Genetisch of milieu

Genetisch of milieu

Genetisch of milieu

Omschrijving misconcept:

  • Leerlingen denken dat bepaalde eigenschappen volledig bepaald worden door erfelijke aanleg en andere eigenschappen volledig bepaald worden door omgevingsfactoren.
  • Leerlingen denken dat aanpassing van het fenotype door omgevingsfactoren kan leiden tot aanpassing van het genotype.

 

Achtergrond misconcept:

Leerlingen vinden het lastig om uit te leggen hoe genen eigenschappen beïnvloeden. Ze denken allereerst dat de genen de eigenschappen volledig bepalen. Dat komt doordat ze het verband moeten leggen tussen verschillende niveaus: het zichtbare niveau van het kenmerk of fenotype (bijvoorbeeld haarkleur), het informatieniveau (bijvoorbeeld de ‘genetische informatie’ die haarkleur kan beïnvloeden) en het moleculaire niveau (bijvoorbeeld delen van het genoom waar die informatie is opgeslagen) (Lewis en Kattmann, 2004). Eigenschappen zijn bijna altijd het resultaat van een wisselwerking tussen erfelijke aanleg en omgevingsfactoren. Genen geven een bepaalde gevoeligheid of aanleg, maar de omgeving kan invloed hebben op hoe sterk die aanleg tot uiting komt. Tijdens de verdere ontwikkeling blijft het leefmilieu bepalen welke erfelijke aanleg zichtbaar wordt en op welke manier.
Leerlingen hebben soms de misvatting dat eigenschappen die door omgevingsfactoren worden beïnvloed, direct erfelijk zijn. Zo denken zij bijvoorbeeld dat wanneer iemand uit Nederland emigreert naar een land met veel zon, diens kinderen automatisch een donkerdere huidskleur zullen krijgen, en dat deze verandering vervolgens ook genetisch wordt doorgegeven aan kleinkinderen.
In het onderwijs wordt meestal de nadruk gelegd op de positieve kant: genen maken dingen mogelijk. Maar de beperkende kant – dat genen ook grenzen stellen aan wat haalbaar is – komt minder vaak aan bod. Daardoor kunnen leerlingen een te eenzijdig beeld krijgen, alsof alles met genoeg training of omgeving te veranderen is, of juist alsof alles volledig vastligt.

 

Voorbeeldaanpak voor in de les:

Er is een werkblad ontwikkeld om leerlingen meer inzicht te geven in welke eigenschappen volledig door het milieu worden bepaald, volledig door genen worden bepaald of worden beïnvloed door een combinatie van beide factoren.

De werkbladen van de University of York Science Education Group bieden handvatten om deze misconcepties doelgericht zichtbaar te maken en te adresseren:

Werkbladen voor het TTO

 

Bronnen en verder lezen:

Duncan, R. G., & Reiser, B. J. (2007). Reasoning across ontological levels: Students’ understandings of molecular genetics. Journal of Research in Science Teaching, 44(7), 938–959.

Lewis, J., Leach, J., & Wood-Robinson, C. (2000). All in the genes? Young people’s understanding of the nature of genes. Journal of Biological Education, 34(2), 74–79.

Lewis, J., & Kattmann, U. (2004). Traits, genes, particles and information: re‐visiting students’ understandings of genetics. International Journal of Science Education, 26(2), 195-206.

Mc Ewen, B., Gericke, N., & Thörne, K. (2025). The Challenge of Changing a Genetics Deterministic Teaching Tradition–Teachers' Views on Including Epigenetics in the Genetics Curriculum. Science & Education, 1-27.

Mills Shaw, K. R., Van Horne, K., Zhang, H., & Boughman, J. (2008). Essay Contest Reveals Misconceptions of High School Students. Genetics, 178, 1157-1168.

Zudaire, I., & Napal, M. (2021). Exploring the conceptual challenges of integrating epigenetics in secondary-level science teaching. Research in Science Education, 51, 957–974.

 

 

  • Het arrangement Genetisch of milieu is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Kennisbank biologie
    Laatst gewijzigd
    22-12-2025 11:49:29
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Uitleg bij de misconcepten: - Leerlingen denken dat bepaalde eigenschappen volledig bepaald worden door erfelijke aanleg en andere eigenschappen volledig bepaald worden door omgevingsfactoren. - Leerlingen denken dat aanpassing van het fenotype door omgevingsfactoren kan leiden tot aanpassing van het genotype.
    Leerniveau
    VMBO gemengde leerweg, 2; VWO 2; VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 1; HAVO 4; HAVO 1; VMBO theoretische leerweg, 4; VWO 6; VMBO gemengde leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 2; VWO 1; HAVO 3; VWO 3; HAVO 5; VWO 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; HAVO 2; VMBO gemengde leerweg, 4; VWO 5; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3;
    Leerinhoud en doelen
    Biologie;
    Eindgebruiker
    leraar
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    aangeboren, aangeleerd, dna, eigenschap, erfelijkheid, genen, genetica, genetisch, genotype, milieu

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Kennisbank biologie. (z.d.).

    Dominant of recessief

    https://maken.wikiwijs.nl/221508/Dominant_of_recessief

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Wikiwijs is een dienst van