegd.

  • Het arrangement Opzetten van een moestuin voor de zorgboerderij is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Remco van der Kooij
    Laatst gewijzigd
    2025-07-09 16:04:27
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Hoe zet ik een moestuin op en welke activiteiten kan ik daarin doen met zorgboerderij deelnemers?
    Leerniveau
    MBO, Niveau 3: Vakopleiding; MBO, Niveau 4: Middenkaderopleiding; MBO;
    Leerinhoud en doelen
    Nederlands; Schrijfvaardigheid; Rekenen/wiskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    35 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    groenten telen, moestuin, moestuin beginnen, moestuin ontwerpen, moestuin opzetten, moestuin voor de zorgboerderij, moestuin voor personen met een beperking, moestuin voor zorgvragers, tuinieren met een beperking, werken in de moestuin

    Bronnen

    Bron Type
    Tips voor het ontwerp
    http://www.onzeschooltuin.nl/deschooltuin3.htm     		Link
    op schaal tekenen
    https://www.schooltv.nl/beeldbank/embedded.jsp?clip=20110329_Schaalverdeling01     		Video
    Kies je tuingereedschap uit!
    http://www.vrolijketuinier.nl/moestuin_beginnen.html     		Link
    Hoe worden aardappelen gepoot en groeien ze?
    https://schooltv.nl/video-item/de-aardappel-hoe-groeit-een-aardappel     		Video
    Moestuintips
    http://moestuintips.nl/artikelen/zk_datumkeuze.php#     		Link
    https://youtu.be/iM5BfpkIg7I
    https://youtu.be/iM5BfpkIg7I     		Video
    Moestuintips
    http://moestuintips.nl/artikelen/zk_datumkeuze.php#     		Link
    Zaaikalender
    http://home.scarlet.be/~pin29174/hoe.htm (vooral de zaaikalender)     		Link
    Video: schoffelen, hoe doe je dat?
    https://youtu.be/Ygpb1kjUMcI     		Video
    We gaan oogsten!
    https://youtu.be/eUaVRUUVlqk     		Video
    Wanneer moeten we oogsten?
    http://www.plantaardig.com/     		Link
    Welke meststoffen zijn er allemaal?
    http://www.moestuintips.nl/bodem_en_bemesting/bemesting.php#stalmest     		Link
    Hoe maak je een compostbak?
    https://youtu.be/1YwwTL9zlpw     		Video
    Hoe maak je een composthoop?
    http://moestuintips.nl/bodem_en_bemesting/compost.php     		Link

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van