Melken doen we al heel lang! Er zijn bewijzen gevonden van wel 8000 jaar geleden! Zelfs toen hadden de mensen al ondekt dat je de melk van zoogdieren kon gebruiken als levensmiddel. Ook vandaag de dag is melken "big business". Buiten ons eigen verbruik, is het ook één van onze grootste exportproducten.
Nederlanders zijn gek op melk. We groeien er mee op, maken er van alles van en sturen onze melk en melkproducten de hele wereld over.
Melk is een echt boeren product. Dat wil zeggen dat het een product is, afkomstig van de boerderij. Dit klinkt misschien logisch, maar lang niet iedereen weet dat melk van de koe komt en niet uit de fabriek.
Voorgelezen tekst:
Opdracht 1
In onderstaand filmpje zie je in vogelvlucht hoe melk in de supermarkt belandt.
Geef bij elke stap in het proces aan wat er gebeurd.
Eten & Drinken
Melkproductie
Melken
Melkopslag
Vervoer
Fabriek
Van koe tot melkschap
Melk
Melk is een witte, homogene vloeistof. Lastig woord, homogeen! Maar wat er mee bedoeld wordt, is dat er in een glas melk niks anders rond drijft dan alleen melk. Bij een glas sinasappelsap zweven er nog wel eens stukjes vruchtvlees doorheen en bij chocolademelk moet je eerst goed schudden anders zit de cacao onder in het pak. Dat drinken is dus niet homogeen, er zit nog iets anders door heen.
Melk zelf is wel een mengsel van verschillende bestandsdelen. Grofweg kan je melk opdelen in 86,6% water en 13,4% droge stof. Die droge stof bestaat weer uit:
Vet (4,4%)
Eiwit (3,4%) = kaasstof en serumeiwit
Melksuiker (4,6%)
Zouten (1%) = vitamines en mineralen
Het gehalte vet & eiwit is het belangrijkst, dat bepaald namelijk de prijs die de boer voor zijn melk krijgt per liter. In melk zitten de volgende vitamines: A,B,D en Foliumzuur. En deze mineralen: calcium, fosfor, magnesium en zink. In onderstaand schema kun je zien wat er allemaal in melk zit en waar je het voor nodig hebt.
Voorgelezen tekst:
schema melkbestandsdelen
Opdracht 2
In onderstaand schema zie je het verschil tussen de melk van verschillende zoogdieren.
Geef antwoord op de volgende vragen:
Welk dier heeft de vetste melk?
Welke vitamine zit er niet in paardenmelk?
Wat is de funktie van deze vitamine?
Zoek op internet op welke bestanddelen menselijke melk bevat.
Vergelijk dit nu met het schema hier onder.
Zoek op internet op hoeveel vet walvis melk bevat.
Iemand met koemelk allergie kan niet tegen een bestanddeel in de melk. Welk bestanddeel is dit?
Kan iemand met koemelk allergie wel paardenmelk drinken?
Melkproducten
Melkproducten zijn producten die van melk zijn gemaakt . Van de verschillende bestandsdelen van melk worden ook weer verschillende dingen gemaakt. Op het schema hiernaast zie je globaal hoe de verdeling is.
schema melkproducten
Rauwe melk
Als melk van de koe komt heet het rauwe melk. Deze rauwe melk wordt eerst afgeroomd. Dit houd in dat de room, die boven op de melk drijft er af geschept wordt. Van deze room maken we boter, slagroom, zure room en karnemelk.
Uit de afgroomde melk kunnen we andere melkproducten maken zoals yoghurt, kaas, wei, vla, kwark, en natuurlijk gewone drinkmelk. Maar wat is eigenlijk "gewone melk". Bij Klaas thuis drinken ze altijd volle melk, maar bij Nicole juist halfvolle melk. Arjen zijn melk is ongeveer een week houdbaar, terwijl Mieke haar melk wel een jaar goed kan blijven. Hoe kan dit, wat is het verschill.
melkproducten
Er zijn 3 soorten "gewone melk" te krijgen. Het verschil tussen deze drie zit hem in de hoeveelheid vet:
Volle melk --> bevat minimaal 3,5 % vet
Halvolle melk --> bevat gemiddeld 1,7 % vet
Magere melk --> bevat maximaal 0,3 % vet
Dan is er ook nog een verschil tussen verse melk en lang houdbare melk. Dit verschil is in de fabriek ontstaan. Om van verse melk van de boer, melk te maken die wij drinken, moet het eerst behandeld worden. In melk zitten bacterien waar wij niet goed tegen kunnen. Ook zorgen die bacterien dat de melk zuur wordt. Deze bacterien willen we er dus graag uit hebben!
Pateuriseren
De Fransman Louis Pasteur heeft in 1860 ontdekt dat je bacterien uitschakeld als je ze 15 seconden verhit tot 72 graden Celcius. Niet alle bacterien verdwijnen dan uit de melk, maar in ieder geval genoeg om de melk "veilig" te maken. Dit proces heet Pasteuriseren. Het grote voordeel hiervan is dat de smaak van de melk ook niet verandert. Melk die op deze manier behandeld is verkopen we in de winkel als "verse melk".
Steriliseren
Willen we nu echt alle bacterien dood hebben dan moeten we de melk langer verhitten bij een hogere temperatuur. Dan verhitten we de melk tot 135 graden Celcius. Nu zijn alle bacterien dood en is de melk lang houdbaar geworden. Dit proces heet sterrilisatie.
Voorgelezen tekst:
Opdracht 3
Ga naar een supermarkt in de buurt. Neem pen en papier mee!
Schrijf op van 1 merk welke melkproducten ze verkopen.
Bijvoorbeeld:
Friese vlag
Halfvolle melk
Volle melk
Karnemelk
Vanille vla
Chocolade vla
Volle yoghurt
Magere yoghurt
Aardbeien kwark
Vlaflip
enz...
Opdracht 3 VAP
Omdat jij VAP als vak hebt gekozen ga jij je in dit onderwerp extra verdiepen. In onderstaand bestand vind je informatie en opdrachten over melk en vetten.
Hoeveel kg melk produceerde een koe van de winnende boer?
Hoeveel kg is dit meer dan het gemiddelde?
Als het gemiddelde 100% is, hoeveel procent heeft de boer dan geproduceerd?
Boer van der Wal heeft 140 koeien die elk 11.755 kg melk hebben gegeven. Hoeveel kg gaven de koeien samen?
1 liter melk weegt 1030 gram (1,03 kg). Hoeveel liter melk heeft boer van der Wal geproduceerd?
Hoeveel liter per koe is dat?
Als je al de melk van 1 koe zou opslaan in een melktank, hoeveel m3 moet die tank dan zijn?
Melkmachine
Mechanisch melken kan op verschillende manieren.
De meest gebruikelijke methode is in een melkput waar de koeien in visgraat staan. De boer sluit het melkstel aan via de flanken en tussen de achterpoten van de koe.
In de parallelstal staan de koeien zij aan zij naast elkaar op een rij. De boer sluit het melkstel aan tussen de achterpoten door.
Een melkcarrousel is een langzaam draaiende betonplaat waar wel 55 koeien op kunnen staan! De koe stapt aan het begin van de ronde op de carrousel en aan het eind van de ronde stapt zij er gemolke weer af. De boer sluit het melkstel aan tussen de achterpoten door.
Dan is er nog de melkrobot. Hier loopt de koe op eigen initiatief in, de robot ontsmet de spenen en sluit het melkstel aan. De koe wordt gemolken en loopt er dan zelf weer uit.
In onderstaande filmpjes kun je zien hoe een parallelstal van fabrikant De Laval werkt en de opbouw van een melkrobot. Kijk ook eens op YouTube met de zoekterm Lely A3. Hier staan ook mooie filmpjes van de meest verkochte melkrobot van dit moment.
Voorgelezen tekst:
Parallel melkstal
Melkcaraussel en melkrobot DeLaval
Opdracht 5
Maak de onderstaande opdracht over de verschillende onderdelen van de melkmachine.
Hieronder vindt je een tekst over koeien in de lente. Lees de tekst goed door en maak de opdrachten die er bij horen. Deze vindt je door op de link te klikken onder de tekst.
Het arrangement Melk is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Cindy Postma
Laatst gewijzigd
2017-05-17 13:51:43
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0
Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of
bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
1. Melk en melkproducten
