Vraag 1.(2p)
Vandaag de dag weten we relatief veel over kinderen en opvoeding in de Gouden Eeuw. Voor kunsthistorici en pedagogen zijn twee bronnen van groot belang geweest. Noem deze 2 bronnen en verklaar je antwoord.
?

Afbeelding 1. Familieportret, schilder anoniem, 1650. Plus een detail uit het schilderij
Vraag 2.(1p).
Op dit schilderij leest de moeder van het gezin voor uit een boek. Kunsthistorici hebben vastgesteld dat hier om Houwelick van de schrijver Jacob Cats gaat. De schrijver werd ook wel Vadertje Cats genoemd. Waarom?
?

Afbeelding 2. Spelende kinderen op een marktplein, prent van Adriaen van de Venne, uit Houwelick van Jacob Cats.
tekstbron 1. Tekstfragment uit Houwelick van Jacob Cats.
|
‘De wereld en haar gans (hele) gestel, (gesteldheid). (En) is maar enkel kinderspel; Gij zult vernemen op de straat, Hoe dat de ganse (gehele) wereld gaat, (….).
|
Vraag 3. (2p)Bekijk de prent op afbeelding 2 en lees tekstbron 1.
In de 17e eeuw wordt het kinderspel veel afgebeeld. Deze prent illustreert een lang gedicht.
In tekstbron 1 worden de eerste regels weergegeven. De schrijver koppelt in het gedicht allerlei kinderspelletjes aan volwassen eigenschappen en wijsheden.
De hoepel verbindt hij bijvoorbeeld met het verloop van het mensenleven en een hoog in de lucht zwevende vlieger staat voor hoogmoed.
Leg aan de hand van de tekst en de prent uit welke functie de spelende kinderen hebben en wat Jacob Cats wil overbrengen.
?

Afbeelding 3. Jan Steen, Het vrolijke huisgezin 1668 110,5 x 141 cm Rijksmuseum, Amsterdam
|
Dit schilderij is een uitbeelding van het spreekwoord “Soo d'Ouden Songen, soo Pypen de Jongen”. Het staat geschreven op het papier aan de schouw.
|
In de 17e eeuw wordt de letter y uitgesproken als ie en als ij.
Vraag 4.(3p).Bekijk afbeelding 3.
Verklaar het spreekwoord aan de hand van het schilderij en geef 2 voorbeelden waaraan je dit kunt aflezen.
?

Afbeelding 4. Pieter de Hooch, De moeder, ca. 1661-1663
Vraag 5.(1p) Bekijk afbeelding 4.
Schilderijen uit de 17e worden onderverdeeld in verschillende categorieën. Onder welke categorie zou je dit schilderij plaatsen? Verklaar je antwoord.
?

Afbeelding 5. Frans Hals, Catherina Hooft en haar min, ca 1620.
Tekstbron 2. Catharina Hooft (1618-1691)
|
De eerste “vrouwe van Soestdijk” werd door haar ouders beschouwd als een wonderkind. Haar moeder was al eenenveertig jaar en had de hoop op kinderen opgegeven toen ze in 1618 een dochtertje baarde: Catharina Hooft. De trotse ouders lieten haar door de Haarlemse schilder, Frans Hals portretteren, waardoor ze wereldberoemd is geworden. Catharina zit lachend op de arm van haar min in een jurkje van goudbrokaat met een kanten muts en manchetten. In haar handje houdt ze een zilveren rammelaar met belletjes vast (…..)
|
Min betekent voedster/verzorgster.
Vraag 6.(2p).
Beschrijf aan de hand van de voorstelling de relatie tussen de twee afgebeelde personen. Geef twee voorbeelden en beargumenteer je antwoord.
?


Afbeelding 6. Frans Hals, afbeelding 7. Cornelis de Vos
Vraag 7.(3p)
Deze schilderijen zijn beide geschilderd in de 17e eeuw. Afbeelding 6 door de schilder Frans Hals en afbeelding 7 door Cornelis de Vos.
Vergelijk beide schilderijen en noem per schilderij 2 aspecten van vormgeving en 1 aspect van materiaalhantering. Licht je antwoord toe.
,Tekstbron 3. Gedicht: Kinder-lijck. (Joost van den Vondel 1587-1679).
|
Constantijnt je, ’t zaligh kijntje
D’ydelheden, hier beneden,
Moeder, zeit hy, waarom schreit ghy? Waarom greit ghy, op mijn lijck?
Eeuwigh gaat voor oogenblick |
Constantijntje, het kindje in de hemel, engeltje van omhoog
Die de leegheid van het leven, hier beneden, uitlacht met een vriendelijk oog.
‘Moeder,’ zei hij, ‘waarom schrei jij?Waarom kerm je, over mijn lijk?
Boven leef ik, boven zweef ik, Als engeltje van het hemelrijk.’ En ik blink er, en ik drink er Wat de schenker van al wat goed is aan de zielen schenkt die daar krioelen,
Dartel van veel overvloed. Leer dan in gedachten reizen Naar paleizen, uit het slijk van deze wereld, die zo verwarrend is. De eeuwigheid overtreft het ogenblik.
|
Vraag 8.(1p). Lees tekstbron 3.
De titel heeft 2 betekenissen. Welke betekenissen zijn dit?
Vraag 9.(1p). Lees tekstbron3
Wie is er aan het woord in de tweede en derde regel?
Tekstbron 4 Tears in Heaven, Eric Clapton, 1992
|
Would you know my name
Time can bring you down,
Beyond the door, Would you know my name I must be strong
|
Zou je m'n naam nog weten
Ik moet sterk zijn
|
Vraag 10.(2p). Er zijn overeenkomsten tussen tekst bron 3 en 4. Noem 2 van deze overeenkomsten en licht deze nader toe. Ook is er een verschil tussen beide teksten. Noem dit verschil.
Tekstbron 5.?
Krantenarchief, 10 maart 2007, Henny de Lange
Publiekslieveling ’Doodsbed van een kind’ terug in Gouda
In de 17de eeuw was in Nederland nog sprake van massale kindersterfte. Meer dan de helft van de kinderen haalde het vijfde jaar niet. Dat de ouders daarom zouden proberen zich niet aan hun kinderen te hechten, zoals wel wordt beweerd, wordt weerlegd door de talrijke portretten en ook literaire uitingen over overleden kinderen. Hiervan mag ’Doodsbed van een kind’ welhaast een icoon worden genoemd.(…)
?

Vraag 11.(2p). Lees tekstbron 5 en bekijk de afbeelding.
Op welke wijze benadrukt de schilder dat het hier om een afbeelding van een gestorven kind gaat? Geef 3 voorbeelden.
?

Afbeelding 8.
Vraag 12.(3p). Bekijk de afbeeldingen en lees de begeleidende teksten.
Schilderij 17e eeuw, Jacob Gerritsz Cuyp (links)
Matthijs Pompe, vrijheer van Slingelandt en Capelle, heer van Dordtsmonde tevens vader van de jongen op het schilderij, was maar wat trots op het bezit van zijn landgoederen en natuurlijk ook op zijn zoon. Door aankoop van deze landgoederen had hij jachtrechten. Een voorrecht dat in die tijd eigenlijk alleen voor de adel was voorbehouden. Hij liet zijn zoon afbeelden als een jagende jongen, met jachthond en valk met op de achtergrond het landgoed.
Foto 21e eeuw, Victor Bergen Henegouwen (rechts) Voor Nicolette van Dam, de dame op de foto, is het belangrijk omgezien te worden. Ze komt graag opvallend op de foto, zodat de kans groot is dat de media gebruik gaat maken van haar foto. Dit is belangrijk voor haar carrière. Nicolette staat als look-a-like van glamour celebrity Paris Hilton afgebeeld.
Tijdens een expositie in 2008 plaatste de maker van de foto, kunstenaar Victor Bergen Henegouwen, zijn foto naast die van het schilderij uit de 17e eeuw van de schilder Jacob Gerritsz Cuyp.
Je zou kunnen zeggen dat de jongen op het schilderij er voor die tijd ook heel ‘glamorous’ of in ieder geval er super sjiek en opvallend uit ziet.
Noem 2 overeenkomsten tussen beide afbeeldingen. Noem daarnaast de motivatie van Van Bergen Henegouwen om beiden afbeeldingen naast elkaar te exposeren.
?

afbeelding 9. Jan Victors,(….), ca.1657
Tekstbron 6
(…).Buitenlanders keken met bewondering naar de Nederlandse armenzorg, waartoe armenweeshuizen ook behoorden.
De Engelsman William Temple schreef in 1673 in zijn typering van het Nederlandse volkskarakter: ‘Liefdadigheid lijkt een nationale deugd te zijn. Armenzorg, inclusief wezenzorg dus, behoorde tot de drie hoofduitgaven van de overheid, samen met het onderhouden van de kerkgebouwen en de landsverdediging. (….).
Vraag 13.(2p).
Verklaar waarom de bovengenoemde tekst van toepassing is op de afbeelding. Noem twee aspecten van de voorstelling die dit benadrukken.
?

Afbeelding 10 . Jan Steen, De dorpsschool, ca 1670-1672.
Vraag 14.(2p). Bekijk afbeelding 10.
Dit is een mogelijk voorbeeld van een dorpschool uit de 17e eeuw. Relatief veel kinderen gingen in de Gouden Eeuw naar school en het analfabetisme was redelijk laag. Er zijn hiervoor twee belangrijke redenen. Geef deze twee redenen en licht deze toe.
Vraag 15.(2p). Lees tekstbron 7
Tekstbron 7
(….) In het traditionele gezin zouden ouders onverschillig, ja zelfs vijandig hebben gestaan tegenover hun kroost. De ‘mythe’ van de moederliefde zou nog moeten worden uitgevonden.
In bovenstaande tekst schetst Kunsthistoricus, Jan Baptiste Bedaux de wijze waarop een aantal buitenlandse kunsthistorici de relatie van Nederlandse ouders ten opzichte van hun kinderen in de 17e eeuw beschrijven.
Is dit ‘verkeerde’ beeld wel juist? Beargumenteer aan de hand van de bronteksten(1 t/m 7) en afbeeldingen (1 t/m 10) over ‘kinderen en opvoeding in de 17e eeuw’ of dit ‘verkeerde’ beeld juist of onjuist is en geef twee argumenten waarom.
?