Welkom!
Heerser, partner, rentmeester of participant?
Welkom! Wat leuk dat je een kijkje neemt in onze lesbrief over politieke perspectieven op mens-natuur relatie. Sinds begin 2024 zijn we bij de Universiteit Utrecht hard bezig met het ontwikkelen van Klimaatwijzer. Klimaatwijzer is een platform waar je als docent kant-en-klaar lesmateriaal en achtergrondinformatie kunt vinden over de vraagstukken die in de maatschappij spelen omtrent klimaatverandering. Het lesmateriaal dat we maken sluit aan op de examenprogramma’s van de vakken maatschappijleer en maatschappijwetenschappen. Zo maken we het voor jou als docent mogelijk om klimaatverandering als maatschappelijk vraagstuk én tegelijkertijd de verplichte lesstof van het vak te behandelen.
Bezoek onze website en download lessen via https://klimaatwijzer.nl.
Over deze lesbrief
In april 2024 publiceerden we een opiniestuk in Maatschappij & Politiek, waarin we pleitten voor het toevoegen van een sociaal-ecologisch domein aan het curriculum van maatschappijleer. Want, hoe we ons als mensen verhouden tot de natuur heeft alles te maken met politiek en ideologie.
We ontwikkelden er een les bij voor vwo-leerlingen die aansluit bij domein A: Vaardigheden en domein C: Parlementaire democratie van maatschappijleer.
Goed om te weten! Deze les is onderdeel van de lessenserie ‘Hoe verhouden we ons tot de natuur?’ die je kunt vinden op onze pagina met lesmateriaal.
Heb je feedback of lijkt het je leuk om mee te denken over het ontwikkelen van klimaatonderwijs binnen de maatschappijvakken? We horen heel graag van je.
Veel plezier met lesgeven!
Team Klimaatwijzer
|
Instructieblad voor de docent
Introductie
Er zijn verschillende visies op de relatie tussen mens en natuur. Natuurfilosoof Matthijs Schouten heeft vier perspectieven opgesteld: de mens als heerser, rentmeester, partner en participant. Een andere, bekende tweedeling is ook het antropocentrisch perspectief versus het ecocentrisch perspectief. In deze les verhouden leerlingen zich tot de verschillende visies en delen ze politieke partijen in op basis van deze perspectieven.
Vooraf
Leerdoelen
1. Leerlingen maken kennis met de verschillende perspectieven op de mens-natuur relatie.
2. Leerlingen kunnen de mens-natuur relatie conceptualiseren in verschillende categorieën.
3. Leerlingen kunnen kritisch nadenken over de mens-natuur relatie.
4. Leerlingen leren om een positie aan te nemen binnen de verschillende perspectieven op de mens-natuur relatie en weten dit te beargumenteren.
5. Leerlingen kunnen verschillende politieke ideologieën ten opzichte van de mens-natuur relatie herkennen.
Eindtermen
Deze les sluit aan op domein A: Vaardigheden en domein C: Parlementaire democratie van het examenprogramma maatschappijleer vwo.
Benodigdheden
• Voor elke leerling een opdrachtenblad
• Voor elke leerling een laptop, telefoon of ipad
Opzet van de les
Start van de les (5 minuten)
• Start de les eventueel met een terugblik naar vorige les: wat is ‘de natuur’? zie .....
• Wat zijn de reflecties op de dagboekopdracht? Wat is de leerlingen opgevallen? Heeft de opdracht hun kijk ten opzichte van de natuur veranderd?
Uitleg over de verschillende perspectieven (10 minuten)
• Bekijk klassikaal de video van MaatschappijWij, waarin natuurfilosoof Matthijs uitleg geeft over de 4 perspectieven op de mens-natuur relatie, antropocentrisme en ecocentrisme.
• Herhaal de 4 perspectieven op de mens-natuur relatie volgens Matthijs Schouten:
• Leg vervolgens het verschil tussen antropocentrisme en ecocentrisme uit:
- Leg uit dat de vier perspectieven op mens-natuur relaties passen bij verschillende manieren om in het leven te staan, de verschillende rechten die je toekent aan organismen en ‘de mens’. Daarnaast zijn de verschillende perspectieven te koppelen aan verschillende politieke standpunten. Er is dan ook niet één van de vier perspectieven de juiste.
Positie innemen (10 minuten)
• Maak in de klas een opstelling waarbij iedere hoek van het klaslokaal één van de 4 perspectieven voorstelt, bijvoorbeeld:
- Vraag de leerlingen om een positie in te nemen binnen de vier perspectieven.
- Vraag de leerlingen in welke hoek zij zich het meeste thuis voelen. Tip! Vraag de leerlingen om nog eens terug te kijken naar de opdracht die ze de vorige les hebben gedaan over hoe zij de ideale mens-natuur relatie voor zich zien in het dagelijkse leven.
- Als de leerlingen allemaal een posite hebben gekozen, geef je iedere groep twee minuten geven om te bespreken waarom ze voor dit perspectief hebben gekozen.
- Laat daarna als docent één iemand uit elk groepje vertellen wat hun beweegredenen zijn om bij het gekozen perspectief te gaan staan.
- Geef de leerlingen nog een keer de kans van positie te wisselen.
- Indien er leerlingen wisselen, vraag dan aan deze leerlingen hun reden waarom ze gewisseld zijn.
Opdracht: politiek spectrum (15 minuten)
• Deel het opdrachtenblad uit.
• Leg de onderstaande opdracht uit en laat de leerlingen aan het werk gaan. Eventueel kun je de klas in groepjes indelen, waarbij ieder groepje het perspectief van andere politieke partij uitzoekt.
Afsluiting (10 minuten)
• Bespreek klassikaal de antwoorden van de opdracht. Zie het antwoordmodel.
• Praat met de klas kort na over in hoeverre hun antwoorden overeenkomen en geef daarbij aandacht aan de onderbouwingen hierbij. Je kunt als docent een aantal quotes uit de bronnen van het antwoordmodel aanhalen om te kijken of leerlingen deze ook hebben gevonden. Of: geef een algemeen overzicht waarbij er grote verschillen te zien zijn tussen conservatieve, confessionele en progressieve partijen.
Opdrachtenblad voor de leerling
Introductie
Hoe wij ons als mensen tot de natuur verhouden, is niet voor iedereen hetzelfde. De één vindt bijvoorbeeld dat er op de wolf gejaagd moet worden, terwijl de ander van mening is dat we de wolf moeten beschermen.
Natuurfilosoof Matthijs Schouten onderscheidt 4 perspectieven van de mens-natuur relatie: de mens als heerser, rentmeester, partner en participant. Hoe verhouden politieke partijen zich hier eigenlijk toe? In deze opdracht duiken we in de verschillende perspectieven van politieke partijen over de mens-natuur relatie.
Opdracht
1. Lees het onderstaande tekstkader.
2. Onderzoek voor verschillende politieke partijen hoe zij zich verhouden tot de natuur. Dat kan door partijprogramma’s, sociale mediakanalen, interviews met partijleden, opinies van journalisten of wetenschappers en speeches van politici te lezen of bekijken. Tip: Soms kun je niet meteen ontdekken bij welk perspectief een bepaalde partij hoort, maar kun je wel verschillende perspectieven wegstrepen. Bijvoorbeeld: in het partijprogramma van BIJ1 staat ‘Dieren zijn er voor zichzelf, niet voor ons’. Dit laat zien dat BIJ1 niet het perspectief van de heerser aanneemt.
3. Waar zou je de door jou onderzochte politieke partij(en) plaatsen op het politieke spectrum op de volgende pagina?
4. Waarom plaats je de politieke partij op deze positie? Waar maak je dat uit op?
Bijlage
Politiek spectrum
Antwoordmodel
Hieronder vind je een mogelijke indeling van politieke partijen op het spectrum van de mens-natuur relatie en de onderbouwing.
Bronnen:
• Partijprogramma’s van de verschillende partijen
• Zo denken politieke partijen over de natuur, De Correspondent, 8 maart 2021
• Natuurlijk hebben we een nieuw sociaal contract nodig, Bij Nader Inzien, 14 september 2023.
• De SP: Een natuurlijke keuze!, SP Noord-Holland, 19 februari 2024
• Van rentmeesterschap naar deelnemerschap, Wetenschappelijk bureau GroenLinks, 24 juni 2022
