Webquest
Het Kind in de Gouden Eeuw 15 vragen ter voorbereiding op eindexamen Kunst Algemeen Havo/Vwo Samengesteld door Larsia Braakman & Sanne Jet Warnaar. Deeltijd 2 regulier, 18 juni 2009 eindopdracht van de vakken Kunstgeschiedenis, Cultuurgeschiedenis & Vakdidactiek
?
1. Inleiding
In een aantal opzichten zou je de levens van kinderen en jongeren uit de 17e eeuw kunnen vergelijken met die van nu.
Ouders waren net als nu betrokken opvoeders en veel kinderen gingen naar school. De omstandigheden waarin zij opgroeide waren echter wel heel verschillend. Kindersterfte was ondanks de groeiende welvaart in de Gouden Eeuw hoog. Het grote verschil tussen rijk en arm en het geloof bepaalde voor een groot deel de levens van de mensen.
Op naar de kindertijd van de Gouden Eeuw! Veel succes!!
2. Taak
Vraag 1.(2p)
Vandaag de dag weten we relatief veel over kinderen en opvoeding in de Gouden Eeuw. Voor kunsthistorici en pedagogen zijn twee bronnen van groot belang geweest. Noem deze 2 bronnen en verklaar je antwoord.
?
Afbeelding 1. Familieportret, schilder anoniem, 1650. Plus een detail uit het schilderij
Vraag 2.(1p).
Op dit schilderij leest de moeder van het gezin voor uit een boek. Kunsthistorici hebben vastgesteld dat hier om Houwelick van de schrijver Jacob Cats gaat. De schrijver werd ook wel Vadertje Cats genoemd. Waarom?
?
Afbeelding 2. Spelende kinderen op een marktplein, prent van Adriaen van de Venne, uit Houwelick van Jacob Cats.
tekstbron 1. Tekstfragment uit Houwelick van Jacob Cats.
|
‘De wereld en haar gans (hele) gestel, (gesteldheid).
(En) is maar enkel kinderspel;
Gij zult vernemen op de straat,
Hoe dat de ganse (gehele) wereld gaat,
(….).
|
Vraag 3. (2p)Bekijk de prent op afbeelding 2 en lees tekstbron 1.
In de 17e eeuw wordt het kinderspel veel afgebeeld. Deze prent illustreert een lang gedicht.
In tekstbron 1 worden de eerste regels weergegeven. De schrijver koppelt in het gedicht allerlei kinderspelletjes aan volwassen eigenschappen en wijsheden.
De hoepel verbindt hij bijvoorbeeld met het verloop van het mensenleven en een hoog in de lucht zwevende vlieger staat voor hoogmoed.
Leg aan de hand van de tekst en de prent uit welke functie de spelende kinderen hebben en wat Jacob Cats wil overbrengen.
?
Afbeelding 3. Jan Steen, Het vrolijke huisgezin 1668 110,5 x 141 cm Rijksmuseum, Amsterdam
|
Dit schilderij is een uitbeelding van het spreekwoord “Soo d'Ouden Songen, soo Pypen de Jongen”. Het staat geschreven op het papier aan de schouw.
|
In de 17e eeuw wordt de letter y uitgesproken als ie en als ij.
Vraag 4.(3p).Bekijk afbeelding 3.
Verklaar het spreekwoord aan de hand van het schilderij en geef 2 voorbeelden waaraan je dit kunt aflezen.
?
Afbeelding 4. Pieter de Hooch, De moeder, ca. 1661-1663
Vraag 5.(1p) Bekijk afbeelding 4.
Schilderijen uit de 17e worden onderverdeeld in verschillende categorieën. Onder welke categorie zou je dit schilderij plaatsen? Verklaar je antwoord.
?
Afbeelding 5. Frans Hals, Catherina Hooft en haar min, ca 1620.
Tekstbron 2. Catharina Hooft (1618-1691)
|
De eerste “vrouwe van Soestdijk” werd door haar ouders beschouwd als een wonderkind. Haar moeder was al eenenveertig jaar en had de hoop op kinderen opgegeven toen ze in 1618 een dochtertje baarde: Catharina Hooft. De trotse ouders lieten haar door de Haarlemse schilder, Frans Hals portretteren, waardoor ze wereldberoemd is geworden. Catharina zit lachend op de arm van haar min in een jurkje van goudbrokaat met een kanten muts en manchetten. In haar handje houdt ze een zilveren rammelaar met belletjes vast (…..)
|
Min betekent voedster/verzorgster.
Vraag 6.(2p).
Beschrijf aan de hand van de voorstelling de relatie tussen de twee afgebeelde personen. Geef twee voorbeelden en beargumenteer je antwoord.
?
Afbeelding 6. Frans Hals, afbeelding 7. Cornelis de Vos
Vraag 7.(3p)
Deze schilderijen zijn beide geschilderd in de 17e eeuw. Afbeelding 6 door de schilder Frans Hals en afbeelding 7 door Cornelis de Vos.
Vergelijk beide schilderijen en noem per schilderij 2 aspecten van vormgeving en 1 aspect van materiaalhantering. Licht je antwoord toe.
,Tekstbron 3. Gedicht: Kinder-lijck. (Joost van den Vondel 1587-1679).
|
Constantijnt je, ’t zaligh kijntje
Cherubijnt je, van om hoogh,
D’ydelheden, hier beneden,
Vitlacht met een lodderoogh.
Moeder, zeit hy, waarom schreit ghy? Waarom greit ghy, op mijn lijck?
Boven leef ick, boven zweef ick,
Engeltje van ’t hemelrijck:
En ick blinck’ er, en ick drincker
’t Geen de schincker alles goets Schenckt de zielen, die daar krielen,
Dertel van veel overvloets.
Leer dan reizen met gepeizen
Naar pallaizen, uit het slick
Dezer werrelt, die zoo dwerrelt.
Eeuwigh gaat voor oogenblick
|
Constantijntje, het kindje in de hemel, engeltje van omhoog
Die de leegheid van het leven, hier beneden, uitlacht met een vriendelijk oog.
‘Moeder,’ zei hij, ‘waarom schrei jij?Waarom kerm je, over mijn lijk?
Boven leef ik, boven zweef ik,
Als engeltje van het hemelrijk.’
En ik blink er, en ik drink er
Wat de schenker van al wat goed is aan de zielen schenkt die daar krioelen,
Dartel van veel overvloed.
Leer dan in gedachten reizen
Naar paleizen, uit het slijk
van deze wereld, die zo verwarrend is.
De eeuwigheid overtreft het ogenblik.
|
Vraag 8.(1p). Lees tekstbron 3.
De titel heeft 2 betekenissen. Welke betekenissen zijn dit?
Vraag 9.(1p). Lees tekstbron3
Wie is er aan het woord in de tweede en derde regel?
Tekstbron 4 Tears in Heaven, Eric Clapton, 1992
|
Would you know my name
If I saw you in heaven?
Would it be the same
If I saw you in heaven?
I must be strong
And carry on,
'Cause I know I don't belong
Here in heaven.
Would you hold my hand
If I saw you in heaven?
Would you help me stand
If I saw you in heaven?
I'll find my way
Through night and day,
'Cause I know I just can't stay
Here in heaven.
Time can bring you down,
Time can bend your knees.
Time can break your heart,
Have you begging please, begging please.
Beyond the door,
There's peace I'm sure,
And I know there'll be no more
Tears in heaven.
Would you know my name
If I saw you in heaven?
Would it be the same
If I saw you in heaven?
I must be strong
And carry on,
'Cause I know I don't belong
Here in heaven
|
Zou je m'n naam nog weten
Als ik je in de hemel zag?
Zou het nog hetzelfde zijn
Als ik je in de hemel zag?
Ik moet me sterk houden
En voortgaan
Want ik weet dat ik niet
In deze hemel hoor.
Zou je m'n hand vasthouden
Als ik je in de hemel zag?
Zou je me helpen op te staan
Als ik je in de hemel zag?
Ik zal mijn weg vinden
Door de dag en de nacht
Want ik weet dat ik in de hemel gewoon niet kan blijven
Hier in de hemel
Tijd kan je vernietigen
Tijd kan je door je knieën laten gaan
Tijd kan je hart breken
Ik heb je horen smeken, altublieft smeken alstublieft
Achter de deur
Ik ben zeker dat er vrede is
En ik weet
Dat er geen traantjes meer zijn in de hemel
Zou je m'n naam weten
Als ik je in de hemel zag?
Zou het nog hetzelfde zijn
Als ik je in de hemel zag?
Ik moet sterk zijn
En voortgaan
Want ik weet dat ik niet hoor
In de hemel
|
Vraag 10.(2p). Er zijn overeenkomsten tussen tekst bron 3 en 4. Noem 2 van deze overeenkomsten en licht deze nader toe. Ook is er een verschil tussen beide teksten. Noem dit verschil.
Tekstbron 5.?
Krantenarchief, 10 maart 2007, Henny de Lange
Publiekslieveling ’Doodsbed van een kind’ terug in Gouda
In de 17de eeuw was in Nederland nog sprake van massale kindersterfte. Meer dan de helft van de kinderen haalde het vijfde jaar niet. Dat de ouders daarom zouden proberen zich niet aan hun kinderen te hechten, zoals wel wordt beweerd, wordt weerlegd door de talrijke portretten en ook literaire uitingen over overleden kinderen. Hiervan mag ’Doodsbed van een kind’ welhaast een icoon worden genoemd.(…)
?
Vraag 11.(2p). Lees tekstbron 5 en bekijk de afbeelding.
Op welke wijze benadrukt de schilder dat het hier om een afbeelding van een gestorven kind gaat? Geef 3 voorbeelden.
?
Afbeelding 8.
Vraag 12.(3p). Bekijk de afbeeldingen en lees de begeleidende teksten.
Schilderij 17e eeuw, Jacob Gerritsz Cuyp (links)
Matthijs Pompe, vrijheer van Slingelandt en Capelle, heer van Dordtsmonde tevens vader van de jongen op het schilderij, was maar wat trots op het bezit van zijn landgoederen en natuurlijk ook op zijn zoon. Door aankoop van deze landgoederen had hij jachtrechten. Een voorrecht dat in die tijd eigenlijk alleen voor de adel was voorbehouden. Hij liet zijn zoon afbeelden als een jagende jongen, met jachthond en valk met op de achtergrond het landgoed.
Foto 21e eeuw, Victor Bergen Henegouwen (rechts) Voor Nicolette van Dam, de dame op de foto, is het belangrijk omgezien te worden. Ze komt graag opvallend op de foto, zodat de kans groot is dat de media gebruik gaat maken van haar foto. Dit is belangrijk voor haar carrière. Nicolette staat als look-a-like van glamour celebrity Paris Hilton afgebeeld.
Tijdens een expositie in 2008 plaatste de maker van de foto, kunstenaar Victor Bergen Henegouwen, zijn foto naast die van het schilderij uit de 17e eeuw van de schilder Jacob Gerritsz Cuyp.
Je zou kunnen zeggen dat de jongen op het schilderij er voor die tijd ook heel ‘glamorous’ of in ieder geval er super sjiek en opvallend uit ziet.
Noem 2 overeenkomsten tussen beide afbeeldingen. Noem daarnaast de motivatie van Van Bergen Henegouwen om beiden afbeeldingen naast elkaar te exposeren.
?
afbeelding 9. Jan Victors,(….), ca.1657
Tekstbron 6
(…).Buitenlanders keken met bewondering naar de Nederlandse armenzorg, waartoe armenweeshuizen ook behoorden.
De Engelsman William Temple schreef in 1673 in zijn typering van het Nederlandse volkskarakter: ‘Liefdadigheid lijkt een nationale deugd te zijn. Armenzorg, inclusief wezenzorg dus, behoorde tot de drie hoofduitgaven van de overheid, samen met het onderhouden van de kerkgebouwen en de landsverdediging. (….).
Vraag 13.(2p).
Verklaar waarom de bovengenoemde tekst van toepassing is op de afbeelding. Noem twee aspecten van de voorstelling die dit benadrukken.
?
Afbeelding 10 . Jan Steen, De dorpsschool, ca 1670-1672.
Vraag 14.(2p). Bekijk afbeelding 10.
Dit is een mogelijk voorbeeld van een dorpschool uit de 17e eeuw. Relatief veel kinderen gingen in de Gouden Eeuw naar school en het analfabetisme was redelijk laag. Er zijn hiervoor twee belangrijke redenen. Geef deze twee redenen en licht deze toe.
Vraag 15.(2p). Lees tekstbron 7
Tekstbron 7
(….) In het traditionele gezin zouden ouders onverschillig, ja zelfs vijandig hebben gestaan tegenover hun kroost. De ‘mythe’ van de moederliefde zou nog moeten worden uitgevonden.
In bovenstaande tekst schetst Kunsthistoricus, Jan Baptiste Bedaux de wijze waarop een aantal buitenlandse kunsthistorici de relatie van Nederlandse ouders ten opzichte van hun kinderen in de 17e eeuw beschrijven.
Is dit ‘verkeerde’ beeld wel juist? Beargumenteer aan de hand van de bronteksten(1 t/m 7) en afbeeldingen (1 t/m 10) over ‘kinderen en opvoeding in de 17e eeuw’ of dit ‘verkeerde’ beeld juist of onjuist is en geef twee argumenten waarom.
?
3. Werkwijze
De leerling moet met de aanwijzingen zoals hieronder vermeld te werk gaan.
Per vraag staat tussen aanhalingstekens het maximaal aantal punten aangegeven dat bij juiste beantwoording van de vraag wordt toegekend.
In totaal zijn er 15 vragen, je hebt hiervoor een uur de tijd.
Onder de knop “Taak” staan alle vragen, tekstbronnen en afbeeldingen vermeld.
Onder de knop “Bronnen”, staan de door ons geraadpleegde bronnen waaronder boeken, internet en kranten vermeld.
Succes?
4. Bronnen
Bronvermeldingen
afbeeldingen:
1. Familieportret, schilder anoniem, 1650. Plus een detail uit het schilderij
2. Spelende kinderen op een marktplein, prent van Adriaen van de Venne, uit Houwelick van Jacob Cats.
3. Jan Steen, Het vrolijke huisgezin 1668 110,5 x 141 cm Rijksmuseum, Amsterdam
4. Pieter de Hooch, De moeder, ca. 1661-1663
5. Frans Hals, Catherina Hooft en haar min, ca 1620.
6. Frans Hals
7.Cornelis de Vos
8. Jacob Gerritsz Cuyp, Michiel Pompe van Slingelandt, ca. 1649
9. Jan Victors,Het kleden der wezen in het diaconieweeshuis, ca.1657
10. Jan Steen, De dorpsschool, ca 1670-1672
Literatuur:
tekstbron 1 Tekstfragment uit Houwelick van Jacob Cats
tekstbron 2 Catharina Hooft (1618-1691)
tekstbron 3.Gedicht: Kinder-lijck. (Joost van den Vondel 1587-1679).
tekstbron 4 songtekst: Tears in Heaven, Eric Clapton, 1992
tekstbron 5 Krantenarchief, 10 maart 2007, Henny de Lange
tekstbron 6 Verlangen naar opvoeden, Jeroen J.H.Dekker (blz. 177).
tekstbron 7 Kunsthistoricus, Jan Baptiste Bedaux
Boeken:
N.Noordelvliet, Nederland in de gouden eeuw, waanders uitgevers, rijksmuseum, Amsterdam, 1999
R.Ekkart, q.Buvelot, holanders in beeld, portretten uit de gouden eeuw, koninklijk kabinet c=van schilderijen, mauritshuis, den haag, 2007
K.Laarman, het Noord-Nederlands familie portret in de 1e helft van de 17e eeuw,
J.J.H.Dekker, het verlangen naar opvoeden, uitgeverij Bert bakker, Amsterdam, 2006
H. Peeters, l dresen-coenders, vijf eeuwen gezinsleven, Sun, Nijmegen, 1988
Koninklijk kabinet c=van schilderijen, mauritshuis, den haag, kinderen, uitgeverij waanders, Zwolle, 2007
Sneller, A., B. Thijs, Jacob Cats, Huwelijk, Amsterdam, 1993
Bedeaux, J.B., en R. Ekkart, Kinderen op hun mooist: het kinderportret in de Nederlanden 1500-1700, Ghent and Amsterdam, 2000
Beliën, H.M., e.a, Een Hollands groepsportret, Amsterdam, 2005
Jongh, E. de, Portretten van echt en trouw. Huwelijk en gezin in de Nederlandse kunst van de zeventiende eeuw, Zwolle, 1986
Laarman, F., Families in beeld. De ontwikkeling van het Noord-Nederlandse familieportret in de eerste helft van de zeventiende eeuw, Hilversum, 2002
Tent. Cat. Den Haag, Mauritshuis, Hollanders in beeld, portretten uit de Gouden Eeuw, Den Haag, 2007
Tent. Cat. Rotterdam, Boymans van Beuningen, Zinnen en minnen, schilders van het dagelijks leven in de 17de eeuw, Rotterdam, 2004
Internet:
http://www.bergen-henegouwen.com/news/
http://www.mauritshuis.nl/index.aspx?ChapterID=3319&ContentID=26629
http://www.historisch-toerisme-bureau.nl/artikelen/vrouwenvansoestdijk
http://songteksten.net/translation/82/3321/eric-clapton/tears-in-heaven.html
http://www.20eeuwennederland.nl/themas/bouwkunst/hollands%20classicisme/841.html
http://www.dbnl.org/tekst/mart039holl01_01/mart039holl01_01_0002.htm
http://www.paulmertz.nl/toen/mauritshuis.html
http://www.historischekringbussum.nl/gvb/gvb0418aa_500.jpg
http://www.rijksmuseum.nl/images/aria/sk/z/sk-c-229.z?leftcoulisse
?
5. Beoordeling
6. Terugblik
Einddoelen Kunst Algemeen, subdomein: Burgercultuur in de 17e Eeuw.
Onderwerp: Het Kind en opvoeding in de Gouden Eeuw.
De kandidaat kan de eindtermen van domein A en B toepassen op het hoofdthema, ‘Het Kind en opvoeding in de Gouden Eeuw’.
Het hoofdthema is onderverdeeld in de volgende subthema’s;
Kunst en religie, levensbeschouwing:
Religie, moraal en welvaart beïnvloeden en bepaalden voor een groot deel het leven en de opvoeding van kinderen in de Gouden Eeuw.
-De kandidaat kan aan de hand van verschillende bronnen en werkwijzen blijk geven van kennis omtrent deze subthema’s.
Beeldcultuur:
De rijke beeldcultuur van de 17e eeuw is een belangrijke informatiebron voor pedagogen en kunsthistorici.
-De kandidaat kan verschillende beeldbronnen herkennen en verklaren.
-De kandidaat kan aan de hand van verschillende beeldbronnen overeenkomsten en verschillen benoemen en beargumenteren.
-De kandidaat kan termen en begrippen hanteren die van toepassing zijn op beeldenbronnen.
Literatuur:
Vanwege het geloof en de sterk moralistische denkwijze in de 17e eeuw verschenen veel traktaten over kinderen en opvoeding in de 17e eeuw.
-De kandidaat kan verschillende tekstbronnen verklaren, en beargumenteren.
Beeldcultuur en literatuur:
-De leerling kan tekst- en beeldbronnen verklaren, vergelijken en op adequate wijze hanteren.
-De leerling kan tekst- en beeldbronnen uit de 17e eeuw en de 21e eeuw met elkaar vergelijken en op adequate hanteren en tevens beargumenteren.
?
7. Docentpagina
- Taal van de website:
- Nederlands
- Trefwoorden:
- kind gouden eeuw goudkunst opvoeding portret
- Opbrengst van de webquest:
- 7
- Extra benodigde materialen:
- nvt
- Webquestmakers:
- Larsia Braakman & Sanne Jet Warnaar
Deze WebQuest is goed te gebruiken bij:
- Methode:
- nvt
- Hoofdstuk / Les:
- Kunst(Algemeen)
Zie kopje "bronnen", hieronder staan onze geraadpleegde bronnen.(boeken, afbeeldingen en internet)
Bij deze webquest word een los antwoord model meegeleverd
Voor het berekenen van het cijfer hebben we het volgende normering gebruikt:
Het maximale aantal punten dat behaald kan worden is 27 punten. De behaalde punten worden door 3 gedeeld. Bij de uitkomst wordt 1 opgeteld om op het daadwerkelijke cijfer uit te komen.
Voorbeeld:
27 behaalde punten gedeeld door 3 = 9 + 1 = 10 als eindcijfer
16 behaalde punten gedeeld door 3 = 5.33 + 1 = 6.33 afgerond een 6 als eindcijfer?
