Binnen Leren & ontwikkelen ondersteunen we onderwijsprofessionals bij het versterken van hun digitale competenties. Het aanbod is afgestemd op de praktijk en evidenced based. Daarnaast is het flexibel en biedt ruimte voor persoonlijke en teamgerichte ontwikkeling.

Aan de linkerkant vind je de thema's die terugkomen in onze professionaliseringsposter. Vind hier achtergrondinformatie en linkjes naar de workshops en webinars waarvoor je via Mijn Digitale Werkplek in kunt schrijven.

Professionaliseren op het gebied van digitale geletterdheid voor docenten

Om leerlingen onderwijs te kunnen geven op het gebied van digitale geletterdheid is het van belang dat docenten de juiste competenties hebben. De mogelijkheden die ICT biedt, groeien in een ongekend tempo. Voor het onderwijs is het een uitdaging om de kansen die ICT biedt te benutten. ICT kan een krachtig middel zijn om onderwijskwaliteit te verhogen en leerlingsucces te vergroten. Leerlingen kunnen in hun eigen tempo met de stof aan de slag met adaptieve software en met gamification wordt het aanbod aantrekkelijker gemaakt voor de leerling.

De competenties om hier binnen jouw school en klas mee aan de slag te gaan zijn geprobeerd te vangen in een raamwerk. De 4 componenten zijn:

- Onderwijs ontwerpen, uitvoeren en evalueren

- Digitale geletterdheid van de docent

- Professioneel handelen als docent

- Studenten toerusten voor de digitale samenleving

De componenten zijn onderling verbonden en niet los van elkaar te zien: je hebt eigen digitale geletterdheid nodig om onderwijs te kunnen ontwerpen, uitvoeren en daarmee studenten uit te rusten met voldoende kennis en kwaliteiten voor de maatschappij. Hieronder zie je per dimensie waar je aan kunt denken.

Wat is Digitale Geletterdheid?

Digitale geletterdheid betekent kennis hebben van digitale technologie en digitale media en beschikken over vaardigheden om deze te gebruiken. Het heeft ook betrekking op de wisselwerking tussen digitale technologie, digitale media, de mens en de samenleving. En het gaat ook over het vermogen om je als individu aan te passen aan de digitale wereld en controle hierover te hebben.

Leerlingen hebben soms een digitale identiteit waar volwassenen weinig weet van hebben. Zo hebben zij online soms niet de barrières waar ze in het dagelijks leven mee te dealen hebben. Zeker voor onze doelgroep is de online wereld een mooi, maar soms ook gevaarlijk, toevluchtsoord. Een mooi voorbeeld hiervan is de documentaire "The Remarkable Life of Ibelin" op Netflix. De ouders van een jongen met een progressieve spierziekte ontdekten na zijn dood dat hij een rijk online leven had in World of Warcraft, met zijn karakter Ibelin en zijn gemeenschap Starlight. De documentaire combineert animaties van Mats' online-avonturen met zijn echte leven, en laat zien hoe de game voor hem een bron van verbinding en uitdrukking was, ondanks zijn lichamelijke beperkingen.

Onze leerlingen weten niet beter, zij groeien op in een digitale wereld. De samenhang met burgerschap is dan ook groot. Van het opzoeken van informatie, tot aan het regelen van online bankzaken of het onderhouden van contacten via social media. Zowel school als thuis heeft een belangrijke rol om kinderen hier goed mee om te laten gaan. Niet alleen leren hoe devices werken, maar ook wat phishing is en hoe de algoritmes van social media werken. Zowel het kunnen gebruik van digitale apparaten als kennis van de risico’s van deze digitale wereld zijn van belang om goed te kunnen functioneren.

Leerlingen leren dus niet alleen hoe ze informatie moeten kunnen vinden, beoordelen en verwerken. Ook leren ze over online gedrag, en hoe ze social media bewust, kritisch en actief kunnen inzetten. Zo worden leerlingen digitaal geletterd.

Digitale geletterdheid is daarom, naast rekenen-wiskunde, taal en burgerschap, onderdeel van de basisvaardigheden. Dit zijn de vaardigheden die een leerling nodig heeft om andere vakken te kunnen volgen en om uiteindelijk goed te kunnen functioneren in de samenleving. De overheid zet daarom extra in om deze vaardigheden aan te pakken, te monitoren en te verbeteren op de scholen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door subsidies, vernieuwing van de kerndoelen en examenprogramma’s en extra onderzoek.

In mei 2025 zijn door SLO de Functionele kerndoelen digitale geletterdheid (concept) opgeleverd. Deze conceptversie zit nu in de fase van beproeven. Op basis van de opgehaalde feedback worden de functionele kerndoelen waar nodig bijgesteld. Voor het Gespecialiseerd Onderwijs wordt er gewerkt aan een eigen versie, maar de huidige status is gelijk. Na de fase van beproeving wordt de laatste formele stap het vaststellen in wet- en regelgeving. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) besluit wanneer de functionele kerndoelen worden ingevoerd en alle scholen eraan gehouden zijn.

Digitale Geletterdheid is ook voor het eerst opgenomen in De Staat van het Onderwijs 2025. Uit onderzoek blijkt dat Nederlandse leerlingen (VO leerjaar 2) zorgelijk scoren op digitale geletterdheid. Ook onderschrijven veel schoolleiders en leerkrachten het belang van aandacht voor digitale geletterdheid, maar komt dit nog weinig terug in schoolbeleid of concrete activiteiten. Stappen die nodig zijn om het structureel implementeren van digitale geletterdheid en actief bij te dragen aan het niveau van de leerlingen.

Ook commerciële bedrijven bieden methodes aan, hulp bij het implementeren van het aanbod of het geven van de medialessen. Een overzicht van de aanbieders en soorten leermaterialen is ook te vinden op de website van het SLO: leermaterialen - SLO.

Op alle scholen van de Onderwijsspecialisten gebeurt al veel op het gebied van digitale geletterdheid zonder dat het als zodanig wordt vastgelegd. Denk bijvoorbeeld aan het werken met de software van de rekenmethode of het inloggen op een Chromebook in de klas. Om de doelen van digitale geletterdheid te bereiken is het belangrijk om in kaart te brengen waar al aan gewerkt wordt met het huidige aanbod.

Hiervoor wordt het door de HAN ontwikkelde weefgetouw ingezet als tool om zicht te krijgen op de verdeling van de beheersingsdoelen over de bestaande vakken en leerjaren.

Verschillende doelen van digitale geletterdheid zullen geïntegreerd aan bod komen in verschillende vakken en leerjaren. Het weefgetouw helpt om dit als school in beeld te krijgen en de doelen te verdelen over de leerjaren en vakgebieden. Dit helpt een school ook in de volgende stap waarin ze na moeten denken over de noodzaak en mogelijkheden voor adaptief onderwijs en differentiatie ten aanzien van digitale geletterdheid.

Minecraft for Education

Met ons Office-pakket hebben we voor alle medewerkers en leerlingen een account voor Minecraft for Education.

Inloggen kan met je eigen schoolmail en wachtwoord.

Gebruik bij de inzet bijvoorbeeld één van de 40 opdrachtkaartjes van juf Femke: Minecraft in mijn klas - Juffrouw Femke

Meer informatie hoe je Minecraft inricht op jouw school en hoe kun je vervolgens zelf een wereld host? Inclusief tips hoe je de leerlingen via deze online wereld in de gaten houd? Dan is deze workshop wellicht iets voor jou:

Het iXperium is het de netwerk van de HAN voor al je vragen rondom de inzet van ict in de klas en op school. Als De Onderwijsspecialisten zijn wij als partner bij dit netwerk betrokken. Vragen over virtual reality, open leermaterialen, programmeren met jonge kinderen, artificial intelligence of lesgeven met ICT? Bij het iXperium ben je aan het juiste adres. Het lab biedt inspiratie en experimenteerruimte. 
 

Bezoek het iXperium

iXperium op school

Zelf materiaal lenen

Lego- of dronechallenge

Deze training richt zich op de benodigde competenties voor leidinggevenden bij onderwijsinnovatie met technologie en ict. Het traject is ontworpen in de driehoek Onderzoek, Opleiden en Werkveld vanuit iXperium. Het wordt aangepast aan de wensen van de school in overleg. Het traject bestaat steeds uit een inleesopdracht, een trainingsmoment opgevolgd door een workshop in het team. Het is ook mogelijk dit voor een aantal scholen tegelijk te organiseren. Reken op vier keer een dagdeel plus een vergelijkbare investering voor het team.

De implementatie van ict in het onderwijs en de professionalisering van een team is een complexe innovatie. Het omvat vernieuwingen op onderwijskundig, technologisch en organisatorisch vlak. Het is een 'dubbele innovatie' omdat onderwijsteams hun onderwijs herinrichten met nieuwe pedagogisch-didactische methoden en ict-middelen. Hierbij moeten zij ook aandacht besteden aan de ontwikkeling van ict-geletterdheid en metacognitieve vaardigheden van leerlingen. Dit vereist de ontwikkeling van nieuwe routines, wat leidt tot perspectiefverandering en daaruit voortvloeiend ander gedrag.

Scholen die hun onderwijs met ict willen verbeteren, kunnen geen standaardpaden volgen, aangezien er nog onvoldoende kennis is over effectieve methoden als het gaat om onderwijsinnovatie met technologie en ict. Dit maakt het een 'ontdekkingsreis', waarbij een onderzoekende houding ten aanzien van ict en evidence-informed werken cruciaal zijn.

De kernfocus van deze training is de vraag hoe leidinggevenden hun onderwijsprofessionals effectief kunnen faciliteren en toerusten rondom de inzet van technologie en ict in het onderwijs. Denk hierbij aan anders organiseren met ict in de klas of aan de implementatie van de kerndoelen Digitale Geletterdheid voor leerlingen. 

Dit traject zal leidinggevenden voorzien van kennis en instrumenten op deze thema’s. De iCoordinator is hierin ondersteunend.

Deze training is voor...

...schoolleiders die technologie duurzaam willen verankeren in het onderwijs. Je werkt aan je eigen competenties én ontwikkelt een meerjarenplan digitale geletterdheid voor jouw school op dit gebied. Begeleiding via de iCoördinator en het iXperium.

Doelgroep: Schoolleiders, IB’ers, teamleiders, kartrekkers in de school
Vorm: op maat en op aanvraag
Contactpersoon: Itske Tersteeg

Transformationeel leiderschap is van belang voor het stimuleren van een lerende cultuur. Transformationale leiders stimuleren anderen om creatief en innovatief te zijn en tot nieuwe oplossingen te komen. Ze spelen een belangrijke rol bij de digitale transformatie die in het onderwijs gaande is.

Instellingen in het beroepsonderwijs staan voor grote uitdagingen. Zo is verbetering nodig van de samenwerking met en de aansluiting op de arbeidsmarkt, groeit de noodzaak voor flexibele opleidingstrajecten die passen bij de diverse fasen in een leer- en levensloopbaan en is het van belang maatwerk te bieden aan leerlingen en kansengelijkheid te bevorderen. In veel gevallen is technologie (mede) aanleiding van deze uitdagingen en tegelijkertijd kan technologie oplossingen bieden.

Digitale transformatie wordt niet gedreven door technologie, maar door strategie. Leiderschap en leidinggevenden spelen daarin een belangrijke rol. Uit diverse onderzoeken blijkt dat transformationeel leiderschap, (digitale) competenties van leidinggevenden en gedeeld leiderschap nodig zijn om deze digitale transformatie mede mogelijk te maken. Dit roept de vraag op welke competenties het vraagt om leiding te geven aan digitale onderwijstransformatie in het complexe ecosysteem van het beroepsonderwijs.

Om deze vraag te beantwoorden, heeft iXperium een competentieraamwerk ontwikkeld voor leidinggeven aan digitale transformatie in het beroepsonderwijs. Dit raamwerk bestaat uit vijf hoofddimensies met daaronder subdimensies en competenties:

1. richting geven aan digitale onderwijstransformatie;
2. bevorderen van een innovatieve, lerende cultuur;
3. herinrichten van de organisatie voor digitale transformatie;
4. zelf digitaal geletterd zijn;
5. professioneel handelen.

Daarbij beschrijven de eerste drie dimensies het leiderschap dat nodig is en de laatste twee dimensies gaan over persoonlijke competenties van leidinggevenden.

Dit raamwerk biedt handvatten voor beroepsonderwijsinstellingen om na te gaan of het benodigde leiderschap voor digitale transformatie voldoende aanwezig en belegd is. Daarnaast kan het raamwerk als onderbouwing dienen voor een instrument waarmee individuele leidinggevenden na kunnen gaan waar zij staan en welke competenties zij verder kunnen ontwikkelen. iXperium beschikt over verschillende werkvormen, instrumenten en professionaliseringsactiviteiten die bij (onderdelen van) dit raamwerk kunnen helpen om de competenties voor leidinggeven aan digitale transformatie in de praktijk te brengen. Denk bijvoorbeeld aan:

• een werkvorm voor visievorming op het gebied van onderwijs met ict en digitale geletterdheid
• een werkvorm voor het in kaart brengen van (interacties tussen) actoren en factoren die een rol spelen bij het realiseren van ambities op het gebied van digitale onderwijstransformatie
• een werkvorm voor het vormen van gezamenlijke beelden en het stellen van prioriteiten in competenties van docenten op het gebied van onderwijs met ict
• een professionaliseringstraject voor leidinggeven aan digitale onderwijstransformatie.

Meer lezen?

Ga naar Raamwerk leidinggeven aan digitale transformatie in het beroepsonderwijs, een publicatie van iXperium

Lorem ipsum

Dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Nam non quam porta nulla sodales consequat. Curabitur non libero hendrerit risus posuere aliquam. Sed mollis iaculis ipsum, eget bibendum dolor luctus non. Quisque ut ex laoreet, pellentesque nunc in, blandit ipsum. Vestibulum pulvinar laoreet neque. Nam arcu ante, tristique nec leo eget, cursus tristique ex. Suspendisse scelerisque euismod sem, et commodo eros tristique vitae. Aenean fermentum, massa id tempor rhoncus, augue lectus tristique quam, at faucibus justo mauris efficitur sem. In id sodales nisl.

Inleiding AI

AI is er al, je leerlingen gebruiken het waarschijnlijk dagelijks. Dus tijd om te praten: Wat is AI en hoe zet jij het in? Denk aan lesontwerp, differentiëren, toetsing en inclusie. We delen voorbeelden van winst voor leerlingen, want het gaat om kansen benutten. Maar we bespreken ook zorgen over privacy, ethiek en de kloof tussen leerlingen en leraren, want digitale geletterdheid is cruciaal. Laten we samen de uitdagingen aangaan en werken aan verantwoord AI-gebruik. 

Richtlijnen en spiekbriefje

Bij het gebruiken van generatieve AI of andere soorten van AI is het belangrijk dat je niet teveel data deelt. Denk er dus bijvoorbeeld aan om niet zomaar foto's van je leerlingen te uploaden of collega's met naam en privégegevens in je prompt te zetten.

Bij de Onderwijsspecialisten hebben we richtlijnen waaraan gehouden moet worden bij het gebruik van AI. Zie bijlage hieronder. Daarnaast helpt dit spiekbriefje, ontwikkeld door ..., wellicht, hierin staat concreter omschreven wat dus wel en niet kan.

Richtlijnen AI.pdf

Digitale inclusie

Onze samenleving wordt steeds digitaler. Denk bijvoorbeeld aan je social media, een ziekenhuisbezoek of je bankzaken. Alles gaat online en steeds meer met multifactorauthenticatie (bijv. DigID). Bereiden we onze leerlingen genoeg voor op deze samenleving? Kunnen zij hierin mee? Lees meer wat de overheid al doet voor digitale inclusie via Digitale inclusie - Digitale Overheid 

Ook op school is het al belangrijk dat je alle leerlingen kunt betrekken, bijvoorbeeld als het gaat om leerlingen met een taalachterstand, maar ook bij de inzet van digitale middelen. Kunnen alle leerlingen typen en/of met een muis overweg? Zijn er mogelijkheden met spraakbesturing of voorleessoftware?

Betrek je alle leerlingen in jouw groep als je ict middelen inzet of sluit je door inzet van digitale middelen juist leerlingen uit? Ben jij een onderwijsprofessionals en wil je onderzoeken of meedenken hoe digitale middelen bijdragen aan kansengelijkheid in de klas – of deze juist in de weg staan. Samen verken je hoe ict leerlingen versterkt én waar het (onbedoeld) uitsluit.

Dusdigitaler zet zich in voor gelijke kansen in de nieuwe digitale wereld. Lees meer op hun eigen wikiwijspagina: Dus Digitaler - Wikiwijs

Werk jij inclusief: betrekken of buitensluiten met ICT
Betrek je juist alle leerlingen in jouw groep als je ict middelen inzet of sluit je door inzet van digitale middelen juist leerlingen uit? Ben jij een onderwijsprofessionals en wil je onderzoeken of meedenken hoe digitale middelen bijdragen aan kansengelijkheid in de klas – of deze juist in de weg staan. Samen verken je hoe ICT leerlingen versterkt én waar het (onbedoeld) uitsluit.

Digitale inclusie bij De Onderwijsspecialisten

Bij De Onderwijsspecialisten geloven we in gelijke kansen voor iedereen. Onze werkgroep 'Dus Digitaler' zet zich actief in voor digitale inclusie, zodat iedereen de kans krijgt om mee te doen in de digitale wereld van vandaag.

Ons team streeft naar een inclusieve leercultuur en werkt aan initiatieven die de digitale kloof verkleinen. Wij adviseren digitale tools en kansen die toegankelijk zijn voor iedereen, ongeacht achtergrond of situatie. Samen bouwen we aan een toekomst waarin iedereen digitaal kan deelnemen, groeien en bijdragen.

Kom verder ontdekken hoe wij digitale inclusie in de praktijk brengen en wat wij doen om deze belangrijke missie te realiseren.

Digitale inclusie betekent dat we er samen voor gaan zorgen dat iedereen

de toegang

de vaardigheden

de ondersteuning

en

het vertrouwen

heeft om deel te nemen aan en te profiteren van onze moderne digitale samenleving, ongeacht de omstandigheden.

De huidige technologische ontwikkelingen maken het steeds eenvoudiger voor leerlingen om inclusief gebruik te maken van digitale ondersteuning met betrekking tot het (leren) lezen en produceren van geschreven taal.

In dit arrangement vind je informatie en een overzicht van de mogelijkheden.

Er zijn veel verschillende voorleespennen op de markt, van complex met uitgebreide opties tot eenvoudig met enkele opties. Bekijk eerst waar de voorleespen voor jouw leerling aan moet voldoen. Denk bijvoorbeeld aan:

- Gericht op het oefenen van de woordenschat (NT2)

- Eenvoudig in gebruik, motorisch goed te bedienen

- Alleen Nederlandstalig of meertalig

- Met of zonder opname functie

- Snelheid van het lezen is aanpasbaar

Neem in het pakket van eisen op dat tekst eenvoudig voorgelezen en/of ingesproken kan worden. Daarmee draag je er zorg voor dat leerlingen met leesproblemen of problemen met het produceren van geschreven taal deel kunnen nemen aan het onderwijsproces.

Ook Open leermateriaal kan een toegevoegde waarde hebben.

Veilig werken met ICT

We zijn als onderwijsprofessional verantwoordelijk voor alle gegevens die we verwerken. Daarom moeten we op een veilige en bewuste manier omgaan met onze digitale middelen en de gegevens van onze leerlingen, collega’s en andere betrokkenen. In de activiteiten en workshops komen informatiebeveiliging, privacy en de AVG aan bod. Aan de hand van praktijkvoorbeelden doe je basiskennis en vaardigheden op om deze daarna in de praktijk te kunnen toepassen.

AVG teamspel

Dit spel is te organiseren voor een schoolteam of een deel van het team (maximaal 25 deelnemers). In het spel komen verschillende praktijksituaties aan bod: op het kantoor van de administratie, in het klaslokaal en bij de printer. Aan de hand van deze situaties komen er verschillende werkvormen voorbij, voeren we gesprekken en is er ruimte om eigen voorbeelden in te brengen.

Interesse? Neem contact op met Mark Dijkgraaf (m.dijkgraaf@deonderwijsspecialisten.nl)

AVG Quiz

In de AVG quiz worden allerlei vragen gesteld over AVG, informatiebeveiliging en privacy. De quiz wordt begeleid en is te spelen met verschillende groepsgroottes. Je kunt met elk niveau deelnemen aan de quiz, maar het is aan te raden om eerst enige basiskennis op te doen (met bijvoorbeeld met AVG teamspel).

Interesse? Neem contact op met Mark Dijkgraaf (m.dijkgraaf@deonderwijsspecialisten.nl)