Intro
Inhoud
Welkom op de website gemaakt voor de Frans-Pruisische Oorlog. Deze site is bedoeld als educatief materiaal voor jonge leerlingen van het Voortgezet Onderwijs, maar iedereen mag gerust een kijkje nemen!
Op deze website vind je erg veel over deze oorlog, en zou uitstekend kunnen helpen bij een spreekbeurt of gewoon om lekker door te lezen.
Veel plezier!
Bismarck en Napoleon III
Inleiding
Duitse Keizerrijk
Inleiding: Frans-Duitse Oorlog`
In 1870 was het dan zo ver, de Frans-Duitse oorlog brak uit. Frankrijk dat voor 1870 een van de meest dominante natie was in Europa tegenover de pas verzamelde Noord-Duitse bond van Bismarck en andere verschillende staten. De oorlog zou razendsnel zijn en binnen een jaar uitgevochten. Op 19 juli 1870 vallen de Duitse troepen aan…
In dit blok gaan we het hebben over de verschillende partijen die vochten in de oorlog, welke allianties er gevormd werden en welke gevolgen deze hadden voor de geschiedenis. De opkomst van de het Duitse Rijk en de val van de Franse zou de macht van Europa voor de komende 70 jaar verschuiven naar Midden Europa.
Hieronder zie je een kaart met de situatie in 1870 toen Duitsland nog verdeeld was in verschillende staten. Aan het eind van de oorlog verloren de Franse hun belangrijke industrie gebied Elzas-Lotharingen en was Duitsland verenigd. Bovendien kwam er een einde aan het tweede Franse Keizerrijk.
Strijdende partijen
Spotprent van Bismarck en Wilhelm I
De oorlog speelt zich natuurlijk af tussen het Frankrijk en de Duitse Staten onder de leiding van Pruisen. Uit welke Duitse Staten bestaat die bond? Wie was er eigenlijk in het voordeel? Waren er meer landen met hun politieke agenda verwikkeld in deze oorlog? In deze paragraaf gaan we deze punten uit lichten.
Duitsland bestond in 1870 nog uit verschillende bondstaten die allemaal hun eigen soevereiniteit en politiek agenda hadden. De grootste Duitse staat was Pruissen die in de 18e eeuw een grote groei maakte onder keizer Frederik I. Andere belangrijke staten zijn Saksen en deelstaten, Brunswijck, Schwarzburg en ook verschillende stadsteden zoals Hamburg, Bremen en Lübeck. Elk van deze bezaten 1 of meer stemmen bij de Rijksdag (Pruissen had er maar liefst 17!). De Rijksdag was het parlement van Duitsland. Boven het Parlement stond de bondskanselier die alleen verantwoording hoefde af te leggen aan de bondspresident die oorlog en vrede verklaarde. Deze rol was weggelegd voor Keizer Wilhelm I die Bismarck als zijn bondskanselier had verkozen. Op deze manier hadden de Duitse Keizer samen met Bismarck de volledige macht over de Duitse bond.
Frankrijk was een land wat zichzelf een republiek noemde maar in werkelijkheid was een weer een absolute monarchie. De huidige Keizer Napoleon III kwam aan de macht door een staatsgreep om samen met een democratie te heersen. Net als zijn beroemde voorganger heeft ook hij via een anti-parlementaire wet de totale macht kunnen krijgen. Hij draagt mee aan de prestige van Frankrijk en bovendien bij de opkomst van de Italiaanse eenheid staat (tot die tijd was het een losse verzameling van gebieden).
De Frans-Pruisische oorlog werd uitgevochten tussen deze twee landen omdat de een zijn macht wou behouden en de ander zijn macht wou vergoten. Bovendien moest Frankrijk zijn troepen uit Mexico halen vanwege de sterk wordende Duitse bond.
In Nederland was er angst voor een gigantisch verbond die ervoor zou zorgen dat tussen deze twee landen Nederland en België verdeeld zouden raken onder deze twee. Gelukkig voor Holland brak er een oorlog uit in 1870.
De Oorzaak: Politiek onenigheid
Er waren veel redenen waarom de Frans-Duitse Oorlog tot stand is gekomen. De directe oorzaak was onenigheid over wie de nieuwe Spaanse monarch, oftewel koning, moest worden. Eerst bespreken we hoe de situatie was in Spanje net vóór de Frans-Duitse oorlog en vervolgens zal je lezen waarom dit heeft geleidt tot de Frans-Duitse oorlog.
Een andere oorzaak was ook het Emser Depesche. Dit was een telegram van Koning Wilhelm I aan de Fransen dat Bismarck heeft veranderd zodat er een reden was voor Frankrijk om oorlog te voeren: Iets wat Bismarck heel graag wou
Bovendien heeft deze oorlog ook invloed op de tonelen buiten Europa waar Frankrijk speelt. Zo moet het zichzelf loslaten van het opzetten van een Mexicaans keizerrijk in Midden-Amerika.
pickelhaube
Voorkennistoets
Voordat je aan dit deelonderwerp begint, moet je eerst de voorkennistoets maken. Je weet dan namelijk zeker dat je de tekst goed begrijpt.
Oefentoets
Voorkennis toets
Een lege troon
Brandburg triomf
In 1866 was er in Spanje een rebellie geleidt door Juan Prim, een generaal in het Spaanse leger. Prim wilde van Spanje een constitutionele monarchie maken, een koninkrijk met een grondwet. Hij had hierdoor regelmatig ruzie met de regering en is zelfs veroordeeld geweest tot zes jaar gevangenisstraf op de Filippijnen, een kolonie van Spanje. De reden dat Prim ging rebelleren, was omdat hij een zeer ambitieuze oorlog moest voeren in Mexico, waar hij het absoluut niet mee eens was. Deze rebellie zou ervoor zorgen dat koningin Isabella II in 1868 in ballingschap ging naar Frankrijk om niet meer terug te keren naar Spanje.
Ruzie om de troonsbestijging
Het befaamde telegram
Nu de troon vrij was, kon de zoektocht naar een koning, die in een constitutionele monarchie wou regeren, beginnen. Mogelijke kandidaten waren de zoon van Isabella, Alfonso en Ferdinand II van Portugal. Alfonso ging in 1870 zijn moeder achterna naar Frankrijk en Ferdinand II wees het Spaanse koningschap af.
Toen werd geopperd of prins Leopold van Hohenzollern-Sigmaringen koning wilde worden, zou dat leiden tot de Frans-Duitse Oorlog. Wanneer de Duitse prins Leopold namelijk de troon van Spanje zou bestijgen, zou Frankrijk ingesloten zijn tussen landen die geregeerd en gedomineerd werden door Duitsers. Dit wilde Frankrijk uiteraard niet omdat ze dan in een gevaarlijke positie terecht zou komen.
Frankrijk eiste dat de Pruisische prins zich nooit meer kandidaat zou stellen voor de Spaanse troon. Deze eis werd echter niet ingewilligd door de Pruisische koning Wilhelm I. Het Franse volk en parlement voelden zich geprovoceerd door deze afwijzing en verklaarden vijf dagen na de afwijzing op 19 juli 1870 de oorlog aan Pruisen, de belangrijkste staat van de Noord-Duitse Bond.
Dit kwam door het Duitse telegram ook wel het Emser Depesche telegram. Deze was opgesteld door Bismarck en hierin werden drie punten opgesteld:
1. De Franse eisen, zoals gebracht door Benedetti
2. De weigering van Wilhelm I om aan deze eisen te voldoen
3. Het door Bismarck openbaar maken van het feit dat Pruisen de Franse eisen verwierp
Na deze verklaring werd de oorlog verk
Het Gevolg: De Oorlog
Burgerverzet: Franc-Tireur
Verschillende eenheden van Duitse troepen rukken het slagveld op onder vuur van artillerie. In de voorlinie sneuvelen vele soldaten eerdat ze de tegenstander pas tegenkomen. Maar de Duitse oorlogsmachine is niet te stoppen. Binnen een korte tijd is de tweede linie al onderweg naar de Franse posities om de vijand onder de voet te lopen…
De oorlog bestond uit twee verschillende onderdelen. Het eerste deel bestond uit de strijd tegen het Franse leger onder het tweede Franse Keizerrijk. Deze duurde van 19 juli tot en met 2 september 1870. In deze periode worden de grootste slagen gevochten en besluit zich met de gevangenschap van Keizer Napoleon III. Het verlies van de Fransen betekende de totale val van het georganiseerde leger en de vestigen die onder beleg waren door de Duitse troepen. De Franse bevolking gaf zich niet over en ging door met de strijd onder de Derde Republiek.
Het tweede deel duurde vanaf 2 september 1870 tot en met 10 mei 1871. De Duitse soldaten hadden een vrije mars tot aan Parijs en namen zelfs het Paleis Versailles in. Onder tussen werd de Franse bevolking opgezet tegen Duitse leger en werd er een strijd gevochten met burgermilities en guerrilla acties. Parijs zelf onderging een maandenlang staat van beleg en de rechtmatige Franse regering hield hier een revolutionair, De Commune van Parijs. Deze werd geleid door een garde van burgers en ook scheiding van kerk en staat werden ingevoerd. Ondertussen wisten verschillende belangrijk Franse Kopstukken zoals Leon Gambetta (toenmalige president) nieuwe legers op te richten en druk te voeren op het Duitse leger.
Op 26 februari zou dan uiteindelijk de vrede worden ondertekend die uiteindelijk voor het Franse volk als totale vernedering voelde. klik
Het Duitse Offensief
Het Duitse Offensief
Duitsland had als noodzaak deze oorlog te beginnen om een unie, omdat de Franse het nooit goed zouden vinden als er één machtige Duitse staat zou komen en de Franse dominantie in Europa opzij zou schuiven. Frankrijk was daarentegen bang dat het zijn belangrijk rol zag verdwijnen en merkte dat al op door het Mexicaanse Keizerrijk aan zijn lot over te laten. Wie zal als eerst het schot lossen?
De Duitse kanselier Otto von Bismarck was bewust bezig met het uitlokken van een oorlog. Om de eenwording van Duitsland te realiseren moest Duitsland ten strijd gaan tegen Frankrijk. Bovendien zou het als goed propaganda overkomen in Europa dat Duitsland aangevallen word en zo op deze manier zijn macht ziet te verkrijgen. Daarom verandert hij het telegram van de Duitse Keizer Wilhelm I die hierin de Fransen op een offensieve toon beledigt. 19 juli verklaart Frankrijk de Oorlog.
De Fransen bezatten een redelijk klein leger van 400.000 man, waarvan de meesten veteranen waren van de verschillende oorlogen die Frankrijk vocht (Krim Oorlog, Frans-Oostenrijkse oorlog, Mexicaans keizerrijk). Ze bezatten verschillende lichte kanonnen en ook de voorloper van de mitrailleur. In Pruissen bestond het niet leger niet uit betaalde soldaten maar uit dienstplichtige die op jonge leeftijd in het leger moesten. Zo kwam Duitsland aan maar liefst 1.200.000 soldaten.
Oorspronkelijk was de doelstelling van Frankrijk om de zuidelijke Duitse staten tegen de Noordelijke bond van Pruissen op te zetten maar dit mislukte en deze sloten zich hierbij aan de Pruisische kant. Omdat het Duitse leger bovendien uit zoveel man bestond kon men op deze manier makkelijk de Fransen troepen omsingelen en van alle kanten aanvallen. Eenmaal opgang gekomen stoten de Duitse legereenheden van veldslag naar veldslag. Alhoewel ze veel manschappen verloren bracht het ze elke keer victorie. Deze manier van oorlog voeren zorgde ervoor dat dat na drie belangrijke veldslagen (van 6 tot 18 augustus) De Franse Maarschalk Bazaine opgesloten zat in de vesting van Metz samen met 200.000. Napoleon III kwam met Maarschalk Mac-Mahon om het fort te helpen maar dat zou helemaal anders lopen dan gedacht…
De Slag bij Sedan
Verdediging van Sedan
De slag was de laatste strijd en op het slagveld zou worden bepaald wie er gewonnen had. Wisten de Fransen deze slag te winnen en zou de oorlog voortduren, of zou Duitsland eindelijk door macht een unie worden? De slag vond plaats op de 1e en 2e van de maand september en zou leiden tot een conclusie van de oorlog of toch niet?
De oorlog duurde voort en de Duitse legermacht was bezig met een agressieve oorlog die ervoor zorgde dat de Franse legers stuk voor stuk werden omsingeld. Keizer Napoleon III zag dat het merendeel van de Fransen soldaten met Hoofd Maarschalk Bazaine vat zaten in Metz. Om het beleg op te lichten vertrok hij met 100.000 man samen met Maarschalk Mac-Mahon.
1 september vond de slag plaats. De Fransen begonnen met een stevige opmars maar werden door een groot Duits leger verrast dat net als alle vorige keren de Fransen probeerde in te sluiten. Op een cruciaal punt genaamd het dorpje La Moncelle zaggen de Fransen een kans om door te breken. Maar het Pruissische XI Corps was ze voor en viel de Franse Flank aan. Wat op het eerste gezicht een succes leek, bleef later niets meer van over.
Aan het eind van de dag verloren de Fransen 17.000 man tegen over een klein verlies van 2000 van de Pruissen. Napoleon III samen met het leger gaf zich over. Hij werd de krijgsgevangen van Bismarck en dat betekende ook dat Bazaine geen kans meer zag om zich vrij te vechten, enkel te capituleren. In een dag was het Franse leger verslagen en lag de weg naar Parijs open. Napoleon III moest na de oorlog in verbanning schap leven in Engeland waar hij op 9 Januari 1873 stierf.
Beleg van Parijs
Het beleg van Parijs: De Duitse Troepes zijn helemaal doorgestoten tot aan de Franse Hoofdstad! Bismarck heeft plaats genomen in het Versaille, maar ondertussen word er nog hevig gevochten in Frankrijk en elke dag worden er steeds meer nieuwe regimenten uit de grond gestampt.
Na de slag van Sedan is de hele Franse Leger top uit elkaar gevallen. In Parijs word er ondertussen een nieuwe staat uit geroepen. de 'Derde Republiek'. Er worden verschillende burger milities klaargestoomd voor de oorlog: 'Franc-Tireurs' die een guerilla oorlog voeren tegen Duitse aanvoerlinies. Ook worden er weer nieuwe regimenten gemaakt vanuit verschillende Franse provincies met als doel om naar Parijs te marcheren.
Parijs word omsingeld door het Duitse leger en er ontstaat een beleg van 4 maanden. Bismarck verklaart vervolgens het Nieuwe Duitse Rijk in het Palijs van Versaille. Omdat Duitsland geen andere weg uitziet moet het kiezen tussen de volgende twee punten: Het bombaderen van de stad en hopen dat deze zich dan overgeeft of een vrede uitroepen. op 28 januari word er voor de vrede gekozen omdat een bombardement tegen het moraal van de Duitse legertop inging. bovendien was dit dreigement genoeg om Parijs als eerst over te laten geven.
Na het beleg word de stad bestormd door reguliere Franse troepen van de regering wat het einde zou inluidden voor de Parijse commune. Bismarck kreeg op 10 maart een parade op de Champs Élysées. De oorlog was tot een einde gekomen.
Franse Propaganda van een heldhaftig verzet
Resultaat: De Vrede
De Bezette gebieden onder Duitse macht.
De strijd is gestreden en de oorlog voorbij. Op de champ-de-elysees paraderen Duitse soldaten die een triomftocht maken door de kern van hun overwonnen vijand: Frankrijk. Een totale vernedering voor Frankrijk die nu veel minder belangrijke rol in Europa heeft.
Dit hoofdstuk gaat over het verdrag van Frankfurt en het einde van de oorlog. In het verdrag werden de volgende punten besproken:
- Het beleg van Parijs dat was begonnen sinds 19 september was begonnen kon niet worden vol gehouden. De Franse Regering zag ook in dat de legers die door Leon Gambetta waren opgericht nooit zouden doorbreken. Bismarck bood aan het beleg te staken en tonen met voedsel te sturen inruil voor alle oostelijke verdedigingswerken. Dit betekende dat Parijs onbeschermd lag en zo makkelijk ingenomen kon worden.
- Frankrijk moest voor de oorlog een schuld terug betalen van 5 miljard franc. Tot die tijd zou het het noorden van Frankrijk onder Duitse Bezetting staan. Bovendien moesten ze de gebieden Lorraine en Elzas afstaan aan de Duitsers.
- Als grootste vernedering zouden de Duitse Soldaten een victorie parade mogen maken door Parijs. Daarnaast werd Wilhelm I gekroond tot Keizer van Fransen in het Paleis Versailles. Dit was het begin van een groot Duitsland. klik
De vereniging van Duitsland
De kroning van 'Keizer' Wilhelm I
De Nieuwe Duitse vlag kan uithangen. Duitsland is een unie geworden onder Keizer Wilhelm met grote dank aan Bismarck. De Duitse eenwording eindelijk gelukt en daarmee is Duitsland een van de machtigste landen op het vaste land. Nog nooit is er een oorlog op zo'n vlugge manier gevoerd als deze met zulke moderne tactieken. Lang leven Keizer Wilhelm I!
Duitsland heeft dus de oorlog gewonnen en is nu in Europa een van de grootste machten op het continent. Hoe kwam het dat ze de oorlog wonnen en welke gevolgen hadden deze?
De beste oorzaak die we kunnen noemen is de snelle oorlogsvoering van von Moltke. Je kunt het als een soort van voorloper van de ‘Blitzkrieg’ (Bliksemoorlog) van de tweede wereldoorlog noemen. Dankzij de industrialisatie kon met treinverkeer een groot leger vervoerd worden van Oostenrijk helemaal tot Frankrijk. In de oorlog hadden de geallieerde Duitse bond dus ook 460.000 tegenover de Fransen met 270.000 waarvan de soldaten in Frankrijk ook slecht gestuurd werden en te laat kwamen voor de strijd.
Een ander oorzaak die wij kunnen noemen die al eerder genoemd was is de grote mobilisatie met de dienstplicht in Duitsland die ervoor zorgde dat, alhoewel de Fransen een grotere bevolking hadden, meer soldaten beschikbaar hadden aan het begin van de oorlog. Ook kon Frankrijk geen bondgenoten vinden waardoor de druk op Duitsland regel recht op de Fransen afkwam. De winst die het Duitsland uiteindelijk zou opleveren was gigantisch en zou Frankrijk als macht van de wereld kaart verdringen.
Duitsland werd dus een keizerrijk en werd een van de machtigste staten op het vasteland. Dit had als keer punt dat de ‘balans van machten’ tot een eind kwam en alhoewel deze nog even door Bismarck werd beschermd, niet kon ontsnappen aan de Eerste wereldoorlog. Frankrijk ontwikkelde de revanche gedachten en zou uiteindelijk Elzas-Lotharingen terug krijgen na 50 jaar Duitse heerschappij
Verlies van Frankrijk
Beleg van Parijs
De tegenpartij heeft een harde klap opgevangen. Frankrijk is vernederd door hun nieuwe aartsrivaal Duitsland. Een nieuwe regering is afgekondigd maar of dat helpt? Zou Frankrijk ooit nog bovenkomen na deze oorlog en welke mentaliteit zou hierbij ontstaan na dat grote nationalisme?
Frankrijk lag na de oorlog erg slecht erbij. Niet alleen was er een hele grote schade aan materieel en mensen levens om maar niet te beginnen over de schuld die men aan Duitsland moest terugbetalen. Totaal vernederd door hun aartsrivaal moest Frankrijk alles machteloos toestaan wat Duitsland wou. Wat waren nou de gevolgen voor Frankrijk?
Een ding wat voor beide landen geld was dat het de oorzaak was voor de Eerste Wereldoorlog. Vanuit de Franse kant kwam dit door de ‘Revanche’ gedachten. Er werd veel geeist van Frankrijk en dat ging ten koste van hun trost en bovendien moesten ze een van hun belangrijkste industrie gebieden Ezlas-Lotharingen afgeven aan het Duitse keizerrijk. Er kwam een grote opstand tegen de regering die instemde met Duitsland genaamd de Parijse Commune maar deze werd keihard neergeslagen door de nieuwe regering in het Versailles (dat werd teruggegeven door Duitsland).Ook moest het Franse leger zich moderniseren vooral op het gebied van communicatie omdat die uiteindelijk rampzalig verliep wat vaak de slag koste bij de Fransen.
Frankrijk ging de geschiedenis vanaf dat moment verder in als een Republiek zonder ooit nog een koning the hebben. Pas na 50 jaar kon Frankrijk in de Eerste wereldoorlog hun wraak nemen dat ‘toevallig’ het verdrag van Versailles zou heten, de plek waar Duitsland een staat werd…
De Rol van Nederland
De rol van Nederland
Welke rol heeft Nederland gehad in dit conflict?
In deze paragraaf zal je lezen dat Nederland op militair gebied, hoewel ze zich er wel op voorbereidde, geen militaire rol heeft gespeeld in de Frans-Duitse Oorlog. Ook zal je lezen dat Nederland humanitaire hulp geboden aan zowel de Fransen als de Duitsers tijdens de oorlog.
Generaal Joannes Josephus van Mulken was ten tijde van de Frans-Duitse Oorlog de Nederlandse minister van Oorlog, tegenwoordig minister van Defensie. Omdat de Fransen en Duitsers ten strijde trokken tegen elkaar, was het de taak van Generaal Mulken om ervoor te zorgen dat Nederland niet weerloos tussen twee vuren zou zitten.
Daarom mobiliseerde hij het Nederlandse leger, oftewel hij bracht het leger in ‘staat van paraatheid’. Ook liet hij de Nieuwe Hollandse Waterlinie onder gedeeltelijk onder water zetten. De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een gebied dat vanaf de Zuiderzee (IJsselmeer) tot de Biesbosch loopt met de bedoeling het onder water te zetten wanneer oorlog dreigt.
De mobilisatie en het onder water zetten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie verliep echter zo slecht, dat Generaal van Mulken moest aftreden en dus geen minister van Oorlog meer was.
Nederland heeft zich alleen maar voorbereidt op een mogelijke dreiging maar heeft nooit meegevochten in de Frans-Duitse Oorlog. Wel heeft de ‘Nederlandsche Vereeniging tot het verleenen van hulp aan zieke en gewonde krijgslieden in tijd van oorlog’, de voorloper van ons Rode Kruis, veldhospitalen neergezet en hulpgoederen verdeeld aan beide zijden van het front.
Nederland heeft in de Frans-Duitse Oorlog dus geen militaire rol gespeeld maar heeft wel humanitaire hulp geboden aan zowel de Franse als de Duitse soldaten.
Invulopdracht
Maak de invulopdracht door het gebruik van de kennis die je al weet. Dit is namelijk een goede controle of je de tekst daadwerkelijk hebt begrepen!
Rol van Nederland
Belangrijkste personen
Wilhelm I
Otto von Bismarck
Leopold von Hohenzollern
Helmut von Moltke
Napoleon III
François Achille Bazaine
Patrice Mac-Mahon
Leon Gambetta
Johannes van Mulken
Documentaires
Hieronder deze kop staan enkele documentaires die jouw verbeelding over de Frans-Duitse Oorlog zullen helpen. Tenslotte: hoe vocht men in die tijd? Hoe zag men eruit?
SchoolTV
Hieronder staan enkele filmpjes van SchoolTV die te maken hebben met de Frans-Pruissische Oorlog.
SchoolTV: Frans-Duitse Oorlog
SchoolTV: Duitse Oorlogen in de 19e eeuw
Documentaire
Onderstaande is een documentaire van een Amerikaanse film bedrijf dat gaat over de Frans-Pruissische Oorlog. De film is in het Engels, hopelijk kun je het verstaan!
Documentaire Frans-Duitse oorlog: deel 1
Documentaire Frans-Duitse oorlog: deel 2
Documentaire Frans-Duitse oorlog: deel 3
Documentarie Frans-Duitse oorlog: deel 4
Diagnostische toets
Onder deze kop vind je enkele toetsen waarmee je kan oefenen. Heb je de website goed doorgelezen of heb je misschien moeite met een paragraaf? Dan kan je een van de D-toetsen doen op de website en zelf bekijken of je de tekst goed kent.
Kennisquiz
Nu is het de bedoeling dat je de kennisquiz maakt om te controleren of je de tekst écht begrepen hebt. Veel succes!
Kennistoets
Kennis toets
