Aardbevingen

Aardbevingen

Inleiding

 

Wat gaan we doen?

Welkom bij het thema: Aardbevingen – Als de aarde beweegt

Stel je voor: je zit rustig in je woonkamer, en ineens begint alles te trillen. De muren bewegen, glazen rinkelen in de kast, en mensen rennen naar buiten. Wat is er aan de hand? Een aardbeving.

In deze Wikiwijs ga je ontdekken wat aardbevingen precies zijn, hoe ze ontstaan, en wat voor enorme kracht er schuilgaat onder onze voeten. Je leert over verschuivende aardplaten, schokkende natuurrampen in landen als Japan en Turkije, én over hoe mensen zich kunnen voorbereiden op zo’n ramp.

Je volgt jouw eigen leerroute, afhankelijk van hoeveel je al weet. Onderweg ga je filmpjes kijken, opdrachten maken, en zelfs een klein beetje denken als een aardbevingsdeskundige.

Je zal eerst een kort kennisclipje kijken. Vervolgens lees je de kennistekst. Hierna raad ik het sterk aan om de educaplay quiz te maken. Maak je hier teveel fouten lees dan de tekst nog een keer door voordat je naar de kennis zelftest toets gaat. Deze toets zal namelijk jouw weg bepalen die je moet nemen voordat je de grote eindtoets maakt.

 

Kennisclip

Bouw je kennis voor de kennistoets (kennisclip)

Kennisclip

Voordat we beginnen met het lezen van de paragrafen, wil ik dat je eerst mijn kennisclip over aardbevingen bekijkt. Deze kennisclip geeft je alvast een visueel beeld van wat aardbevingen zijn om het makkelijker te maken voor jezelf :)

 

"Alle beelden in de video vallen onder 'Creative Commons' en zijn dus auteursrechtvrij."

Kennistekst

Bouw je kennis voor de kennistoets

Lees de onderstaande stukken tekst goed door! Hierna volgt namelijk een quiz en een test je zelf toets!

 

Wat zijn aardbevingen en hoe ontstaan ze?

In mijn lessen hebben jullie geleerd dat de aarde eigenlijk niet uit één stuk bestaat, maar uit grote platen, een beetje zoals puzzelstukjes die samen de aardkorst vormen. Deze puzzelstukjes noemen we tektonische platen. Ze bewegen heel langzaam, maar wel constant. Soms schuiven ze langs elkaar, soms botsen ze, en soms trekken ze uit elkaar. Deze bewegingen kunnen spanning opbouwen.

Stel je voor dat je twee blokken hout tegen elkaar duwt: er komt een punt waarop de druk te groot wordt en ze ineens verschuiven. Dat plotselinge verschuiven veroorzaakt een aardbeving. Tijdens een aardbeving komt er energie vrij die als trillingen door de aarde gaat, dat voelen wij als een schok of beving (KNMI, 2023).

 

Aardbevingen in Nederland en Europa

Misschien denken jullie: "Maar mevrouw, wij wonen toch niet op een breuklijn?" En dat klopt deels. Nederland ligt niet op de rand van grote tektonische platen, maar we hebben wel breuken in de aardkorst waar spanning kan ontstaan. Denk aan de beving bij Roermond in 1992, met een kracht van 5,8 op de schaal van Richter, de zwaarste die ooit in Nederland is gemeten (Wikipedia, 2023).

In andere delen van Europa, zoals Italië en Griekenland, zijn aardbevingen veel vaker en heftiger. Dat komt doordat die landen dicht bij de breuklijnen tussen de Afrikaanse en Euraziatische plaat liggen. Die platen schuiven tegen elkaar, waardoor de kans op aardbevingen daar veel groter is (National Geographic, 2022). Hieronder zie je een foto van de aardbeving in Roermond 1992.

KNMI - Aardbeving Roermond 1992

 

Grote aardbevingen in de wereld: Turkije en Syrië

Op 6 februari 2023 vonden er twee grote aardbevingen plaats in Zuidoost-Turkije, nabij de grens met Syrië. De eerste beving, met een magnitude van 7,8, trof de regio om 4:17 uur lokale tijd. Het epicentrum lag nabij de stad Pazarcık in de provincie Kahramanmaraş. Ongeveer negen uur later, om 13:24 uur, volgde een tweede krachtige beving met een magnitude van 7,7, met het epicentrum in de buurt van Elbistan, eveneens in de provincie Kahramanmaraş.

Deze aardbevingen vonden plaats langs de Oost-Anatolische Breukzone (EAFZ), een belangrijke tektonische grens waar de Anatolische plaat en de Arabische plaat langs elkaar schuiven. De eerste beving activeerde meerdere segmenten van deze breukzone, wat resulteerde in een complexe en uitgebreide breuklijn.

De impact van deze aardbevingen was enorm. In Turkije en Syrië samen vielen meer dan 55.000 doden, en honderdduizenden mensen raakten gewond. De materiële schade was eveneens aanzienlijk, met duizenden ingestorte gebouwen en infrastructuur die zwaar werd beschadigd.

 

Tsunami’s: aardbevingen onder water

Soms gebeuren aardbevingen niet op het land, maar onder de zee. En dat kan een tsunami veroorzaken: een enorme vloedgolf. Jullie herinneren je vast nog het voorbeeld uit de les over Japan in 2011. Een aardbeving met een kracht van 9,0 veroorzaakte een tsunami die hele dorpen wegspoelde en leidde tot een ramp in de kerncentrale van Fukushima

Tsunami’s ontstaan vooral als platen onder de zeebodem plotseling verschuiven en het water erboven omhoog duwen. De kracht die dan vrijkomt, verspreidt zich razendsnel in alle richtingen.

 

Hoe meten we aardbevingen?

We hebben het al gehad over de Richterschaal, maar hoe weten wetenschappers eigenlijk hoe sterk een aardbeving is? Dat doen ze met seismometers. Dit zijn apparaten die trillingen van de aarde meten. De uitkomst zetten ze om in een getal op de schaal van Richter, of – wat tegenwoordig vaker gebeurt – op de momentmagnitudeschaal (USGS, 2022). Hoe hoger het getal, hoe sterker de beving.

Voor jullie beeld: een beving van 3 is voelbaar, maar doet zelden schade. Vanaf 5 of 6 wordt het gevaarlijker. Alles boven de 7 kan echt verwoestend zijn.

The History of the Richter Scale - GeoVera

 

Hoe voorkom je schade bij aardbevingen?

Helemaal voorkomen kun je aardbevingen niet – de aarde blijft nu eenmaal bewegen. Maar we kunnen wél proberen de schade te beperken. In Japan hebben ze bijvoorbeeld gebouwen die meebewegen met de schokken. Ook zijn er waarschuwingssystemen die mensen een paar seconden tot minuten van tevoren kunnen waarschuwen (Denk aan het tsunami-alarm).

Daarnaast leren mensen in aardbevingsgebieden wat ze moeten doen: onder een stevige tafel kruipen, uit de buurt blijven van ramen, en na de beving rustig naar buiten gaan. In mijn lessen hebben we geoefend met dit soort situaties, zodat jullie begrijpen hoe belangrijk voorbereiding is (Schooltv, 2023).

 

Ready voor de toets? Ik raad heel erg aan om eerst de educaplay quiz te maken voordat je begint aan de toets. Heb je meer dan 3 fouten? lees dan de stukken tekst nog eens goed, bekijk de kennisclip opnieuw of vraag mij om hulp. Geloof dit zal je helpen om misschien in de expert categorie te eindigen.

 

De kennistoets

De Kennistoets

Kennischeck: Hoeveel weet jij al?

Welkom bij deze kennischeck over aardbevingen In deze test ontdek je hoeveel je tot nu toe al weet op basis van de kennistekst en kennisclip. Op basis van je score word je naar een specifieke leerroute gestuurd die bij jouw niveau past. Geen zorgen: welke route je ook volgt, uiteindelijk komen we allemaal bij dezelfde eindtoets uit.

Hoe werkt het?

Na het maken van de test tel je het aantal goed beantwoorde vragen. Aan de hand daarvan kun je hieronder zien welke route je moet volgen. Kies dus zorgvuldig de juiste leerroute!

Puntentelling

  • 0 t/m 5 vragen goed? → Ga naar de leerroute "Extra oefening"

  • 6 t/m 8 vragen goed? → Ga naar de leerroute "De middenweg"

  • 9 of 10 vragen goed? → Ga naar de leerroute "Verdiepend"

 

Kijk hoeveel punten je hebt behaald. Kies dan het juiste kopje dat bij jouw punten hoort.

Beginner

Middenweg

Expert

 

Toets: test jezelf kennistoets

Start

De beginner

 

De beginner

Extra Oefening: even bijspijkeren

Had je 5 of minder vragen goed bij de ‘Test Jezelf’? Geen zorgen, je bent precies op de juiste plek beland! We gaan namelijk samen nog even flink oefenen zodat jij straks helemaal klaar bent voor de eindtoets.

Wat ga je doen?

Scroll naar beneden en oefen met de Quizlet-flashcards.
Gebruik ongeveer 5 minuten om de begrippen te herhalen. Je kunt ze hardop zeggen, jezelf overhoren of iemand anders vragen om je te helpen.

Extra tip van mij

Probeer ook een korte samenvatting per paragraaf te schrijven in je schrift. Waarom? Omdat schrijven (met de hand!) ervoor zorgt dat je informatie veel beter onthoudt dan wanneer je typt.
En ja, ik doe dit zelf ook nog steeds voor mijn eigen opleiding. Geloof me, het werkt echt!

Oefenen met Flashcards

De flashcards hieronder bevatten belangrijke begrippen uit de les.
Ga er rustig doorheen en vraag jezelf bij elk kaartje af:
"Weet ik wat dit betekent?"
Zo niet? Geen probleem, herhalen helpt!

Neem je tijd, oefen zo vaak als nodig is, en ga daarna met een goed gevoel door naar de grote eindtoets. Je bent er bijna! Maak als tip voordat je naar de grote eindtoets gaat ook de middenweg en expert opdrachten.

De middenweg


De middenweg

De middenweg: Je bent klaar voor een stap verder

Goed gedaan! Je had 6, 7 of 8 vragen goed bij de kennistest, dus je hebt al een mooie basiskennis over aardbevingen. Tijd om die kennis nu actief toe te passen.

Wat ga je doen?

Opdracht: Schrijf een brief aan een burgemeester

Stel je voor: je bent aardbevingsdeskundige en je mag een burgemeester in een risicogebied advies geven. Kies een land waar aardbevingen regelmatig voorkomen (bijvoorbeeld Japan, Indonesië, Turkije, Chili of Mexico). Zoek eventueel op welke landen dat zijn.

Jij schrijft een brief van minstens 50 woorden aan de burgemeester van een stad in dat land. In die brief leg je uit wat hij of zij kan doen om schade en slachtoffers te voorkomen bij aardbevingen.

Waar moet je brief aan voldoen?

  • Schrijf in duidelijke zinnen.

  • Noem minstens drie begrippen die je in de lessen hebt geleerd (bijv. breuklijn, seismometer, aardbevingsbestendige gebouwen, evacuatieplan, tektonische platen).

  • Geef praktisch en logisch advies.

  • Laat zien dat je begrijpt hoe aardbevingen ontstaan en wat de gevolgen zijn.

Waarom doen we dit?

Je laat met deze opdracht zien dat je niet alleen weet wat aardbevingen zijn, maar dat je die kennis ook kunt inzetten om echte oplossingen te bedenken. En dat is precies wat experts ook doen!

Als je klaar bent, lees je brief hardop terug of laat hem lezen door een klasgenoot. Daarna mag je door naar de eindtoets.

 

 

 

De expert


De expertweg

Extra uitdaging: Jij als expert

Goed gedaan! Jij hoort bij de topgroep: je had 9 of 10 vragen goed en dat betekent dat je toe bent aan een verdiepingsopdracht. Geen herhaling, geen samenvattingen, maar écht als een aardbevings-expert aan de slag.

Wat ga je doen?

Opdracht: Analyseer een aardbeving als een onderzoeker

Je kijkt straks filmpjes over de aardbevingen in Turkije en Syrië (2023). Maar je kijkt niet zomaar: jij gaat het bekijken met het oog van een onderzoeker.

Daarna beantwoord je drie analysevragen die je uitdagen om verder te denken dan wat je in het filmpje hoort of ziet.

Stap 1: Bekijk de videos

Let tijdens het kijken op:

Hoe zwaar was de beving?

Waarom was de schade zo groot?

Wat deden hulporganisaties?

Wat zie je aan gebouwen, reddingsacties of reacties van mensen?

Stap 2: Beantwoord deze drie verdiepingsvragen

  1. Waarom leidde deze aardbeving tot zoveel doden en schade, denk je?
    Gebruik in je antwoord ten minste twee vakbegrippen (bijv. epicentrum, bouwconstructie, naschok).

  2. Wat kun je aan de reactie van hulpdiensten en internationale organisaties aflezen over de voorbereiding op zo’n ramp?
    Wat ging goed? Wat had beter gekund?

  3. Wat zou jij als aardbevingsexpert anders doen als je in de toekomst een land zou helpen voorbereiden op zo’n ramp?
    Noem in je antwoord minstens één maatregel en leg uit waarom die belangrijk is.

Waarom deze opdracht?

Deze opdracht daagt je uit om verder te denken dan feiten. Je laat zien dat je verbanden kunt leggen, kritisch kunt kijken en de kennis uit de lessen écht begrijpt én kunt toepassen.

 

De eindtoets

Eindtoets

De grote eindtoets: De laatste stap!

Je hebt hard gewerkt, geoefend, nagedacht én toegepast. Nu is het tijd om al die kennis te laten zien in de grote eindtoets. Dit is het moment waarop je alles wat je geleerd hebt in de praktijk brengt.

Maak je geen zorgen: als je goed hebt meegedaan met de vorige onderdelen, ben je hier helemaal klaar voor.

Wat kun je verwachten?

De toets bevat verschillende soorten vragen:

Meerkeuzevragen

Korte antwoordvragen

Toepassingsvragen over aardbevingen, oorzaken, gevolgen en voorbereiding

Je maakt de toets in een Google Form, die je via hieronder opent.

Belangrijke instructies

✔️ Lees elke vraag goed door
✔️ Denk rustig na, haast is niet nodig
✔️ Gebruik wat je geleerd hebt in de opdrachten en lessen
✔️ Klik op 'Verzenden' als je klaar bent, anders telt je inzending niet mee!

Je bent tot hier gekomen, dus dat betekent dat je goed op weg bent. Geloof in wat je weet, blijf scherp en maak er iets moois van.

Heel veel succes, jij kunt dit!

 

Geef je mening

Begrippenlijst

 

Aardbeving
Een plotselinge trilling van de aarde, doordat stukken van de aardkorst tegen elkaar duwen of langs elkaar schuiven.

Tektonische platen
Grote stukken van de aardkorst die langzaam bewegen. Ze passen een beetje als puzzelstukjes aan elkaar.

Breuklijn
De grens tussen twee tektonische platen. Hier ontstaan vaak aardbevingen.

Epicentrum
De plek op het aardoppervlak waar de aardbeving het sterkst wordt gevoeld. Dit ligt recht boven het beginpunt van de beving in de aarde.

Hypocentrum
Het punt diep in de aarde waar de aardbeving echt begint.

Seismometer
Een apparaat dat trillingen in de aarde meet. Zo weten we hoe sterk een aardbeving is.

Schaal van Richter
Een manier om aan te geven hoe sterk een aardbeving is. Hoe hoger het getal, hoe sterker de beving.

Naschok
Een kleinere aardbeving die kort na een grote beving plaatsvindt, vaak in hetzelfde gebied.

Tsunami
Een grote vloedgolf die ontstaat door een aardbeving onder water.

Aardbevingsbestendige gebouwen
Gebouwen die speciaal zijn ontworpen om niet in te storten bij een aardbeving.

Evacuatieplan
Een plan dat vertelt wat mensen moeten doen als er een aardbeving komt, zodat ze snel en veilig weg kunnen.

Natuurramp
Een ramp die wordt veroorzaakt door de natuur, zoals een aardbeving, vulkaanuitbarsting of orkaan.

Bronnenlijst

Britannica. (z.d.). Turkey-Syria earthquake of 2023. https://www.britannica.com/event/2023-Turkey-Syria-earthquake

Frank Magdelyns. (z.d.). Zwaarste aardbevingen in Europa. https://www.frankmagdelyns.nl/natuurverschijnselen/zwaarste-aardbevingen-in-europa/

Geerts, E., & Kralingen, R. (2018). Didactiek van het differentiëren: Praktijkgericht aan de slag in het vo en mbo. Coutinho.

Kirschner, P. A. (2017). Op de schouders van reuzen: Inspirerende ideeën uit de cognitieve psychologie voor het onderwijs. Bazalt.

KNMI. (2011). Zware aardbeving en tsunami bij Japan op 11 maart 2011. https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/zware-aardbeving-en-tsunami-bij-japan-op-11-maart-2011

Mayer, R. E. (2009). Multimedia learning (2nd ed.). Cambridge University Press.

National Geographic. (z.d.). Wat is een aardbeving? https://www.nationalgeographic.nl/natuur-leefomgeving/aardbeving

Schooltv. (z.d.). Hoe meet je een aardbeving? https://schooltv.nl/video-item/hoe-meet-je-een-aardbeving-met-geluidsgolven-kun-je-aardbevingen-meten

UNHCR. (2023). Aardbevingen in Turkije en Syrië. https://www.unhcr.org/nl/aardbevingen-turkije-en-syrie

Van der Veen, J., & Peeters, J. (2020). Samen leren in de klas: Groepsdynamiek en coöperatief leren in het vo en mbo. Noordhoff.

Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.

Wikipedia. (z.d.). Lijst van aardbevingen in Nederland. https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_aardbevingen

  • Het arrangement Aardbevingen is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Gülnihal Taner
    Laatst gewijzigd
    2025-05-05 15:58:14
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Beste leerlingen, in deze les gaat we het hebben over aardbevingen.
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Bronnen

    Bron Type
    https://youtu.be/ZCcvtZJKjn0
    https://youtu.be/ZCcvtZJKjn0     		Video
    https://www.youtube.com/watch?v=oTQfNtnJft8
    https://www.youtube.com/watch?v=oTQfNtnJft8     		Video

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    test jezelf kennistoets

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van