Startpagina
In dit project leer je ordenen. Het ordenen van organismen. Je leert welke organismen 'familie' van elkaar zijn en waarom dat zo is.
Het project doe je zo:
- eerst ga je het werkboek invullen. Je gebruikt hiervoor het kopje 'Theorie ordening'. De rijken van de bacterien en de schimmels slaan we over: deze heb je al aan het begin van het jaar gehad.
- na het werkboekje ga je de eindopdracht maken. In deze opdracht ga je zelf een schema maken om organismen mee te ordenen.
Veel plezier !
Theorie ordening
Achtergrondinformatie
Bacteriën
Er zijn veel organismen die je niet met het blote oog kunt zien. Ze worden micro-organismen genoemd. Van sommige kun je behoorlijk ziek worden. Het is dan ook belangrijk dat deze niet in je lichaam komen.
Bacteriën
Een bacterie is maar één cel groot en heeft geen celkern. Ze zijn zo klein, dat ze nog net met de lichtmicroscoop te zien zijn. Ze zien er uit als kleine bolletjes, staafjes of spiraaltjes.
Voorkomen
Ze komen overal voor: op tafel, toilet, kleding, huid... noem maar op. De meeste zijn niet schadelijk. Maar van sommige kun je doodziek worden. De MRSA bacterie bijvoorbeeld. Dit is de beruchte ziekenhuis bacterie. Om te voorkomen dat deze verspreid wordt, wordt in het ziekenhuis alles goed schoongemaakt.
Vermenigvuldigen
Er zijn geen mannelijke en vrouwelijke bacteriën nodig om nieuwe te krijgen. Een bacterie deelt zich gewoon in tweeën. En dat gaat razendsnel. Als je begint met één bacterie, dan kunnen er na een halve dag al miljarden zijn. Melk die buiten de koelkast wordt bewaard, kan dan ook al binnen elke uren zuur zijn.
Penicilline
Tegen bacterieziektes wordt antibiotica gebruikt. Dit medicijn bevat penicilline, een stofje dat gemaakt door is schimmels. Penicilline doodt de bacteriën.
Nuttig
Er zijn ook nuttige bacteriën. In de natuur zorgen ze ervoor dat dode planten en dieren afgebroken worden. Maar ook bij de bereiding van voedsel worden bacteriën gebruikt. Denk maar aan yoghurt en zuurkool.
Schimmels
Schimmels
Schimmels kunnen één cel groot zijn. Maar er zijn ook schimmels, zoals paddenstoelen, die uit heel veel cellen bestaan. Schimmels hebben wel celkernen.
Verborgen
Wanneer je een paddenstoel ziet, zie je maar een klein deel van het organisme. Het grootste deel bevindt zich in de grond. Vanuit de steel groeien namelijk heel veel draden de bodem in. Op een beschimmelde boterham of kaas zie je dus ook maar een klein deel van de schimmel. De draden zitten in het brood of de kaas.
Diarree
Als je voedsel eet dat bedorven is, kun je diarree krijgen. Voetschimmel kan huidinfecties veroorzaken.
Nuttig
Bepaalde soorten schimmels worden gebruikt om Franse kaasjes te maken. Ook om brood en bier te maken wordt een schimmel gebruikt: gist. En net als bacteriën ruimen schimmels in de natuur dode planten en dieren op.
Gewervelde dieren
Gewervelde dieren
Kun je indelen in vijf groepen
Wervelkolom
Het dierenrijk kun je verdelen in twee grote groepen. Deze twee groepen verschillen in een opzicht heel erg van elkaar. De eerste groep noem je gewervelde dieren. De naam dankt deze groep aan de botten in de rug, de wervels. De wervels vormen samen de wervelkolom.
De andere groep noemen we de ongewervelde dieren. Ze worden ook wel lagere dieren genoemd. Deze dieren hebben geen wervelkolom of wervels.
Onderverdelen
De afdeling gewervelden kun je verdelen in vijf groepen:
Groepen
|
Kenmerken |
Voorbeelden
|
| Vissen |
- De huid is bedekt met slijm en schubben
- Koudbloedig
- Ademhaling d.m.v. kieuwen
- Eieren zonder schaal
- Leven in het water
|
|
| Amfibieën |
- De huid is bedekt met slijm
- Koudbloedig
- Ademhaling eerst met kieuwen en de huid, later met longen en via de huid
- Eieren zonder schaal
- Leven in het water en op het land
|
|
| Reptielen |
- De huid is bedekt met droge schubben
- Koudbloedig
- Ademhaling d.m.v. longen
- Eieren met leerachtige schaal
- Leven op het land (soms ook in het water)
|
- slang
- hagedis
- schilpad
- varaan
|
| Vogels |
- De huid is bedekt met veren
- Warmbloedig
- Ademhaling d.m.v. longen
- Eieren met kalkschaal
- Leven op het land en in de lucht (soms in water)
|
- mus
- struisvogel
- buizerd
- pinguïn
|
| Zoogdieren |
- De huid is bedekt met haren
- Warmbloedig
- Ademhaling d.m.v. longen
- Levendbarend
- Leven op het land (soms in de lucht en in water)
|
- hond
- mens
- beer
- dolfijn
- vleermuis
|
Ongewervelde dieren
Ongewervelde dieren
Hebben geen botten in hun rug
Het dierenrijk kun je verdelen in twee grote groepen. De gewervelde en de ongewervelde dieren. De ongewervelde dieren hebben geen botten (wervels) in de rug, de gewervelde wel.
Je kunt de ongewervelde dieren indelen in een aantal afdelingen. Dit doe je door naar bepaalde kenmerken te kijken. Een van de kenmerken is een symmetrische bouw. Symmetrisch wil zeggen dat je een dier in twee helften kunt verdelen die elkaars spiegelbeeld zijn. Als dat op een manier kan, spreek je over tweezijdig symmetrisch. Kan dat op meer manieren dan spreek je over veelzijdig symmetrisch.
Eencelligen
Eencelligen bestaan uit één cel en kun je alleen met een microscoop zien. Ze zijn niet-symmetrisch. Voorbeelden van een eencelligen zijn klokdiertje en pantoffeldiertje.
Klokdiertjes
Sponzen
Misschien heb je wel eens een dode natuurspons gezien die gebruikt werd als (dure) badspons. Een badspons ken je natuurlijk wel: Hij is vervormbaar en heeft heel veel gaten. Door de gaten kan de spons water opnemen. Doordat hij vervormbaar is, kun je hem uitknijpen. De meeste badsponzen zijn tegenwoordig van kunststof, maar ze lijken vaak nog op natuursponzen.
sponzen
Een levende natuurspons heeft water nodig omdat het voedsel bevat. Dit voedsel filtert de spons door het het water in en uit te laten stromen. Je kunt een spons niet verdelen in twee helften die elkaars spiegelbeeld zijn. Daarom is het een niet-symmetrisch dier.
Kwal
Holtedieren
Holtedieren zijn veelzijdig symmetrisch en hebben geen skelet. Ze bestaan uit verschillende cellen en vangen hun prooi met tentakels. De zeeanemoon en de kwal zijn voorbeelden van holtedieren.
Platwormen
Platwormen hebben een lang en dun lichaam zonder skelet. Het lichaam is in dwarsdoorsnede plat en bestaat uit aan elkaar vastzittende platte stukjes die we segmenten noemen. Een voorbeeld van een platworm is een lintworm. Lintwormen leven als parasieten in darmen van veel zoogdieren. De lintworm dankt zijn naam aan zijn uiterlijk, hij lijkt op een lint.
Regenworm
Rondwormen
Rondwormen hebben een lang en dun lichaam zonder skelet. Het lichaam van de rondworm is in dwarsdoorsnede rond. Een voorbeeld van een rondworm is de spoelworm. Veel rondwormen leven net als lintwormen als parasieten in de darmen van dieren en soms ook mensen. Rondwormen bestaan niet uit segmenten.
Ringwormen
Ringwormen hebben een lang en dun lichaam zonder skelet. Het lichaam lijkt opgebouwd uit ringen. Een voorbeeld een ringworm is de regenworm. Bij het kruipen over de grond veranderen de ringen van vorm; borsteltjes zorgen ervoor dat de worm niet terugglijdt.
Weekdieren
Weekdieren hebben een tweezijdig symmetrisch lichaam. Meestal hebben ze een schelp of huisje als skelet. De schelp bevat twee kleppen; binnen deze kleppen zit een week lichaam. Hier komt de naam weekdier vandaan. Een voorbeeld van een weekdier met een schelp is b.v. een mossel of een slak heeft een huisje. Een inktvis is een bijzonder weekdier. Deze heeft een inwendige schelp: de meerschuim.
Zeester
Stekelhuidigen
Stekelhuidigen hebben een veelzijdig symmetrisch lichaam. De huid is bedekt met stekels of knobbels. Die stekels en knobbels zijn stevig en van kalk. Je noemt dat een uitwendig skelet. Voorbeelden van stekelhuidigen zijn: zeester en zee-egel. De zee-egel leeft op de bodem van de zee en heeft een kalkskelet. De zee-egel heeft scherpe stekels alle kanten op staan. Zeesterren hebben vijf armen met rijen zuignapjes aan de onderkant zitten.
Geleedpotigen
Geleedpotigen zijn tweezijdig symmetrisch en hebben een uitwendig skelet. Dit skelet noemen we een pantser. Hun naam danken de geleedpotigen aan hun poten die uit aparte onderdelen bestaan; uit leden. De afdeling van de geleedpotigen kun je weer onderverdelen in vier groepen: duizendpoten, kreeftachtigen, spinachtigen en insecten.
Kreeft
- Duizendpoten
- Het lichaam is geheel opgebouwd uit segmenten. Elk segment heeft twee poten. Een voorbeeld van een duizendpoot is de reuzenduizendpoot.
- Kreeftachtigen
- Kreeftachtigen hebben tien of meer poten. Voorbeelden van kreeftachtigen zijn rivierkreeft en garnaal.
- Spinachtigen
- Spinachtigen hebben acht poten. Een voorbeeld van een spinachtige is de kruisspin.
- Insecten
- Insecten hebben zes poten. Het is de meest soortenrijke groep van het dierenrijk. Het lichaam van insecten is altijd opgebouwd uit drie stukken: een kop, een borststuk en een achterlijf. Aan de kop zitten de monddelen, ogen en de voelsprieten. De vleugels en de zes poten zitten aan het borststuk. Hun achterlijf bestaat uit segmenten. Een grote groep van insecten zijn de kevers. Kevers herken je aan twee dekschilden die in het midden tegen elkaar aanliggen en waaronder de opgevouwen vleugels liggen. Er zijn nog veel meer insecten, zoals bijen, hommels en wespen.
Planten
Planten
Indelen in een schema
Het rijk van de planten is zo groot, dat het moeilijk is om een goede indeling te maken. Toch kun je de meeste planten inpassen in het onderstaande schema.
De afdelingen en kenmerken van planten:
| Afdeling |
Kenmerken |
Voortplanting
|
Voorbeelden
|
| Wieren |
- Geen wortels
- Geen stengels
- Geen bladeren
- Geen bloemen
|
Door kleine sporen |
|
| Sporenplanten |
- Wel wortels
- Wel stengels
- Wel bladeren
- Geen bloemen
|
Door grote sporen |
|
| Zaadplanten |
- Wel wortels
- Wel stengels
- Wel bladeren
- Wel bloemen
|
Door middel van zaden |
|
Zaadplanten
De afdeling van de zaadplanten is zo groot, dat ze in 2 groepen is onderverdeeld:
| Groep |
Kenmerken |
Voorbeelden |
| Bedekzadigen |
- Zaden bedekt door vruchten.
- Bladeren zijn niet naaldvormig.
|
- gras
- paardebloem
- appelbloem
- kastanje-boom
|
| Naaktzadigen |
- Zaden liggen onbedekt tussen de schubben van kegels.
- Bladeren zijn meestal naaldvormig
|
|
verschil tussen den en spar
verschillende lagen in een bos
Determineren ordening
Determineren
Hoe kom je achter de naam van het beestje?
Alle soorten organismen hebben een naam. Die hoef je niet allemaal uit je hoofd te kennen, want je kunt het te weten komen door goed naar de eigenschappen van het organisme te kijken. Zo kom je vanzelf op een naam. Dit noem je determineren.
Alle planten en dieren kun je determineren. Toch duurt uren naar plaatjes kijken in boeken wel erg lang. Daarom is er een snellere manier voor het opzoeken of determineren van organismen. Dit kan met een determinatiesleutel.
Determinatiesleutel
Een determinatiesleutel is een soort vragenlijst. Je kunt de vragen meestal beantwoorden door goed naar het organisme te kijken. Er wordt steeds naar een eigenschap gevraagd. Bijvoorbeeld naar de kleur of de vorm. Bij elke vraag wordt het aantal dieren dat voldoet aan de beschrijving kleiner. Zo kom je stap voor stap bij het organisme dat je zoekt. Determineren is dus een soort speurtocht. De 'sleutel' wijst je de weg.
|
|
Organisme
|
Behoort tot:
|
Stappen
|
|
1
|
vleermuis
|
Rijk:
|
|
|
|
|
Afdeling
|
|
|
|
|
Groep:
|
|
|
2
|
garnaal
|
Rijk:
|
|
|
|
|
Afdeling
|
|
|
3
|
oester
|
Rijk:
|
|
|
|
|
Afdeling
|
|
|
4
|
wesp
|
Rijk:
|
|
|
|
|
Afdeling
|
|
|
|
|
Groep:
|
|
|
5
|
oesterzwam
|
Rijk:
|
|
|
6
|
braam
|
Rijk:
|
|
|
|
|
Afdeling
|
|
|
|
|
Groep:
|
|
|
7
|
amoebe
|
Rijk:
|
|
|
|
|
Afdeling
|
|
|
8
|
zeeannemoon
|
Rijk:
|
|
|
|
|
Afdeling
|
|
http://www.bomen-determineren.com/
Link naar site biodiversiteit
Wat is biodiversiteit?
Overal op aarde is leven te vinden. Zelfs in de meest extreme omstandigheden, zoals in woestijnen en in de diepzee. Nog opmerkelijker is de grote verscheidenheid van het leven, de biodiversiteit. Met biodiversiteit wordt niet alleen de variatie aan soorten planten en dieren bedoeld, maar ook de genetische variatie binnen een soort en de variatie tussen ecosystemen.
Tot nu toe zijn ongeveer 1,75 miljoen soorten beschreven, maar niemand weet precies hoe groot het aantal in werkelijkheid is. Sommige biologen schatten dat het totaal aantal soorten op aarde wel vier tot tien keer zo groot is. Want steeds worden nieuwe soorten ontdekt. Zo komen er jaarlijks honderden nieuwe insecten bij. Maar er zullen ook soorten uitsterven nog voor de mens ze ontdekt.
.gif)
Eindopdracht
Maak zelf een schema om organismen te ordenen. Je mag kiezen in welke vorm je dit doet. Gebruik je creativiteit !
In de kopjes hieronder vind je een paar voorbeelden van wat je zou kunnen doen.
Een wandkaart
Wie is het ?
Klik op het plaatje en ga uitzoeken in welke klasse dit organisme hoort
Maak een tabel in word met alle bovenstaande organismen daarin.En zet in de andere kolom tot welke klasse ze horen.
Een kwartetspel
Hierboven zien jullie een voorbeeld van een Kwartetspel.
Jullie gaan dit kwartetspel maken naar eigen inzicht.
Als het kwartetspel af is gaan jullie het spelen in 4 tallen.
Veel plezier
Ordenen
Ieder organisme heeft hoort ergens bij
Al ver voor onze tijdrekening bestond er een systeem om levende organismen in te delen. Zo splitste de Griekse wijsgeer Aristoteles alles wat leefde op in twee groepen: planten en dieren. Hij keek hierbij naar de mogelijkheid om te kunnen bewegen, de manier van voeden en naar groeipatronen van organismen.
Ordenen is het indelen van een verzameling organismen in groepen op basis van waarneembare kenmerken. Hierbij is de kleinste groep de soort. Op basis van de soort waartoe een organisme behoort, krijgt het ook een wetenschappelijke naam. Soms is het belangrijk dat je weet met welk organisme je te maken hebt. Bepaalde soorten muggen steken, andere brengen ziekten over en er zijn muggen die dit allebei niet doen.
Schematische indeling van het dierenrijk
Kenmerken
Als je organismen in groepen wilt indelen , maak je gebruik van celkenmerken:
- Celwand, een stevig laagje om de cel
- Celkern, een donker vlekje in de cel
- Bladgroenkorrels, groene korrels in de cel
Vier rijken
Organismen zijn in vier groepen ingedeeld: de vier rijken
| Rijk |
Kenmerken |
| Bacteriën |
- celwand
- geen celkern
- geen bladgroenkorrels
|
| Schimmels |
- celwand
- celkern
- geen bladgroenkorrels
|
| Planten |
- celwand
- celkern
- bladgroenkorrels
|
| Dieren |
- geen celwand
- celkern
- geen bladgroenkorrels
|
links determineer tabellen
http://www.bomen-determineren.com/
